장음표시 사용
261쪽
De tribus intellictus operationibus in specie. dividuorum f. 233. OmoLI , genera similitudo specierum s . a 3 . Ontol) & genera superiora similitudo inseriorum est. γ.
Quare cum specierum & generum notiones formentur per ob 1 tra monem I. 233.); species ab individuis, genera a speciebus, genera superiora a proxime inferioribus continuo abstrahuntur. Species adeo primum , quod abstrahitur; genera abstrahuntur ab eo , quod abstractum fuit, adeoque magis abstracta sunt speciebus. Et eodem modo ostenditur, genera superiora esse continuo magis abstracta proxime inserioribus.
ioniam itaque speetes sunt primum, quod abstrahitur,
ideo abstractorum primam classem constituunt. Quia a speciebus abstrahuntur genera, hoc est, ab iis . quae in prima abstractorum classe collocantur,adeoque abstracta sunt ab abstractis; cum modus abstrahendi differat a priori, qui speciebus convenit, peculiarem omnium abstractorum classem constituunt, adeoque secundam. Eodem modo patet, quae abstrahuntur ab obstra elis in secunda classe collocatis , constituere classem tertiam & ita porro, quousque progredi licet. Nascitur adeo quaedam abstractorum scala, a qua ab individuis ascendimus ad abstracta fle inde continuo a minus abstractis ad magis abstracta, atque a generibus in serioribus ad superiora.
Haec Ieala generum & abstractorum maximae foret utilitatis, modo eam aceuratam haberemus. Arsoteles hanc esse voluit scalam praedicamentorum. Facile autem apparet, quae hic dicuntur,cum categoriis Aristotelicis conserenti. quanto eaedem intervallo ab hae stata dissent. Quod si disciplinae in universum omnes in systema veri nominis fuerint reductae, ut notionum an i lysis magis redigatur in potestatem nostram; de sesa hae condenda ct successive magis magisque perfieienda cogitare licebit. Neque enim restam ardua levi opera perfici potest. Data autem hac scala magis in potestate erit ars illa characteristica combina. toria, de qua tam magnifiea capite superiori demonstravimus. Patebit nimirum, quomodo per determinariones primitivas, quales sunt,
quae in philosophia prima sumuntur, prodeant derivativae, & his continuo aliae ulteriores: id quod perspectum atque cognitum in arte ista supponitur.
262쪽
Part. I. Sect. IT Cap. m. S. 33S.ν Quoniam vi acuminis in uno multa distinguimus - - , adeonue ad abstractiones eodem maxime opus habemus .
282. pro diversis gradibus in scala abit ractorum variat acumen j. 334.) , consequenter Acumen admittit diverssgradus pro diauersis gradibus abstractorum.
Nimirum quo quis generaliora seu universaliora in re pereepta perspicit, eo acutior est. . IEilimationem vero ecapiunt gradua acuminis ex sola abstractorum.
A umen Acumen, quo perspicimus universalia, praesertim in scala pervidendi generum seu abstractorum altiora , in fingularibus , dicimus a fracta in Acumen pervidendi abstracta in concretis.
concretii. Denominationi hule inest veritas; ita ut si termin. limplices explicentur,quae complexum ingrediuntur,prodeat notio termino complexo respondens. Singularibus enim universalia insunt, variis gradibus
scalae abstractorum respondentia, & concretum dicitur subjectum , cui illa inexistunt f. i io. Lot. . Qui vero illa ab hoc actu mentis sem. rare novit, is abstracta, quae concreto insunt, pervidet. Mentionem hujus a minis injeci in philosophia prima mor. 3. 4 O. . in qua etiam nox g. 49o. monui, quo auxilio indigeat istud acumen & quanae utilitatis sit in veritatibus arduis ac principiis facundissimis ex rebus maxime obviis eruendis. Quodsi philosophi hoe acumine usi fuissent, dudum certiora,sceeundiora diutiliora in disciplinis tradidissent. Utile inprimis hoc acumen est in philosophia ad sensum communem redicenda, de qua reductione jam alias diximus nox. g. Ia I. Ontot. .
