장음표시 사용
251쪽
De Intellectu in genere V disserentia cognitionis. 233
Falla hominum & naturae recensentur in historia; illa quidem in historia simplieiter se dicta, haec vero in historia naturali. Cognitio nem adeo lingularem historia nobis csseri.
g. 32 I. Cognitio particularis est, quae notionibus particularibus C 'ζη st constat. Dicitur autem Notio particularis, qua ea repraesentantur, quae quibusdam individuis ad idem genus, vel eandem
speciem reserendis communia sunt. Condimus definitionem notionis particularis ad imitationem definitionis, quam de universali notione dedimus g. I . Log. λ9, 3 M. Quoniam igitur omni propositioni f. 32O. 32I. Log. , uuaenam adeoque de particulari, notio quaedam respondet; quae propo- ad cam re-sitioni particulari respondet notio, & ipsa particularis intelli sero x r. gitur. Ad cognitionem itaque particularem propositiones particulares spectant.
Piopositiones particulares nullum sibi loeum vendicare videntur indiseiplinis. Neque enim ad h. storiam referri pollunt, quae singulares tradit propositiones ac notiones individuorum : neque ad scientiam sprebant, utpote quae universalis est. Quamobrem adhue ostendendum est, quemnam usum habeat cognitio particularis S ubi eadem timdenda.
- β. 323. Si notio subjecti , sub qua praedicatum ei convenit δ - Propositi
eienter determinari nequis ; propositiones particulares conden- met quando dae sunt. Etenim si notio subjecti, sub qua praedicatum ei con- ρ rticula- venit, sum cienter determinari nequit, cum posita determinatio- 'ne subjecti ponatur quoque praedicatum sub eadem eidem tri- 'buendum 3. I 3I. Ontot et, ignoratur utique, quandonam individuo sub dato genere, vel data specie contento praedicatum tribui debeat, consequenter individua ista sub notione quadam universali, tanquam genere quodam accidental i, hoc est, ex determinationibus accidentalibus ad imitationem generum ex synoi Pochologia. G s deter.
252쪽
α34 Pan. I. Sess. III. Cap. R.
determinationibus essentialibus constitutorum sormato, comprehendi nequeunt. Quamobrem fieri nequit, ut propositio universalis condatur g. a. Log. . Quoniam itaque subjectum propositionis terminus communis est, species ii Inpe vel genus , praedicatum vero nonnisi sub quibusdam de erm nationibus accidentalibus definitioni generis, vel speciei superaccedensibus convenit, quae cum ignorentur non constat, quae
nam fiat illa individua, quibus simul sumus praedicatum istud tribui debeat; propositio nonnisi particularis condi potest q. 233. Log.,
Exempla oeeurrunt in superioribus F. I 82.&seqq. . observa. mus alios pluribus ambus iteratis facilitatem ideas reproducendi &reprodastas recognoscendi sibi comparare ἔ alios paucioribus actibu iteratis ad id opus habere f. 38s. 7. Enimvero non observamus simildeterminationes in subjecto praerequisitas, ut vel pluribus, vel paucioribus actibus repetitis istam facilitatem sibi comparet. Quamobrem fieri nequit, ut duo quasi genera hominum, aut, si mavis, duas quasi
species eorundem eonstituamus, ex quorum notionibus deducatur se
ellitas ideas reproducendi reproductasque recognoscendi vel pluribus, vel paucioribua actibus iterandis tanquam praedicatum. consequenter nec propositiones duae universales formari possunt, quae sint determinam. & In quibus praedicatum unumquodque assignetur suo subjillo. eui eonvenit. Quoniam itaque tantummodo constat, esse quaedam hominum individua, quibus facilitas ideas reproducendi &reprodu- λε reeognoscendi paucioribus actibus iteraria comparatur; esse etiam quaedam, quibus eadem pluribus allibus iteratis aequiritur ; propos, tiones omnino eondere non licet nisi has partieularea : sivisam bo. mines paucioribus actibus iteratis facilitarem ideas reproducendi r productarive recognoscendi Abi comparanι & quidam homines pluribus actibus iteratis facilitatem i eas reproducendi reproductasquae recognoscendi fibi comparant. Idem eodem modo patet in exempliscentenis aliis, cum propositiones indeterminatae multo frequentiorea sint determinatis.
