장음표시 사용
271쪽
De tribus imellassus operationibus iusspecie. , ΣΠsola, antequam sermonis usu potant homines, de rebus sibi obviis vix ac ne vix quidem jud, eint.
Si praedicatu ubjectosimpliciter non repugnet,sictus iudicis actu, uri unetatibi ab Litur, UPubjectuse ui idem non inest, in oppostis ca- negio iusibus tibi repraesures, in quorum uno praedicatum eidem DI sis nite- eo uitionero nua inest, ac id, quod uni mes, consederes tanquam Mersum tib intuli vaeo, idemque referens ad prius consileres tanquam eidem non inexi- D ps flens, stu tanquam id, quo siubiectum unum dissert ab altera. Quodfi ' 'propositionem praesentem cum altera piae cedente conferas, differentium aliam non intercedere animadvertes nisi quod hic idem subjectum in idea bis ponatur, cum in calu anteriori pOnantur duo subjecta diversa. Quamobrem quae ad probandam propositionem praecedentem in medium adducta sutar, etiam ad praesentem transferri possunt ac debent, ut adeo non opuS Iit ea denuo huc transcribi. Quodsi a posteriori idem cognoscere volueris , eodem prorsus modo procedendum est , quo in casu anteriori procedendum esse docuimus, hac sola differentia adhibita, quam intercedere inter propositionum Casiis naodo annotaviniuS. E. gr. Si iudicium negativum suerit sequens, quod charta non fit alba, solium chartae albae & folia chartae non albae, sed diversis coloribus tincta tibi repraesentare, atque tum in colorem album, tum in colores ab albo diversos attentionem dirigere debes, eo prorsus modo , quem ad propositionem praecedzntem praecepimus. Quoniam vero solia charrae diversis coloribus tincta tibi ranis tum modo ideo repraetentas, quod charta, quae non alba est, di vel sis aliis coloribus, non uno tincta esse possit, in praesenti calii autem perinde est , quo colore tincta sint; attentionem tuam pro arbitrio in aliquod solium alio , quam albo colore tinctii convertere atque id ad album referre dc bos , ut in non inexistenuam cistoris albi tandem attentionem tuam diriger e valeas.
272쪽
quemadmodum praecepimus ante. Nimirum si actus judicii negativi in hoc casu plenus csse debet, ubi diversi status subjecti
uni qui de codem negatur, opponi possunt, hujus quoque Opposisionis tibi conscius osse de bos. Alias enim notio , quae judicio negativo respondet, delectu aliquo laborabit, cum modus inexistentiae negligatur.
Equidem vulgo in judiciis non attenditur modus praedicandi. hoc es , utrum praedicatum sit necessarium, an contingen , ita ut ideo Sehol isti ei propositiones modales a ceteris distinxerint, adeo ideo superfluum videri poterat . in eo casu, ubi judicium negativum contingens est, contingentis quoque modi praedicandi rationem haberi. Quoniam tamen actus judicii p enus nobis explicandus cst ejus ratio a nob s utique habenda venit. sit ita in judieiis impet sectis, tibi modus latet,quidpiam omitti posse. Praeterea notandum est, quod,ubi mens ideis ad modum praedirandi cognoscendum Diucientibus sumtit instructa, eum non album sibi repraesentarurus nullam habeat raotionem, cur idem sibi potius hoe eolore, quam alio tinctum objictum repraesentare debeat, nisi forsan accidentalem. obiecta ejusdem spe. et ei pluribus diversis coloribus tincta occurrere possint c*.Ii7. , ut
adeo multitudinis mentionem injici oportueris,ne in capiendis experimentis turbemur. Atque ita apparet, si vel maxime ad modum . praedicandi non attendamus, hoc tamen non obstante propositionem
praesentem ita explicari debu)sse, ut in omni casu explicer, quid in judicio intuitivo obtineat. In judicio assirmativo hae sollicitudine opus non est , cum subjecto praedicatum in omni casu actu insiti quod eidem tribuitur, sive eonstanter insit, sive contingenter,ut adeo judicium modale distinguatur a non modest, quamdiu derermina- . in tum non est,ut scilicet notio subjecti non contineat singulas determi. nationes, quibus positis ponitur praedicatum.
