장음표시 사용
411쪽
De Voluptate ae Dedis, nec non Notione boni ae mali. 393
voluptatem percipias non lassicit ut tibi eonscius sis ejus, quod in nu. mero persectionum est; verum etiam conscius tibi esse debes,quod sit ini perferaionum numero. Si enim ignores pertinere hoc, cujus tibi conscius es, ad rei persessionem ; voluptate nulla perfundetis. Quodsi per errorem judices idem in numerum impersectionum referendum esse; taedio prorsus assicietur animus, quemadmodum deinceps patebit. Interest autem nosse, quandonam voluptas conssans sit, cum hine amplissimam deductari simus in moralibus praxin.
f. SI4. Voluptas vera est,quae ex vera perfectione Oritur: apparens 'luptatis
vero, quae Oritur ex apparente. vera ac vis Utile est in Muralibus voluptatem veram ab apparente distingui. parentis ' Plerique enim heminum in stetera sese praecipites dant, quod apparen. iusserentia.
rem voluptatem cum vera confundunt.
f. SI .i , , Quoniam voluptas constans est , si persectio suerit vera 'luptast & demonstrare .polsis, quod fit vera . Si 3.) , tum vero quo- r que certius sis voluptatem esse veram Si .) ; voluptas vera
constans es tum in se pectata , tum respectu subjecti, a quo Vno
scituri Nimirum etsi voluptas vera in se eonstans sit, quatenus nulla datur ratio intrinseca, eur mutetur; ex accidente tamen fieri potest, ut in aliquo subjecto non sit constans , sed mutetur, quatenus is eam non agnoscit , adeoque judicium verum, cujus minime convictus est, in erroneum abire potest . quemadmodum ex sequentibus clarius
I . g. l6. Puo maior fuerit perfictis , vel talis fallem apparet; eo Gradus μν- major quoque es voluptati Ponamus evidentiae gratia perse- fectionis. monem A esse dimidiam persectionis alterius B : eris B bis Aseu Bri 2 A. Ponamus porro ex persectione A ortum traherqvoluptatem C : erit illa persectio A ratio susiiciens voluptatis C sq. 12ρ. Ontol. . Quoniam itaque posita adhuc alia persectione A poni debet alis adhuc voluptas C 3. 189. Omol. 3
412쪽
Consequenter ex persectione , quae est dupla ipsius Λ , oriri voluptatem duplam ejus , quae a persectione Λ ortum trahit. Est vero persectis B dupla persectionis A per hypothesin. Ergo ex persectione B dupla oritur voluptas eius, quae ex persectione, Α ortum trahit. Quia idem eodem modo patet , si rationem persectionum quameunque aliam supponas ; in gen re patet, voluptatem fore tanto majorem , quo major fuerit
Enimvero si voluptas oritur, perinde est five persectio fuerit vera, sive apparens II , consequenter sive rei perceptae actu insit, sive tantummodo pererrorem eidem tribuatur cf. Io. . Quamobrem si persectio B saltem appareat dupla persectionis Α , non minus ac in casu vcritatis ex illa ortum trahere debet voluptas dupla ejus , quae ex persectione A Oritur. Quamo, rem si persectio saltem major apparet; voluptas quoque majortale debet. . Idem confirmatur a posteriori. Majorem eae similitudine imaginis voluptatem percipimus, si major fuerit, quam ubi minor deprehenditur. Major autem similitudo major imaginis persectio est , quemadmodum ex iis colligitur , quae de persectione imaginis supra . II.) demonstrata sunt. Voluptas itaque in hoc casu major est, quia persectio major cst, seu quia majoris persectionis nobis sumus conscii. Videmus etiam voluptatem imminui, si quis artis peritus osteuderit tantam non esse similitudinem, quanta videbatur. Pars igitur voluptatis debebatur et , quod tantummodo apparebat , seu per errorem rei tribuebatur. Atque hinc intelligitur , voluptatem quoque esse majorem, si persectio tantummodo major apparet. Idem eodem modo patet in easibus aliis. Nema negat , artem inveniendi majorem esse mentis persectionem quam ab aliis inventa penitus intelligendi. Ecquis vero est qui non propria experientia edoctus sateatur , se majore voluptate persundi , ubi per propriam meditationem veritatem
413쪽
De Voluptate ne rudis, nee n Notione boni ac mali. '
