장음표시 사용
361쪽
De Dispositionibus naturalibus4Habiribus intellectus. 3 3
scimus. Ex definitione trianguli ratioeinando colligimus rationem aequalitatis trium angulorum ad duos rectos : eam igitur a priori cognoscimus. Ex esset libui Solis, quoa a posteriori cognoscimus, mediante Iiotione ignis ratiocinando colligimus, quod sit ignis: mixta igitur est cognitio. qua nobis constat Solem esse ignem. Nostri cognitio ut plurimum mixta est, magis tamen ad eam, quae a priori datur, ac cedit, ubi ex principiis a posteriori stabilitis continua ratiociniorum serie colligimus, quae nobis antea nondum cognita fuerunt.
priori. Qitiequio enim cognoscimus, ea vel cognoscimus ivr mst iattendendo ad ea quae percipimus & attentionem nostram ς'υς 'μ' successive ad alia aliaque, quae rebus insint, promovendo ; Vel ex iis, quae nobis jam antea innotuere , colligendo quae nobis adhuc ignota sunt : id quod per antecedentia abunde pater, cum aliarum facultatum mentis nobis non simus conscii, quam per quas praedicto modo ad cognitionem rerum pervenitur, neque alius cognitionis nobis conscii simus, nisi quae alterutro modo comparatur. Enimvero quicquid attentione sola ad perceptiones nostras nobis innotescit , id experiundo ad
discimus cf. 664. LV. , adeoque a posteriori cognoscimus f. 434. 9 : quicquid vero ex iis calligimus, quae nobis jam in
notuere, cum antea ignotum esset, id ratiocinando nobis innotescit . 366.), adeoque idem a priori cognoscimus 43 . . Quamobrem quicquid cognoscimus , vel a posteriori, vel a
Naximae utilitatis est propositio praesen , eum notionem direnticem contineat inquirendi in veritatem eorum, quae inirmantur,
vel negantur. Etsi autem propositio Vulgaris sit, ejus tamen usus hactenus non invaluit, qui esse potest ac debet. Ae netlectui huie debetur, quod vulgo multa assirmentur ci negentur sine sussieten. te ratione ad negandum, vel assirmandum, quodque plurimi, immo plerique non utantur Reultatibus mentis in cognitione multa sibi comparanda , quemadmodum poterant. Ipsa experientia abunde
362쪽
edoni sumus. quantum conducat propositionem hane esia nobis familiarem, ut mentem subeat memoria , qaoties nobis cccurrit judicrum absque probatione omni, uti si tem absque sussciente.
f. 436. suicquid a posteriori extra nos cognoscimus densium duce evnoscimus : stuicquid vero tu mente cognoscimus, ope appe; cet tionis cognosiimus. Quicquid enim a posteriori cognoscimus experiundo cognoicimus cf. 434. J , adeoque sola attentione ad perceptiones nostras cf. q66. LV. . Jam vero res praesentes, quae eXtra mentem nostram sunt, sensu 3. 67. , res absentes vi imaginationis percipimus 3. 92. , atque vi quidem imaginationis nonnisi eas, quae sensu ante perceperamus *. IIT. , ut acto Vi imaginati is non zognoscatur, nisi quod ante cognitum suerat. Quamobrem quicquid extra nos a posteriori cognoscimus, sentu duce cognoscimus. Jam mens ea, quae in ipsa sunt, appercipit , quatenus perceptionis suae sibi conscia est g. 2 S. P. Quare cum attentione ad perceptiones nostras nihil de iis, quae in nobis sunt,core noscamus, nisi quatenus eorum nobis conscii sumus, quod per se patet : nihil in nobis a posteriori cognoscere valemus nisi ope oppereeptioni S. .
