장음표시 사용
191쪽
cipiunt,& sese excusare, quod hoc vel istud non audiverint, seu non viderint, quod non attenderint.
Gradus hic in aliis injor est,ia aliis minor: in omnibus haud quaquam idem. Quamobrem ubi quis ad exempla animum adverterit, varietatem ea in re obviam deprehendet. Cavendum vero ne ex uno . exemplo judicemus de eo, quod in omni casu ob inet, aut Obtinere .debet. Diversitas graduum hie dependet a niversa obfuscatione 'idearum senivalium. Sed ninitur quoque aliunde: quemadmodum propositionibus sequentibus docere volumus.
sint; aliorum attentio statim exotrat. Exemplum nobis prae' tisationis bent i , qui Mathesi vel philosophiae operam navant. Sunt gracus. enim nonnulli, qui attontionem conservare possunt, etiamsi demonstrationes suerint longae, atque perplexae: alii ex adversu eam statim desiderare patiuntur, ubi longa evadit ratiociniorum concatenandorum series. Attentionis singularis exempla hic nobis prae bent Clavius & realisus. Quanta fuerit attentio Cladii, ex solo Mathematici hujus opere de Astrolabio intelligitur, quod operum Tomo tertio legitur : etenim Ichemata tam implexa sunt ac intricata, demonstrationes tam prolixae, ut Tacquetus Opticae lib. 3T I78. sibi persuadere minime possit, quod ullus unquam mortalium volumen illud totum perlegerit. Testatur idem opus ejus Gnomonicum, quod Tomo quarto Operum continetur : in eo enim demonstrationes non minus sunt prolixae, schemata non minus implexa ac intricata, ut adeo exercendae patientiae in conservantia attentione inservire possit. Quamdiu VHassus attentionem tuam conservare Iotuerit , Mechanicorum sive Tractatus de motu
pars c da, quae est de centro gravitatis ejusque calculo& Operum Vol. l I. s. 643. & seqq. legitur, satis intelligitur. Legat enim , cui volupe fuerit & qui talibus intelligendis par est, vel unam propositionem, quae sola aliquot solia occupat, χ
192쪽
adiunctam prolixissimam demonstrationem , nee dubitabit . amplius de MLMi in diu conservanda attentione patientia
Quod vero non omnibus datum sit attentionem tamdiu conservare, quamdiu Gavius & Massi r eandem conservare potuerint; haud dissicultor probatur. Videmus enim, plerorumque attentionem initio studii mathematici deficere fi brevem aliquam demonstrationem concipere debeant. Et Talu ris judicavit, paucissimorum attentionem fore tam diuturnam
ut demonstrationibus Clavianis de Astrolabio potari perpendendis lassiciat.
Habemus hie alteram attentionis mensuram, tempus sediret' per quod ea continuaturi 24S.
Alii adplura simul attenti esse possunt , alii nonnisi ad istim Posterius plerique in se experiuntur, obicrvantes quod attenti ad ea, quae vident, non simul attenti esse possint ad ea, quae audiunt aut alio lensu percipiunt. Quodsi attentionem inter plura dividere voluerint ; minorem dine ac singula sensum deprehen dunt. Non desunt tamen exempla eorum , qui ad plura simul attendere possunt, ita ut eorum aeque sibi conscii sint,sive obiecta attentionis referantur ad unum sensum,sive ad diversa. Exemplo hic nobis est Fusius Caesar, quem eodem tempore, quo ipse epistolam scripsiit , quatuor quoque aliis epistolas dictare potuisse constat , immo, qui septem epistolas diversas eodem tempore dictare potuit, si ipsemet nullam scriberet. VIn hoe Caesaris exemplo singularis quoque memoriae esuret. unde vulgo ad probandum Vim memoriae ejus prorsus mesarem num hoe adduei solet. Merentur istiusmodi exempla γ imet animae eorpnrisque dotes ac vi tutes loquuntur. in usui adholo . gieum annotari , quibus monumenta Historicorum pertati,nfl otium suppetit , cum plus iisdem ordinarii insit, quam quidem vult epulatur. Neque enim rarissima sunt exempla,quod pauci istiusmodi
193쪽
