장음표시 사용
401쪽
De Dispositionibus naturalibus'Habitibus intellectus. 3839. Sos.
In expectatione casuum similium tertia latet mentis opera- D ultι-rio , seu ratiocinium confusium ιn. ea continetνr. Etenim ubi rius expe praevia experientia didicimus, in quodam casu aliquid fieri Hor. poste vel debere , casu eodem recurrente notionis illius meminimus S. 1OS. 226. , atque idem jam fieri posse, vel debere judicamus. Perceptio casius praeshntis propositioni minori, memoria praeteriti cum facto praeterito majori & judicium inde enatum conclusioni rei pondet , ut perinde sit ac si ita argumentaremur : Caius praesens talis est. In casu tali hoc fieri de. bet. Ergo in praesenti hoc fieri debet. Latet igitur in expectatione casuum similium ratiocinium, utpote explicabile per syllogismum 33 a. LV. ; si cum mens propositiones singulas non distinguat a se invicem, nonnisi confusum j. 39. . g. 326. Quoniam igitur etiam in hoc expectatio casuum similium motuum
rationi similis g. 49a. PDchol. de 3. Is s. Ontol. 9 3 expectatio easuum similium est id, quod analogum rationis diei solet. q i sit
Atque ita ad notionem distinctam reduximus analogum rationis veterum, ut adeo appareat, istud admitti posse tanquam principium explicandarum actionum hominis. Quod vero etiam ad brutorum actiones explieandas faciat, in Psyehologia rationali ostendemus.
Si casus prisens revera fuerit similis praeterito, non tan- quandatummodo ex parte talis deprehendatur; expectatio casuum simia rationilium rationi aequipollet. Etenim si casus praesens reve- σqμ ρ sessora similis suerit praeterito . idemque nunc fit, quod in praeterito fiebat; utrobique determinantia eadem sunt S. I . Is r. Ontol.). Eadem igitur etiam sunt determinata I. I92. Ontol. .
Quoniam igitur hic determinatum istud est, quod posita in
402쪽
tali casti tali actione , seposito alio quocunque obstaculo exintrinseco, consequitur l. HI Oufo ); quicquid in casu praeterito ex actione coniectatum fuit, idem citima in praesente consequi debet. Quare cum jam perinde sit ac si nexum inter actionem. & id, quod inde consequitur, perspicereinus, atque adeo ratione in determinanda actione ureremur 48s. ); expectatio
casuum smilium, ubi casus praesens revera similis fuerit prae, terito, in locum rationis surrogari potest , eidemque adeo aequipollet. s. so8. de νη ruit Quoniam itaque similitudo casuum cognoscitur ex iden-ri r e Pen- titate circumstantiarum, per quas determinantur f. I9 .sneto ); si S cirram stantias easus preteriti distis e cognoscas ; expectam caseum ilium rationi aequipollet.
Ita distincte singulas circumstantias easus agnoscimus , quando iudieamus, aquam ebullire, si alieno cupreo insusum imponatur tripodi eidemque ignis subjiciatur. Notio igitur haec a posteriori amquisita non minus certo dirigit actiones nostras circa ebullitionem aquae, ae si beneficio rationis nobis constaret, cur aqua ebullire debeat.
404쪽
405쪽
De Voluntate aC I aedio, nec non Νotione boni ac mali.
HActenus contemplati sumus facultatem cognoscendi: Iusuarum
progrediendum ulterius est ad facultatem appetendi. auroris. Appetitus nascitur ex cognitione , non tamen per: saltum. Quamobrem distincte nune nobis exponendum, quomodo ex notionibus nascaturappetitus. Equidem adsecultatem appetendi penitus agnoscendam conducunt quoque notiones certitudinis ac probabilitatis cognitionis huiuanat,nec
406쪽
non opinionis ac erroris , de quibus nondum diximus: quo M. am tamen jam alibi de singulis hisce notionibus abunde dictuni integris capitibus l. 364. V seqq. Log, ut de duo repetantur, quae ibidem jam dicta sunt, opus non est. Quamobrem iis suppositis tanquam aliunde notis ad progressuma cogsitio ne ad appetitum explicandum nos conserimus dicturi de voluptate aetaedio, notionibusque boni ac mali, propterea quod excognutione nascitur primum voluptas, inde porro judicium de bonitate objecti, ac hinc demum resultat appetitus 3 in casu autem opposito ex cognitione rei ortum primo trahit taedium , inde porro judicium , quod ea mala sit , tandemque hinc resultatavcrsiatio. Appetitus atque aversationis genesis distincte agnoicimeretur , cum haec cognitio sit fundamentum totius philosophiae moralis , immo ex hoc sonte limpido deducatur omnis juris i principium. i. 's. IIo.
