장음표시 사용
341쪽
De tribus inrellectus operationibus in specie. 323
contineri rationem sufficientem, cur animum tuum subeat conchisio, quidam homo est mortalis. Et si sumas, in illa rationem sufficientem hujus contineri, idem eodem, quo ante modo experientiae repugnare deprehendes. Immo plures sunt propositiones, quae per legem imaginationis g. Ii 7.) tibi iucui rere possunt, quam quae hic conclusionis loco ponitur, veluti quod tu sis homo, quod Rex sit homo de ita porro. Si quis a rectis ad obliqua argumentatur: Omne triangulum est figura. Ergo qui triangulum describit, figuram describi ς perinde liquet, ex praemissa non patere, cur tibi succurrat Conclusio , consequenter nec in ea contineri rationem sufficientem, cur ope ejus ad conclusionem pervenias. Et ita sese res habet in exemplo quocunque alio. Enimvero propositio praesens in genere quoque demonstratur hunc in modum. Quodsi mentis aciem in praemissam intendis, distinguere non potes nisi subjectum & praedicatu in I. I99. 2oo. Log. . Quamobrem si ad subjectum attendis, inmemoriam revocatur propositio terminum, quo idem denotatur, communem habens: si ad praedicatum attendis, memoriam subibit propositio terminum, quo hoc indigitatur, communem habens, si scilicet intentio fuerit propositionis alicujus in memoriam revocandae β. ii7. , quoniam citra hanc intentionem etiam succurrere possunt ideae praeteritae, rem eandem, quae subiecti vel praedicati vicem tenet, cum aliis una perceptis repraesentantes Lcit. . inare cum plures esse possint propositiones, quae eum data praemissae locum tuente terminum communem habent; nulla adest ratio, cur ea potius succurrat , quae com lusionis loco est, quam ceterorum aliqua. Sola igitur praemissa rationem sufficientem non continet, cur inde ad conclusionem perveniaS. Non jam quaeritar, an ex praemissa legitime inseramr eonclusio, ut argumentationi insit vis concludendi; sed an data praemissa sola neu Hio quopiam praesapposito vi facultatum mentis perveniri possit adi conclusionem: quod posterius hae propositione negatur.
342쪽
Ratio eurper conse queutiam immediais ram ratk- cineris.
si de propositione data judicia logica firmes es persecta
fuerint theoremata de propositionibus se mutuo ponentibus ; ex prs positione data tamquam praemissa inferes conclusionem. Etenim fide propositione clata judicium aliquod logicum formes, tibique perspectum fuerit theorema aliquod , quod posita istiusmodi propositione ponenda etiam sit alia quaedam ; haec propositio mentem tuam subibit c g. 337. , adeoque hinc inseres , posita propositione priori ponendam quoque esse aliam quandam beneficio syllogismi categorici 3 36o. 36i.): quod dum iacis, per immediatam consequentiam ex propositione data insers aliam. Idem confirmatur a posteriori. Ponamus te aciem mentis convertere in propositionem, qua amrmatur, omnem hominem esse mortalem , atque perpendere propositionis holus universalitatem , judicium logicum de eadem sormas, scilicet quod propositio sit universalis, seu, quod eodem recidit, quod hic aliquid affirmetur de omni 3. 2qa. O . . Quare si perspectum tibi suerit theorema logicum , posita quacunque propositione universali, adeoque in casu praesenti, ea, qua amrmatur, omnem hominem esse mortalem, ponendam quoqMe esse quamvis subalternantem , veluti hic eam , qua affirmatur. quosdam homines esse mortales 43 I. LV.) ; vel si perspectum tibi fuerit theorema, quicquid affirmatur de omni, ill Dd etiam affirmandum de quovis , adeoque & de quibusdam sub omni contentis I. 346. Log. , consequenter quod de omni homine affirmatur, idem quoque affirmandum esse de quibusdam homi nibus; propositionis alterutrius recordatus O. 117. utique ins res, quosdam homoes eae mortales.