f. 347. alius modus u od praedicatum, quod de siubjecto negatur , subjecto
exprimendi quoque alterius speciei inesse possit 3 actus judicii negativi , in eo judicium nς casu , quo praedicatum subiecto simpliciter non repugnat , eodem
UxiVμm modo abrahi potest, quo absolvitur in caseu praedicari subjecto I - ming ' pliciter repugnantis 341. . Nimirum in hoc casu perinde
273쪽
De tribus intellictus operationibus inspecie. assae in superiori, in quo praedicatum subjecto simpliciter repugnat, praedicatum, quod in dato casti non inesse sumitur inest rei alterius cujusdam speciei, nisi quod in casu sitia plicis repugnantiae necessirio insit subjecto diversae speciei in praeienti autem cita in inesse possit subjeisto ejusdem speciei. Quoniam autem haec difforentia in actu judicii negativi, quatenu S in cognitione intuitiva terminatur, non attendenda venit; iudicium negativum in praesenti casu eodem utique modo abs bivi potest, quo in casu simplicis repugnantiae necessario abiblvitur j. 3 ) . .
Nimirum disterentia intexurrumque casum intercedens in actu Judicii negativi lonem modo absolvendi non aliam disterentiam sarir, quam quod in uno modus iste sit necesbrius, in alteio ei iam alius esse possit. Ceterum exemplum propositionem praesentem illustrans idem esse potest, quo in propositione praecedente usi sumus. Ponamus ni- . . mirum judicitim negativam, quod in cognitione intuitiva sola terminandum , esse sequens : charta non est alba. Q uodsi eandelam ceream albam tibi in memoriam revocaveris & chamae solium quocunque colore tinnum, allus judicii negativi eodem prorsus modo absolvetur, quo supra docuimus, eundem absolvi, ubi judicandum,
ehartam non esie ferream fg. 3 3. b.
Si judicium fuerit determinatum, in Hea subjecti con- Iudicium
tineri debent omnes determinationes , quibus praedicatum deter- deremina minutur in eas semul attentio dirigenda, tibi atii s judicii in se i ς' cognitione imuit a terv. inari iubet. Elem in si judicium fue gue ψ ''ς rit determinatum, subjectum repraesentari debet sub ea notio-''ne, ut in ea contineatur ratio, cur eidem conveniat praedicatum, seu id, per quod determinatur praedicarum 32C. Log. . Quare cum determinationes istae vel in subje illo, vel extra iubjicium contineri debeant; subjectum exhibcri debet ira, ut eidem insit in casu primo , quod inesse piaellippi nitur, antequam praedicatum eidem convenit, vel una cum cc dum exhibendae: sunt res ceterae, in quibus determinationes istae conti
274쪽
nentur. Quoniam vero ea, quae ad notionem subjecti spectant, mentis actu a ceteris separanda veniunt, idem autem contingit attentio ae nostra in eadem directa . 326.327. , in determinatio nes omnes notionem subjecti ingredientes attentionem simul dirigere tenemur. Quoniam vero judicium determinatum a .
vago non dissert, ni fi quod in illo notio subjecti contineat omne id, per quod praedicatum determinatur, in hoc minime, ubi actus judicii ca continet, quae ad notionem subjecti spectant, cetera e dem sunt ut in omni judicio reliquo.
