장음표시 사용
281쪽
a 63 De tribus huellictus operationibus in specie.
appaehensione acquiescis, nulla adest ratio, cur nomen columbae mentem tuam subire debeat; in casu vero altero, ubi judicas, quod sit ens istiusmodi, hoc est, individuum ad aliquod genus, vel aliquam speciem reserendum, adest ratio sussiciens, cur nomen istud in mentem venire debeat s.cit. : ergo in casu posteriori venit in mentem nomen columbae, in priori minime. Atque eo apparet, ad rationem sumientem, cur columbae visae tribuas hoc nomen, referri debere judicium, quod sit ens istiusmodi. Ponamus jam porro , tibi nondum inuoluisse, quod ens istiusmodi ex communi loquentium usi dicatur columba nulla denuo erit ratio, cur tibi in mentem venire debeat, quod ens istiusmodi dicatur columba j. 277. . Perse autem patet, nisi in mentem veniat, ens istiusmodi esse columbam ; nec te judicare, quod ens a te jam visum sit columba. Quodsi ergo intelligere volueris, cur videns columbam judices, quod sit columba ; necesse est ut supponas, quod judices, ens, quod vides, esse istiusmodi,& tibi in mentem veniat, ens istiusmodi esse columbam. Ratio igitur sufficiens, cur judicas, ens hoc, quod Vides, esse columbam, in eo continetur, quod eam intuens judices estacias istiusmodi & memoria tibi suggerat, ens illiusmodi esse columbam I. 36 Outol P. Quare cum ratio sum ciens ponenda sit judicii, ut judicio locus cise possit g. II 8. Onto ); si videns
columbam judicare debes,ens hoc, quod vides, esse columbam,& columbam intuens judicare debes, quod fit ens istiusmodi,& in memoriam tibi venire debet, quod ens istiusmodi dicatur columba. Demonstrationem propositionis praesentis ad exemplum obvium idemque facillimum applicare libuit, ut facilius intelligeretur. Absit
autem, ut quis ideo hasce subtilitates metaphysicas tanquam res nullius momenti contemnat: in re enim obvia profunda quaedam latet sublimitas, quae ad arciana mentis recludenda plurimum facit. Suo sane tempore, quando praxin morum tradituri sumus, usus hie elucescet. Hie notes velim, hactenus rationes eorum, quae in mente humana con
tingunt, ignorari, quod ad Obvia attendere noluerint philosophi. Equi.
282쪽
dem si communem morem sequi volui siemus, ex principiis his ardua magis deducere lucuisset, quae iis suppresti , in medium prolata magis e citassent attentionem illorum,qui ad pompam philosophamur: sed nobis lain propositum est Ostendere, quomodo a levibus initiis incrementa sumant scientia
Si rei, quoin sensu vel vi imaginationis percipis, notionem
generis velfpeciei convenire judicas,'jam antea didicisti nomen eidem generi vel speciei conveniens ; eidem quoque rei hujus gen ris, vel sipeciei nomen tribues. Etenim quia rei, quam sensu vel imaginationis vi percipis , notionem generis vel lpeciei convenire iudicas & jam antea didicissi generi vel speciei convenire nomen istudper hypoth. tibi succurrere debet, quod generi, veI speciei huic, aut potius individuo ad hoc genus, vel speciem hanc spectanti conveniat hoc nomen β 273 . Ponitur adeo ratio iussiciens, cur id nominis individuo, quod intueris,tribuas s. 86. Outo ), consequenter eidem quoque nomen hoc tribuere debus s. II 8. Ontol. .
