장음표시 사용
351쪽
De tribus intellectus operationibus i perie. 333
est ebrius. Ergo qui hominem hunc interficit, ebrium interficit. Petrua est philosophus. Ergo qui Petrum aggreditur , philosophum aggreditur, vel qui cum Petro disputat, cum philolapho disputat, vel qui Petro quid donat, philosopho donar, vel quod Petro donatur, philosopho donatur. Promileue nimirum quilibet casus ob l. qu poni potest, cum in probatie ne non exprimatur, quinam insus OblI-quus poni debeat. Continet igitur propositio pra rus suadamentcm consequentia immediata a rectis ad obliqua . quam vocant Logicuon ilimus hoc in Logica, quod continetur iub principio generali pro poli, onum se mutuo ponentium tanquam sub genere specie, f. ψS8. Log. J. Qaoniam tamen intellexi haerere nonnullos circa coitiaquem tiam istam immeliatam, quando doceri debet, quomodo a Propo sitione data, in qua termini ponuntur in casu retio, perveniatur ad alteram, in qua termini occurrunt in casu obliquo. id autem vi propo sitionis sequentis doctri nequeat, nisi propositio praesens praemulaturi eam hic per modum lemmatis apponere lubuit.
bus constat, poni in cinu recto , atque rec0rderis accedrate ad
utruinque in casu eodem obliquo pustium eo rm noti Π 'de ἡ.su, formari propositionem aliam sive hypotheticum, sive cotegoricul, ias Iuccurrat notio terminis obliquis adbicienda ; ex pr psim
data per immediatam consequentiam inferes aliam, in quasvs Eum G praedicatum habent notionem quandan communem ad-
j clam in priori casu subuecto propositionis datae oblique piano,
in posteriora autem praedicato Uuid in itidem oblique posio. Ponamus dari propositionem : Triangulum est figura. Quoufi jam iudices, subjectum , nempe triangulum, & praedicatum, scilicet figura, psam in calii recto , arque recorderis posse tor- mari propositiones, in quibus ponitur uterque terminuS in casu obliquo, decedente notione quadam tertia, veluti quod quis triangulum describat: ex propositione data utique inie
rus. quod , qui triaogulum describit, figuram describat. Ha Tt et bes
352쪽
bes nimirum jam rationςm si cientem, cur a proposuione data , Triangulum est figura, pervenias ad alteram 3 Eigo qui triangulum describit, figuram describit : quemadmodum 1apsa generaliter ostendimus I. 6 II. b. R. tio vero illationis yazet eX propontione praecedente. similiter ponemus dari huic proposiliouem: Pater amat liberos. Quocii propositione iri hanc convertas in aliam ipfi atqui pollentem , Pater cy amans liberos ; apparoer , utrumque terminum poni in casu re isto. tiare si recorderis, propositiones illas esse veras 3. 4rp. 9, in quibus a I remiinos istos iu casu obliquo positos accedit notio qua clam communis, atque tibi succin rat patrem essendi posse r, hinc utique infers : qui patrem offendit, amantem liberos offendit, seu eum offendit, qui liberos amat.
Haee de consequentiis immediatis fasseere possisu : ex iis inimabunde patere arbitror, rum quo sundamento nitatur illatio . tum quomodo a propositione data ad eam perveniamua, quae per consequentiam immediatam inde insertur. Duo nimirum haee a se in-viem probe distinguenda sunti De fundamento illationis potissimum lollieiti sumus in Logita atque ideo idem ibidem sta-bisivimus, torumque De redit, quod dentur propositionis se mutuo' ponquies, ut, adeo positatula, ponarur etiam altera. In modum, quo a propositione uua tanquam praemissa pervenitur ad alteram tan-quun conclusionem, inquirimus in Psychologia. Atque ideo jam
potis ἰmum oste imus ex narura meruis, quomodo vi facultatum ejusdem a piaemissi ad conelusimum perveniatur. Notandum veto est non opus assa, ut quis theoremala ista, quibus nititur tandamentem consequentiarum immediatarum, dili incte e ignoscat, si iisdem in ratiocinando uti velit. Sussieir nota esse exempla , ad quorum imitationem argumantamur in ea sibus aliis similibus. Et isti modi exampla sie sexenta oceasiona nobis innotescunt saepius, ut necintate quadam impulsi in ea delabamur. Neque dubium est, modum inserandi par corumum m immadiatam ita primi tua innotuissa, antequam ad regulas faetit revocatus. Qui in notionibus ceps sis ae quiesccuit, nec landa mantum illarum perspiciunt, ei si evidentia illa tionis percellatur eorum animus; nec rationem perlalaiunt,quii Persiit,
353쪽
' De tribus imellectus operationibus in perie. 33spossit, ut propositione quadam data perveniatur ad conclusionem. Neque idem aliter sese habet in ratiocinatione stilogistica, Cremad rimam murquiaque ex seipso experiri Potest.