343쪽
De tribus intellectus operationibus in sipecie. et asIdem patet in omni ea se reliquo consequentiarum immediatarum. Sed prae fit per modum corallatii deducere cetera, cum iisdem insitat principia generalia, quae sic rectius in moriae mandamur & in futuros usua ad ratiocinandum asservantur.
s. ψl2. Si de propositione universali formes judicium logicum , quod Ratio issa It vηiversaliter vera, es familiaris fuerit propositio , Ii vertim est In in i ρ' praedicari quid uniuersaliter posse de omni, uel um si id particu, . bliariter praedicari non posse de quibusdam sub omni contentu 3 inde infri in calu speciali ex universaliter o mante, furum esse praedicatum ejus negari posse de quibusdam subjecti. Etenim ii cce propulitione universali jucicas, quod sit universaliter vera , &famili ,ris suerit propositio , si propositio universaliter vera est, praedicatum ejus de quibusdam sit biecti removeri nequit per hypoth. hujus recordatus 3. ii 7. infirs praedicatum propositionis datae non posse removeri de quibusdam lubjecti. Ouamobrem in casu 1 peciali veluti quoc omnis homo sit mortalis, vi syli gismi illius generalis infers, salsum esse , quod quidam homines non sint mortales f H.). Confirmatur veritas propositionis praesentis a postericri
eodem, quo iis sumus, exemplo. Ponamus enim te attencere
ad propositionein, omnis homo est mortalis, & judicare, quod universaliter verum sit, omnem ita minena esse mortalem. Beneficio hujus judicii tibi succurrit propositio : si universaliter verum est, Omnem hominem esse mortalem , saliuni est quosdam homines non esse mortales. Atque hinc infers : salsum esse, quod quidam homines non sint mortalus. Et hac demum ratione patet, cur ex eo, quod judicaveras omnem hominem esse
mortalem, pervenias ad propositionem, salsum esse quod quidam homines non sint mortales. S a s Probe
344쪽
Probe notandum est, quemadmodum dictiim de omni & nullo non distincte intelligi rur ab omnibus ratiocinantibus , qui eodem utuntur; ita quoque syllogismum generalem non intelligi ab omnibus.qii specialibus uru'iur. quibus generalis inest. In seientiis autem. usi universalium habetur ratio , nee singularia aut speetalia istis aequi pollentia locum habent .' syllogismi generales explieandi sunt, quorum deinde applicatione argumentarionem magis pote. stati nostrae subjicimus. Accedit, quod sic universaliter intelligamus veritatem hujus argumentationis, ut eidem in quovis casu securius fidere possim .
Δ, iisse. Si de prop'sitione uniuersaliter negante judices, quodsiit uni Gisia re, versiliter vera , familiaris sibi fuerit propositio .in vertim squentiam praedicatum negari de omni subjecto ,sulsium est id negari non posse immedia seu id a mari pose de quibusdamyubjecti; inde in casu speciali
tame μ inferes ex propositione universaliter rigante ,sulsium esse quodp-
- .. . icorum 6.s de quouidom subiecti si mari possit. Veritas pro
' positionis eodem modo evincitur, quo veritatem praecedentis evicimus : sussicit itaque eandem exemplo aliquo a posteriori confirmari. Ponamus te judicantem: Nullus homo est omni seius. Quod si judices propositionem hanc esse universaliter negantem veram ; memoriam subibit propositio: Si universaliter verum est, quod nullus homo sit omniscius, falsum est quosdam homines esse omniscios. Atque adeo infers : Falsum est quosdam homines esse omniscios. 'Quae de probatione propositionis praesentis dicta sunt, eadem quoque de sequentibus corollariis tenenda: ut adeo eadem nonnisi a posteriori confirmari opua siti
