장음표시 사용
241쪽
De latellectu in genere disserentia eognitionis. 223
Enimvero quemadmodum in Analysi situs non invenit, quod satisfaceret; ita nee in numerorum Analysi tantum profecit, quantum Voluisset, quod nimis esset distratius.
Quoniam in illa specie linguae universalis, quam Ars combinatoria characteristica offert, vocabulorum vicem tuentur characlares seu signa derivativa 3 293. 297. ; pauca vero primitiva, ex quibus componuntur, absque Lexici alicujus usu in unaquaque lingua addisci possunt ὁ Ula bnguae universalis species, quam ars combinatoria charactersica promurat, absque omni
Lexici jub dio addisci potest.
Atque haea insignis praetogativa est linguae hujus universalis prae ceteris, de quibus hactenus cogitarunt alii. Et si autem lingua haec universalis multo Acilius intelligi possit, quam alia quaecunque, quae Primitivis utitur characteribus, saltem quoad significatum; inventu tamen multo dissicilior est fg. 3Oi. γ. Ceterum veritatem propositionis prae sentis firmat modus scribendi numeros , confirmant etiam nomina modorum syllogismorum in qualibet figura. Etenim notarum num rictrum primitivarum significatum unusquisque in sua lingua addisi ili& absque Lexici alleujus subsidio deinde intelligit numeros a quocunisque scriptos, quacunque lingua is eosdem pronunciare soleat. Similiter significatum vocalium & consonantium SP M & C unusquisque in sua lingua distit in Logica, vocabulorum autem,quibus mo lilyllO-gismorum indigitantur. significatum ab,que Lexim unusquisque inrelis ligit. quacunque lingua utatur, etiamsi ante doctrinam syllogistieam non didicerit.
S. 3Q9. Signa deridatida artis combinatoriae characteristicae instrviunt aestimando gractui probabilitatis , ubi ob data insiHLeientia ad veritatem certam pervenire non possumus, Ostenduntque quid Iuppleri adhuc debeat, ut probabilitas in certiturinem abeat. Etenim signa derivativa artis combinatoriae cha aeteristicae continent in se primitiva, per quae determinatur id, cui derivativum respondet 3. 296. 297 I, consequenter requisita ad veritatem Omnia 37 3. Log. . Atque ideo ex signi derivativi nuda
242쪽
nuda inspes hione patet, num in dato casu requisita ad veritatem omnia fini perspecta, an quaedam ignorentur. Quare Cum veritatem certo cognoscat, qui omnia requisita ad candent agnoscit g. 3 q. LV. probabilitatem vero tantummodo habeat, qui praedicatum subje sto tribuit ob quaedam requisita ad verbiatem β. 678. LV. , eamque tanto majorem, quo plura requisita ipsi fuerint perspecta . tanto autem minorem, quo plura quis ignoraverit; signa ista derivativa gradui probabilitatis instimando inserviunt, ubi sufficientia data ad veritatem perveniendi liquidam desunt. Enimvero quoniam ex ipso signo seu charactere dem Vativo apparet, quaenam requisita ad veritatem adhuc desint, his autem fimul perspectis veritas certa cognoscitur g. S 4. Log. ; quaenam suppleri debeant, ut veritas certo Cognoscatur in dato casu per signa derivativa artis characteristicae uti.
que patet. Signa derivativa in arte eharacterilitea hune habent usum, quatenus definitiones s* 38o. Log.ὶ & propositiones determinatas 3. 383. 6 84.
Log. repraesentant. Intercedit tamen adhue insignis aliqua differentia inter definitiones ae propositiones determinatas eommuni more Seha. racteristice expressas, quatenus in expressione posteriori continetur M.tio adaequata vi characteria resolubilis, quemadmodum G datis suptirius exemplis not. S. 3ο4. intelligitur. Commendavit ob hune las. gnem in deliberationibus de negotiis humania usum artein combina. toriam characteristicam in si ius laudatis ad Remondum literia p. I3l. Dibnitius. Nostrum igitur stat vi nostrorum de probabilitate pria. cipiorum ex notione artis combinatoriae characteristi, idem dedueere, ut appareat tum illorum saecunditas, tum notionis hujus eum notitae Donitiana identitas.