In con eqventiis immediatis status mentis futurus nascitur quos is ex pr/esen rni laute praeterito. Ex propositione enim data per statu me 'Consequentiam immediatam insertur concluso, quatenus judi- ti sit cium logicum formas de proposiitione datε, ejus ope recordarmnia, alicujus theorematis de propositionibus se mutuo pol ςΠtibu , ..hρ -ου-& vi .hujus ponis propositionem , quae cum data simul ponitur tiam Disin is β. 4u. . Jam judicium logicum exprimit statum praetentem, distam na- theorema , cujus recordaris , statum praeteritum, sive illua Ditur. dillincte consideres, sive in exemplo latens consula perspicias, A conclusio, quae insertur, statum suturum , nec insertur conclusio ex propositione data , nisi judicium logicum sormetur & theorematis illius recorderis. Status igitur futurus , dam per Consequentiam immediatam ratiocinaris, enascitur ea praesente mediante praeterito. Idem confirmatur a posteriori. Etenim si argumentaris: omnis homo est mortalis. Ergo quidam homo est mortalis; ad conclusionem non pervenis nisi judices, propositionem datam, Omnis homo est mortalis, esse universalem, seu universaliter verum csse, quod homo sit mortalis , atque perpeadas,
quod de omni homine praedicari potest, idem etiam praedicari posse de quibusdam. Judicium vero, quod propositio haec,
omnis homo est mortalis , fit universaliter vera , desiguat statum mentis praetentem. Dum recordaris, de quibusdstm hominibus praedicari debere, quod de omni homine praedicatiar judicium , quod olim te tulisse meministi , exprimit statum
Praeteritum. Denique judicium, quod quidam hocicies sint
354쪽
mortales , suturum stilum exprimit, qui ex ceteris nasCiror, seu non nisi praeviis ceteris in mente locum habet. Status igit uxin hoc casu nascitur ex praesente mediante praeterito. inae iri ur de syllogismis eategoricis S hypothnicis I. 4o4 Aedi junctivis c , o7. demonstrata sunt; ea etiam in eoi sequentiis immediatii locum haberit: id quod probe notandum est, ut universalitatem p. incipii inrelligas, quod modum enunciat , quo statua mentis unus ex altero coinquitur.
flatus men. ris ex aliis nafatur,
Dum aliquid imaginaris, status mentis, qui Iuturus erat, enascitur ex praestente median e praeterato. Etenim dum aliquid imaginamur, vi perceptionis praesentis producimus praeteritam, quaecum praesente commune quid habet 3.117. . Quare cum perceptio praeiens constituat animae statum praetentem,praeteritavero praeteritum&, dum praeterita denuo producitur, itatus alio quis nascitur, qui suturus erat g 38 . Onrol ; dum aliquid im ginamur, status mentis, qui futuruS erae , nascitur ex praesente
mediante praeterito. Dedimus supra sq. Io*. & seqq. exempla eomplura, quae propo-stionem praesentem illustrant atque confirmant . ut adeo eadem huc denuo transtribi,ves ab iis diversa in medium afferri supervacaneum existimari debeat.