345쪽
Si ad ideam propositioni datae renondentem intentus ob- Modus i s es , posse formari alias eidem aequipollentes eue recorderis/ci η Propsi Omm aequipollentium posta una titteram quoque poni; η' ex una alteram Disieres. Ponamus te judicare, quod p. ter δ' Haiis ismet filium. Ad ideam propositioni respondentem intentus eois tibi reprae lentas patrem atque filium & amorem patris erga pollantia filium. Vides autem judicium ex eo, quod tibi reprauentas,larmaturus , accipi posse loco subjecti vel patrem , vel filium ac in casu quidem priori dicendum csse, quod pater amet filium ; in posteriori, quod filius ametur a patre. Posita idea, ponitur propositio utraque. Atque adeo judicas : Si pater amat filium, filius amatura patre. Et hinc infers , filium
a patre amari. Idem eodem prorsas modo paret in aliis propositionibus aequi- Pollentibus. Immo patet, idem eodem modo ostendi de propositio nibus quibuscunque se mutuo ponentibus, ut, si una vera sit, altera , quoque vera sit, & contra si una salsa sit, salsa quoque sit altera-3. 4I . Si de propositione universaliter negante judires, quod is Illario per
universaliter negans , atque recorderis , si proposito fuerit conseque universaliter negans, de omni praedicato negari pote Iubjectum ; ex propesitione universisseter n gante inseres, de omni praedica - - i ro propositionis date negandum esse subjectum. Ponamus te judicare , quod nullus avarus sorte sua contentus sit , atque I - α perpendere propositionem hanc esse universaliter negantem: recordatus quod de omni praedicato negari possit subjectum, seu in applicatione ad casum praesentem , quod , si nullus avarus sorte sua contentiis sit, nullus quoque sorte sua contentus sit avarus, inde inseres : nullum sorte sua contentum
esse avarum. Dicitux Diqiti eo by Corale
346쪽
Part. I. Rect. m. Cap. III. Idatis in
BIMA a divisit ad composita. Dieitur hare conversi , apud Logico' simplx, cujus sandamentum demonstravimus alibi cs. 434. Log. 3. Ut autem propositionis logicae obtinetur ne conversura propositionia alieujus uesversaliter negantis ullo in casu demonstrari opus sit.
Si de propositione particulariter affirmante judices, quod si particulariter a mans , aIque recorderis ,spropositio si rit particulariter a mans , etiam de praedicato parIιcularitero mari posse siubsectum , ex propossione parriculariter a monte inferes. quod de Uus praedicato particulariter assismarideb/at fulserctum. Ponamus te judicantem , quod quidam doctus sit moderatus, atque perpendentem, quod haec propositio sit particulariter affirmans. Recordatus quod de prae-clicato particulariter affirmari possit subjectum, inferes, quendam , qui est moderatus, esse doctum. principio nempe logico generali ad casuin praesentem specialem applicato hunc ita modum : Si quidam doctus moderatus est , quidam , qui es moderatus, doctus est. Priaeipium to eum sibi jam demonstravimus cs, 4ss. Log. M. f. 4I7.' Si de eodem subuecto praedicentur plura vel absi lute, vel beadem conditione , atque iudicantes plures hic αδεμ propossiones Uu irim fissecti , sed diversi praedicati rec ritemur, si plures sina propositiones ejusdem subjecti , sed diuers praedicari, exinde fr- mari posse propo mn unam ejusdem ijubem, cujus praedic tum ex praedicaIrs ceterorum compossum ue inde inferimus in dato casu speciali quod subjecto conveniat praedicarum ex praedia eatis ceterarum propostionum compsitum. Ponamus te judicantem , quod omnis planeta illuminetur a sole, quod omnis planeta cingatur atmosphaera , quod Omnis planeta sit corpus mundi