latentem eruit, quam ubi ab aliis inventa evolvens eadem intellecta veritati consentanea deprehcndit 7 Hic igitur denuo major voluptas ex majore perse ilione oritur, seu ideo majoro fruimur voluptate , quod persectionis majoris nobis conicii simus. . Enimvero si quis videtur sibi invenisse veritatem, v. gr. quadraturam circuli, cum tamen in errorem inciderit, quem examine instituto ipsemet deprehendit , non minore voluptate perfunditui, quam K veritatem , , Mimi quasi Verat, a luinvenisset. Atque adeo denuo apparet s voluptatem quoque esse majorem, si per errorem majoris persectionis tibi tantummodo conscius videaris. Observavit hoc jam Cartesias ad ea respiciens, quae unusquisque in seipso experiri potest, n: si eo dcsti:zazur aeumine, quod ad distinguenda ea, quorum nobis de nobiet in nubis conscii sumus, re. quiritur. Di serte es mirum profitetur, quamlibet volupletem ex magnitudine persictionis eam producentis metiendam esse; honi: nes ta- mea saepius confundere quod apparet cum eu, quod eli : quibus ver bis innuit, se ad notitiam horum via experientiae pervenisse. Neque veto dissicultatem facessere debet, quod apparentia ejus, quod non et gradum voluptatis intendere possit. Voluptas enim non oritur, quod rei, quam percipimus, insit persectio &quoi hanc quoque percipiamus ; sed quod ejus tanquam inexistentis nobis conse: i simus, adeoque eam inelse judicemus, sit ita quod actus judicandi nond: Isin-m appareat . perceptionibuq animae evolutis demum detegendus. Quoniam igitur volupina ab actu judicandi pendet ; actus res diiudieandi veritatem non semper attingit : illi quoque locus esse debet, sive verum sit judicium, sive salsum. Magni igitur momentieti seriam ad voluptatem, quam ex rebus percipimus, afferre atten tionem, ut tempestive recti fidentur judicia, si quin eo ea a veco aberrare contingat, ne error noxius vix animadversus serpat appetitum
. . s. SIT suo certius nobis est, vel videtur judicium de perfectione Gradu.rei, eo maiorem inde percipimus voluptatem. Voluptas enim aliut pedioritur, quariau. Persectionem in re, quam pircipimus, im seminis. Ddd a tueis M
414쪽
tuemur, aut intueri nobis videmur 3. 3il. , adeoque non quatenus adhu inest, sed quatenus eam rei percepta: i ne sie judicamus. Quamobrem cum certitudo emetiat, ut agnoscamus judicium esse verum sq. 364. Log. , magis quoque nobis conscii sumus quod perse filonem rei intueamur, si certum,quam si minus ce tum fuerit judicium, consequenter intuitus persectionis clarior est vel saltem talis videtur. Quamobrem cum major esse debeat voluptas, ubi persectionem clarius inniemur, quam ubi eamininus clare intuemur, cum in casu posteriori latens aliqua dubitatio impediat ex parte voluptatis genesin s. si I. ; major utique esse debet voluptas, si certius fuerit , vel apparuerit nobis de persectione rei judicium. Idem quoque patet a posteriori. Etenim architectus, qui convictus sibi videtur de veritate regularum architectonicarum, vel etiam actu convictus est, majorem voluptatem percipit ex aedificio , ubi ejus cum regulis architectonicis conis sensum deprehendit, quam alter, qui ejusdem sibi conscius
est, sed regularum architectonicarum Veritatem non perspicienseas tantummodo intellectas memoriae mandavit, ut norit casdem ab architectis observari, minime autem convictus sit eas necessario observari debere. Hinc major Voluptas oritur ex eo,
quod unius judicium de persectione aedificii magis certum sit, vel judicanti saltem videatur, quam judicium alterius. Inde etiam est, quod si utriusque judicium suerit erroneum, alter majorem voluptatem percipiat , alter Vero minorem , prouinti unus magis sibi persuasus videtur de veritate iudicii, quam alter. Atque hic potissimum cassis inservit, ubi veritatem propositionis praesentis a posteriori confirmare volueris.
Probe hie eonsiderandum, certitudinem judieii quodan de monstratione assumsimus producere claritatem in appercipiendo, ut perinde sit, ae si objectum aliquod majore lumine illustratum in
tueremur. Constat autem melius videri ae agnosci, quae clariora
sunt, quam quast obscuriora appareat. Unde & in casu eertitudinis
415쪽
De Voluptate ac Taedio, nec non Notione boni ae mali. 397
majoris periactio magis agnoscitur, quam in ea su minoris, consequenter in illo magis tibi conscius es persectionis, quam in altero.
f. Ι 8. Taedium est intuitus, seu cognitio intuitiva imperfectionis radii de- cujuscunque , sive verae, sive fallae. Dicitur etiam Molestia. ni ist.