Quoniam notiones ontologicae, utpote enti in genere convenientes g. I. OnIol. , talia repraesentant, quae entibus in univcrsum omnibus communia sunt, adeoque in scala abstractorum suprema occupant loca 334 , notiones oraclogicae dirigunt attentionem ad uniuersalia , quae rebus infunt, alias attentioni nostrae si facile subducerent, consequenter juvans iacumen perdidendi abstracta in concretis
263쪽
De tribus intellectus operationibus in specie. 24
Mirifice haec propositio illustratur per ea , quae de notionibus di- restridibus diti erui in Horis subsecivis A. I729. Trim. Vern. num. IV. Ibi enim potissimum ostendi, qi omo no notiones ontologicae vicem directricium suheant. Neque en im negandum est,alias quoque notiones generales esse directrices, cum in eas quadrei harum delinitio.
generales, quae certis quibusdam entibus communia sunt, veluti μμ iiis in Physica, communia meteoris, metallis, vegetabilibus; In MO-ralibus virtuti omni tam intellectuali, quam moroli, aut etiam omni intellectuali, morali omni, eodem, quo ante 9. 337.9 modo patet, notiones generales in disiciplinis dirigere attenIionem ad uniuersalia , quae certis quibusdam Iingularibus , veluti meteoris, metallis, vegetabilibus aut virtuti cuidam tam intellectuali,quain morali, tu sunt, I alias attentioni nostrae si e facile jubducerent, Consequenter notiones generales in omni disciplina juvant acumen pervidendi abstracta in conexeris.
Dici non potest. quantum j lvent notiones universales, quas distiplinae saecundas offerunt,aeumeri nostrum, de quo jam nobis sermo est, si saepius ad singularia obvia applicentur. Hae enim applicatione Opus est, quod omne ac mu exercitatione perficiatur g. 333 . Neque vero existimandum est,quod benefieio illarum notionum tantummodo in singularibu perspieiamus, quae in notione ista generali continentur: etenim acumen extenditur quoque ad alia uni versalia, quae sinu I msunt.' S attentionem nostram subterfugissent, nisi jam beneficio notionis generalia nobis perspectae in singulari hoe quaesivissemus, qliae in eadem continentur. Immo ita successive augetur acumen, ut etiam absque istis notionibus ad universalia in singularibus istis nondum nobis animadversia perspiciamus. . 33'.
Anal sis notionum dicitur , qua notio rei resolvitur in Ahal , notiones eorum , quae ipsas ingrediuntur, &. notiones horum notionum singulae duauo in alias simpliciores ac ita porro , quantum
264쪽
Profundita ris inretiis Eus defui-
Quae rebus insurit, vel insunt tanquam partes ex quibus componuntur; vel insunt tanquam diversa, etiam in indivisibili. In priori easu partes majores continuo resolvuntur in minores; in posteriori disceris nuntur quantitates ac relatic ne diveris,&in his denuo distinguuntur, qdae tanquam diversi concipi potiunt. In rebus corporei 3, praesertim organici'. partes disserunt qualitatibus, quantitata ac relationibus, utque adeo miterior analysis cum priori conjungenda. Quod Ii di se plinae in universum omnes in systentata inter se connexa fuerint redatia ; haruanalysis & clarior, & magis in potestate erit. Apparet hoc ex Logio
Ger manico idiomate edita, ubi exempla notionum adaequatarum, qua
les hae analysi prodeunt I. 96. Lος. , dare licuit piovocando ad disciis plinas ceterar eodem i/iomate evulgaras ac ostendendo, quc modo ea. quae ingrediuntur definitionem rei, definiantur in anterioribus, ct qtae has definitiones ingrediuntur , denuo definiantur vel in anterioribus ejusdem disciplime, vel in disciplinis anterioribus.
Profunditas intellectus dicitur facultas notiones distinctas in alias simpliciores continuo resolvendi, prouti scilicet analysis notionum requirit. Quamobrem .mtelisus tanto profundior, quo longius in anadis notionum progredi quis potest.
Apparet adeo . quod . si disciplinae sistemata inter se eonnexa redigantur. eo ipso intellectus reddatur profundus. Vix enim aliquam ideam lucidam habemus prosunditatis intellectus, nisi diseiplinas syste. maiiee pertractatas excutere nobis datum fuerit. Ut adeo appareat ne-eessitas pariter ae utilitas disciplinas in istiusmodi systemata redigendi. Et jam intelligere licet cur omne nostrum tempus, quod ab aliis nego. tiis nobis vacat, in disciplinis mathematicis ae philosophi eis in istiusmodi systemata compingendis collocemus. Neque enim exigui mo menti censeri debet profunditas intellectus, quemadmodum in Mora. libra lueesentius ostendetur.