Moeum cognitionis a posteriori uberius declaravi in Logiea ea pite integro 669. & seqq. LN. , qua Vis ibidem quoque tradantur, quae de mixtam cognitionem referuntur: neque enim absque ratiocinatione a pc steriori multum prosi rere licet, ubi universales notiones e,:que distinctas tibi comparare Volueris, quales in scientiis vena mur. Quomodo autem in mentis nostiae cognit one a posteriori pro .grediamur, ex ipsa priesente tractatione innotescit, ubi nonnisi talia proserimus, quae a posteriori nobis innotescunt . etsi placeat istudeognitionis genus, quo a priori simul stabiliuntur, quae a posteriori
I. 437. Sola imaginatione duce non cognoscim ἔ, nisi quae fingimus.
363쪽
De Dispositionibus naruralibus'Habitibus intellectus. 34
Imaginando enim non percipimus nisi res antea sensi perce. imagina pias 3. ii . , adeoque nobis non innotescit ejus ope, nisi quod V Vqμ jam ante duce sensuum cognoveramus. Quoniam vero ima- ginationis vi producta phantasmata dividere g. i4o.) atque componere 3. Ig3. , sicque phantasmata rerum sensu nunquam perceptarum producere valemus, licet in iisdem nihil contineatur, quod non jam ante sensu fuerat perceptum 3 ope imaginationis quaedam cognoscimus , quae ita sensu non perceperamus. Enimvero si phantasmatum divisione ac compositione phantasma rei sensu nunquam perceptae producitur,
aliquid fingimus I. Ig4. . Sola igitur imaginatione duce non cognoscimus nisi quod fingimus.
Quoniam phantasinatis imaginationis vi productis veritas nonnisi ex accidente ineis, ratenus scilicet contingit ea in eodem combinari. quae sibi mutuo non repugnant; ubi de cognitione veritatis ferino est, ejus vulgo non habetur ratio. Patebit tamen suo loeo. saeui. tali fingendi esse in arte inveniendi locum, quatenus phantasmata examini rationis submitti possunt, in eorum appareat realitas, si quam habent.
Puicquid a priori cognoscitur , vi intellectus eruitur. quomodo Quicquid enim a priori cognoscitur, id ratiocinando nobis quid apri innotescit g. 434. . Sed ratiocinatio intellectus operatio est 3. 366. . Ergo quicquid a priori cognoscitur, vi intellectus
Idem evidentius adhuc ostenditur sequentem in modum. Quicquid a priori cognoscitur , id ratiocinando nobis innotetiit f. 434. J. Enimvero dum ratiocinamur, ob notas, quae definitionem rei ingrediuntur , in re quadam obvia animadversas aut quocunque modo deprehensas eidem tribuimus nomen ista definitione explicatum 3.374. , consequenter eidem genus aliquod, vel speciem aliquam convenire judicamus q.; aut ob genus & speciem rei competentem porro tribui-
364쪽
346 Part. I. Sess. m. Cap. IV.
mus praedicatum aliquod absolutum generi vel speciei isti tribuendum, vel denique ob determinationes quasdam acciden-- tales praeter gcnus vel speciem rei convenientes uidem tribuiamus praedicatum sub conditione illarum determinationum ei dem tribuendum ῖ74. : nec absimili modo ratiocinatio sese habet, si quando negativa fuerit j. 38 . . Quamobrem si ratiocinia fuerint Categorica , in re, quam cognoscimus, distinguimus determinationes generici s & specificas g. Omol) , aliasque accidentales, atque praedicata alia vi illarum . determinationum eidem convenientia, consequenter res istas distincte nobis repraesentamus cf. 38. , aceoque vi intelle
ctus 3. 27s. ). Quocs fuerint hypothetica , vel disjunctiva, ex judicio uno de re quadam admisso tanquam vero vi proposivionis hypotheticae, vel disjunctivae judicas, admittendum quoque esse de re eadem judicium quoddam aliud g. 388 39o , Nec aliter sese res habet in consequentiis immediatis g. 4 II.& seqq. . Enimvero dum judicamus, in subjecto distinguimus praedicatum eidem tribuendum a determinationibus, vi quarum eidem tribui debet g. 343. 3 8. , vel ab eodem removendum 3. 3η . , adeoque denuo rem istam tibi distincte reprauentas I. 38. I , consequenter vi intellectus f. 273. P. Quamobrem sive per ratiocinia categorica , sive hypothetica& disjunctiva, sive denique per consequentias immediatas ad judicium aliquod antea nobis incognitum perveniamus , vi intellectus ad idem pervenitur, consequenter quicquid a priori cognoscitur, vi intellectus cognoscitur g. 43 . .