Taedium hie sumitur pro opposito Voluptatis , propterea quod nullum occurrit vocabulum, quod vi etymologiae voluptati opponatur , quemadmodum in vernacula tuli ct ilia tuli sibi mutuo opponuntur. Ex eo vero, quod taedium Voluptati opponi debeat, ejus definitio ex definitione hujus facile elicitur. Persectioni enim opponitur imperfectio : Quare eum ex persect One oriatur voluptas , ex impet sectione eodem modo quod voluptati opponitur oriri deber, quo hoc ex persectione orium trahit. Quemadmodum vero in genesi voluptatis non attenditur veritas judieii ; ita quoque in genesi taedii ad eam non respicitur. Suffcit te tibi esse cujusdam conscium, quod tuo judicio ad imperfectionem tanquam genus suum refertur.
S. SI9. Notio taedii, quam dedimus, experientia confirmis. Po- Votio De finamus enim hominees, qui imaginibus delectatur iisdemque e peracutis Pretium statuit, videre imaginem prototypo suo prorsus dis 'UVmmis. siim lem & rudi prorsus Minerva pictam. Quod si attentionem suam in dissimilitudinem dirigit, non eam amplius percipit Voluptatem, quam percepturus fuerat, ubi eam prototypo
similem deprehendisset; sed visus quasi adspectu offenditur, .
ita ut oculos statim avertat, nec precibuS alterius ad eam contemplandam adduci se patiatur. Equidem taedium non semper adeo clare percipitur, quemadmodum volupta' propte ea quod a taedio abhorrentes attentionem ad impersectiones non
tam studiose dirigimus, quemadmodum ad persectiones ea n - dem dirigere solemus, ubi ipsa pias stimulo est ad eandem continuandam, cum ex adversi tum impediat, quominus eandem conservemus. Quamobrem supposui hominem, qui imaginibus delectatur & easdem in pretio habet, ne quis experimentum capiens contrarium experiri sibi videatur taedium leve
416쪽
ac vix nascens non advertens. Confirmat idem exemplum A chitecti , qui ob voluptatem , quam percipit, a contemplatione aedificii affabre extrum s est abduci nullis persuasionibus patitur nisi necessitati, quod durum telum jure habetur , sit obediendum. Etenim ubi ad aedificium accedit, quod opus artificis venditatur, suamque attentionem in ea dirigit, undep rsectio acti matur 3 quam primum animadvertit regulis architectonicis contraria, taedio correptus oculos ab eodem averint it , nullis precibus adducendus ut in eodem contemplando attentionem suam defigat, addita ratione , quod aegre quasi fiat oculis, ut eos eidem obvertere minime possit. Dum voluptatem ex re quadam percipimus, conscii nobis sumus perfectionis ci dem inexistentis g. II. ), sed simul persectionis
nostris, quatenus scilicet intellectus persectionem arguit judicium de persectione rei alterius , ut adeo Cartesus in definie da voluptate tantummodo rationem habuerit persectionis ejus, qui voluptatem percipit, seu persectionis subjectivae. Ita Archbtectus de perfectione aediscit j udicans conscius sibi est scientiae architectonicae, quam possidet & qua destitutus sibi conscius esse minime posset aedificii persectionis, quod contemplatur. Eni vero dum impersectionem rei agnoscimus, tantum abest ut cujusdam impersectionis nostrae simul nobis conscii simus, ut ' potius nostri intellectus persectionem inde colligamus , quod
illam agnoscere valeamus. Quamobrem in casu primo voluptas ex re quadam percepta intenditur per eam, quae ex nobismetipsis percipitur 3 in altero autem taedium ex re percipiaendum .impeditur per voluptatem, quae ex nobismetipsis percipitur, ut adeo hic sit qλ im quasi conflictus alicujus taedii atque voluptatis, illud qui 'cipiatur , quo unum istorum
excedit alterum. Quonian ique circumspecta requiritur o, servatio, ubi taediuin ex ina persectione rei perceptum agnoscere volueris 3 ad eos inprimis casus omnem attentionem conis
verti consultum est, in quibus nostrae tantummodo impe sectio
417쪽