Gradus profunditatis intellictus aestimantur ex gradibus notionum adaequararum. Intellectus eni in tanto prosundior est, quo longius in analysi notionum progredi potest 3Αo. , consequenter quo longius notiones eorum, quae notionem Dissiligod by Coos ς
265쪽
De tribus intellectus operationibus in specie. a T
nem rei cujusdam distinctam ingrediuntur, in alias simpliciores re lolvere valet g. 339. , adeoque quo magis notiones inliint adaequatae . 9S. Log. . inare cum prima resolutio notionis distinctae in notiones distinctas notarum sit primus gradus notionis adaequatae; secunda Iesblutio notionum distinctarum notarum , quae datam notionem ingrediuntur , in notiones distinctas notarum, quae illas ulterius ingreditantur, constituat gradum secundum notionis adaequatae & ita porro, doneC pervcniatur ad notiones irrelo lubiles g. 96. Log. ir primus quoque gradus profunditatis intellectus esse debet, qua is pertingit ad primuna gradum notionis adsequatae'; secun ius graduSprofunditatis intellectus esse debet , qua is pertingit ad secundum gradum notionis adsequatae & ita pomo. Gradus igitur profunditatis intellectus aestimantur ex gracibus noti
Hinc luculentius apparet, quod intellectu profunditatem disseu Itecton sequi, mullo mi ius profunditarem aestimare lieeat. nisi disciplinis in systemata inter se connexa redat is operam indefessam navaveris. Hi ne sane Mathemati ei consequuntur profunditatem intellectus. NO-tandum tamen, quod in disciplinis petra tin dis incipiamus a Dorionibus simplicioribus S continuo progrediamur ad alias, quas eaedem ingrediuntur, consequenter contraria Via ad notiones adaequams perveniamus, quam qua in earum analysi procedere solemus. Ponamus e. gr. tibi esse tertium gradum Profunditatis, habebis itaque noti nem adaequatam tertii gradus. Dum eam ribi in disciplinis acquisivisti, a gradu tertio incipiens ad seeundum ct inde porro ad primum progressu es. Forsan consultius tibi videbitur, inverso ordine numerare gradus, is a ur primus gradus constituatur in i eloturaO-
ne notionum in irresolubiles, a quibus distenti initium fit in disciplinis. Enimvero duplex obstat ratio, quo minus id fiat. Etenim non in omni casu ad notionea irresolubiles perveniri potest, imino nec ad tales, quae pro irresolubilibra haberi pι,ssunt, ut adeo ultimus quidam gradus in analysi cor stitui non p. siit, quem ordine inverso appellare liceat primum. Deinde analysis notionum incipit a
266쪽
is acumine ac profunditate Pin
que in analysi hac prims omnino gradus norionis adaequatae constidendus est in eo, quo notio nostra incipit esse adaequata. Ne ue enim tum quaestio est,quomudo ad hanc notionem perUenerimus.
Cognitione Ombolica es acumen, es profunditas int
lectus facilitatur atque extenditur. Acumine enim multa distimguimus in uno 3. Ua., idemque diveris gradus pro dive sitate graduum abstractorum admittit 3, Enimvero uqua ab alio abstrahimus, adeoque & in uno distinguimus g. 282. , eaque vocabulis peculiaribus designamus, absti actiones sunt magis clarae ac distinctae 3 284.). inamobrem si ea, qtae
in rc una acumine distinguimus, vocabulis peculiaribus deuis gnentur ; multo facilius eadem a se invicem dit tinguere L a stractiones continuare valemus. Acumen igitur usu vocabulorum lacilitatur atque extenditur. Enimvero symbolica est cognitio, qua verbis enunci-ntur, quae in ideis continentur , atque ideo in iis a se invicem distinguuntur & continuo abstrahuntur . 289. . Symbolica igitur cognitione acumen intellectus facilitatur atque extenditur. Prolanditas intellectus est facultas notiones distinctas in alias simplices continuo resolvendi g. 34o. ). Quamobrem profunditatem intellinus lacilitant atque extendunt, quae notiones distin fias juvant. Patra vero per demonstrata, notiorines uiu vocabulorum sieri magis distinctas. Quoniam itaque in cognitione symbolica verbis enunciamus. quae in rebus conis tenta se invicem distinguimus f. 289. cognitione utique symbolica profunditas intellectus facilitatur atque existenditur. Propositio praesens tum quo id acumen, tum quoad profunditatem a posteriori quoque confirmatur, cum quilibet utrumque tu seipso idem experiri possit, modo exemplum au- quod acuminis ac proinditatis symbolice exprcssum sumat, atque singula eo ordine sibi intuitive per ideas exhibere conetur,4 quae
267쪽
De tribus intellectus operationibus inspecie. 2ης quae vobis in symbolica repraesentatione indigitantur. Quanta hic sese offerat dissicultas intelliget, etiamsi verba attentioni dirigendae in eam partem,in quam verti debet, inserviant. Quodsi ergo ponamus, nos omni prorsus destitui verborum vel aliorum signorum auxilio; haud dissiculter perspiciemus , quod nec acuminis , nec profunditatis eximium quendam grpdum consequi detur.