. EX Propositione intellit: tur , intellectus cultura opus esse, ubi cognitio, quae a priori acquiritur, curae eordique tibi suerit.
conensus - ἔ, 439 .mnium Ad cognitionem, quae a priori datur , omnes in univem operatio. sum inreilectus operariones concurrunt. Intellectus enim ope
365쪽
De Dissositioηibus naturalibus I Habitibus intellectus. 34
tiocinatio I.32s. . Enimvero quando ratiocinamur, ex judiciis quibusdam ptae viis alia formamus I 66. , Conlequenter Cum ratiocinatio sit tertia . judicium secunda mentis operatio . 7. LV.); tertiae intellectus operationi locus non est sine secunda. Porro quando judicamus & quidem determinate, quemadmodum in ratiocinatione opus eii β. 374. 384. m.), in id ea subjecti determinationes singulas a se invicem &are, cui insiant,&adsunt, distinguimus , vi quarum praedicatum eidem tribuendum, sive eaedem intrinsecae fuerint, sive extrinie ea: f. 3 8.), consequenter primae mentis operationi quoque locus est f. 33r . Quare cum ratiocinando eruatur, quicquid a priori cognoicituros. 434 ; ad cognitionem, quae a priori est , omnes mentis
Idem intuitiva quadam ratione a posteriori intelligitur,si acumen mentis in demonstrationem aliquam in ratiocinia sua resolutam I. s i. & seqq LU0 convertas.
Ex propositione praesente tutalligitur, tanto aptiorem unum quem. que esse ad res a priori cognoscendas, quanto singulas intelleilus operationes promptius elicere valet. Quamobrem praesens de facultati. bus mentis tractatio utilitate sua non caret, cum hae cognitione plurimum juvemur in veritate investigandi & ab aliis proposita distinite concipienda.
I. 44O. Habitus distincte ratiocinandi & ratiocinia concatenandi Soliditas dicitur Soliditas, intellectus scilicet. quid LNimirum non simpliciter ratiocinandi habitus soliditatis nomine venit, sed quatenus ratiocinationes sunt distiniue & eorum quoque eoaeatenatio distincta est.
I. 4 . Distincte ratiocinatur qui successive singula judicia sormat, D sitam
prout ratiocinium ingrediuntur. ratiocinatis Quoniam in superioribus docuimus s. 3s & seqq. ,quo ordine ludi, quaenam. a in ratiocialia ubi in vicim laeeedant, si naturali mentia im diu fiunt, XY a nee
366쪽
nee quisquam eoacti admittitur, facultatibus mentia inferioribus perperam sese ingerentibus; non opus est . ut distinctam ratiocinationem porro hic explicemus. Ejus quoque ideam animo ingenerat, qui demonstrationes Mathematicorum eo modo resolvit, quo idem Reimus 3. 33 I. S seqq. LogJae ad imitationem hujus analyseos demonstrati nes evoluit, ubi in iis coneipiendis versatur : sit ita, quod multas admittat crypses, ut syllogismorum genuina serma minime appareat.
g. 442, Gradti,filia Tanto quis lolidior est, quo in probandis principiis propius
driatis unde accedit ad notiones irresolubiles. Quoniam notiones irresolubi- pendeant. les, seu quae in alias simpliciores resolvi nequeunt, sint omnium primae; propositionibus respondent, quae probationem ulteriorem non recipiunt. Quare si quis principia demonstrandi quae sunt praemissae generales in ratiociniis = 36I. Log. , eo usque
continuare valet, donec ad notiones irresolubiles propius accedat i is distincta ratiocinia eorumque concatenationem tanto longius continuare valet, quo propius ad istas accedit. Quola iam itaque soliditas in habitu distincte ratiocinandi & ratiociania continuandi consistit g. 44o. ; habitus hic vero tanto maior est, quo longius quis illam catenam producere potest, tanto vitique quis solidior est, quanto in probandis principiis propius ad notiones irresolubiles accedit
Praesens propositio fundamentum graduum soliditatis continet Ex eadem vero apparet, soliditatem in tertia mentis operatione essiti quod in prima est profunditas. Habet enim aliquid similitudinis anais . lysia notionam, de qua supra diximus g. 339 , cum analysi demonstrationum, quam aliaa exhibuimus q. ssi.& seqq. Log. 2. Sicuti enim analysi notionum notio rei resolvitur in notiones eorum , quae ipsam ingrediuntur, ¬iones horum singulae denuo in alias simpliciores, quamdiu datur; ita analysi demonstrationum demonstratio data resolvitur in ratiocinia, quae eam ingrediuntur. & principiorum demonstrandorum demonstrationes denuo resolvuntur in sua ratioeinia, quamdiu datur. Quemadmodum iraque profunditas ex analysi notio.
num ; ita soliditas ex analysi demonstrauonum aestimatur.