De Voluptate M Taedio, nec non Notione boni ac mali. 399sect ionis nobis conscii sumus. Nemo non ignorat praecipitantia in in judicando & defcctum attentionis in numerum imperiectionum mentis referri, quemadmodum mentis persectio est non statuere nisi de rebus sufficienter discussis & sufficientem ad istiusmodi discussiones afferre attentionem Ponamus jam nos errorem Committere ex praecipitantia in judicando , vel attentionis desectu atque postea agnoscere, quod errorem Commiserimus & qua de causa eundem commiserimus. Nemo
non in se taediuin deprehendet, immo conscius sibi erit,se ideo taedio affici quod praecipitantiam ii ludicando non evitaverit, vel quod attentionem suam desiderari passus suerit. Taedio igitur afficimur, quos nobis conscii sumus imperseectionis
cujusdam nostrae. Ponamus vero nobis errorem videri , qui non est , atque eX salso eundem tribuere vel praecipitamiae in judicando , vel defectui attentionis ; non minus taedium in nobis oriri animadverteremus , quam ubi revera vel ex pracipitantia in judicando, vel desectu attentionis errorem commisimus. Tum vero tantummodo Videmur nobis ex praecipitantia judicasseb; videtur tantummodo nobis defecisse attentio nostra , consequenter conscii nobis non sumus nisi apparentis cujusdam impcrscctionis g. io. I. Atque hinc apparet , taedio quoque nos ἔψffici ob imperscctionem apparentem, ut adeo hic non attendatur disci imen inter judicium verum atque falsum. Sufficienter itaque probatum esse existimamus, notionem taedii , quam stabilivimus cf. IS. , esse cXperientiae
consentaneam. Quoniam ex laetio ortum tandem trahit aversatio ; maximi
momenti est notionem taedii distinctam habere. Dabimas fidem
oeulatam in philosophia morali , ubi omnem praxin murum ex Datura mentis humanae deducemus sisque deduciam experientiae eomsentaneum confirmabimus. Ceterum quae de voluptatemnotata sunt
not. s. sla. ἔ ea etiam ad taedium applicanda, scilicet quod sussciat imperfectionem quandam sive veram, sive apparentem saltem con-
418쪽
fuse pereipi, nequaquam autem opus esse, ut quis in genere judicet. objectum, quod percipit, esse impotectum.
Si imperfectio fuerit vera G qui effusdem sibi conscius est ,
rem esse imperfctam demonstrare possit; taedium constans est , hoe est, siemper orit*r, quotiescunque illius sibi conscius est. Quodsi
enim vera suerit imperfectio , cam rei inesse vi notionis imperfectionis demonstrari potest g. sio. & quoniam hanc demonstrationem dare valet. Quies iisdem sibi conscius est' bpothesideo certus est, quod in re percipit ad imperfectionem ejus pertinere g. 368 LU. , neque adeo verendum est fore , ut ejus mutetur judicium. Cum igitur semper iudicet illud ad impe sectionem rei pertinere, quod in eadem percipit, quotiescunque rem percipiens suam in istud attentionem dirigit , judicii quippe pristini ac sensus certitudinis memor j. 3I7.2i . I taedium quoque semper oritur, quoties quis sibi conscius est ejus, quod ad rei perceptae imperfectionem refert, adeoque taedium ipsius constans est. Idem adhuc alia ratione ostenditur. Qui vi demonstrationis cognovit , quidpiam ad rei cujusdam imperseelionem pertinere; is veritatis convictus f. 99o. Loe. semper ita judicabit, quoties de eo cogitandi occasio datur. Cum igitur in omni casu quo de eodem judicat, eius sibi conscius si tanquam imperfectionis cujusdam rei tribuendae, in omni casu eadem ponitur taedii ratio f. Ii8 3. Quoniam itaque necesse est idem quoque in omni casu laedium poni g. I 89. Ontol9; taedium constanter oriri debet, quoties istius sibi conscius est , quod ad rei imperiamonem pertinet. Confirmator etiam idem a poseriori. Praecipitantia in iudicando & defectus attentionis debitae impersectio mentis humanae est , id quod nemo in dubium vocare audet atque ex notione imperfectionis generali q. so . Ontes. haud dissiculter ostenditur. Enimvero quam primum qui id cognovita
419쪽
De Voluptate M Taedio, me non Notione boniae mali. 4oIvit, sibi conscius est se ex praecipitantia judicasse, vel attentio. nem debitam desiderari passum fuisse ἔ taedium oritur, nec unquam accidet contrarium, nisi quando quis non agnoscit, quanta illa sit naturae mentis humanae imperfectio.