Atque ita apparet indispensabilis Meabulorum ad pereeptiones nostris delignandas ct nexus indissolubilis inter cognitionem inmitivam ct symbolicam necessitas. Etenim sablato hoc nexu vix cavebis, ne voeabula sint sine mente soni, ubi symbolicae cognitioni nimium tribuis, aut non multorum cognitionem acquires, ubi in intuitiva sola haerere volueris. Idem confirmabunt operationes intellectus ceterae. Quamobrem maximopere suadendum, immo urgendum est, ut & plurum in rebus distinguere atque universalia ab iisdam abstrahere , S uae distinguimus, quae abstrahimus. singula suo proprio nomine es erre discamus. Ita demum praesarum acuminis ac profunditatis gra- qum a nobiis acquiri experiemur.
g. 3 3. Actis judicii inmatmi in cognitione inmitiva ab LL AEusjudieatur,s ea, quα tanquam a re diversa spectamus, porro tanquum o motivi eidem inexistentia vel ad ea quocunque modo pertinentia conside- Unition remus. Istiusmodi adlum intellectus dari, per exempla eunt1-- ωβ patet. Videmus ferrum ignitum de ignem, qui ipsi inest, tanquam ab eo diversum spe stamus, vel dum serrum minime ignitum simul videmus . aut aliter visum vi imaginationis nobis repraesentamus , vel etiam ignem alias visum imaginatio praesentem sistit f. III. . Quodsi jam porro ignem tanquam ferro inexistentem in praesente statu confideremus 3 serrum ignitum esse judicamus. Similiter si duo intuemur simul objecta juxta se invicem collocata & excessum longitudinis unius tanquam diversum a longitudine communi spectamus , eandem tamen tanquam ad Objellum unum spectans confideramus;
actus judicii in cognitione intuitiva absolvitur, quando obj cI sis esteboluia. Ii itum
268쪽
Ehum unum altero majus esse judicamus, seu quando affirmamus objectum unum esse ultero mujus. Nimirum non alia re hic opus est, qua in ut ad nosmetipsos attendamus, dum judicamus, observaturi quid in mente contingat, dum vocabula, quibus judicium enunciamus, missa facimus, atque ea deinde Comparemus cum illis, quae de operatione prima intellectus diei a sunt separatiiri quae aci hine pertinent : ita enim relinquentur ad actum judicii l pectantia, modo in discestnendis iis, quae in mente nostra contingunt, fueri, latis acutus. Jam vero actum
istum intellectus judicium appellamus, idemque offirmativum f. , 9, 2Oq. atque adeo patet, actum judicii affirmativi incognitione intuitiva absolvi, si rei tanquam inexistens vel alio quocunque modo ad idem spectans spectemus, quod ab eo tanquam diversum considerabamus.
Vidimus actum notionis terminari in eo, quod ea, quae rei insunt, tanquam inter se & are, cui insunt , diversa spectamu . Hunc igitur eum excipiat alter, quo eadem tanquam rei inexisti ncia, aut ad eam quomodocunque spectantia consideramus, in quo judicium consistit vi propositionis praesentis: ubi notio aut, si mavis, simplex rei appreheisio desinit. ibi iudicium incipit. Simplex adeo eorum . quae rei In sunt, vel ad eandem pertinent atque ipsius rei apprehenso est veluti transitus a notione ad judicium : suppono enim rem simpliciter appri hendi, quat nus attentionem tuam in ea defigis. Enimvero ut intelligatur, quid sit considerare aliquid tanquam inexistens vel alio quocunque modo spectans ad alterum non inconsultum videtur idem clarius explicari, quem admodum exsuperioribuq constat, quomodo actu mentis aliquid a re
separamus, dum idem tanquam ab ea diversum spectamus f. 326.317 ,
Considerare aliquid tanquam alteri inexistens sve alio modo ad idem pectans idem est ac attentionem tuam in me xisten-fl vj vii aut relatione ejus, quod a re diversumest, ad eandem defigere.
irim spe- Neque enim rem aliter considerare lacer, nasi quatenυs altertio noctans e s. si a circa eandem versatur, ut ejus nobis magis simi seonsili, quam alio-deretur. xum, quae simul percipiuntur. Unde consideramus aliquid tanquatri ι alteri quando quid ut a
269쪽
De tνibus intellectus operationibus inflecte.