347쪽
De tribus ingesiectus operationibus in Ipecie. 329
mundi totale. Quod si perpendis, plures hic adesse propositiones, quarum idem est subjeetum, scilicet planeta, sed praedicata sunt diversa quodque praedicata illa diversa subjecto tribuantur ablolute; recordatus in tali castu subjecto absoluto tribui posse praedicatum ex quatuor istis compositum, inde infers, planetam esse corpus mundi totale a sole illuminatum, quod atmosphaera cingitur. Quod si dubites, an propositio illa, quam in praesente supponimus,l cilicet quod subjecto communi pluitum propositionum tribui possit praedicatum ex praedicatis illarum simul sumtis compositum , admitti possit tanquam vera : ecce tibi ejus demonstrationem l Si lubjecto absolute posito vel sub data conditione convenit praedicatum , in priori casu ratio iussiciens , cur praedicatum subjecto tribui debeat, est definitio, in posteriori conditio adjecta f. Ι3O. Onto , adeoque posito in casu primo subjecto absolute , in casu secundo sub eadem conditione , ponitur praedicatum in casu priori absolutuin, in potieriori hypotheticum j. U8. Ontoc . Quare si plura fuerint praedicata de eodem subjecto vi ejusdem notionis enunciata diversis propositionibus , posita notione subjecti omnia si nul ponuntur, consequenter ex propositionibus pluribus sor- mari potest una, in qua subjecto eadem notione comprehenso tribuitur praedicatum ex praedicatis plurium propositionum
compositum. Utimur hoe modo inserendi in demonstrationibus , quando exeonelusionibus per plures sy logismos elieitis deducimus propositionem unam, quae tanquam praemissa assiimitur, ut filum ratiocinationis ulterius p bduci possit. Dicitur haee iliatis a divisis ad composita, quae frequentissime occurrit in demonstravonibus geometricis.
. 4 8. Si sufecto tribuitur praedicatum compostFm ex pluribus Confisum. aliis . aue similatim eidem Disa ejus notione tribui pinum, V
348쪽
parti I. Ida. III. Cap. IIIo judicantes praedicatum propositionis datae esse resolubile in plura quaesubjecto eidem prorsis immutoto tribui lusimi, recredamur pronositionis huius s praedicosum fuerit r uolubile inplara alia, qtie sub Eo p oryui ius utoso millatim tribui possunt , indes
3ncti 1 pilli biures propinitiones ejusdem Νυccti, in quibus praedicataisa situ tina eidem tribuuntur ; ex propinsione data in remus prv stionem ejusdem subjecti, in qua praedicatum aliquod Istillarim eidem tribuitur, quυd notionem pi aedicara propc si uinis datae ingreditur. Ponamus te judicantem , quod Petrus sit juvenis doctus, de perpendentem , quod praedieatum sit compositum ex duobus aliis, nempe esse juvenem & esse doctum animadvertere, quod utrumque sigillatim Petro tribui possit, cum quis juvenis esse possit, etiamsi doctus non sit,& doctus esse possit, etiamsi non sit juvenis. Ex propositione data, quod Petrus sit juvenis doctus, utique inseres, quod sit juvenis, vel etiam quod sit doctus. Ceterum propositio generalis, cujus vi cx propositione data insertur altera , eodem modo ostenditur , quo in propofitione praecedente evicimus Veritatem propositionis, quae
principium consequentiae largiebatur. . Hic quoque arguendi modus subinde in demonstrationibus Mais
thematicorum occurrit, diciturque consequentia immediata a compo. suo ad divisa. . .