E. gr. Ponamus judicium determinatum,quod lapis ex alto eadens celeriter moveatur,in sola cognitione intuitiva terminari debere. Necesse igitair est,ut tibi repraesentes turrim aliquam & lapidem ex senestra superiori demissum. inoniam hic tantummodo altirudinis habetur ratio; in eam quoque sit nul dirigenda est attentio, dum eandem in I pide ac motu ejus defigis. Cetera eodem modo fiunt, quem supra ex. posuimus g. 3 3 ὶ. Poteris quoque tibi loeo turris repraesentare puteum profundum & lapidem intra eum cadentem , ubi in prosunditatem dirigenda est attentio, quae respectu lapidis indentis altitudo dicitur.
luiiisdicti Puod judicium a malidum contingens exprimere debes a mativi modum, quo praedicatum ines , in idea eidem respondente subdiectum conιingenti bis repraesentari debet, ita uI praedicatum in uno casu inss,in altero in guttis ς non attentio dirigenda tum in existentiam in uno , tum in R ' non inexistentiam in altero. Etenim si attentionem dirigis in inexistentiam praedicati in subjecto, hoc ipso tibi conscius es su jecto huic convenire hoc praedicatum. Si Vero attentionem dirigis in non in existentiam praedicati in altero subjecto ejusdem speciei, hoc ipso tibi conscius es, subjecto hujus speciei etiam non convenire praedicatum. Quare si attentionem in utramque simul dirigis, hoc ipso tibi conscius es praedicatum hoc subjecto illius speciei iti convenire posse,& non convenire poste f. 23s. 237. . Atque adeo tibi conscius, quod praedicatum subjecto continge
275쪽
Deredes intelIctus operationibus in specie. et T
E. gr. Judicium amrmativum contingens est, quod charia sit rubra. Si in cognitione intui iva terminari debet; rep. sesentare t.bi dei es solium chartae rubrae & solium chartae albae, atque attentionem tuam di-x e in inexistentiam rubedinis in uno ct inexistentiam albedinis in altero simul. Ita tibi conscius eris non minus albedinem,quam rubedinem inexistere posse, consequenter albedinem non necessario, sed contingenter inesse. Qui novit, quomodo absisalla inmitive cognoscamus I. 327. J; ei nulla in his stippererit dissicultas. Enimvero si qui fuerint, qui abstracta in imaginibus intueri nequeunt, υhi a Vccabulis. quibus denorantur. separamur ; illi desderari quid existimabam, ubi nihil desideramr. Sine notio contingentiae in cognitione intrativa noucontinetur, nisi quatenus nune esse quod alio tempore non eraha at in diversis locis simul eodem tempore esse opposita nobis iuuii sumus.
verbis indigitatas non intuemur f. 289. P. Quare cum in cO-gnitione intuitiva actus judicii, teli iucunda mentis operatio g. 3 'go, absolvatur, si praedicatum tanquam a subiccto diversum, mox tamen iterum idem tanquam eidem inexistens, aut
non inexistens spectamus g. 3 3. 343.&Dqq. , in judicio
autem determinato contingente simul attentionem dirigimus in determinationes accidentales, a quibus praedicatum pendet g '3 3. ); in cognitione symbolica secunda mentis Cperatio absolvitur, si vocabulis enunciemus subjedium, determinationes ejus accidentales, si quae adsunt, praedicatum & nexum hujus cum subjecto in assirmativis, repugnantiam cum codem in negativis.
Exemplis id- fit manifestum. Etenim judie uni sssirmarivum, quod his verbis exprimitur,charta es alba, aperte loquitur,vecabillo
276쪽
et I Part. I. SH. III. Cap. III.