Quoniam, dum aliquid imaginamur, ex statu praesente producitur qui futurus erat mediante praeterito 42 a.) &quidem ideo , quia praesens eum praeterito eommune quid habet f. IIT . , atque adeo praeiens mediante praeterito aptus emcitur, ut inde sequi possit futurus; etiam dum aliquid imaginamvrst ius praesens gravidus Iuturi, quod a prαIeriso ν raegnatur
355쪽
De tribus intellimis operatisnibus in specie. 33 7
Hatis. Propositionem hanc adjicimus ut appareat prinei pii superioris β.4o9. ὶ universalitas: Quem in finem porro adjicimus propositionem sequentem.
s. 4 24. Dum per consequentiam immediatam aliquid infirmus, quomodo satur praesens est grav:dus futuri , quod a praeterito impraegne- Llam obti-
rur. Eodem sere modo demonstratur, quo propositio prae- nesst i Cedens. Nimirum dum per consequentiam immediatam ex prae. I ' nussa inferimus conclusionem ; status, qui futurus erat, enalcI
tur ex praseive mediante praeterito qas. & quidem ideo, quod praeteritus praecesserit , alias non extiturus, quemadmo-d tam ex anterioribus liquet g. 4I I. Ic seqq. ), consequenter vi praeteriti. Quare cum status praesens sit gravidus suturi, quatenus ex eo & vi ejus futurus nascitur j. 4οῖ. & praesens a praeterho impraegnetur , quatenus mediante praetervo aptus ellicitur, ut inde sequi possit futurus, seu quatenus accedente praeterito ex eo sequitur qui laturus crat o. cit. ) ; dum per consequentiam immediatam aliquid interimus, status praesens est gravidus suturi, quod a praeterito impraegnetur.
Atque ita nos abunde satis explicavimus, quae ad tres menti operationes peni iuS intestigendas requiruntur ' regulis logicis uberiorem lucem assandunt. Suo autem tempore patebit, quod non minus lucem inundant regulis muralibus, quibus praxis philosophiae moralis continetur.
S, A S, . quid natu- Uicquid menti sine praevio exercitio inexistit, natura inesse ra insi; dicitur : quod vero nou inexistit, nisi praevio exercitio, quid aequi. ossis Cp:huuia. J V u ac. ratur. Disilired by Cc oste
356쪽
acquiri dicitur. Utrumque etiam de corpore accipi potest. Quare cum exercitium actuum specie Vel genere eorumdem
ab lolvatur 3. i9s. ) : Id acquiritur , quod menti vel corpori non inexistit nis iteratis scyius actibus specie vel genere iisdema E. gr. Ara scribendi in nobis non existit nisi praevio seribendi exercitio : homini itaque naturalis non est, set aequiritur. Ex adverso saeuitas sentiendi inest homini absque ullo praevio exercitio ; adeo- quae eidem naturalis.
g. 426. Possibilitas acquirendi potentiam agendi, vel patiendi, dicitur dispositio, ad agendum scilicet, Vel patiendum. Quodsi '
haec dispo itis natura infit, naturalis appellatur.
ita nobis inest dispositio naturalis ad seribendum: etenim potentiam seribendi acquirere valemus. Similiter nobis inest dispositionaturalis ad saltandum S equitandum , ae pugillandum, quia potentiam saltandi, equitandi, pugillandi aequirere valemus.
q. qa T. Di culter agere dicitur, qui actiones simplices ad compositam requisitas nonnisi tarde ac interjectis moris edere v let. DEPultas adeo agendi aestimatur longitudine temporis actioni simplici edendae impensi G mora seu tractu temporis inter simplices interjecta, itemque fustaneis conatibus.