Propositio haee est inversa prioris, adeoque eodem exemplo illustraxi potest, ad quod demonstrationem piopositionis precedentis applie vimus. Ceterum si attente consideres, quae in duabus hisce propotationiblu & earum demonstrationibus continentur; diversos status mentis, qui in contemplatione alicujus objecti occurrere possunt, facile a se invicem distingues. Etenim si objectem aliquod percipis,aut attentionem tuam in eodem defigis, aut non defigis. In easu priori aut judicis de eo quod haec eidem insint, aut non judicas. Quedsi judicas, quae eidem insint; aut η omen res. cui talia insunt, tibi pers inim est, aut non perspectum est. Si ol iectum percipis, nec attentionem in ea defigie; idea ejus iterum evanescit, nec alias ex se genitas in mente relinis quir. aeque etiam nonam rei succurrit; etsi hoc tibi suerit periectum Quodli vero judicaa, quod ea ipsi insint, quae ad genus, vel speciem constituendum requiruntur, ct nomen generis, vel species non fuerit per- Orci am; nee in hoc casu nomen ipsi tribuendum succurrit. Quodsi denique judicas,quod insint generis.vel speciei requisita, hoc est, in similitudinem cum aliis iudividuis atteationem tuam convertis, ac nomen
283쪽
De trihu intellectus operationibus is specie. 263
individuo ad istud genus, vel istiun speeiam reserendo tribuendum perspectum suerit; nomen quoque istud inviduo obvio tribuis. C rerum in praesente ac piae. edente propositione non s apponimus uotionem generis vel specita esse distinctam. sed sufficitiquod adsit n- f. si. Unde i dieium de re pereepta, quod eidem iesint determina. tionet teneris vel speciei, urabis exprimi nequit. Atque ideo tantummodo diximus, quod ens a nobis pereepnum sit istiusmodi. El.
enim nobis probe conscii sumus quale sit, verbiis tamen in gratiam alterius idem exprimere non Valamus. Quamobrem cum plurimorum attentioni sese subducant,quae verbis exprimere non valent; plurimi quoque, imm sertas iis plerique, non ad verrum, nomen rei tribuandum non succurrere, nisi praevio de re judicio , quod uidem iesint om ci i generis vel peciei requisita.
s. 3 6. - Si ve desinitionis nomen rei obune vindicare volueris; ouombis judicare ibes, eidem convenire notas desvitionem ingredientes s ηοαγὴ is.
t itionem Itbi in memoriam reuocare debes. Erenuia definitio nitionis ope exprimit notionem Completam atque determinatam termino vindi cuidam rei pondentem f. ISi. Log. , consequenter generis, vel Vtμ speciei termino isto tanquam nomine suo indigitatae. Eniinis
vero si nomen generis , vel species tribuis individuo obvio, &judicare debes notionem generis, vel speciei eidem convenire; de meminisse praeterea , quod eadem hoc nomine indigitetur 0 3s ). Ergo si ope definitionis nomen rei obviae vindicare . volueris ; de judicare debes, quod eidem conveniat definitio,
hoe est quod conveniant singulae notae eam ingredientes LM. I, atque definitionem , quae notas istas simul sumtas cum termino seu nomine quodam connectit f. is2. LV. , in memoriam tibi revocare debes. Paret idem a poster tori. Ponamus te vi definitionis quadrati hoc nomen figurae mensae vindicare velle. Id ut fieri possit, numeras latera figurae& judicas, quod silarquatuor, conssequenterqtiod figura habeat quatuor latera. Latera inter se consers
284쪽
Part. I. Sect. III. cap. III. quod figura mensae latera aequalia habet. Denique consderas angulos & deprehendis , quod anguli singuli sint recti, consequenter quod figura singulos angulos rectos habeat. Hinc sormas judicium compositum , quod propositione compofita &quidem copulativa exprimitur 3 3IJ LM ): Figura mensae habet' quatuor latera eademque aequalia ac singulos angulos rectos. Quodsi jam tibi constiterit atque in memoriam venerit figuram, quae quatuor habet latera, eaque aequalia , & fingulos praeterea angulos rectos, dici quadratum; ideo vi hujus definitionis figurae mensae tribuis nomen Quadrati, hoc est, judicas: Figura mensae est Quadratum. Pone , te vel ignorare 4 finitionem Quadrati, aut saltem eam tibi non succurrere, vel non formare judicia intuitiva de numero quaternario atque aequalitate laterum , nec non de specie angulorum, quod sint recti: in casu priori dices, te quidem videre , qualis fit figura mensis, sed ignorare, quale ipsi tribuendum fit nomen; in casu altero amrmabis te ignorare, qualis haec sit figura. Ast ubi & judicia dicta intuitiva formas,& definitionis, quam alias cognovisti, recordaris; tum demum dices, figuram mensae esse quadratum.
Ex allato exemplo,quo veritatem proposi ionis praesentis a posteriori ita stabilivimus. ut in ejus locum facile quodvis aliud sum gari possit,satis superque apparet . ab eo, qui propositionem praesentem admittere non vult, aut concedendum esse, polle nomen ope definitionis vindieati rei obviae, etiamsi definitionem vel ignores, aut subdem non recorderis, vel notas in eadem eontentas rei obviae non convenire judices. In priori easu ritum mentis judicantis,quod id nomen conveniat rei obviar,coniundi eum eo, quo ignoras, quodnam eidem tribui debeat nomen; in posteriori vero eundem confundis cum altero, quo ignoras,
qualis sit haee figura, adeoque erras fg. 63I. Log. ; etenim in casu propositionis& nosti, qualia sit figura, & quod eidem tribuendum sit no
quando κ. . ct in casu dato rei perceptae ad genus suum relin tri mdn gene- buitur nomen species 3 nomen generis eodem modo prunum ipsimii s vindi.