367쪽
De Dispositionibus naturalibus I Habitibus intellectus. 3 9 f. 443. cui solidus est , habitu demonstrandi probandi posset. quinam
Qui enim solidus est , habitu distincte ratiocinandi de ratio- habitu δε- .cinia concarenandi pollet q*o. J. Quare cum in demon mst stro instratione ac probatione quacunque legitima syllogismi conea pq - tenentur . q96. 498. LV. , quibus ratiocinia distincte proponuntur . 3sa. Log. 3 qui solidus est , demonstrandi habitu pollet.
Hinc Guometrae dieuntur solidi, quod habitu demonstrandi poI- Ieant, & studio mathem lico, praesertim geometri eo , non sine laude incumbentes ceteris viris eruditis solidiores esse dicuntur, quod eodem demonstrandi habitum sibi comparant, quo probationes insufficienteq, quales vulgo occurrunt, a lassicientibus distinguunt, nee in praebendo assensu nondum lassicienter probatis adeo iaciles sunt. Commendatur uaque hoc etiam nomine studium mathematim im ad intellectum perficiendum , quatenus ejusdem tractatione solidi estis
uui Alidus est demonstrationes consummatas dare valet I A quonam tantra. Qui enim solidus est , distincte ratiocinari de ratio- demonsω-einia concatenare valet o.). Quare cum disti licte ratio-tisne cou einetur , qui successive singula judicia format, prout ratiocinia ingrediuntur g. 44i.) ; qui solidus est, is in demonstrando P nullum principium praetermittit , quod demonstrationem ingredi fas est , adeoque demonstrationem Condit completam β 8iq - ), atque propositiones singulas eo ordine collocat, quo in analysi demonstrationis comparent , ut & ratio appareat cur jam ratiocinanti succurrant , & legitima ratiocinio
rum concatenatio eluceat , consequenter demonstrationem
condit ordinatam s 7s . Log. . Jam vero demonstratio, quae de ordinata est , & completa , consummata est cf. 8 S.IU. . Quamobrem qui selidus est , demonstrationes consummatas
368쪽
Ponamus jam ex adverso, quod quis dare possit demonstrationes consummatas. Quoniam demonstrationes consummatae sunt ordinatae completae 3. 8 3. Lug.); ideo demonstrationes completas easque ordinatas dare valet. Jam vero in demonstrationibus completis continentur omnia demonstrandi principia vel explicite, vel implicite, prout res ipsa exigit , ut vel explicite afferantur, vel implicite demonstrationem ingrediantur 3. 334. LV.) , & in demonstratione ordinata propositiones singulae eo ordine se invicem excipiunt, quo in ratiociniorum serie, in quam demonstratio resoluta abit, continentur l. 799. Quamobrem qui demonstrationes consummatas dare valet e, ei perspectae sunt propositiones fingulae , quae demonstrationem ingrediuntur, idemque novit, quo ordine collocandae sint in singulis ratiociniis, & quo ordine ipsa ratiocinia se invicem excipere debeant , consequenter successive singula judicia formare valet, prout ratiocinia ingrediuntur , adeoquo distincte ratiocinatur cf. 44 I. atque ratiocinia legitime concatenat. Qui ergo demonstrationes consummatas dare valet , is
Non est , quod objicias in seriptis summorum Mathematie,
rum Oeeurrere demonstrationes consummatas , quas tamen soliditatis laude privari nemo non absonum judicabit. Enimvero non una est responsio. Fieri nimirum potest , ut quis studio det demonstra. tiones inconsummatas , sicuti multi demonstrationes prorsus omittunt, quas dare potarant, Vel ut lectorem in partem quandam i vanioris vocem eum voluptate hine resultanta non privaturi, quemadmodum Cartesio visum fuisse constat, Vel ne vileseant, quae niamia Deila intelliguntur , quemadmodum viro insigni is T hi iam sen placuit ; vel ut profanum Vulgus a lectione arceatur, quod de utilitate ex quaestu statuens veritates pretiosas aestimare minime n vit, quemadmodum philosophis olim Graecis ac inter hos Aristorisu arrisisse novimus 3 vel denique alia quacunque de causa. Absit igitur Et quia existimet . eum demonstrationes consummatas dare
non potuisse, qui inconsummatas dedit i Enimvero dema Mathe inaticum quendam insignem demonstrationeta consummatas dare mianime
369쪽
De Dispositionibus naturalibus I Habitibus inultictus. 3si
nime posse i Non ideo om dis ii si deneganda erit si liditas, sect ali quis saltem ejus gradus : solidior utique suturus, si dare valer . Ediquis vitio vertet, virtutem aliquam moralem ita definiri , ut suin-mum comprehendar gradum, etsi qui eji s laude fruuntur, eum attingere non possint. Fixum requirunt disciplinae terminorum significatum, qui adeo gradui, quem hie vel ille attigit, arte perari nequit, fixus quippe non s iturus, cum nulla ratio suadeat, ut in definendo hunc potius gradum respicias. quam alium.