eharta indignari subjectum, mi albedo inest; vocabulo alba in digitari
albedinem tanquam iubjecto inhaerentem & voeula es tandem indieari nexum albedinis & chartae nunc actu praesentem , seu actualem inexistentiam albedinis tanquam praedicati in charta tanquam istocto Qui equid igitur est in idea rei ad judicium spectans, id voeabulis exprimitur. Recensentur nimirum vocabula, quibus indieatur & subjectum ,& praedicatum cum inexistentia possibili , ct nexus tandem pras dicati eum subjecto seu inexistentia actualis. Similiter judicium amrmativum, quod his verbis estertur, lapis ex alto delamus celeriter mo- Netur. non minus aperte loquitur, vocabulo lapis indigitari subj ctum. vocabulis ex alto delapsus determinationes accidentales eidem jungendas , vocabulis denique celeriter movetur praedicatum & simul n xum ejusdem cum subjecto. quatenus nimirum celeriter movetur idem significat ae es celeriter motur, seu est in motu celeri consit tus, quia copula es latet in flexione verbi moveri. Exprimitur autem vocabulis duobus praedicatum, quia eidem respondet notio complexa, nimirum non simplex motus notio, sed graaus etiam releritatis eidem eonvenientis. Jam vero in hoe judicio non attendenda veniunt nisi subjectum, determinationes aceidentales, harum actualitas, seu nexus eum subjecto, praedicatum eum sua determinatione, & hujus eum subjecto nexus. Recensentur igitur verba, quae singulis indigitandis sussiciunt, modo notaveris, quae flexionibus voeabulorum in Grammatica explicatis indigitantur. Idem denique non minus manifestum es hin judicio negativo, quod hisce verbis exprimitur: Charta non es alba Etenim vocabulo charta indigitatur subjectum, vocabulo alba praedi-eatum cum possibilitate inexistendi in aliquo subjecto, vocula es nexus seu actualitas inexistentiae praedicati in subjecto & voeula denique non repugnantia inter praedicatum & subjectum. Uides igitur in cognitione symboli ea exprimi judicium negativum, quatenus recensentur vocabula, quibus subjectum S praedicatum ac utriusque repugnantia exprimitur.
in cognitione symbolica judicia magis distincta sunt, quam in in- tuuiva. Etenim si iudicia vocabulis efferuntur , subjectum, praedicatum, singulae determinationes subjecti, si quae praeterea
277쪽
De tribus intesiectus operatiotibus in specie.
accidentales adsunt, nexusque praedicati cum subjecto in amrmativis , & repugnantia in negativis vocabulis peculiaribus exprimuntur 3 SO. , consequenter quae in notione judicio respondente sigillatim eflunciabilia insunt, sigillatim quoque enunciantur g. 28 o. , cum in judiciis intuitivis , quae simul ili una cum aliis peregrinis seu ad notionem judicio respondentem non pertinentibus percipiuntur, nonnisi a peregrinis atque a se invicem separentur , quatenus memoriam habemus attentionis in
sngula sigillatim directie g. 343. U- . Cum adeo in
priori casu ad notionem propositioni respondentem spectantia ct sigillatim enunciabilia facilius distinguamus, quam in posteriori cognitione intuitiva ; si judicia vocabulis esseruntur, magis distincta fiunt f. 33. , consequenter in cognitione symbolica judicia magis distincta sunt, quam in intuitiva f. 289. .
Quae de secunda mentis operatione tam in cognitione intuitiva, quam symbolica diximus, non exiguam habent utilitatem in judiciis perpendendis, ut rite intelligantur,& in propositionibus accurate explicandis : ut adeo inprimis animum ad ea atrentum afferre debeant, qui Scripturam sacram aliis interpretantur. Excitatur attentio nostra &mens emeitur acutior: id quod ex propositionum antea allatarim non 3so. exemplis apparet. Enimvero propter summam rei utilitatem non piget uno vel altero adhuc exemplo docere, quomodo judicia sint expendenda, ut nihil eorum praetermittatur, quod in propositione significativum occurrit. Sit igitur exempli loco propositio : Folium esu ride. Subjectum denotatur vocabulo folium, quod ut intelligatur, solii idea in animo excitanda, vel vi sensus, quatenus idem actu visui objicitur, vel vi imaginationis, quatenus olim vis recordamur. Praedicatum indigitatur vocabulo viride: quod, cum adjectivum sit, denotat colorem viridem eum possibilitate inexistend i. Quare ne sit sine mente sonus, idea coloris viridis excitanda eodem, quo ante, modo, quatenus nempe tibi repraesentas subjectum aliquod hoc colore tinctum& attentione in hunc colorem directa eum a subjecto suo separare debeti Enimvero quia adjectivum simul denotat possibilitatem inexistendi in aliquo subjecto ' non modo attentio dirigenda est in inexistentiam in hoc subjecto, verum etiam in non inexistentiam in alio subjecto. De-
278쪽
nique nexus praedicati cum subjecto denotatur vocula est, adeoque at . tentio quoque dirigenda est in iuexistentiam albedinis in lilio. Nimi. . rum ita intelligitur judicium, ubi in notionibus confusis acquiescis.