E. m. Si quis scribere velit, singulas literas delineare debet & iii una eademque litera plures ductus pennae necessarii sunt. Sunt adeo tot actua simpliees, seu minus compositi, quot literae delineandae, ad seripturam requisiti,& in singulis literis delineandis tot distinguuntur actus magis simplices, quot ductus diversi in una litera observantur. Dissieulter adeo scribit, qui tarde literas depingit & inter singularum literarum delineationes a scribendo tantisper cessat , ut mora intexcedat, qua non scribitur. Major adhuc est scribendi dissieulias. si quis non eontinuo ductu pingit literam eandem, sed singulos du-nus singulis tempustulis absolvit , morula quadam inter singulos interjecta. Non confundenda est haec dissicultas cum impotentia seriben. Diuiligod by 'oste
357쪽
De Di tritioribus naturalibus I Habitibus intHI cius. 339
scribendi, quando quis ductiis literarum nondum delineare valet. seu calamum movere nequit, prout litera pingenda postulat,&si dissicultati scribendi quidpiam impotentiae adhaereat.
g. 428. Dissicultati agendi opponitur Promptitudo sidendi,qua quis Habitu
actiones simplices ad compositam requisitas cito nec ullis inter quid dicas interjectis morulis producere valet. Atque haec agendi νης- . promptitudo est id, quod Habitus appellari suevit.
Ita prompte scribit. qui sine mora non modo singulta literas, verum etiam integras Noem S totam earum seriem scribit , atque eidem habitus seribendi, quem speciali nomine artem scribendi dicimus, tribuitur. Similiter prompte ratiocinatur, qui sine haesitatione ratioci. natur ac ratiocinia inter concatenat, quemadmodum fieri solet, ubi quis in demonsti attonibus Mathematicorum diu muliumque fuerit versitus atqui tum habitu ratiocinandi pollere dicitur.
f. 429. Dissicultas agendi dicitur Dispositio, eaque naturalis, si na- Dis Ulaia
tura insit, seu sine praevio exercitio inexistit; a IrhIa Vero, si non .riud dica- inexistit, nisi praevio exercitio.
Ita disticultas scribendi, qualem initio experimur,dum arii addiscendae nos applicamus, dicitur dispositio adscribendum, eaque aequi. sita, eum non sine praevio exercitio in nobis existat: eam enim praece. dii impotentia scribendi, quae homini naturalis est , utut tolli possit. quatenus homo per naturam aptus est ad attem scribendi sibi eompa. randam. quatenus nempe per structuram manus atque brachii possibiles sunt motus ad scribendum re luisti. Quare eum agendi possibilitas potentiae nomine veniat g. ic. Ontot); homini inest potentis quaedam naturalis scribendi remota , quatenus nonnisi difficulter ad altum perduci potest ac nonnisi praeviis aliis.
Habitus nonnisi exercitio acquiritur I dispositio mediante Imbitui
358쪽
quomodis exercitio in habitum conueraitur. Quicquid enim acquiritur, proricaturi non nisi praevio exercitio acquiritur g. 42 S. . Ergo etiam habitus , qui acquiritur , nonnisi praevio exercitio acquiri potest. Idem ostenditur per indirectum. Ponamus habitum menti inesse sine praevio exercitio. Eidem igitur natura inest, non Verodemum acquiritur cf4r .): quod cum hypothesin evertat, ab-1urdum est. Confirmatur idem a posteriori. Ars scribendi habitus est δεοt. g. 428. . Artem vero scribendi non acquirimus , nisi praevio exercitio. Similiter promtitudo ratiocinandi habitus est ; sed eam non acquiri nisi exercitio manifestum est. Saltantii de equitandi ars habitus est , neque vero hae artes aliter acquiruntur quam exercitio. Idem patet de ceteris habitibus quibuscunque, quos Comparandos demum nobis esse , siquidem nobis inesse debeant,
Quodsi jam porro homini insit quaedam dispositio in ha
bitum convertenda . habitum nondum inesse, sed demum acinquiri debere per se patet. Enimvero non acquiritur, si nondum insit ni fi praevio exercitio , quemadmodum modo ostendimus. Ergo dispositio in habitum converti nequit nisi praevio
exercitio. Maximae utilitatis est nosse, quod habitus non comparetur nisi praevio exercitio, eum sic notionem dire rem habeamus ad modum, quo habitus datus comparetur, investigandum utilem. Elucescet inprimia utilitas in philosophia morali. Nescio qui fiat, ut contra principium agant tantum non omnes, quod verum 9 exploratum nemo non agnoscit. Ecquid enim frequentius est, quam homines libi persuadere quod habitus animae possideant, etsi exercitationum sibi non sint memores, quibus eos sibi comparaverint 3 Quid frequentius est. quam homines appetere habitus mentis, minime autem sollicitos esse
de exercitiis, quibua γε sibi comparent.