dotium ae virtutum sint capaces . sed quod pauci dentur, qui de iisdem sibi aequirendis sunt solliciti. Ceterum de iis, quae de diversis ellemtionis gradibus docemus, in genere tenenda sutir, nobis iam non pro positum esse nisi ostendere , quod plures demur attentionis gradus: nondum autem inquirimus, quaenam sint eorundem graduum rationes. De his enim hie loci desectu principiorum dieere nondum licet. Utile autem est nosse, quaenam sint in gradibus alientionis aestimandis a tendenda, ne de ea praecipitemus jadieta& ne in ea perficienda desiderari patiamnr industriam nostram. Maximi enim seri de bet attentio ob multiplicem ejus, quem experimur, usum. Raritas illiva attentionis gradus, de quo propositio praesens loquitur, peperit verbum istud vulgatum : Pluritas intentus minor es ad Figulusensuri g. 246. Alii eandem attentionem offerre possunt ad oti Eum Alius a Fodcunque 3 alii ad quaedam nullam prorsus, ad alia vix lo tentiρπυ. vem quandam os uni attentionem. Exempla, quibus propo- g βή sitio praesens confirmatur, inter viros doctos inp imis obvia sunt. Prout enim unum quem quem trahit voluptas, attentione quoque sua utitur. Ita Po&r attentione utuntur adversus , quos legunt ,& ad objecta. qi: orum notiones in sundendis versibus utilia sunt; ad alia dissicile ipsis est eandem adhibere attentioncm. Geometra stupenda uti potest attentione ad calculos algebraicos & figuras geometricas: quodsi versus legere debeat vel alia, quae sunt a foro suo aliena, etfi ea intelligere possit, attentionem tamen ad ea vix ac ne vix quidem aliquam afferre potest. Ita memini me adolescentem cognovisse virum quendam eruditum, qui continua utebatur a rentione ad sermones sacros promiscue omnes esque constanter eadem, qualiacunque tandem proferret Concionaior . cum ceteris auditoribus non perinde esset, quinam si ggestum conscenderet. Multorum eruditorum is mos est, ut in musaeo sto ad Iuctionem librorum de meditationes suas sussietantum asserant rite
194쪽
tionem; sed ad vitae negotia, res doinellicas de ea, quae ad cultum corporis spectant, nullam.
Infl iit hie in determinationem attentionis appetitus: de quo influxu suo loco dieemus. Pertinet hue illud Poetae: Trahit sua quem, que voluptas. Hoc ipso enim ratio determinans attentionis ad objecta indigitatur.
f. 247. Alii ad rem praesentem , quaecunque tandem fuerit, omnem agerre posunt atque Iolent attentionem : alii animvm semper habent absentem, nis obectum fuerit praesens, ad quod attentionem adhibere ad ueti sunt. Exempla inprimis inter eruditos obis via sunt. Pertinent huc illi, de quibus ante dixi 3. 246. J,
qui in musaeo suo sunt attenti sed ad res domesticas, vitae negotia cultumque corporis attentionem afferre nequeunt. Hi enim plerumque animum semper habent in musaeo praesentem, attendentes ad ea, quae de rebus literariis suppeditat memoria vigore imaginationis. Exempla quoque obvia sunt inter a tifices. Dantur enim aliaui, quos praeter artem , quam co
lunt, nihil juvat, atque oo quae sunt artis continuo ipsis prae
sentia sunt & attentionem eorum in se trahunt, ut nunquam habeant animum ad alia praesentem. Sunt etiam e sexu praesertim sequiori, quas Venus veXat, Omnem in se attrahens attentionem , quam adeo desiderari patiuntur in omni negotio.
Plurimum utilitatis habet animus ad omnia praesens: plurimum vero obest, si quis animo constanter absens fuerit. Utilitas suo tem pore in moralibus elueescet. Ex desectu attentioniis ad rem quam. libet praesentem constanter agerendae culpa oritur, quam Moralistae& Jcti in actionibus humanis dolo opponunt, & qua plurimum damni datur aliis , plurimum quoque damni arcessant sibimetipsi agentes. Quemadmodum itaque attentionis gradus aliis in eoenitione rerum utiles sunt; ita ex adverso is, de quo jam nobis sermo est,. potissimum in actionum liberarum legitima ac prudente determinatione locum habet.