Quodsi sero notionec desiderea distinctas,ivis substituendae sunt definitiones aut, si mavis, cum iisdem conjungendae, quoniam definitiones absque iis non intellinuntur, nisi quatenus memineris, te olim vel alia aeunt iisdem ideta eonjunxisse. Sit exempli loco porro dictum Salvatoris Lue. VI. 43. Bonus homo de bono thesauro cordis profert bo Fum. Subjectant hie denotatur duobus vocabulis bonuν Emio, quibus notio complexa respondet. Nimirum hominem hic considerare debes eum honore uidem inhaerente. Atque adeo quaeritur, quidnam hic bonitatis nomine denotetur. Hus itaque definitio subjecto explieando in.
servit. P uro praedicatum denotatur vocabulis proferre bonum de bo-- - no thisauro cordis fui, cui denuo notio eomplexa ret pondet. Nuntia
- eum hie denuo quaeritur, quid sit bonum & quomodo illud proseratur, quid cordis nomine veniat & quid thesaurus ejus dicatur & quo denique
sensu thesaurus iste honus appelletur. Per flexionem denique verbi inis dicatur nexus inter praedicatum atque subjectum: quod cum sit praesentis temporis, hujus quoque habenda ratio est. .Quodsi diffinite ne xum intelligere volueris, ex notione boni hominie reddenda ratio est, cur is proserat bonum de bono thesauro cordia sui. Quoniam vero Vecta une idei , ad quas reseruntur, sunt sine mente sonus; ubi in explicatione propositionis claritas des claratur, singulis his per definitiones explicandis siue quoque jungendae sunt ideae. Unde campus dirandi
amplisiimus naseitur interpreti, etsi non dicat, quod a scopo alienum sit. Raamdiu vel unam ignoraveris definitionem ipsique respondentemideam ; impossibile est, ut alteri explices verborum istorum sensum... Neque enim vocabula, si unum homo ex Perie, ex eorum numero simsi quae per ideas confasas alteri intelligibilia redduntur. Etsi igitur haea pervulgata fiat, ut talia moneri superfluuin videatur ' constat tamen Ionte plurimos esse, qui non capiunt, quaenam ad propositionem ali quam intelligendam requirantur, & quomodo alter, qui eam non intel- . ligit, perduratur ad cognitionem intuitivam proposit ione ista symboli ce expressam. Inde est, quod audias interpretea saepissime talia proferre. quae rei potiuς consandendae . quam lmelligendae inservium. Qui ad ea attenderit, quae hic inculcantur, is in posterum sibi cavebit, ne memoriae mandet vocabula, quae intelligere sibi v.detur, quod usuasurii
liariae eadum reddidit , etsi nullam propositioni integrae jangere possit.