359쪽
De Dispositionibus naturalibus G Habitibus intHlectus. 34I3. 43 I. Habitus acquisius continuo inus conservatur. perficitur. Conser tis Quoniam enim exercitio acquiritur f. 43O.) , impossibile est, iI
ut amittatur , quamdiu istud durat. Quamobrem cum tam p Icctist ββ diu duret, quamdiu ex habitu agimus I93. & in hoc ipso 'usus ejusdem consistat 3 continuo usu habitus acqui utus conservatur.
Similiter cum exercitio acquiri debeat, quicquid ad habitum pertinens acquiritur . 3o.), habitus autem perficiatur, si quid cius acquiritur, quod nobis nondum inerat, quemadmodum ex notione persectionis colligererlicet S. 323. Ontia. ; continuo habitus usu ulterius perfici debet. Idem confirmatur a posteriori. Ita enim experimur artem saltandi ' cquitandi conservari, eandemque ad gradum exquisitiorem perduci, si continuo saltemus ac equitemus. Si militer habitus demonstrandi , quem tibi comparavisti, conservatur & , si quid eidem adhuc deest, ulterius acquiritur, adeoque perficitur g. 23. misit , si in demonstrando fueris
continuus. Illud probe notandum est, si quid habiliri adhue desit. desectu e gnito, ad exercitium esse deveniendum, quod absolvitur actionibus, quae des eiunt: etenim ejusdem actionis frequens repetitio in causa est, ut eam posthae promte edamus. Principium hoe non minus utile est quam praecedens, cum jam pateat, quid a nobis fieri debeam, ut habitus semel acquisitus perduret.
Habitur aequisitus amittitur diu intermiso effus usu. Aut 9Modo enim amittitur dum eo continuo uteris, aut dum usum eius diu hebitus intermittis. Enimvero constat eum conservari g. 43ledeo amittatur. que non amitti, continuo usu. Amitti igitur debet diu inter n:isso ejusdem usu. Confirmatur idem a posteriori. Artem enim saltandi
360쪽
Disserentia cognitionis a priori sposteriori.
& equitandi dediscit qui per longum temporis spatium non saltat , nec equitat. Artem demonstrandi dediscit, qui perlongum temporis spatium demonstrati mem nullam concipit. Et idem eodem modo obvium est de habitu quocunque alio.
Habitus acquisitus amittiture es cointrarim ut acquiritur, editis continuo actionibus eidem contrariis. Etenim si actiones habitui acquisito contrarii eduntur, ex habitu non agis g.28. Ontol. , atque adeo usus ejusdem intermittitur: quod ubi con tinuo fit quando agendi oecasio offertur, usus illius diu tandem intermittitur. Quare cum habitus aequisitus amittatur diu in termisso ejus usu 3. 432.); habitus acquisitus amitti debet editis continuo actionibus eidem contrariis. Quodsi continuo edantur actiones habitui contrariae,exercitium cidem Contrarium ponitur g. 19S. . Quare cum ahionibus contrariis habitus contrarius aequiratur cf. 43o.); editis continuo actionibus habitui acquisito contrariis habitus eidem contrarius acquiritur. Patet igitur per demonstrata, habitum acquisitum amitti& simul contrarium acquiri , editis continuo actionibus eidem
contrariis.11,Yimi momenti est haee propositio in moralibus,eum hine pateat ratio , cur homines ex Virtute Prolabantur in vitia, ut virtutem de discentes vitiis adsuefiant.
f. 434. Quod experiundo addiscimus , a posteriori cognoscere di
cimur : Quod vero ratiocinando nobis innotescit , a priori cognoscere dicimur. Mixta est cognitio, quae partim a posteriori partim a priori acquirituri
E. gr. Solem lucere experiundo addiseimus attenti stilieet ad ea quae videmus S. 66 . Lot . Lucem igitur Solis a posteriori eorno sei. Diqili od by Corale