장음표시 사용
421쪽
De Voluptate ac Taedio, nee non Notione boni ae mali. 4o33. 322.
Puo certius nobis est, uel DideIur judicium de imperfectione; in ἡγώ, eo majus inde taedium percipimus. Quoniam taedium in cogni- gradustione intuitiva linperfectionis sive verae, sive apparentis totum taedii. consistit 3. 3I8. , quemadmodum voluptas incognitione immitiva persectionis V. Ii. , consequenter desinitiones nonnisi in eo diiserunt, quod in una loco persectionis ponatur imperfectio, ideo quae a qualitate judicii pendent, in utroque casu eadem esse debent. Quamobrem cum a majore certitudine judicii de persectione rei pendeat major gradus voluptatis f. 5 i7O ; major citam gradus taedii pendere debet a majore certitudine judicii de impersectione,cujus tibi conscius es, vel conscius
Quodsi propositionem superiorem de dependentia majoris voluptatis a majore certitudine judicii de persectione rei praesupponere nolueris 3 propositio praesens eodem prorsus modo
demonstrari potest, quo illa ipsa propositio superior demonstrata suit. ο
Habem Is adeo duplex fundamentum graduum tam Voluptatis, quam inlii, scilicet magnitudinem persectionis. vel impersectionis, cujus nobis conscii samus, & gradum certitudinis judicii de ista pe sectione, vel impersectione. Q odsi theoremata ista stilo mathematico efferre libuerit, dicendum erit : I. Voluptatem esse in ratione composita persectionum , quarum nobis conscii sumus , ac certitudinis judieiorum de istis perfectionibus: a. Taedium esse in ratione composita imperfectionum . quarum nobis conscii sumus . ac certitudinis judiciorum de istis impersectionibus, Unde consequitur : Si eadem suerit persectio, vel impersectio, voluptatem venaedi Gmessa gradui certitudinis judicii de persectione, vel impersectione proportionalem, & 4. si eadem suerit iudiciorum de persectione , , et imperfectione . cujus nobis conscii sumus, certitudo; voluptatem, vel taedium esse persectioni, vel impersectioni, cujus nobis conscii sumus , proportinale. Theoremata haec ad PDebeometriam perrinen quae mentis humanae eognitionem mathematicam tradit & adhue in desideratis est. In ea autem doceri debet, quomodo magnitudinem
persectionis ae impers ctionis nee non certitudinem judieii metiti debeamus. ad que mensura persectionis ac impulauioma , item Eet a . que Diuitigod by Corale
422쪽
que certitudinis judiciorum constituenda: neque enim theoremata ante ulliu3 usus lunt, quam utraque mensura fuerit inventa. Haec' non alio fine a me adducuntur, quam ut intelligatur , dari etiam mentis humanae cognitionem mal hematicam, atque hinc Umcheometriam esse possibilem , atque appareat animam quoque in iis , quae ad quantitatem spectant, leges mathematicas sequi, veritatibuS mathematicis, hoc est, arithmetieis S geometricis eum contingentibus non minus in mente humana , quam in mundo materiali pedimixtis.
Voluptatis Voluptas Duplex est, quae ex eo oritur,quod unius tantumactarii modo persectionis tibi conscius es. Voluptas vero mixta est,quae ph . ex eo oritur, quod plurium persectionum simul tibi conscius es.
zia,2 Similiter I edium plex est,quod ex eo oritur, quod unius tantummodo imperfectionis tibi conscius es. Ast Tedium mixtum est, quod inde oritur, quod plurium impersectionum simul tibi
conscius es. Quoniam in Moralibus plurimum interest, ut distincte eognosta.
. mus, unde voluptas oriatur ae taedium. ut praejudicia detegantur Vidi tuti inimica, vitio amiea ' eoiisultum fuit voluptatem simplicem amixta & taedium simplex a taedio mixto distingui, ut ope harum d finitionum excitemus attentionem, si aequa acumen nullum est ad diversa voluptatis atque taedii rationes seu eausas agnoscendas &a se invicem separandas, ne pereriorem uni tribuatur, quod a pluribus concurrentibus derivandum.
g. 624. Voluptas Si plures perfectiones ut confuse percipis, voluptas mixta mixta oritur, quα instar unius apparet. Si enim plures persectiones qualis. simul confuse percipis, eas a se invicem non distinguis g. 39- , adeoque non tanquam plurium , consequenter tanquam unius tibi conscius es. Quoniam igitur voluptas in cognitione intui-tiva illarum tota consistit .su. ex singulis quidem persectionibus ortum trahunt voluptates singulae,sed quae in unam consumduntur, atque adeo voluptas mixta oritur S. 23. 9, quae instar unius seu simplicis apparet cit. .