195쪽
et 8. Gradus attentionis exercitatione comparantur. Insan- Gradus antes recens nati ad nihil prorsus attenti sunt, sed successive illo- teurionis rum ad objecta nonnulla excitanda attentio est, atque ita de- ςΦmpa namum ad aliqua attendere adsuescunt.'Etsi autem successu temporis ad objecta nonnulla attendere discant; levis tamen
tantummodo eorum attentio est, nec provectiore aetate ad eximium quendam gradum promovetur, nisi actus ad eum spectantes saepius iterentur, adeoque exercitia praecedant s. I9s. P. Sanu Momnortius , Clavius es Massius, Alius Caesar aliique non
pervenere ad eos attentionis gradus, nisi attentione saepius exemcita in diversis istis circumstantiis, quas paulo ante annotavimus β. a M.&seqq. . insigne attentionis exemplum praebet Archimedes, qui meditationibus geometricis intentus, cum urbe ab hoste capta miles in conclave ingressus ad eum accederet gladio virum divinum perfossurus, eum non agnovit, sed famulum suum esse ratus in haec verba erupit : noli turbare circulos.
Consat autem ex scriptis Archimedis, quod meditationibus profundissimis fuerit adsuetus, ex historia, quae Vitruvius
tib. c.I. de inUento ejusdem portionem argenti auro mistam in integro opere deprehendendi ac discernendi narrat, colligiatur quod habuerit animum ad praesentia quaevis attentum, etsi alias meditationibus suis constanter inhaereret. Etenim ab Hierone Rege jussus portionem argenti aureae Coronae a fabro . mixtam in integra discernendi modum excogitare, cum casu in balneum veniret ibique in solium descenderet, animadvertit, quantum corporis sui in eo insideret, tantum aquae extra solium emuere, atque adeo non ita inhaesit suae meditationi, qua tunc animus ejus distinebatur , quin simul attenderet ad praesentia & pro a cunune suo attentionem ad abstracta in coniscretis contenta promoveret. Solum igitur Archimedis exem
196쪽
dum sibi comparandum exercitatio. Ceterum omnium omni no Mathematicorum exemplum veritatem propositionis prae sentis confirmat. Nullum enim videris, qui attentione non
vincat alios. Quilibet autem in seipso experiri potest, quod initio studii mathematici attentionis gradus sit exiguus, successu autem temporis continuo augeatur. Quodsi vero etiam inter alios eruditos atque artifices eximium quendam attentionis gradum deprehendas ; in omni casu ex eodem intelliges, quod eum non a natura habuerint, sed continuo usia eandem sibi comparaverint.
Plurimum refert nosse eum in genere, quaenam in anima exereitio comparentur; tum in specie, quod attentio in eorum numero sit. Utrumque in Moralibus inprimis plurimum habet usum : id quod suo tempore suoque loeo constabit. Enimvero cum diversi lint attentionis gradus; diversis quoque exeretriis opus est. Quamobrem nee omne attentionis genus studio Matheseos aequiritur . etsi idem in suo genere sit medium prestantissimum altentionem sibi comparandi. Quoniam itaque attentio maximam utilitatem habet, cujuscunque tandem gradus fuerit; a scopo praesenti 'non alienum est. ut jam pomro in specie doceamus, quibuanam exercitiis unuaquisque attentioni
gradus aequiri possit. s. 249.