285쪽
De tribus intellectus operationibus in ecte. 267 vindicatur , quo ipse vindicatur sigillatim , deinde redem oeciei reip rsis modo vindicatur quoque nomen speciei. Quoniam M tri'. ς Rim genera & species in individuis existunt g. 16. LM. , in-
dividuum tibi obvium intuens & attentionem successive ada aliaque, quae insunt, dirigens Observas tum ea, quae ad n Oxionem generis . tum ista, quae ad notionem speciei spectant. Enimvero quoniam determinationes specificae simul continent gonericas cf. 237. Ontol. , adeoque hae pauciores sunt; facilius intelligitur, ad quodnam genus pertineat individuum obvium, quam ad quamnam speciem pertineat, & ubi non minus nomen generis, quam speciei perspectum fuerit, aut definitionem utriusque familiarem experiaris p tam generis, quam speciei nomen eidem tribuere debes IN. 33so & quidem primum
nomen generis, deinde quoque nomen speciei, cum nomen generis jam in mentem veniat determinationibus specificis non
dum singulis perspectis β 273. b.
Exempla ad corollarium subsequens in medium aFerenda propositionem quoque praesentem illust rabunt, quae non alio fine in me. dium affertur, quam ut actiones atque passiones mentis distinilere. solvere dilaamus.
Quoniam nominibus individuorum destituti nomine generis vel speciei utimur ad eadem significanda, praefixo pronomine demonstrativo, quemadmodum in vulgus notum est; postquam nomen generis individuo obvio uindicavimus, eodem in nomen Indiuisit converso, huic porro vindicantes nomen Deciei degenere sugulariter praedicamus speciem.
E. gr. Uidentes columbam dicimus. Hare avis est eolum . Primum igitur judicamus, ens istud singulare, quod videmus, esse avem f. 33s. . Deinde eidem imponimus nomen hujus avis per modum nominis proprii. Reflectentes porro super eodem individuo eidem quoque tribuimus nomen speciei f. 3s 3. Atque ira tandem incidi. mus in judicium, quod his verbis effertur : Haee avis est eolumba. St. militer ponamus nos videre pentagonum aliquoi regulare. Figuram
286쪽
reductio. hane intuentes numeramus latera & quinque deprehendentes eidem vi definitionis pentagoni, quod sit figura, cujus perimeter quinque lateribus constat vindicamus nomen pen ragoni j adicantes teilicet, figuram hane esse pentagonum at i quod i f. 3 6 Deinde ad disternen dum hoe individuum ab alias figuris eidem imponimus nomen hujus pentagoni per modum nominis proprii. Porro latera inter se coa- ferentes atque angulos, non minus hos inter se aequales quam illa sibi invicem aequalia deprehendimus. Unde vi definitionis pentagoni regularia, quod sit aequa laterum S sequiangulum, eidem porro vindica.mus nomen pentagoni regularis Atque ita tandem judiea. mus: Pentagonum hoc est pentagonum regurale. Odsi initiorespicias ad aequalitatem laterum S angulorum, figurae vindicabis nomen figurae regularis atque deinde nomen ipsi proprium erit, lim figura regularis. Deinde porro numerans latera eidem vindicabis nomen pentagoni, sicque tandem judicabis : Haee figura regularia in pentagonum. Nimirum in hoc casu figura regularis consideratur tanquam genuff, pentagonum Vero tanq aam species, eum in prior i pen ragonum spectetur ut genus, penta num vero regulare ut species. Apparet adeo, quam multi praesupponendi sint status animae , antequam judicare possis, quod haec avis sit columba, Vel hoc pentagonum sit regulare, aut haee figura regularis sit pentagonum. Sed status istos mentis distinctius perpendemus in sequentibus.