'alteri inexiliana, quatenus esseimus, ut hujus inexistentiae nune magis nobis sim as conscii, quam aliorum, se. ut nobis conscii simus nos inexi . stentiam jam percipere,non vero aeque conscii simus. quc d alia praeterea percipiamuris. 34S. .
Si praedicatum subjecto simpliciter repugnet, actus judicii Λει, δῶι
negatiui obsoluitur, si 'bemim tibi reprasentes, cui 3dem repu- negativi in gnat, s subvectum aliud, cui idem inest, ae i quod alteri inest, cognitione consideres tanquam ab eo diveryum, idemque referens ad prius confideres canquam eidem non inexistens , I eu tanquam id, quo dissertfubjectum ab altero. Talem actum intellectus esse possibilem, . nemo non quovis momento in seipi experiri potest : quod vero idem is fit, quem judicii negativi nomine compellamus, ita ostenditur. Scilicet in judicio negativo praesentis casus notionem praedicati, quae subjecto repugnat, bpoth. adeoque eidem inesse nequit g. 3io. Log. , a notione subjecti separamus. Jam cum notionem subjecti nobis intuitive reptaesentare nequeamus. nisi quatenus ad eam pertinentia actu mentis separamus ab idea ejus, aut, si judicium determinatum non est, quatenus
. ideam subjecti intuemur; subjectum utique nobis sive sensu, sive
vi imaginationis repraesentare atque in idea ejus attentionem nostram defigere tenemur. Similiter quia praedicatum, quod ab eodem removendum, inmitive nobis cxhibere nequimus, nisi quatenus ideam alicujus individui, cui inexistit. intuemur & in ea attentionem dirigimus ad id, quod eidem inexistit f. 327. , subjectum quoque nobis repraetentare tenemur, in quo praedicatum istud inest, & attentione in idem directa idem nobis repraesentare debemuS tanquam a re , cui inest, diverssim s. 33 I. . Quodsi igitur jam idem refers ad subjectum alterum ipsumque consideres tanquam eidem non inexistens ; actu mentis quasi
idem separas ab eodem. Atque ita secisti, quod ad judicium negativum sussicit per demonstrata. Actus igitur judicii negativi incognitione intuitiva hisce absolvitur. , Ii s Quodsi
270쪽
Quodsi a posteriori idem cognoscere volueris, eodem modo procedendum est, quo paulo ante in notitiam actuum ad judicium affirmativum requisitorum in cognitione intuitiva pervenimus 3. 3430. Nimirum sumendum est cxemplum propositionis negativae atque vocabulis, quibus effertur, remotiS attendendum, quid in ideis remaneat iisdem rei pondens. E. gr. Si judicium negativum fuerit sequcias, quod charta non sit se rea , & misso vocabulo chartae aliquid in ideis remanere deber, solium chartae tibi repraesentare atque in hoc phantaSma attentionem dirigere debes. Jam si misso vocabulo, quo praedi 'a- . tum denotatur, nempe serri, in ideis aliquid remanere deber, laminam quandain ferream tibi repraesentare atque in hoc pha tasma non minus attentionem tuam dirigere debes , quam in
prius & quidem in eodem in specie in ea , quae ad serrum spe elant, ut te jam serrum percipere tibi sis conicius. Quodsi donique judicare debes, chartam non esse serream, utrumque phantasma inter se conserre atque attentionem tuam in non ex incntiam serri in charta dirigere teneris 3 alias enim in simplici apprehensione chartae ac serri quiescis. Patet itaque actum judicii negativi eo modo absolvi, quem in propositione determinavimus.
Actus judicii negativi in eoenitione intuitiva dissicilior est acto iudicii assirmativi. Etenim in easu posteriori id, quod subjecto tribuendum, in ipso subjecto percipitur, aut saltem mediante eo, quod in alio simul percepto percipitur , veluti si essiectus quidam subj cto tanquam
causae tribuendus: sed in easu priori id.quod ut non exiliens alteri eo Venu , tanquam inexistens uni eonsiderari debet, ut adeo actus judicii negativi sipponat actum assirmativi,immo ipsὐm comple ctatur. Quamobrem si quis ea, quae de cognitione intuitiva dicuntur, in se experiri voluerit; is primum experimenta capere debet de suo judieii assirmativi S ubi hie rem bene ae ex voto succedere experitur ad experimenta de actu judieii negati ut capienda progredi tenetur. C initione nimirum symbolicae adsueti dissiculter absque vocabulorum
usu judicant, immo cum dissicile sit judicium in cognatione intuitiva solas Diuili od by Corale