sui solidus est, non admittit tanquam vera, nisi si cienter suae mprobata, atque D tenter explicata. Qui enim solidus est, habitu soli.sio ad- demonstrandi pollet f. η43 , adeoque judicare valer, utrum nultat ran quid sit sussicienter probatum , nec ne. Quamobrem cum non quam V r ignoret, propositionem esse veram, quae demonstrari potests 4. Log. ,& tum eandem nobis cta certam si praedicatum subjecto convenire demonstrare valemus t . 168. LE. . vel quod eidem conveniat Observamus g. 367. Log. utique tauquam verum non admittet nisi sussicienter probatum. Jam vero exploratum est, nos judicare haud quaquam posse. utrum propositio sit sussicienter probata, nec ne, quamdiu terminus quidam in eo Occurrit, quem penitus nondum intelligimus, consequenter quando propositio nondum sum- cienter explicata, cum ignoretur, quid probari debeat. Quare cum qui solidus est non admittat nisi sufficienter probata per demonstrata ; idem nec admittere valet nisi sussicienter expli
Aecidit hine , ut solidus nonnullis dieatur , qui non admittit nisi sussieienter probata & explicata , quamvis ncn satis accurate. Disserunt enim esse solidi m & solida discernete ab iis , quae talia non sunt. Solidus tune demum erit. si ipse se Seienter explicet ac
probet, quae affrmat , vol negati id quod sequente propositione ineatitur.
370쪽
3sa Pari. I Sea. III. Cap. IV. . 446. ut sit Pienter probat, quae firmat , vel negat, solidus est. Quoniam enim ideo propositionem datam probamus,
ut certi reddamur eam esse veram; propositio vero tum d mum nobis certa est , quando demonstrare Valemus praedic
tum subjecto convenire g. 368. Log. ; qui suffcienter probat, quae assirmat , vel negat , eadem demonstrat &, ubi nulla ex parte desiderari patitur industriam suam, demonstrationes daecompletas atque ordinatas g. 8 q. 799. Log. , adeoque consuriamatas S. 8s . Log. . Enimvero qui demonstrationes consum malas dare valet, solidus est I. 444. . solidus igitur est, qui
sufficienter probat, quae assirmat, vel negat. Paret igitur . solidum definiri posse per eum , qui suffieientis
probat, quae affirmat, vel negat , modo constet quidnam susscienister probetur, nempe quod eVincitur per demonstrationes , easque inprimis com summata . Quoniam vero demonstrationes istas intrediuntur quoque principia a posteriori stabilita; per se patet, ad susheientem probationem quoque requiri, ut a Posteriori stabiliantur, quae ab experientia hauriuntur.
f. 447.'Pui Iussistenter quid probat , idem quoque si cienter emplicat. Qui enim sussicienter quid probat, is idem demono
strat , quemadmodum eae demonstratione praecedente patet. Enimvero si qua propositio demonstratur, ex iis, quae notio. nem subjecti ingrediuntur, seu de eodem sumuntur , ratiociis nando colligitur praedicatum I. S i.& seqq. I. g. , consequen- . ter antequam demonstratio inchoari potest, enumerandae sunt determinationes subjecti, quarum vi praedicatum eidem tribuutur, & notio praedicato respondens communicanda, ut conis stet , quid ex illis colligi debeat. Suffcienter igitur eandem explicat g. Il29. LV. , e niequenter qui eandem lassicienter probat, eam etiam ante lassicienter explicat.