279쪽
De Iribus intellictus operationisis in specie. acrnotionem, neque ideam, unde illam abstrahere licet. aut saltem non jungat nationem ex intentione loquentis eidem respondentem. Idem etiam doceri potest exemplis judiciorum negativorum, ubi non alia in rocedit disserentia, nisi quod vocula negandi nan praedicatum a sub
s. 332. In cognitione Ombolica notio complexa, quae Iudicio re- Pigcrenti spondet, es judicium c arissime differunt. Nam si judicium ex- ' φ . .
primitur his verbis: charta est alba , notio complexa eXprimitur istis : charta alba . Vel si judicium cnunciatur hoc modo: Ferrum candet I notio complexa eidem respondens indigitatur vocabulis: serrum candens. Nimirum in judicii expressione indigitatur quoque nexus praedicati cum subjecto, in posteriori nexus iste sigillat i in non exprimitur.
In cognitione symb Iliea propositio facillime eonvertitur in terminum complexum, consequenter cum termino complexo notio eomplexa I. io 8. Iag. , propositioni judicium respondeat f. I. I. g.); hae conversione innotescit, qualis idea in animo suscitanda, ut cognitio symbolica in intuitivam vertarur. Nimirum excitanda est idea rei, in qua insenuea, quae notionem subjecti ingrediuntur, una eum praedicato. Ε. gr. Si dieatur, lilia sunt alba, terminus complexus ell, lilia alba. Excitanda igitur idea quae lilia alba veluti ocul: g Sectanda exhibet, ac in hoc phantasma dirigenda attentio, ub judicii actum ex arcere volueris modo supra praeseripto. Nil obstit, quod in hae idea oceurrant mult4 ad notio. nem complexam minime spectantia: sussicit enim adesse, quae ad eam spectant, ut ecta mentis & terminorum ser vocabulorum auxilio separari possint, ubi propositionem tmelligere volueris,comitionem intu-itivam cum symbolica jungendo.
Factum experientia constit: ratio redditur in propositione. Pau. bolica inci sane sunr,qui actus judicii absque vacabulorum, vel aliorum signorum ruiti aula absolvere valent, in sola cognitione imuitiva acquiescentes , quem- procratur,.
280쪽
loquimur, dum voeabulorum ideas in nobis excitamus, perinde ae si eadem auditu perciperentur: quod ubi fit, vocabula mentem quoque subite dicuntur.
mina gene feciei huic condenire hoc nomen. E. gr. Ponamus te dicentem eris vel spe- me eur, quod nunc video, est columba: Dico, te judicare, enti, eui. quod nunc vides, ea convenire, quae ad speciem entium columinbae nomine denotatorum requiruntur & vi imaginationis te meis
minisse significatus vocabuli g. 273. , consequenter tibi conscium esse, quod enti istiusmodi, quale vides, tributum fit hoe nomen g. 226. , atque judicare enti istiusmodi convenire hoc nomen; ac ideo tandem dicere: hoc ens, quod vides, esse columis ' bam. Nimirum dico, te intuentem columbam judicare, quod sitens istiusmodis memoriam tibi suggerere, quod enti istiusmodi tribuatur nomen columbae I tandem te judicantem erumpere in haec verba : Hoc ens, quod jam video, est columba. Quoniam enim nihil est sine ratione sufficiente, cur potius sit, quam non sit Cf. 7O. Onto ue ratio quoque suffciens dari debet, cur videns columbam judicet, quod sit columba & judicium suum ita enunciet. Hoc ens, st. quod video, est columba. Ponamus itaque te columbam sive sensu, sive vi imaginationis percipere ac in simplici apprehensione aequiescere, non vero judicare, quod ens hoc fit istiusmodi; nulla sane erit ratio, cur mentem subeat, quod antea cognoveras, enti istiusmodi, ex communiis nempe loquentium usu, tribui nomen columbae f. 273. , neque amplius erit ratio, cur subinde Videns columbam non judices, quod sit columba; subinde autem judices, quod sit. Admittendum itaque est, te nomen generis, vel speciei , v. gr. in casia dato nomen columbae individuo tribuentem, judicare, quod sit
ens istiusmodi. Nimirum si columbam intueris, & in simplici φ