H.baea. ' Ope artis combinatoria characteri ea notiones rer Ere mea astincta , immo adaequatae memoriae facile mandantur eadem
combinar que retinentur. In arte enim comtina oria characteristica no-
243쪽
ris De Intellectu ingenere es disserentia cognitionis. bus primitivis inter se combinatis exprimitur L 293. 294 ἰ ainobrem si quis ideam istius signi derivativi memoriae imprimit eandemque retinet; is notionem distissistam, immo adae- qitatam rei signo denotatae memoriae infigit eandemque retinet. Quoniam itaque extra omne dubium est characterem istiusmodi derivativum facilius memoriae mandari ac retineri posse, quam plurimae propositiones retinentur , quae notionem signo hoc denotatam ingrediuntur & in quas ea beneficio hujus signi resolubilis; ope artis combinatoriae characteristicae notiones rerum distinctae, immo adaequatae memoriae facilius mandantur eademque retinentur, quam absque ejus auxilio id fieret.
Evidentissime idem loquuntur nomina modorum in diversis syllo. gismorum figuris. Vidimus paulo ante, quantus propositionum n merus in unica voce Cesare contineatur, quae quod non eadem facilita. te memoriae mandari ac retineri possitar, qua vocabulum istud eidem infixi m retinetur, nemo profecto asseveraverit. Et haec sane ratio im. pulit vocabulorum istorum inventorem ad eadem in Logitam introducenda, ne doctrina syllogistica ad praeeavendos errores ex vitio formae oriundos adeo necessaria oblivioni tradatur: quem in finem quoque signorum primitivorum significatus versiculis memorialibus eomprehensus fuit. Usus adeo iste praeclarus artis combinatorfae characteri-stieat dudum innotuit, etsi Leibnitius in literis saepissime laudatis nullam ejus secerit menetionem.
scimur 'gulorum ad noti unem rei distinctam pertinenIium, cer- ulterioremtique fumus nos nihil eorum, quet ad eam pertinent, praeIermiserere. Signum nimirum derivativum, quo in arte combinatoria character istica res quaedam denotatur, componitur ex signis
primitivis singulorum, quae norionem distinctam ingrediuntur g. 296. 297. . Quare Cum significatum signorum primitivorum familiarem experiatur, qui artis combinatoriae characteristicae signa derivativa intelligere vult; signa primitiva singula
in signo derivativo conteuta ea in memoriam revoeant, quae ad
244쪽
notionem rei distinctam requiruntur g. 2r 8 P, & hinc eorum facile reminiscimur, quae ad rei notionem distinctam perti non t f. 23o. . Quoniam itaque plura ad eam non spe flant, nisi quae per ista in memoriam revocantur, certus autem jam cs, re singula tibi in memoriam revocasse, quae signis illis pii mitivis indigitantur; cvidens omnino est beneficio artis characteristicae combinatoriae nos certos esse posse, quod nihil eorum, quae de re didicimus, oblivioni dederimus, nec in praesente qui quam eorum praetermittamus, quod ad notionem ejus distinctatu spectat. g. II. Rὸductio in artis combinatoriae characteristice cognitio θmb cunitionis sica con uertitur quoi in inruitidam, etiam in eo cassu, tibi cogni-θmbodica tio intuitiva distincta haberi nequit. In arte combinatoria cha- ad 43 si in- racter ca notiones irresolubiles signis primitivis exprimunt iij- . tur, & inde signa derivativa notionum distinctarum sormantur 3. 293. 29 ), atque adeo notiones distinctae veluti oculis spectandae exhibentur g. 292 , quatenus nempe fingula fgna primitiva eorumque combinationem in signo derivativo intuemur. Quoniam in arte characteristica combinatoria signis repraesentamus, quae in ideis continentur, Je hac intuemur g. 297. ; cognitio in eadem symbolica est S. z899. Enimve-. ro quia signa primitiva & modus, quo Combinantur, ea nobis ... in memoriam revocant, quae in notione symbolice repraesent ta seu characteristice expressa continentur g. 228.), ut singulorum, quae rei insunt, recordemur g. 23o. 3 hoc ipsis ea. quae in re symbolice repraesentata Continentur, veluti in ideis luis intuemur, adeoque ad intuitivam veluti cognitionem cognitio symbolica reducitur G. 286. . . Quoniam in anρο charicteristi ea combinatoria characteres conduntur derivativi eodem modo pro substantiis r rum materialium & entibus quibusvis abstractis, ut ea, quae ab
245쪽
De Intellecta in genere disserentia cognitionis. 227
str ctis insunt, vi signorum seu characterum primitivorum inter se combinatorum exhibeantur per modum partium, ex quibus . tanquUM Otum aliquod componantur; abstracta istiusmodi nobi x cxhibemus tanquam entia composita, in quibus partes com- politionem ingredientes earundemque nexum a se invicem disti inguimus, adeoque symbolica hac repraesentatione veluti ad intum vana Cognitionem reducuntur per demonstraIa. Enimvero cum res intuiti Ve cognoicamus, quatenus idearum, quas de iis habemus, nobis conicii sumus g. abstracta verotan tu im a re percepta sejuncta spectari debeant g. aget.); in iis praelertim, quae a sensu Valde remota sunt, cognitio intuitiva dis me a vix ac ne vix qui dein, immo proritis non haberi potest. Patet igitur artem combinatoriam characteristicam cognitionem symbolicam convertere quasi in intuitivam etiam in iis ca
sibus, ubi cognitio intuitiva distincta haberi nequit.