Presectio nis Perfectio vera dicitur, quam rei messe vi notionis persecti
vera ac V- nis demonstrari potest , aut, sit mavis, quae eidem revera inest. Porcu*is Perfectio autem apparem a nobis vocatur, quam per errorem ei με remiis . dem tribuimus. Idem tenendum de imperfectione. Notionem persenionis in genere dedimus in philosophia prima
l. 5O3. ONM . Inde notio persectionis rei juscunque in specie ratiocinando colligitur. Et ubi hoe secredit clarissime constar, persectionem rei revera inesse ut adeo pragmatica sit definitio prior per sectionis verae, quam dedimus, utut eidem aequi polleat altera. Quo- niam vero non Omnes notione distincta perseitionis uruntuo, quan . do de persectione rerum judicium ferunt: praeja diei a eidem substi, it tuere solent. Unde acetidit, ur per errorem ju3icent persectum,. - quod tale non est; praejudieii tamen sui salsitatem non agnoscentes rem perfectam esse tibi persuadent. Qui adeo praejudiciis exececati sunt, iis perfectum videtur, quoil tale non est. Atque ita persectio quaedain apparens datur. Disitigod b, Cooste
407쪽
De Voluptate ac Taedio, nee non Notione boni ac mali. 389
Voluptas est intuitus rati cognitio intuitiva persectionis Volutato ι cujuscunque, si ve Verae, sive apparentis. δε ιιιε.
Norionem hanc voluptatis diffinitim debemus Corte , quemadmodum jam monuimus in Horis subsecivis A. I 729. Trim. U. num. l. g. 2. D serie enim in epistola ad Hisbetham Principem Palatinam i Tota nostra voluptas, inquit, posita es tanιum iu fer feetionis alicujus nostra confitentia, ac praeterea monet , in aesiman da perfectione hominet sepius confundere quod apparet cum eo , quod est. Qeoniam quid intuitive cognoscimus , quatenus ideae ejus, quam habemus, nobis conscii sumus g. 286.); apparet Cartesium Voluptatem deducere a eognitione intuitiva persectionis.'Nimirum qui evoluptatem ex re percipit, persen.onem ejus sibi repraesentat quodque hoc faciat sibi eonscius eri. Dum vero idem monet . homines in aes, manda persectione saepius confundere quod apparet cum eo, quadeli ; haud obseure innuit , voluptatem non minus percipi ex perse nione apparenti. quam ex vera, seu hie perinde et se sive judicium ejus, qui rem perfectam esse iudieat, verum sit, sive salsum. MDximi momenti est, ut discamus, voluptatem non minus percipi e X perfoctione apparente, quam vera, cum in eo situm sit semen omnis mali moralis.
Notio voluptatis, quam dedimus, experientiae contenta- an infirma. Nemo non novit , nos Voluptatem percipere ex ima Pς ες ii gine, V. gr. uVae, quam prototypo suo adeo similem depre Qq hendimus, ut idem adesse existimemus. Neque enim hic voluptas percip tur ex objecto, quod repraesentatur , Vcluti in praesente casu ex uva, cum gemina voluptate non persun-damur uvas conspicieutes, licet earum nobis probe conscii simus judicantes, quod uvae sint, quas videmus. Neque vo-Iuptas inde est, quod ad imaginem propius accedentes agnoin . . scamus, nos minime ex veritate judi sic, dum uvam pictam pro naturali habebamus, cum taedio potius assiciamur, quando
certiores reddimur judicium nostrum nos sesellisse. Ideo igitur voluptas Oritur, quod similitudinis uvae pictae cum natu-
408쪽
rali nobis conscii simus & ejus inde convincamur, quod pictari cum naturali confuderimus. Guvero in fimilitudine im ginis cum prototypo perfectio ejus consistit. Quamobrem . voluptas tota in eo sita est, quod persectionis imaginis tibi comscius sis, seu, quod perinde cst, quod eam intuitive cognoscas. Equidem nemo non faretur , persectionem imaginis eX similitudine ejus cum prototypo aestimandam esse : quodsi tamen quis probationem desideret, haud dissiculter eam damus. Nimirum dum pictor imaginem delineavit, veluti dum in da- eo casu uvam pinxit, non aliud intendit, quam prototypon, cujus imaginem secit, veluti uvam, in tabula repraesentare. QuOniam imago prototypo suo simillima supponitur , quae in imagine distinguuntur eadem sunt cum iis, quae in prototypo distinguere licet g. 193. Ontu. Nihil adeo datur in imagine, quod non repraesentet aliquid in prototypo , & nihil datur
in prototypo, quod non repraesentetur in imagine. Singula agitur, quae in imagine distinguuntur, cum sint repraesentamina prototypi & omnia simul repraesentamen totius prototypi; singula imaginis inter se consentiunt atque in hoc consensu, u-
sequenter in similitudine, persectio imaginis consistit 3. so3.