. S. 3 9, Dum individuo obvio , seu rei quomodocunque percepta
nomen generis vel sciet vindicamus; eam a rebus alii separamus es ad Dum genus vel speciem Ibam tanqua/n pecuhiarem entrum cI siem reducimus. Individuo enim obvio,seu rei quomodocunque perceptae tribuimus nomen generis vel speciei, quod notionem vel definitionem generis aut speciei eidem convenire a gno
scimus I 33s. 3 6. , consequenter quod ea instat, quae in
omnibus individuis ad eandem speciem , vel idem genus ies rendis eadem sunt 3. 23ι. 234. 193. Onto ). Individuum adeo obvium per has determinationes communes a ceteris entibus quibus caedem smul non insunt, separamus atque adeo ad suum genus, vel speciem suam tanquam peculiarem quandam entium classem reserimus.
287쪽
De tribus intellectus operationibus in siprete. 269
Ex protiositione praesente elucinit usua propositionum praeeiden tium . cur stilicet condantur genera atque species, nec minus speciebus, quam gi neribus tribuantur peculiaria nomina, scilicet ut res obvia
quaecunque ad suum venus tuamque speciem reserri possit: id quod non modo in scientiis perutile est, verum etiam in applieandis stientia. rem praeceptis ac dogmatis indispensabilis necessitatis per ea, quae jam ulterius sequvimir,intelligitur.
S. 36o. Si praedicata generum atque Decierum absoluta nobis im Dd larum
notueriut G rem quandam obviam ad genus aliquod de speciem categorieo aliquam reser/mus ἔ eidem quoque praedicata generis vel sipeciei rum appli istius tribuimus. Etenim dum eam obviam ad suum genus vel cotis. speciem suam redueimus, judicamus : Individuum hoc est hujus generis, vel hujus sipeciei, tribuendo scilicet ipsi tanquam praedicatum nomen generis vel speciei g. 338. ). Quoniam nolinjam antea innotuerunt praedicas a generis, vel speciei istius, per hypoth. memoriae mandavimus judicia, quae exprimuntur istius 1riodi propOfitionibus: Generi A competit praedicatum B, vel speciei C competit praedicatum D, conlequenter cum notio generis vel speciei sit judicio praesenti ac praeterito communis, dum rem obviam ad suum genus, vel speciem suam reducimus, in anima quoque re produci debet notio judicio isti , generi Acompetit praedicarum B, vel speciei C competit praedicatum D resuscitari debet g. ii . . Rei igitur ad suum genius vel suam spectum relatae tribuimus illud praedicatum, judicantes indivi- 'duo huic convenire praedicatum B vel D. Idem confirmatur a posteriori. Ponamus enim nobis innotuisse columbam mansuefieri posse, ut evolans redeat & te columbam videntem iudicare avis haec es columba: ubi in memoriam venerit, columbaS mansuefieri posse, judicabis utique
ulterius : avis haec mansuefieri potes, vel etiam haec columba
288쪽
Patet igitur propositiones categoricas in cula singulati applicari minime posse, nisi ante res obviae ad suum genus, Vel speciem suam
Si praedicata generum vel specierum hypothetica nobis innotuerint G rem obuiam ad genus aliquod vel speciem aliquam pertinere, atque praeterea conditionem praesentem Use agnoscimus, Iub qua generi bust vel speciei praedicarum stid tribuitur praediacatum quoque Θpotheticum res illι tribuimus. Quoniam praedicata hypothetica subjecto tribuuntur sub adjecta conditione f. at 3. Log. ); notioni generis vel speciei aliae adhuc deteris minationes superaccedere dc bent, ut praeditata ista generi vel speciei convenire possint. Quodsi ergo istas determinatio. es genericis, vel specificis adjicias, habebis ea, quae in indi. ciduis eadem esse debent , ut ipsis praedicata ista communia
sint, consequenter determinationibus istis ad genericas ves specificas accedentibus, novae quaedam entium classes constituuntur, veluti nova quaedam genera novaeque species g. 39s. 233.&seq. Ontol. . Quainobrem ubi judicas rem obviam ad hoc genus vel hanc speciem esse reserendam, atque praeterea comditionem praesentem adesse, sub qua huic generi, ves speciei praedicatum aliquod fit tribuendum I eandem ad novum hocce genus, vel novam hancce speciem resers. Quoniam itaque praeterea tibi nota sunt praedicata novo huic generi, vel novae huic speciei tribuenda per hypoth. eadem quoque rei obviae tim
Idem eodem modo independenter a propositione praecedente demonstrare licet, quo propositionem pracedentem demonstravimus. Etenim quia judicas individuum aliquod ad genus quoddam, vel speciem quandam referri debere ac praeis terea adesse conditionem quandam, seu notioni generis vel spe. ciet alias quasdam superaccedere determinationes ; judicium tuum tale est et Individuum A pertinet ad genus, vel speciem B
289쪽
De tribus intellectus operationibus in Ipecie.