423쪽
De Voluptate M Taedio, nee non Notione boni ac mali. 4o
Patet hine ratio, cur voluptatem mixtam dixerimus, quae a persectionibus pluribus simul perceptis ortum trahit. Quemadmo dum mixtum oritur ex plurium miscibilium confusione, ut particulae imperceptibiles invicem uniantur & massae mixtionem ingredientes massam unam constituant ; ita quoque voluptas mixta nascitur ex voluptatum plurium confusione, ut inde oriatur una quaedam voluptas. Si ti autem miscibilia resolvuntur in particulas,quae invicem unita constituunt corpuscula mixti. & horum unione demum prodit integrum eorpus mixti ' ita voluptates simplices, quae in tempore existunt, partes successivas habere intelliguntur, quae per tempuscula, quibus durant, determinantur, & confusae ita momentaneae voluptates exhibent id, quod eorpusculis mixti in mixto materiali respondet, atque momentaneis iniusmodi voluptatibus eontinuo sibi invicem sumedentibus nascitur tandem in stir entis sueeessivi voluptas mixta integra,quae toto tempore,quo durat,percipitur. Inest igitur denominationi veritas g. a Sa II 3. Como atque adeo notio voluptatis mixtae non modo per notionem mixti materialis explicari potest, sed datur etiam notio utrique mixto communis,quam inde abstra. here haud dissieuiter licet. Ista autem notio communis utilitate sua non destituitur. Ex ea enim apparet,notiones eonfusas ct perceptiones confusas instar mixti alicujas concipi posse: id quod inter principia heudisti ea Psychologiae propria referri debet , plurimumque 'eonsert ad interiorem mentis humanae cognitionem, eamque totam quantam pragmaticam ob eximium prorsus in philosophia morali usum.
mixtum oritur, quod instar unius apparet. Probatur propositio mixtum praesens eodem prorsus modo, quo veritatem praecedentis evicimus. Ex propositione praesente ae praeeedente intelligitur cautione opus esse, si a posteriori confii mare volueris,quae de magnitudine volupta
Si impersectio aliqua es persctio Amul clare percipi' i' ι, ὸ
424쪽
p1rsectio percipitur clare, taedium oritur c*. si8 : Si vero per-finio clare percipitur , Voluptas nascitur f. sit.). Quoniamve o contradictionem nullam involvit, ut cuas simul res percipias, in quarum una imperfectionem , in altera perfectionem intueris g. 3o. Ontol9; impcssibile igitur non est f. s. Ontiao, adeoque seri potest ut imperfectionis alicujus ac persectionis alicujus tibi simul conscius sis , etsi simul percepta a se invicem non distinguas, adeoque consus si simultanea perceptio o.39. , conlequenter si contingat imperfectionem aliquam & periectionem simul a te clare percipi, taedium& voluptas simul oriri
debent. Quema 'modum persectio & impersectio simul pereeptae eonis
funduntur, ut confusi quaedam inde nascatur perceptio ; ita quoque taedium ac Voluptas confunduntur, ut mixtum quid oriatur. Quodsi vero contingat, ut magis tibi censcius sis perfectionis, quam impersecti nis, attentione ad illam magis, quam ad hanc conversa I. 237. ;voluptas quoque prat Valebit aeversus laedium, ut illa prae hoe pereiolatur. Nulla in propositione praesente latet contradictio. Neque enim supponamus nos conscios esse perfectionis ae impersectionis simul
in eodem objecto ; sed in objectis diversis.
Iutat Quoniam perceptiones sortiores obscurant debiliores, ita prσνοις ut debiliores prorsus non appercipiamus g. 76 99. , conses V VM quenter debiliorum nobis prorsus non conscii simus g. 230;ν ή - ψ voluptas vero tota in persectionis cujusdam q. uo, taedium in imperfectionis cujusdam cognitione intuitiva seu conscientia consistat f. sit.) : si perceptio imperfectionis claritate sua mul tum Iuperat perceptionem perfectionis , voluptas prae taedio non percipitur, & vicissim Ii perceptio perfectionis claritate sua multum Aperat perceptionem imperfectionis, raedi m prα voluitate non periscipitur. Intelligimus hie perceptionem elaram, quae eum appereeptione eonjungitur , ut stilicet nobis conscii simus eius , quod percipimus,atqua id agnoscere valeamus. Confirmat autem Propositionem prin
425쪽
De Voluptate ac Taedio, nee non Notione boni ae moli. gOI
sentem experientia. Ponamus enim nos intueri imaginem maximam
partem prototypo suo similem, sed in parte dissimilem, simulque eonseios esse & similitudinis,& dissimilitudinis. Quodsi attentionem magis convertas in similitudinem, quam dissimilitudinem, ut illius multo magis tibi conscius sis quam hujus g. 237. , voluptatem quoque ita percipies, ut taedii tibi prorsus non sis conscius. Idem obtinet in casu os Pesito.