Exempla lacu lenta praebent formi lae algebraicae, qualem pro tu meris M'ὶ g 'nis in genere t not. s. 3O . in exhibuimus. Numerus polygonus in genere est em mmme abstralium, ct ortus ejus ex latere atque angulorum numero multo maelaan eundem numerum referendus. Iam formula n' sa-29-n a - 43, ubi n latus, a numerum an- Σ- gulorum denotat g. aio. duastf. , repraesentat ortum numeri polygoni in genere ex latere arque anguloru m numero tanquam ens composi.
tum ex duabus partibus ι n' γ-M ct ae n a-4). quae denuo ex partibus aliis ny & a-2 atque n & a-4 componuntur, ct signa atque ostendunt, quomodo partes istae inter se jungantur. Charai eres tam speciosi, quam nilmeri nobis in memoriam revocant, quae ortum numeri polygoni ingrediantur, S signa combinationum ostendunt, quomodo ad eandem concurrant. Atque ita vi iarmulae distincte quasi percipimus orrum numeri polytoni in genere ex latereae angulorum numero & eundem quasi coram intuemur: ita ut nobis cibi, selisimus singulorum, quae successive fieri debent, ut numerus qui liber polygoniis pro eat veluti res quaedam in natura rerum orta, eerrique simus nihil eorum praetermitti, quae ad ortum istum necessaria
sunt, nihilque alio ordine poni, quam quo alterum excipere debet. Ad
246쪽
singula signa singulosque characteres attenti notiones nobis in memoriam revocamus, quae hisdem respondem, ut adeo perinde sit ac si in tot aliquo ex partibus composito partes mi undemque nexum intueremiaT. Habemus adeo benefleto formulae algebraicae intuitivem quaaec grii tionem ortus numeri polygoni euiuseunque ex latere atque angulozum numero, essi is non sit ex numero eorum, quae in sensium cadunt, nec innumerum rerum materialiam ex aliarum compi si ione ac immutatione oriri solitarum. Non minus luculenta sunt exempla, quae ad illultrandum propositionem praetentem praebent nomina modorum syllogism
rum in singulis figuris. E. gr. Nomen modi primi in figura secunda CF-SArE repraesentat hune modum tanquam ens ex Variis partibus certo quodam modo inter se junctis compositum, quatenus constat ex tu ris signis eativis, quae hoe potius, quam alio ordine sese excipere debenti Literae istaeae ordo, quo se invicem sequuntur, in memoriam revocantsngula praedicata hute modo tribuenda, ut eadem tanquam parto in re contentas intuearis quasi. Atque ita eognitio mere absit acta S symbolica ad inruitivam quasi revocatur, ut, si vocabulum intuearis, omnium de hoc modo argumentandi tibi perinde conscius sis, ac si ens quoddam compositum intuens tibi eonscius es partium in eodem contentarum. Ita a sensu avocata ct ab imaginibus separata, ut distincta fieretit ac praecisa. nihil prorsus eonfusi admixtum h bentia, ad sensum rursus ac imagines revocantur, ut claritas, quam perdiderant, restituatur, sicque omnis redeat utilitas, quam cognitioni offert sensus. Et hoe pacto cognitioni, quae ab arte characterist ea combinatoria pendet,
Proprium est, quicquid in eognitione inruitiva & symbolica utile; ab ea autem alienum est, quicquid imperfecti in utraque occurrit.