eidemque praeterea accidunt determinationes C. Quoniam porro tibi innotuit praedicatum aliquod generi, vel speciei Bhypotheticum, seu su b conditione C cidem tribuendum per b-poth. alio tempore memoriae mandasti judicium : Generi, vel speciei B sub conditione C convenit praedicatum B. Quare
notio judicio intuitivo praesenti rei pondens& notio conveniens judicio alteri communia habent ea , quae notionem generi S ac speciei ingrediuntur, atque praeterea conditionem constitu unt,
sub qua generi vel speciei isti praedicatum convenit. Dum igitur formas judicium intuitivum , hoc alterum quoque tibi in mentem venire debet . g. I l7. , tibique conscius eris, quod antea jam idem formaveris c9. 173. I74. , consequenter agnoscis individuo huic praedicatum istud D tribuendum esse. Idem confirmatur a posteriori. Ponamus nobis innotuisse, quod solia arborum autumno decidant, & jam acspicere folia arboris & perpendere, quod autumnus coeperit: patebit nos judicare , quod solia arboris nunc decidere debeant. Hic igitur habes praedicatum aliquod hypotheticum soliorum, nempe quod decidant, si fuerit autumnus. Folia arboris, quam intueris, refers ad suum genus, cum folia esse agnoscis, & conditionem praesentem esse intelligis , dum jam autumnum esse memineris. Folia igitur dum jam decidere debere judicas, rei perceptae ad genus suuin relatae tribuis praedicatum hypotheti- Cum, quod Conditionem praesentem esse agnostis,sub qua praedicatum istud generi illi tribuendum, & quia meministi, generi illi sub conditione ista convenire hoc praedicatum. Si cui nondum satis evidentes videntur propositiones , in quibus statuitur de praedicatis vel absolutis , vel hypotheti is individuo alicui obvio tribuendis 3 is eodem modo ex prinei pio rationis sufficientis propositionem utramque demonstrare potest , quo supra demonstravimus, quod rei perceptae
tribuendum sit aliquod nomen 334. 3I . . Quoniam enim
290쪽
ibidem nomen rei tribuendum sese habet per modum praedicati; si in locu in nominis substituas praedicatum vel absolutuin , veI' hypotheticum, cetera eadem erunt cum s uperioribus... Nimirum non habebis rati μnem iussicientem , eur rei rethnas praedicarum absolutum, nisi agnoicas eam pertineri ad hoc genus vel hanc speciem εἰ memiueris reneri huic vel spe et con venire hoc praedicarum. Nec habebis rationem iussieientem. cur eidem tribuaa praedicatum hypotheticum.nis agnos S eam perranere ad hoe cenus vel hanc speciem atque praesentem esse hanc conditionem,& praeterea memineris, generi huic, vel speciei sub hac conamone convenire hoc praedicatum.
s. 362. duiniu- Dum vi notionis confuse vel definitionis rei quomodo-
diea uti re- cunque perceptae nomen , vel vi judicii cujusdam cat 'Dorici, aut bus nomiNo by othetici praedicatum aliquod abolarum , aut Opotheticum re prήG- findicamus ; ex duobus judiciis notionem communem habentibus formamus terIIum combinando notiones diversas communi
omissa. Dum enim rei obviae A vindicamus nomen C; judicamus A esse Β, seu in A contineri determinationes B, & memoria nobis suggerit B dici C, seu ens, cui insunt determinationes B, dici C; atquc hinc formamus judicium, rem obviam A dici de
berc C 3. 333.336 . Habemus igitur duo judicia. Aest B& B
dicitur C, quoru in notio communis est, quae litera B designatur. Hac vero omissa formamus judicium componendo AR C cilicet: A dicitur C I. cit.) . Quamobrem dum nomen C vindicamus rei obviae A, ex duobus judiciis notionem communem habentibus formatur judicium tertium componendo notiones
diversas Similiter dum rei obvia: Λ vindicamus praedicatum absolutum D ; iudicamus A esia B seu dici C & memoria nobis suggerit C seu ens, quod dicitur C esse D, atque hinc formamus judicium . A esse D cii. 36o.). Habemus igitur dcnuo duo judicia A est C de C est D, quorum uotio comm is designatur litera C,