Propositionibus particularibus in doctrina probabilium Mus est. Itenim si propositio particularis est, quaedam saltem
253쪽
De Intellecta in genere I dioerentia cognitionis. 23sdeterminationes nobiS perspectae sunt, ob quas pi aedicatum subjecto tribuendum, non vero Omnes f. 24ῖ.). V. gr. NOVimus saltein subjectum ad hoc genus, vel hanc speciem referri debere, non autem perspectis habemus determinationes accidentales , quae determinationibus essentialibus , quibus genus vel species constituitur aq7. Onto ), superaccedere debent, ut praedicatum eidem tribui possit, vel, si quae etiam determinationeς accidentales ad hoc requisitae adsint, non tamen Omnes
perspectae stat, cum alias propositio foret universalis I. 242. LV. . Quare cum in propositionibus hypotheticis requisita ad veritatem sint definitio atque conditio adjecta , seu definitio atque determinatio 1bbjecti ,. 8q. LV. , qua nempe ejus status determinatur, in quo praedicatum ei tribui potest . 228 Log. ni propositio autem tantummodo probabilis sit , si praedicatum subjecto tribuitur ob quaedam requisita ad veritatem f. 678. Logo ; propositionum quoque particularium usus esse nequit, nisi ubi probabilia admittuntur,adeoque in doctrina probabilium
locus iisdem est. Q ando itaque doctrina probabilium magis exeoletur,propositionum quoque particularium usus magis elueescet.
De tribus intellectus operation,
tiones vocamus ; quibus circa eo oscibilia versamur, operat so
noris cum simplici apprehensione , Iudirium es discursus. num inre Propositionem hanc jam demonstravimus in Logica , sa. , quam demonstra uouem ibidem vide. - . Lo , sis a Dorul.
254쪽
Doctrina de operationibus intellectus ad Psychologiam spectat, in
qua propria ejus sedes est. Quoniam tamen in L gi. a docetur, qu modo operationibus mentis fit utendum ad veritatem in vesti ganciam ct inventam ab aliis agnostendam; quaedam da operarionibus mentis erant praemittenda, deessent principia,unde regulae logicae demonstrarentur. Atque ideo capite quodam integro de tribus mentis operationibus in genere ea proposuimus, quae in Psychologia tradenda fuerant. Quoniam tamen hic denuo proponere non libet, qu ae ibidem legi pollunt; talia nunc potius persequemur, quae ibidem dicta non sunt, nisi quatenus quaedam repeti consultum videtur, quod ex anterioribus ulterior quaedam lux iisdem affundi possit.
f. 326. Prima itueb M in eo itione intuitiva acquiescimus, prima intellectur civ ροσβ' operario ab Litur, dum in ideo duorum vel plurium individuorum , h. ,hi. nobis occurrentibus ad ea successise attentionem dirigimus, quaelibis νη eodem sunt. Dum enim attentionem nostram iuccessive dirigimus ad ea , quae in ideis duorum vel plurium individuorum simul nobis occurrentibus eadem sunt magis nobis conscii sumus, quod jam in pluribus eadem percipiamus, quam quod percipiamus alia 3, atque adeo operatione intelle'us ea a subjectis, quibus insunt, quasi separamus. Distincte igitur percipimus, quae ad genus vel speciem illarum rerum pertinent g. 38. 283. , consequenter genera & species nobis distincte repraesentanaus f. 249. Quare eum generum& specierum repraesentatio fit notio 5 40 ) , distincta autem notio intelIectus operatio sit 273. eaque prima β. 13. Log. si in cognitione intuitiva acquiescimus, prima mentis Operatio absolvitur, dum in ideis duorum, vel plurium individuorum simul nobis occurrentibus ad ea successive attentionem dirigimus, quae in iisdem eadem sunt.
Hoc modo patet, quomodo nobis genera ct speetes rerum in universali repraesentare debeamus. Quod alius non detur modus in emni. tione imitiva genera S species rerum repraesentandi . ex eo intelligitur, quod uniustadia, isseam dispectesnontristant ausi in singulis
255쪽
De tribus intellectus operationibus in specie. 23T
x ib us I. 36. LV. & ad notionem emis in universali non pertineant nisi determinationes intrinsecae pluribus singularibus seu individuis communes g. 23o. Ontot . Ponamus e. gr. duas albCres, cerasum atque prunum, oculis nostris una objici, ita ut utramque uno intuitu comprehendere valeamus. Quodsi jam attentionem nostram ad folia utriusque arboris simul derigimus; nobis conscii sumus, nos in utraque percipere solia, &magis quidem conscii sumus, quam quod alia vel in iisdem arboribus, vel extra eas una percipiamus. Quodsi iam porro attentionem nostram promovemus ad surculos in utraque ar-hore simul; eorundem eodem prorsus modo conscii nobis sumus. Et idem tenendum est de ramis atque truncis. Hae ratione absque omni vocabulorum vel aliorum signorum usu ea nobis distinue re- iprae sentamus,quae arboribus communia sunt, atque adeo notionem hujus generis ingrediuntur,quod arboris nomine indigitamus Atque ita simul intelligitur, quid sit mente separare ea,quae individuis communia sunt. Neque vero utilitate sua carer nosse,quomodo in cognitione intuitiva prima intellectus operatio sese exerat , quoni2m n tionibus generum atque specierum claritas affunditur iasi cognitio intuitiva eum symbolica conjungatur.