1Zmma quo tam subjectum , quom praedicatum ad formam nominis,
continetur Ieparata copula , si role nondum fuerit , reductum ponitur infundamen- easiu obliquo edi eadem utrique accedat notio, ut duae hinc rerum consc- sultent propolitiones ; una inde formari potes proposito vel Θ-qμ η - m' pothetica , vel categorica , si prior , quam Fufectum datae inere-zgis a ditur , ponatur loco antecedentis in propossione θpothetica Delnubia i ..... cicatio m csi egoricus Posterior vero loco consequentis in broth
349쪽
. De tribus intellictus operationibus in specie. 33stica, loco praedicati in categorica. In omni enim propositione categorica subjectum, quatenus per ejus notionem determinatur praedicatum, A praedi tum, quatenus per subjecti notionem determinatur , cum pOuta notione subjecti ponatur praedicatum I I. nrol. DAg. Π . ut sci. J, idem ens designant, adeoque sibi invicem substitui possint in notionibus quibuszunque complexis, salva earundem Veritate Quamobrem si utrique accedat eadem notio, di tam sit bjectum, quam praedico tum ad formam nominis reductum, abjecla copula .fi ratem nondum habuerit, ponatur in catu obliquo & una propositio sie formiata admittitur tanquam vera δ etiam altera tanquam vera
admitti debet. Quare si prior sumatur pro antecedente, erit posterior consequens propositionis hypolieticae f. 4OS. 4OI. Log. J. Ex propofitione adeo categorica data essicitur livpoi he- uiua, si ad terminos rectos in obliquos conversos accedat notio quaeda in communis. Quodsi jam antecedens propositionis hypotheticae convertatur in subjectum & consequens in praue dicatum ; propositio categorica prodit hypotheticae aequipollens f. a 3 LU. 9. Qtiamobrem ex propositione categorica data Uicitur quoque categorica alia, si ad terminos obliquos accedat notio quaedam communis. Idem confirmatur a posteriori. Ponamus enim dari Propositionein categoricam , Triangulum est situra. Si jam ' copulani est abjicias & uterque terminus triangulum atque
figura ponantur in aecusativo, accedente notione communi,
ad ii nempe describentis . veluti Petrus vel alius quicunqIe-- describit trianguluM 34 Petrus vel alius quicunque describit figuram ; duas utique habes propositiones, quaru tu posita una ponitur altera. Quare si prior, Petrus describit triangu- Rusti ponatur pro antecedente ue posterior autem, Petrus de- . scribit figuram, pro eotilequente , proposi iovem habes hypotheticam, cujus manifesta est consequentia, scilicet si Petrus
triangulum describit, figuram describit.' Quo usi ergo eam
350쪽
Ievoces ad Categoricam, Petrus triangulum describens , figuram describit; propositio haec non minus evidens erit vi datae, quod triangulum fit figura. Quodsi in determinate subjectum exprimere velis, scilicet per quemcunque; propositio hyPthetica , si triangulum describit , figuram delcribit, & categorica, quicunque triangulum describit, figuram destribit, non minus evidentes sunt quam in casu anteriori. Idem quoque liquet in eo casu , in quo praedicatum ad larmam nominis reducendum , antequam in casu obliquo poni possit. Sit e. gr. propositio data : Arbor habet folia. Quoniam hic copula latet in verbo habet , ea revocatur adsequentem, in qua copula expresse ponitur, arbor est eris folia habens, atque in praesenti enunciatione, arborem esse &esse ens folia habens, unum idemque sum, neque enim in D O-tione arboris praesupponuntur , quam quae ad folia deter minanda requiruntur. Quodsi jam accedat notio alia , scilicet
quod quis arborem caedat , ut propositio prodeat , Aliquis arborem cadit; per se patet, quod caedat id, quod folia habet, adeoque veram quoque esse hanc propositionem quod aliquis caedat aliquid , quod solia habet, vel aliquis caedat ens folia habens. Qui propositionem priorem ponit, alteram tollere nequit. Habemus adeo propositionem hypotheticam ex iatraque compositam ; si quis arborem caedat, ens solia habens leu quid , quod solia habet, caedit, vel categoricam , qui arborem caedit, caedit quid, quod solia habet, vel ens solia habens, posito scilicet quod arbor folia habeat, quemadmodum ad propositiones has eliciendas sumebatur.
Meillimum est cumulare exempIa, quibus propositionis praesentia veritas eontinetur. Mee tibi aliquot l Pluvia guttatim deitillat.
Ergo qui pluviam miligit, is eoilior quod guttatim destillat, vel si quis pluviam colligit, is quod guttatim destillat, Iligit. Homo hic Disit iam by Corale