Si voluptas plurimum superet taedium , taedium prorsus obsitiratis non appercipitur. Et vicissim si taedium plurimum sit exet vo- voluptati luptatem , voluptas prorsus non appercipitur. Ponamus volu- ac radii ιν ptatem & taedium simul percipi: cum voluptas pariter ac tae- ς ε dium in eas resolvi possint partes, in quas tempus , quo durant , resolvitur I particulae voluptatis ac taedii momentaneae concipi possunt instar corpusculorum mixti I. 233. Cosmol. ,
consequenter tota voluptaS totumque taedium per tractum temporis colatinus tum tanquam compositum quoddam continuum ex istis corpusculis, seu tanquam mixtum c. 2 a. Cosmol. ). Perceptio igitur voluptatis ac taedii simultanea comparari potest cum visione duorum coloratorum invicem per mixtorum, aut cum gustu duorum sapidorum invicem permixtorum. Enimvero si colorati unius quantitas exigua admodum suerit ; mixtum pro simplici habetur sensuum iudicio. Et si in iliter si sapidi unius quantitas veluti salis aquae admixti valde exigua fuerit, aut contemtibilis ; sapor salis nullus percipitur. Quare nec taedium appercipietur si voluptatem, cui co existit, plurimum superet; nec taedium appercipietur si a voluptate plurimum superatur. Idem ctiam hac ratione ostenditur. Quoniam voluptas plurimum sip at taedium per θpoth. ejus quoque tanto magis conscius tibi esse debes, quam taedii , quanto illa hoc major est, consequenter perceptio voluptatis sensationi sortiori, perceptio autem taedii debiliori respondet 3.7q.. 73. . Enimvero
sensatio sortior obscurat debiliorem , ita ut subinde debilio
426쪽
Pari II. Sect. I. cap. I. 4o8 Para II. Seci. I. Cap. I. rem prorsus non appercipiamus f. 76. : voluptas igitur
sortior obscurare debet taedium, ut lubinde taedium prorsus non appercipiamus. Patet idem eodem modo sese habere, si taedium voluptatem superet, ut haec subinde prorsus non apperiseipiatur, consequenter perinde sit ac si nullam, vel nihil ejus
Confirmatur idem a posteriori. Etenim si dolorem quendam percipimus, ejus scnsus quasi extinguitur voluptato
quadam maxima, qua persundimur, attentione nostra conversa tota impersectionem quandam rei, veluti in veritatem, quam meditando eruimus, ac in eadem diu defixa.
Primum demonstrandi genus neminem offendet qui in Mathesi erit versatus, praesertim si problematv m physicomechanicorum resolutiones perpenderit: neque enim ignorabit in quantitatibus rerum demonstrandis admitti fictiones. Quamobrem eum nobis hie junsit negotium cum quantitate Voluptatis ac taedii; iisdem fictionibus haud aegre locum concede . Perpendenda preterea sunt de modo pereeptiones consulis instar mixtarum massarum considerandi paulo suo perius not. f. 32 . dicta : ita nimirum omnis protinus evanescet disseultas. in odii vero quis nondum satis exercitarum habuerit an, mum , ut fictiones in demonstrando admittere recuset; ia voluptatem ae taedium eum sensationibus comparet, quemadmodum in demonstratione altera secimus. Qui Perspicariores sunt, me non monente animadvertent, obscurationem perceptioni 3 debilioris a sortiori R. nam, quam quoad sensatiores a posteliori sumimus 76. , eodem modo demonstrari poste, quo reducendo simultaneam taedii ae v luptatis perceptionem ad mixtum, seu massem mutam , propositio-
nem praesentem demonstravimus.