Bit luctus Intellectus dicitur purus, si notioni rei, quam habet, mi es non nihil confusi admiscetur nihilque obscuri. Non purus dicitur,pμri defini' si notioni rei insunt, quae confuse aut prorsus obscure perci
r . piuntur. Notiones numerorum pertinent ad inteIlestiam purum, quatenus nobis sunt adaequatae: hine enim iis nihil eonfusi. nihil obscuri ad semtur, eum tandem perfecta ana si resolvantur in notionem unitatiS s. 339 Omol. . Dedimus jam supra exemplum, in quo numerum 39Fanalysi persecta ad notionem solius unitatis reduximus sns. g. 3Oq. .
in inco in tora muneri cujuscunque notione nihil surionatur, quod
247쪽
De Intellectu in genere es disierentia cognitionis. 229
eonfuse, vel saltem prorsus confuse percipiatur. Unde notiones numerrorum ad adaequatas proxime accedunt, ct intellectum purum qualis sit , produnt. Cum quantitales in abstracto spectatae, quales in Algebra consideremus, sint numeri iudeterminati; sermulae algebraleae intelle. Hui paro illustrando inserviunt,etsi notiones iis respondentes non prorsus tales sint, quales intellectus purus exigit, cum quantitates reserantur ad continuum, cujus consuti tantum hic est notio, utpote prorsus imaginaria. In Physicis & Moralibus intellectus minime purus et eunt notiones, quas ibidem habemus,'adaequatae non sint, analysin perfectam, quae in irresolubilibus sua natura talibus terminatur, minime admittentes. Ex systematica enim tractatione apparet, nos in confuse perceptis subsistere S confusas quasdam notiones pro Priemitivis seu irresolubilibus assumere.
Quoniam perceptiones consula ad facultatis cogno- Intellectus scendi pariem inferiorem spectant g. 49, sensum nempe at- quando p
que imaginationem S. 67. 92 Iolare lectus purus es, si a sensu
cique imaginatione liber es, ta in tantum quidem purus es, tu quantum a seno atque imaginatione liber.
In numerorum doctrina nullam supponimus notionem primitivam, nisi unitatis, adeoque non opus est ullam supponi notionem confusam, nisi unitatia. Quoniam numexi deinde omnes 3. 339. Outold, eri amfracti f 399. OMOlo S im ionales g. os. UmoL in unitates resolvuntur; si gulis quoque nihil confusi adhaeret. nisi quod ab unitate trahunt. Quodsi notio unius quaeratur distincta, qualem in philosophia prima f. 3a 8. Onto & in Mathesi Latina s9. 3. arithm.
dedimus; notio quoque unitatis ab omni propemodum, quod est consulam, liberatur. Quamohrem in numerorum cognitione intel. leuas a sensu atque imaginatione promemodum pro sua liber est, ut adeo notiones numerorum intellectum purum , qualis vi propositionis piaesentis essi debet, maxime illustrent. Conserunt quo que aliquid ad hune scopum formulae algebraicae ad figures relatae. Ei enim vi characterum . quae de figura distincte concipiuntur, ab imagine ejusdem, qua eam nobis vi imaginationu aut sensus repraeis se iamus. separamus & ab imaginibus ita abstracta benefieio formu-Iae eoncipimus: immo in calculo analytim nihiI prorsus nobis eum λguria aegutu cle Iartiis tua igitur eatenus purua est, quatenua ab ima-
248쪽
ginibus separata per chard Rerea combinat & combinationem variarii veritatem investigat. Unde apparer, in arte cimbi natoriactat Enexistica intelleehem ad purum megia accedere, quam in cognitione lybulica, qua utimur. communi. Ad hanc artem combinatoriam character uticam igitur praeparamur, si notiones rerum ab imaginibus separemus, ea a continuo resol vendo in alias simpliciores. Atque ea ramo nos impulit, ut in philosophia prima demonstraverimus, quae Helle absque demonstratione eo edunt omnes ac ideo ipse Euclides, demonstrator rigidissimus, sumit, quamvis iacile praevideremus, fore bene multos, quibus nugari videamur, propterea quod nondum prospic antutilitatem, quam nos reipsa ea perti sumus, & quae ex secuturis disciplinis magis elucester, immo quam experientur omnes, quorquot Intellectum purum excolent summam in cognitione rerum evidentiam cons cuturi Non moramur aliorum judicia, quamdiu nobis veri aerecti conseii sumus. Ceterum vel ex lus ipsit a nobis allatis exemplis paret. intellectum purum non esse figmentum Mathematicorum, quem a
modum memini objici ab iis, qui nullam ejus notionem habent imaginibus nimium addicti, immo partem saeuitatis cognoscendi superiorem ab inseriori non satis distinguunt.
Quoniam nos notionum nostrarum analysin in iis te minare solemus, quae ope sensuim Clare quidem, attamen con- suse percipimus ; intellectus a sensit atque imaginatione nunquam liber est , consequentes nec unquam prorsus purus es 9 3 . . . .