vimus, prima mentis operatio circa istud genus , Pelapeciem istam versalia imposthac absolvitur in idea unius indiuiuua ad ea Dccessive attenis ruitive c rronem promodes, quα pluribus communia deprehesasuisse mem gnostendi,
nisti. Quodsi enim notionem generis vel speciei alicujus no--βη ς. his iam acquisivimus , illud in universali nobis repraesentare' g φ valemus cf. 49 & quia operatione intellectus distincte idem repraesentatur g. 27 . , quae ad notionem generis ac speciei spectant, tanquam sigillatim enunciabilia f. 28 i . , distinguere va-lamus Quamobrem cum notioncm generis ac speciei tibi acquisiveris . dum in ideis duorum vel plurium individuorum ad ea successive attentionem direxisti,quae in iisdem eadem sunt 3 326. : ubi in objecto aliquo ad genus istud, vel speciem istam pertinente ea intueris, quae ad notionem generis vel speciei Uectant, actuum quoque mentis tibi conscius evadis, qui-
256쪽
Prima men. ris operario in cognitio.
Part. I. Ict. III. Cap. III. bus ea a subiectis pluribus tanquam communia separasti l io . .
Quamobrem cum ea tanquam communia i ecognosca, 3. 173.93 genus postli ac vel speciem tibi reptaesentare, Consequenter primam intellectus oporationem, quae notio g S 3. LV. , adeoque rei in universiali repraesentatio est I. 49. isbsolvimus in cognitione intuitiva, si in idea unius indivinui succcssive attentionem ad ea promovemus quae pluribus communia a nobis deprehensa
Videmus adeo genera ac speetes nobis jam eognita facilius in cogabtione intuitiva repraesemari posse, quam si nondum cognita fuerint. Eadem vero est propositionis praesentis utilitas qr ae alterius. Inprimis iuvat intueri ideam rei ipsius. ubi notionem ejus dis nctim alteri communieare tenemur : id quod non modo aitentionem Oostram ad ea . quae loquimur, conservat; verum etiam adjumento est. ne quid oblivioni tradamus, quod ad notionem rei distinctam requirebatur.
. g. 328. In cognitione Ombolica prima mentis operario ab L
tur recensisne uocabulorum, vel aborum signorum , quibus ea indiagitantur, quae notionem rei distinctam ingrediuntur. Etenim incognitione symbolica tantummodo verbis enunciamus , qua in ideis continentur, vel aliis signis eadem repraesentamus, ideas vero ipsas verbis aut signis aliis indigitatas non intuemur q. 2I9. . Quare cum in cognitione intuitiva prima mentis operatio absolvatur, si attentionem successive in idea rei ad ea dirigimus, qua notionem distinctam generis vel speciei ingrediu
tur β. 326. 3ι7. , singula auteni haec enunciabilia sint 3. 281. , adeoque vocabulis , vel signis aliis indigitari possint 3. χ8o. 3
in cognitione symbolica prima mentis operatio absolvi debet recensione vocabulorum , Vel repraesen latione aliorum signorum, quibus ea denotantur, quae notionem rei distinctam iuingrediuntur. Ita prima mentia operatio in eognitione symboliea arboris ablatui. tur, si dicimus vegetabile. quod ex trunco, ramis, surculis & lollia constat: etenim sigillatim recensemia verba, quibua ea indigua tu . quae Diqitigod by Coral
257쪽
De triJus intenectus operationibus in specie. zJ9
quae in arboribus tanquam communia distinguimus, consequenter quae notionem arboris i ta genere, quatenus distineti est . ingrediuntur. Non autem jam nobis quaestio est, utrum notio distin Sti sit completa atque dererminata, atque oratione ista talis notio significetur, ut haecdefinitionia loco inservire possit s3. 3 si. Log J. Sufficit enim hie ea figillatim enunc: ari, quae mente ab idea rei separantur, dum distincte nobis genus vel speciem repraesentare conamur. Pendet enim cognitio
symbolica ab inmitiva, quam supponit S ad quam refertur. Quicquid igitur huic deest, idem etiam illi deesse debet.