Peadbmisi. Voluptas praedominari dicitur, si tanta suerit, ut taedium, tim volu- si quod adsuerit , non oppercipiatur. Et vicissim Taediumptat 3. vel praedominari dicitur, si tantum suerit , ut voluptas , si quat dii. adsuerit , non appercipiatur. Praedominium adeo voluptatis consistit in totali obscuratione taedii , & vicissim Priamininum taedii consistit in totali obscuratione voluptatis. Posse
427쪽
De Voluptate M Taedio, me non Notione boni ac mali. go'
Posse voluptatem pariter ac taedium prae dominari, Per propo sitionem praecedentem Pater.
Si quis perfectionem aliquam intimius perspicit aut agno- scere sibi videtur , quam alter tamen non agnoscito voluptate perfunditur , cum hic ne minimum quidem ejus pi r- 'cipiat. Quoniam enim persectionem aliquam intimius perspicit, aut eam perspicere sibi videtur per hypoth. Voluptas w- .i Lur. tur magnitudini persectionis agnita: f. 316. & gradui certitudinis seu perluationis proportionata s. Si 7. , adeoque fieri potest , ut summa persundatur voluptate, scilicet si summae cujusdam persectionis sibi certo conscius , aut conscius esse videtur. Enimvero quoniam alter persectionem vel prorsus non cognoscit , vel saltem tantam non judicat, quantam iudicat alter , per hypoth. hic vel nulla voluptate perfunditur cf. si I. , vel salteiu non tanta, quanta perfunditur alter l. 3l6. ).
Fieri adeo potest, ut unus summa volt tale persundatur, eum alter ne minimum quidem ejusdem ex eadem re percipiat. Idem confirmatur a posteriori. Si aedificium aliquod juxta regulas Archite iurat ita suerit extructum , ut nihil in co deprehendatur, cujus ex iisdem ratio reddi non possit, architectus peritus ex contemplatione ejusdem summam percipit VΟ-luptatem, cum illius ignarus nihil prorsus ejus sentiar. Arch tectus. peritus agnoscit consensum aedificii cum regulis architectonicis, adeoque ejusdem persectionem & securus de veritate istarum regularum extra omnem dubitationis aleam positum existimat suum de illa judicium. Eni in vero architecturae ignarus regulas istas ignorat, adeoque persectionis aedificii conscius sibi esse nequit. Ecce igitur tibi duas perinas quarum una persectionem aliquam intimius perspicit , altera
vero eandem non agnoscit. Illa persunditur voluptate lumina; haec ne minima quidem tangitur. Veritas adeo propositonis praesentis experientiae contentanea. Uuodsi ad alia respi
428쪽
cur artis periti ex operibus artificis vctis Iuptatem
cognitisne ac inventione veritatis
4 Io .i . , . Parti u sea. I. cap. I. cias exempla eademque acumine conveniente perlustres, inde
eodem modo veritatem eandem confirmabis. Non urgemus , quod architecturae peritus dum pei sectionem teliseii intuetur sibi simul conscius sit persectionis architelli, cujus eonsilio aedificium fuit extructum I immo non urgemus, quod propriae quoque perfectionis sibi conscius sit, dum videt se perfectionem.' aedifieii latentem deprehendere S ia apricum productam aestanare polis. Scisscit enim ad confit mandam propositionem praesentem exemplum persectionis simplieis, praesertim eum non repugnet, perfectionem simplicem agnosci posse majorem composita, immo etiam revera simplex composita major es e queat , neque etiam implicet, ut persectio simplex superet mixtam.
Quoniam artis periti periectionem operis intimius perspicere canaque metiri Valent, cum imperiti nihil cjus cognoscant ; Artis periti ex operibus artificis periti plurimum Doluptatis percipiunt , etsi imperit1 nullam inde percipiunt 3. 336. .