Modusta quirend potentiam attentionis inter impc. dimenta
Si quis attentionem inter multos strepitur, seu in genere inter vehementes objecto um in organs sensoria actiones ronfer vandi i comparare voluerit ; septur omnem adhibere debet eois natum eandem inter strepitus sensem sensimque majores, veIacti nes objectorem in organa sienseria sensem sensemque vehementiores ad objectum aliquodpro arbitrio constrvandi. Quoniam mnim non omnes inter eosdem strepitus, seu, in genere inter easdem actiones objectorum in organa sensoria conservare attentionem possunt; sed alii inter majores strepitus, alii inter minorea tantum conservare valent, vel in genere aliis vehementior obj
ctorum in organa sensoria actio non obstat, quo minus sine
197쪽
ad rem suam attenti, aliis vero minus vehemens jam impedimento est 3. 2 3. attentio unius instar partis attentionis alterius spectari potest g. 3 I. Onto , consequenter attentio unius minor, attentio vero alterius major est 3. 3 a. Ontoc J. Quare cum attentiones duorum subjectorum in hoc
ea su sint inaequales g. 334. Onto ; erunt quantitate diversae
l. 3So. Ontoc , consequenter attentio quantitalcm habet. Enimvero quia attentio est animae quaedam secultas 3. 237.9, in numero determinationum intrinsecarum animae f. I 22.34S. Ontol), adeoque qualitas animae est O. 4 s. Ontoc . Ergo
potentia conservandi attentionem inter multos strepitus, seu vehementes actiones objectorum in organa sensoria est qualitatis cujusdam quantitas, consequenter gradus quidam I. 74T. Ontol. ). Jam vero gradus attentionis exercitio comparantur j. 248 ). Ergo exercitio quoque comparatur potentia Conis servandi attentionem inter multos strepitus , seu vehementes quascunque objectorum externorum actiones in sensoria oris gana. Quoniam itaque exercitium in iteratione actuum specie vel genere eorundem consistit c*. s. in, si quis attentionem inter multos strepitus, seu in genere inter vehementes objectorum in organa sensoria actiones sibi acquirere voluerit, is sae- . pius eandem inter strepitus , seu actiones vehementes objectorum in organa sensioria conservare debet. Et quia potentiam istam initio nondum possidemus , quam demum acquirere studemus ; ideo incipiendum est exercitium ab iis casibus, ubi strepitus vel actio objecti in sensus attentionem impediens non est ingens ; progrediendum Uero continuo ad alios, in quibus strepitus fit major, vel actio in organa sensoria vehementior. Pars prior demonstrationis brevior fieri poterat hoc modo. Attentio qualitas animae est , quod eodem . quo ante , modo ostenditur. Quare cum eadem in diversis subjectis differre possit potentia , qua conservatDr inter strepitus vel actiones Zi vehe-
198쪽
Igo Part. I. Sect. III. Cap. I.
vehementes objectorum in organa sensoria attentio g. 243. ; ipsa haec potentia gradus attentionis est f. 46 Ontol consequenter exercitio Comparatur cf. I . , si attentionem inter strepitus, seu actiones objectorum in organa sensoria pro arbitrio
conservare studemus. Nullum sane dubium est, quin Monmoritur quem et dem attentionis gradu instructum fuisse in superioriblis observavimus, eandem exercitio fuerit consecurus. Ipsi enim veri: atem propositiunis praesentia in nobis experti sumus . nam cum initio turbaremur vel mussitatione aliorum . nullum deinde obstaculum poni nobis potuit tubarrum clangore & tympanorum sonitu.
Diuturna Si quis attensionem diu ad idem objectum conservandipoten- attentio tiam sibi comparare voluerit ; is omnem conatum adhibere debet, urqvρπιρ ' sensi regisque per temporis sipatium longius confervet. Eodem pro-- μνο pemodum modo idem ostenditur, quo propositionem praecedentem evicimus. Nimirum primo patet ut ibidem potentiam diu conservandi attentionem esse gradum quendam attentionis: deinde cum gradus attentionis exercitio acquiratur c g. 248 9, inde porro colligitur , saepius attentionem ac idem objectum
conservari debere & quidem sensim sensimque per longius spatium
Idem etiam confrmatur a posteriori. Neque enim Gavius & Mailsus, quos in hoc genere attentionis Commeu davimus , initio studii mathematici ea attentione uti potuere, qualis ad meditationes longas, intricatas atque perplexas absoluvendas postea requirebatur. Unde videmus Matheseos theO- reticae studio acquiri facultatem attentionem per longum admodum temporis spatium conservandi absque omni taedio atque molestia. Immo ipso faelo docemur , si quis in Mathesi a minus intricatis ac perplexis ad ea continuo progrediatur, quaae magis intricata atque perplexa sunt, ejus tandem attentionem
nec vitricatis atque perplexis defatigari. Qui continuo lectioni
199쪽
librorum incumbunt, illi non minus attentionis ad te istionem conservandi potentiam diuturno usu sibi compararunt. Similiter artifices in experimentando otium consumentes successive eam consecuti sunt attentionem, quam in experimentis capiendis adhibere solent. . Idem loquitur exemplum artificum, quOrum opera plurimum attentionis postulant ut rite perficiantur,
di quorum animos sollicita cura tenet, ne quid in opere ab ipsis persecto reprehendi possit.