Omol. . Similiter voluptatem percipimus ex eo , quod hOrologium horas singulas singulasque ejus partes accurate indicet. Enimvero in hoc consistit persectio horologii, quod
eo fine constituitur, ut tempus indieri not. q. N3. Oruol). VO-luptas igitur ex horologio percipitur, quatenus nobis contai simius persectionis ejusdem. Architecturae peritus insigni prorsus voluptate persunditur, quando contemplatur aedificiis ann juxta regulas architectonicas constructum. Enimvero si in aedificii structura omnia cum regulis Architecturae consentium, ut stilicet inde ratio reddi possit. cur unumquodque eorum tale esse debuerit ; aedificium persectum eli. Archite- .cturae igitur peritus conscius sibi est persectionis aedificii, quando ex eodem voluptatem percipit. Sunt qui voluptatem per-
409쪽
De Voluptate M Taedio, Me non Notione boni ac mali. 3 9 Ieipiunt ex vita dissoluta, quod ita ex ingenio suo vivant ab arbitrio aliorum prorsus independentes. Tum vero per errorem istam independentiam pro persectione status habent, atque adeo voluptate perfunduntur, quatenus sibi conscii sunt persectionis cujusdam apparentis. Absit igitur, ut eos casus, in quibus V luptatem percipiens nullius persectionis verae sibi conscius esse Potest, notioni voluptatis, quam dedimus. opponamuS.
Probe hic notandum est , non neeesse esse , ut quis in genere iudicet objectum. quod percipit, esse perfectum: susseit enim perstitionem quandam sive veram , sive apparentem saltem confuse percipi. Ita non opus est, ut judices imaginem prototypo similem esse persectam; sed sussieit, ut tibi conscius sis similitudinis. Nec opus est ut judices horologium esse pers him; sed iussieit ut tibi. conscius sis, quod tempus accurate indicet. Neque etiam opus est ut quis iudicet vitam dissolutam esse persect im; sed denuo tusseir, ut sibi conscius sit, se agere quod lubet. Judicium enim, quo statuitur, in eo, eujust bi conscius es, eonsistere persectionem rei pereeptae in notionibus confusis involvitur , ut non agnoscatur nisi ab eo qui singulari aeumine illas evolvere & ad distinctas revocare valet-I. Η3. Si perfectio fuerit vera cy qui ejusdem i conscius est rem cingantis esse perfectam demonstrare possis ; voluptas constans es, hoe est, Παπφε ,
semper oritur , quotiescunque illivs Mi conscius est.. Quodsi enim vera suerit persectio, eam rei inesse vi notionis persectionis demonstrari potest f. sl o. & quoniam hanc demonis rationem dare valet, qui ejusdem sibi conscius est per hypordi. innumero persectionum esse, quod in re percipit, certus est 3. 368. neque verendum ut ejus unquam mutetur judicium. Quoniam igitur semper judicat istam rem esse in numero per tectionum, quotiescunque eam percipiens attentio. nem suam in eam dirigit; judicii quippe pristini ac sensus de titudinis memor I. III. 2I3. voluptas quoque semper oria
tur, quotici quis sibi conscius Porsectioius illius cf. su. .
410쪽
Confirmatur idem a posteriori. Similitudo imaginis estpe sectio vera &, qui demonstrare valet, imaginis persectionem in similitudine consistere, nullo praejudicio se abripi patietur ut sibi persuadeat contrarium. Immo in praesente casu absque demonstratione per attentionem ad notiones confusas certi evadimus, in similitudine consistere imaginis perfecti nem. Enimvero quamprimum percipis similitudinem objecticum prototypo, voluptatin quoque pereunderis, nec unquam accidit contrarium, ut displiceat imago propter similitudinem.
Ita qui ex cognitione Veritatis voluptatem percipit, vel ex eo, quod veritatem inveniat ; is cx eadem voluptatem constanter se percipere experitur, quoties de cognitione veritatis cogitat , vel se jam veritatem antea adhuc latentem vel sibi inpo-gnitam eruisse experitur. Quod vero in utroque hoc casu
perfectionis verae sibi sit conscius, alias ostendi in Horis subs
civis A. I729. Trim. aest. n. I. cum de voluptate excreuitione veritatis percipienda agerem.
Etsi vero ex dictis satis superque appareat , constantem esse voluptatem , quae percipitur, quando tibi persectionis
verae lacris conscius, ubi eam certo cognoveris ; idem tamen. adhuc sequentem in modum ostendere lubet. Qui vi demo strationis cognovit, v. gr. artem inveniendi esse 1 ummam intellectus humani persectionem, is veritatis convictus semper ita judicabit , quoties de arte inveniendi cogitandi occasio ipsi suppeditatur Quoniam itaque artis inveniendi sibi inexistemtis conscius in omni casu , quo de eadem judicat , tanquam persectionis intellectus sui ; in omni casu ponitur ratio eadem voluptatis g. III. . Quamobrem necesse quoque est in omni casu poni voluptatem eandem I 89 Ontia. . Voluptatem igitur percipit , quotiescunque artem inveniendi in se perci.
pit, consequenter voluptas constans est. Non puto, fore aliquem, qui propositionem presentem in pediversum sensum trahat inde illaturus, quod probentur, quae par defi. nitionem manifesta sum. nequeatio probatione indigent. Etenim ut