f. 329 Quoniam vocabula sent signa nostrarum perceptio P p 'I
num, Vel rerum per cas repraesentatarum cs. 271. , dum verba recentemus, quibus ea indigitantur, quae notionem rei distin- bblua . betam ingrediuntur, ea lingula ad perceptiones rerum in cogni- intuitisatione intuitiva locum habentes referre tenemur, etsi ad notio. in primanem eidem respondentein non attendamus, quod eadem ex menti op
crebro usu satis intelligere arbitremur I. ur. Lo . . Rhiamob. roti rem operatio intellectus prima in cognitione Ombolica praesupponit operationem ejusdem primam in intuitiva 726. de teqq. .
Haec probe notanda Iunt, ne demus sine me te scito . nobisque perIuadeamus, nos notionem rei habere, duin vocabula recensere vale. mus, etsi cognitionem symboli am ad intuitivam reducere minime va- Ieam Is: quae redactio ita eo consistit, ut ideam alicujus indivi ἀui in no. bia mei emus, sive sensuum , sive imaginationis ope, ac attentio ne stra Reeessive ad ea dirigatur, quae in re percepta insunt, atque deinde vocabula ad eadem reseramur, prout singuli a vi signifieatus, quem obtinent alias subinde erram vi etymolog ac com p isitionis denotandis apta deprehenduntur, q'atenus scilicet in etymologia vel compositioneratio denominindi later, ad rem vocabulo denotatam manudueens, nisi ipsi inet voeablla ad ea siem ficanda in cognitione invii riva translaterimus atque hi ux satii meminerimus. Dedimus exemplum reductio. nish jus luculentum in Horis subsec.vis A. I73O. Trim.Vern. num. II. . ubi oesiuitionem justurae Ulpium ac gnitione symbolica ad intuitivam reduxim is. immo exempli quoque loco ibidem esse possunt, qzae denotionib s justir ae . O nmutarivae ac distributivae claranus. Nimirum
ingena uuerpreta uia subsiuam in redussione cognitionis θmboliete
258쪽
prima operationis it . tellectus.
24o Pan. I. Sest III. cap. III.
ad intuitivam consistit, ut adeo non inanem operam sumat. qui disserentiam cognitionis utriusque ac dependentiam lymboli ab intuitiva intimius perspicere conatur.
f. 33o. Prima intellectus operatio est plurium in re una miliarim facta repraesentatio. Etenim in cognitione intuitiva praeis sens nobis est rei idea 3 326. 327. , adeoque nobis rem illam repraesentamus cf. 48. b. Jam vero in id ea nostram attentionem successive dirigimus ad ea, quae pluribus individuis communia vel intuemur *.326. , vel meminimus G. 327. , consequenter nobis conscii sumus, quod haec potius percipiamus, quae rei insunt, quam rem ipsam β. 233. 237. , ε deoque ea, quae in re distinguuntur, sigillatim nobis repraesentamus 3. 24. I. Est igitur in cognitione intuitiva prima intellectus operatio plurium in re una sigillatim facta repraesentatio. Jam in cognitione symbolica verbis enunciamus, quae in id eis continentur, vel aliis signis eadem repraesentamus f. 289. . Quamobrem cum in cognitione intuitiva prima mentis opera-- tione plura in re una sigillatim nobis repraesentemus per demon-srata ; in cognitione symbolica, quae recensione vocabulorum vel aliorum signorum absolvitur, quibus ea indigitantur, quae notionem rei distinctam ingrediuntur I. 328. , sigillatim quoque plura in re una prima mentis operatione symbolice reprae-
1 emantur. Propositio praesens vieem definitionis primae intellectus operationis, quae distincta notio est,subire valet. Neque id quenquam turbare debet, quod eandem demonstremus: etenim definitiones nominales tamdiu absque dei nonstratione sumuntur, quamdiu nil quicquam aliud significatur, quam nos hoe vocabulo indigitare velle ens, cui haede erminatio nes s mulsum tae insunt parum solliciti,utrum ista eidem enti simul inesse possint, nec ne. Enita .vero quam primum aliquid assi amus. veluti quod determi nationes diae simul eidem enti inesse possint,vel quod quia insit rei jam aliter definitae, etsi hoc ad eandem definiendam sussietat, vel etiam insit rei confuseti item perceptae certoque nomine denominaiae; pro Diqili od by Corale
259쪽
De tribus intellectus operationibus in specie et I
probatione utique opus est. Nostri enim arbitrii est, num quid hoe potius. quam alio nomine compellare velimus. ut absurdus foret quipe abatio aem requireret; ast arbitrii nostri non est, ut quaedam simul ei . dem subjecto inesse, vel una cum aliis inesse possint. Utrumque igitur probandum. 3 3I. Prima θνe-Prima intellectus operatione reprCsentantur ea, qνα rationis suis
rei cuidam insiunt, tanquam Mater β es a re, cui nisunt, diver- tesiectus B. D. Prima mentis operatione plura in re una sigillatim reprae- miseri sentantur f. 3so. . Quare cum per se pateat, ea cum inrer se, tum a re ipsa differre, quae sigillatim repraesentari possunt , prima intollectus operatione ea, quae rei cuidam insunt, tanquam inter se & a re, cui insunt, diversa repraesentantur.