Insuit in hune attentionis gradum appetitus multiplici modo ae plurimae ipsius in hoc negotio sunt partea. Sed de his agendum
erit suo loco . ubi influxum appetitus in attentionem ex instituto persequemur. Ceterum si quis in disciplinis diu conservandae attentionis potentiam sibi comparare voluerit, ei nil quicquam magis ad donum hoe eximium consequendum prolesi demonstrationum continuo longiorum evolutione & inlculorum continuo prolixiorum ae intricariorum tractatione. Hoc profecto medio tantum attentionis diu conservandae gradum sibi aequisiverat Varignantur, Geometra Gallus eximius, ut singulare nobis in praesente casa exemplum praebeat. Narrat enim Fontenellius in elogio, quod legitur in Historia Academiae Regiae Scientiarum A. maa. p. lya edito Bat. Varumnis ri lucubrationes suaa saepissime continuasse usque ad horam secundam marutinam, miratus sonitum eampanae horam se, cundam loquentis. Nimirum qui praesente attentionis gradu excellunt, iis tempus praeter omnem spem prieterlabitur, quod nullam prorsus attenrionem asseram ad rerum successionem , unde notio' temporis nascitur cf. Da Ontot . sed omnem ad objectum applicent, cum quo ipsis negorium est. Enimvero Varwmnium sing Iarem hunc attentionis gradum ton sine exercitio sibi aequisivisse, ex eo intelligitur, quod Fonteneltius aiator sit a prima juventute vibrum inaustrium integros dies in fluam literariis consimiisse, spreta omni recre4tione . qua alius lassis refocillatur animus. Ceterum non minus ex iis, quae idem Fontestellius narrat, colligitur, in a. rcntionem Varignanti diuturnam inflaxisse appetitum , sed de eo sitolaeo nobis dicendum critis
200쪽
q. a I. M. ι ar, Si quis ad plura simul attentionem adhibendi potentiam Mirς in sibi remparare velit 3 is sibi primum acquirar potentiam attenti P.toti iam laindiu ad idem objectuin conservandi, quamdiu voluerit,immo 8 ditis etiam inter quascunque objectorum in sensus externos actiones; δε-z I inde attentionem partiatur inter o jecta duo , felicique progressu ιι - potitus inter plura, quamdiu ipse progredi datum fuerit. Patet
eodem prorsus modo, quo supra c3. 249. , potentiam partiendi attentionem inter objecta plura esse gradum quendam attentionis, consequenter exercitio comparari c*.2 3. , atque ideo Opus est repetitis continuo actibus, quibus attentionem inter' plura objecta simul partimur s. I9 . . Enimvero antequam attentionem inter plura partiri possis, necesse est ut eandem in eodem objecto pro arbitrio retinere & animum inprimis ab iis
objectis, quae sensus seriunt, revocare possis : id quod per sopatet. Quamobrem primo potentiam diu conservandi attenti nem a& inter quasvis objectorum in sensusactiones acquirere debes 9. 249. .
Idem pr 3batur a posteriori. Laudavimus iupra c*. 24s. praeclarum in hoc genere Fusii Casaris exemplum. Hunc non
sine exercitatione ad hunc attentionis gradum pervenisse colligo ex eo , quod ipsius aevo , quemadmodum ex Autore ad Heia rennium lib. . intelligitur, memoriae artificiosae una cum. arte oratoria studuerint illi, quorum eadem erat, quae Caesaris, conditio. Exercitia autem, quibus memoria artificiosa comparatur, plurimum habent amnitatis eum iis , quibus potentia partiendi attentionem inter plura objecta comparatur , ut iacilis sit a memoria artificiosa ad hanc potentiam transitus. Praeia terea vitae genus , quod secutus est Coar , & circumstantiae it lorum temporum ad partiendum attentionem absque destinato consilio eum invitabant, ut adeo gradum istum attentionis acquirere potuerit , etsi de eodem aequirendo non cogitain