Corollarii hujus vemas per propositiomm praecedentem primo statim intuitu manisella, cum tanquam species sub suo genere sub eadem contineatur. Qtramobrem quoque eam a miteriori confirmaturi selagimus exemplum , quod est corollarii casu S specialis. .,
g. S3z. Ex distincta rerum cognitione ce inprimis ex inventione veritatis volupras in granis percipitur. Qui enim res distincte cognoscit, ille ipso opere perspicit, quaenam differentia inter notiones confusas, judicia determinata ac indeterminata, ratiocinia denique distincta & consula intercedat cf. 32 . t S. , consequenter persectionis intellectus sui sibi conscius est, quam ad distinctam rerum cognitionem sufficere experitur, cum tot alii res distincte cognoscere nequeant. Quamobrem ex distincta rerum cognitione voluptatem percipit
Quilibet, qui veritatem proprio Μarte eruere valet, propria experientia didicit, majorem requiri persectionem intellectus
429쪽
De Voluptate ac radu, nee non Notione boni ac mali. ' qi I
lectus ad veritatem incusulam proprio Marte cruendam, quam ad eam, quae ab aliis inventa fuit, cognoscendam. Quamobrem dum vcritatis a se inventae sibi Conicius est, perse monem intellectus tui intuetur. Ex in Ventione igitur veritatis voluptatem
Confirmatur idem a posteriori. Neque enim solum hieprovocare licet ad domesticam experientiam; verum etiam viri alii egregii idem de se testantur, quod scilicci non magis linceram voluptatem unquam perceperint, quam ex cognitione, ac inprimis inventione veritatis. yxemplo nobis cst de IIcbit n. hausen in Medicina Mentis pari. s. p. 13. In priniis autem hic prae caeteris nominanduS est Hieronymus Cardanus , qui tanti asti- , mavit voluptatem, quae ex cognitione veritati S percipitur, ceterisque quibuscunque praetulit, ut, cum jam senex morti proxi- . mus esset, juramento confirmaret, nolle se te vitae tuae partem residuam commutare cum vita juVenis omnium rerum affluentia abundantis, sed illiterati. Constat autem Cardan ut non in nuda iactorum notitia substitisse, sed in rationes quoquc eorundem penetrasse, ut ut ipsi nou 1emper licuerit esse adeo fulici, ut in veras incideret. .
Plurima sunt, quae de voluptate ex cognitione Veritatis perci. pienda demonsti ari possunt. EnimVero cum de hoc argumen rodixeis rimus in Itiris μυec. A. I729. Trin. U. num. 1. immo in specie ostenderimus Trim. autumn. uum. I. quaenam Volupta' ex cognitio. ne Veritatis revelatae proficiscatur ; non opus est ut hic simus pro. lixiores.
Si quis ignorat, utrum id, quod in re quadam , vel in sedissere se percipit, in perfectionum , an vero in imperi monum nurne---ν
rum referri debeat 3 nee voluptate ulla , nec taedio inde abscι- tur. Quoniam enim Ignorat, num Id. quod in re qua clam,
vel in se percipit , in numerum persectionum reserri debeat; nullius persectionis sibi conscius est. Quare cum voluptas Fii a non
430쪽
non oriatur, nisi alicujus perfectionis tibi sueris conscius . sit. ; nullam inde voluptatem percipere potes. Porro quoniam ignoras, num id, quod in te, Vel re quadam alia percipis, in numerum imperfectionum roserre debeas; nullam quoque impe sectionem intueris, scilicet ut tibi conscius sis, esse imperfecti nem, quam intueris. Quare cum taedium non oriatur, nisi ex intuitiva impersectionis alicujus cognitione cf. sis. ; nullum quoque taedium inde percipere potes. Quamdiu itaque ignoras, utrum id, quod in re quadam vel in te percipis, in persectionum, an vero in impersectionum sumerum referri debeat, nec iluptate ulla, nec taedio inde assi ieris. Idem confirmatur a posteriori. Si quis enim Archite ' rae imperitus fuerit , is ignorat utrum ornatus aedificii in numerum persectionum, an in numerum imperfectionum sit res rendus. Quodsi ergo nullo praejudicio captus , nec in necessitate judicandi constitutus ut alicui det locum , judicium suum suspendit; nec taedium aliquod, nec voluptatem ex illo percipit, sed, si qui fuerint, quibus idem placet, suerint etiam alii, quibus displicet, ipse indifferenti prorsus est animo . fit ita ceteri magna animi commotione pro diverso gradu voluptatis ac taedii inter se disceptent, an Ornatus laudari, an reprehendi mereatur.
Status hie indisiarentiae probe notari meretur, eum maximi sit in philosos hia morali momenti. Ceterum obtinet is tantummodo respectu objecti cujusdam praesentia: fieri enim potest ut eodem tempore animo praesentia sint objecta alia , unde vel voluptas, vel taediam percipitur.
num, vel imperfectionum r fert, in eo genere locum mereri; effusuoluptas, vel taedium mutari poIest. Mutatur autem in statum indίfferentiae , ubi ignorantiam Dam quis segnoscit : mutatur in
oppositum, ubi judicium derastinum in contrarium mutatvr. Si quis