Si operationes intellectus accurate distinguere velimus ; limites unicuique assignandi sunt. ne ad diversas operationes spectintia conis fundantur. Limites primae operationi constituit propositio praesenti ultra quos non progreditur. Inde enim statim fit transsinia ad secundam, ubi intellei us ulterius progredi voluerit: quemadmodum exsequentibus patebit.
q. 332, Facultas in uno multa distinguendi dicitur Acumen. Acuminisnuo plura igitur quis in objecto aliquo distinguere valet, eo a 'i'
evrror est altero: ut adeo Gradus acuminis dentur. Etenim alios plura in objecto aliquo distinguere valere, alios pauciora, quotidie experimur. In acumine aestimando sognitio inmitiva a symbolica probe distem .
nenda. Fieri enim potest, ut quis sit acutior altero,ersi pauciora enun. clare possit, quam alter, ob defectum vocabulorum, vel ignorantiam eorundem. Sive enim adhuc desit Vocabulum, sive ii em ignoretur. fieri non potest, ut quod attentione in id conversa sigillatim pareipimus enuneiemus cs a8o. 2. Ubi vocabulum adhuc deest ad rem quandam indigetrandam i non Omnes in novis excogitandis sunt audaces.
f. 333. Gradur a- Acumen successive exercitatione perscitur, seu, Gradus ruminis acuminiis exercitatrone comparantur. Acumen enim consistit eomparana
260쪽
242Part. I Sect. III cap. III.
in iacultate multa in uno distinguendi f. 332. . Quare eum per primam intellectus operationem repraesentemur ea, quae rei cuidam insunt, tanquam inter se & a re, cui insunt, diversis 3 3ι. , adeoque a se invicem distinguantur in re percepta; id vero fiat, attentione nostra successive ad ea, quae rei perceptae insunt, directa ἔ. 326. ; non alio modo acumen comparatur, quam quo attentionem acquirimus, sue qua ipsum esse nequit per
demonstrata. Eni invero attentionem ejusque diversos gradus exercitatione comparari constat q. 248υ. Quamobrem acumen etiam eXercitatione comparari debere apparet. Patet idem a posteriori. Etenim unusquiSque. modo ad seipsum attentus tuerit & pristinorum memoriam tenaciter servaverit, in te ipso experietur, acumen stium successive incrementa capere, si in eo exercendo continui fuerimus. DOmeis. sticam hic allegare possit in experientiam, qui, cum toties per tantum temporis intervallum eadem docuerim, in docendo autem spreto scripturae subsidio, nec memoriae implorato auxilio, attentionem omnem in ideas rerum lucidas aut earum vicaria repraesentamina convertam eandemque siccessive beneficio regularum methodi aliorumque principiorum psychologi- eorum atque artificiorum heuristicorum in ea dirigam, quae in ideis istis continentur, satis superque successiva acuminis i
cremenda animadverti in iis, quae pro acumine per exercitationem comparando in medium adduxi, intelligitur, praeter attentionem plura adhue in idem influere, quae non nisi exercitatione comparantur. Sed ea demum ex sequentibus patebunt & in philosophia morali excutientur. ubi de mediis aeuminia comparandi acturi sumus.
Genera sileriora sint magis abstracta inferio=ibus es M.A. - Omr pygdum stolo generum, adeoque abstractorum, in qua' eontinuo ad magis superiora, adeoque s magis abstracta, ascendiaturi Species enim iunt similitudo entium singularium, five in-