Magni momenti est nosse, quandonam taedium eonstans sit, eum in Moralibus hine derivetur constantia propositi non committendi mali . immo inde pendeat constans mali odium : quemadmodum suo loeo dilucide constabit.
q. Ia I. Puo major fuerit imperfectio, cujus tibi conscius es , vel radii omtalis saltem apparet; eo msus quoque es taedium , qVod inde oritur. Ponamus evidentiae gratia, impersectionem quandam B esse duplam alterius cujusdam imperfectionis Α ; dico taedium D , quod ex B provenit, fore duplum taedii C , quod ex Α oritur. Quoniam enim ex imperse stione A oritur tadbum C per bpoth. consequenter taedium C per impersectionem A determinatur I. II 3. Ontol. ; posita denuo ista imperfectione Λ , orietur quoque inde taedium C g. I 89. Ontoc , adeoque posita imperfectione bis A ponetur taedium bis C. Est vero imperfectio B dupla alterius Α per h poth. adeoque B est bis Α β. I r. Arithm. : Ergo ex B oriri debet taedium bis C, consequenter quod inde oritur taedium D est duplum taedii C, quodox A oritur. Quoniam idem codem modo in quacunque ratione alia impersectionum ostenditur; evidens est tanto majus ex imperfectione percipi taedium , quanto ipsa major fuerit. Quoniam vero taedium oritur, quatenus tibi conscius es
imperfectionis , atque perinde fit sive judicium tuum suerit verum, sive salsum, ut tantummodo appareat quod est 3. 13. Imajus quoque erit taedium , quod ex impersectione oritur, si
haec tantummodo major appareat.
Confirmatur idem a posteriori. Ponamus enim duas imagines, quae prototypo suo dissimiles sunt , offerri artis pictoriae perito. Ponamus primae , quae Ostenditur, minorem esse Mossi Pochologia. E e e dia.
420쪽
Part. II. In I. Cap. I. 4o2 dissimilitudinem, quam alterius, quae secundo loco monstratur. Nonne ad conspectu in prima protinus in haec verba erumpet: Apagesis i Nihil mihi negotii est cum imagine illiusmodi λ Quodsi vero jam altera ostendatur , nonne avellis
oculis accelerata Voce clamabit : Apage te i Apage te a mecum tua ista imagine i Laeditur oculus adsipriflu i Ex his vero clarissime perspicitur, majorem impei sectionem majus parere taedium, minorem minus , cum major dissimilitudo imaginis major utique impersectio sit quam minor. Similiter ponamus commissum esse errorem ex praecipitantia in judicando. Tanto major censetur praecipitantia, quo facilius a nobis evitari potuisset. Quando vero judicaveris praecipitantiam istam a te facile cvitari potuisse, taedium majus percipies, quam ubi firmiter persuasus fueris eam a te non adeo facile, immo vix ac ne vix quidem evitari potuisse. Quare cum imperfectio major sit praecipitantia major in judicando, quam minor; majus in praesente casu oritur taedium ex imperfectione majore,
seu quod tibi majoris fueris conscius imperfectionis. Quodsi quis tibi ostendit , praecipitantiam in judicando, cujus te r
um esse cognoscis, non adeo facile evitari posse, quemadmodum tibi videtur; quamprimum non amplius tanta ea videtur, quam videbatur antea ; taedium quoque imminui percipies. Atque hoc ipso probatur, majus taedium oriri etiam ex eo, quod imperfectro, cuius tibi conscius es , major appareat. Abunde igitur veritas propositionis praesentis a posteriori confirmatur.
Cui curae cordique est, ut, quae de saeuitate appetendi doce tur , eorum certam ae nu Ili prorsus dubitationi obnoxiam notitiam sibi eomparet; is ad hominum actiones assiduam asserre debet a tentionem. Ubi enim theoremata nostra sibi familiaria reddiderit; Deile observabit hisce perspicillis munitus, quae alias a: tentionem ipsi
us effugiunr. Merentur autem haec dogmata ut fumo essensu com
prehendantur , quod insignem prorsus in philosophia morali spondeant utilitatem. s. Iaa. . Disit jam by Cooste