Faui probatio ab experientia pendet. Non igitur opus est, quamur notiones nostras excutiamus. omnium vero optime hoc intelligitur, . si disciplinae nostro more in systemata inter se connexa redigantur. Quodsi enim vi citationum notionem aliquam resolvamus, donec perveniamus adeas, quae non amplius resolvuntur in alias; exremplo apparet, utrum notiones istat, quas tanquam pri bitivas spectamus, eontineant quidpiam nonnisi confuse perceptum, atque claritatem ab imagiis nibus trahant, nec ne. Quodsi phaenomena mundi materialis seu visi. bilis, ex notione elementorum seu substantiarum simplicium, qi ae mundum quendam invisibilem constituunt, a priori deducere valeremus ;cum sie cognitionem universi ab imaginibus separaremus, illustre corvi Disiti od by Corale
249쪽
De Intolle in genere es diserentia tognitionis. in
gnitioni ad intellectum purum spectantis exemplum haberemus, quod ad cogni ionem mundi divinam aliquanto propius acrederet, quemad modum ex Theologia naturali marii sellium evadet.
Notio intellectus, quam dedimus, communi Gud loquen- Notio intendi non conIraxiatur s tu nitantiae tamen loquendi contraria μαμ unNon ignotum est vulgo brinis tribui sensum atque imaginatio vjμε isi 1μ τ' nem; denegari autem intellectum. Ad intellectum igitur re V mi serri debet cognitio, quae ab ideis sensualibus atque phantasmatis distincta es L Sei Mes id atque phantasmata sunt illae rerum imagines, quibus consule repraesentantur cognoscibilia, quod satis in nobismetipsis experimur, modo ad sensationes
nostras cf. 93 ), quibus res praesentes percipimus f. q. 6 .
& perceptiones rerum absentium, quas habemus, attendamus
92. 93. . Ad intesiectum igitur pertinet distincta rerum perceptio. Quamobrem intellectus definiri debet per facultatem res distincte reprae lentandi, quemadmodum fecimus g. 17 . . Quare cum usum loquendi observet, qui vocibus seu
terminis eas tribuit notiones, quibus res repraesentantur iis incommuni sermone indigitatae . g. 3ι9. Log. ; notio nostra intellectus communi usui loquendi non contrariatur. Enim vero nemo ignorat, siepissime intellectus vocabulum sumi pro secultate cognoscendi omni, quocunque modo .cognoscibile nobis repraesentemus, sive tonsisse. sive distincte: . quo in significatu etiam sensum atque imaginationem, seu totam sucultatis cognoscendi partem inferiorem sub eadem complectimur. Quare cum vocabulum intellectus communi lo. q. endi usu nunc sumatur pro sola lacultate cognoscibilia distincte reptassentalidi in sensu strictiori; nunc pro omni facultate cognostendi in sensu latiori: communis usus loquendi inconstans est. Quoniam xero nos vocabulo intellectus fixum tribuimus significatum, a quo ut recedatur nefas existimamus
250쪽
cognitiani, universalis risuitio.
3.143. Dis. prae . ἱ notio nostra intellectus inconstantiae IO-
quendi contrariatur. In notione igitur intellectus determinanda observavimus leges methodi. A recepto enim vocabuli hujus significatu non recedimus cf. 142. Disc. prasimo; idem tamen in eodem signfficatu constanter adhibemus cf. I 43. Disc. I lim. .
f. 317. ccognitio universalis dicitur, quae constat notionibua universalibus.
Quaenam notiones sint universales, alibi dudum doetam
cs. S . LE. II. 3 8. Quoniam notiones generum & specierum sunt univeris sales f. 34. LE. , & propositionibus universalibus responis dentes notiones g. Sao. Log. non minus universales esse intelliguntur 3 Notiones generum G sspecierum atque propositionum universales ad cognitionem universalem yectant.
Ita in Elementis Geometriae traditur eognitio universalis. rimnim in iis non currunt nisi definitiones generum ae specierum atque propositiones universales. in icquid igitur in Elementia Gemmetriae occurrit; ad cognitionem magnitudinis universalem spectat. Immo disciplinae in universum omnes cognitionem rerum unive salem nobis offerunt.
Cognitio singularis dicitur, quae universalis non est, aue. si mavis, quae constat notionibus individuorum. Entia universalis S singularis differentia, quae hie supponitur, albbi jam a nobis explicata fuit q. aas. & seqq. onDIA, 32O. Quoniam facta hominum atque naturae, quae actu mn tingunt vel olim contigere, omnimode determinata g. 226. On-ro P, adeoque individua sunt j. 217. Ontol0 3 factorum tam iam num, quam natum actu contiηgentium cognitio singularis est O. 3i , Facta Diqitigod by Corale