장음표시 사용
471쪽
De appetitu ensisndo es aversatione sensitiva. g 3
mus evidentiae gratia, ideam boni ingredi voluptates A, B, C &D ac mixtam L constituere. Quoniam itaque voluptates A,B, C, D simul unam constituunt voluptatem L, singulae erunt quasi partes hujus S. 34I. Onto P. Voluptas igitur sola A minor est voluptate L ἔ. 3 37. Ontol. . Quamobrem cum voluptates olim
cum re perceptae non omni tempore ex eadem, vel cum eadem
percipiantur, quod per se patet; si in dato casu ex re data tantummodo percipiatur voluptas Λ , minor utique percipitur, quam quae percipienda in idea boni repraesentatur. Quamvis ergo ex voluptate percipienda aestimetur bonum, adeoque sensuum judicio stetur ; bonum tamen majus apparere debet,quam postea deprehenditur, ubi voluptates complures cum re quadam antea perceptae ideam cjus ingrediuntur. Idem etiam confirmatur a posteriori. Ponamus enim Adenotare voluptatem ex sapore vini perceptam ;B vero voluptatem ex praetentia aruici, C voluptatem ex discursu praesentium, D denique voluptatem ex renovata plurium amicorum absentium memoria perceptam. Dum igitur vinum hausisti, plurima voluptate pertusus suit animus. Experieris autem, quod in tali casu haustus vini majus bonum judicetur, quam postea deprehenditur , fi vel solus , vel etiam cum aliis vinum postea hauseri S. Notiones boni magis nobis imponunt, quo dissicilius successu
temporis deteguntur rationes Voluptatis accidentales , quae non semper & ubique adsunt.
J3 taedia complura cum re quadam antea percepta ideam radium mali ingrediuntur, malum majus viaetur quam ipso siensiumjudicio quando mη- deprehenditur. Eodem modo ostenditur, quo propositio prae-j Vp 'Cedens, modo voluptatibus taedia & bono malum substituas. - Idem quoque confirmatur a posteriori. Si quis enim sae-
472쪽
Gratae appetitu' ac aversationis sensi
434 Part. II. SH. I. cap. II. pius ex suo de aliis iudicio taedia, eaque subinde satis grandia
percepit; ei de aliis judicare praesentibus aliis majus malum videbitur, quam alteri, qui nunquam adhuc taedii quidpiam ex eo percepit, quod de aliis libere animi sententiam dixerit. Quodsi quis ad casus quoscunque sibi obvios attentionem suam dirigere adsueverit, antinumque suum ad eos reflectere noverit ; is plurima deprehendet exempla, quibus propositionis
praesentis veritatem confirmet. Quod paulo ante not. f. syr. de sallacia notionum boni diximus, ea etiam ad malum applicanda. Ceterum utilissimum est falla cias in utroque cabi detegere, quod magnitudo appetitus atque aversationis inde pendeat. Oinnis autem philosophiae moralis seo. pus in eo consistit, ut directionem appetitus in potestatem nostram redigamus, ne facile agamus id, cujus nos potica pinniteat.
Quoniam enim appetitus sensitivus & avertatio sensitiva saces tales animae sunt s. 334. , adeoque determinationes g. i Ia. 1aa Ouro , quae fine alio assumto, scilicet per definitionem, intrinseca continentem f. Is4. Log. intelligi possunt 38o 8a. 3 qualitates animae sunt c*- 4 r. Ontot P. Quare cum unus appetitus sit altero sortior 3 s9s. , adeoque salva definitione communi vel tempore diverso in eodem iubje sto, vel eadem in diversis subjectis differat; tam appetitus sensitivus, quam aversatio sensiviva gradus habet 746 Ontol. .
Hinc appeti us&aversatio aestimationcm recipit. etsi mensiam nondum sit reporta. Nobis hic sussicit nolis, quod di ntur gradu non minus in appetitu sensitivo quam in avertationes ni tiva: id quod utile est ad naturam affectu una intestidendain. g. 6OO.
Gradus appetitus fristivi ac aversatiouis sensimie in eodem subjecto mutantur , se judicia de bono e r malo mutam tur. Quoniam enim appetitus sensitivus de aversatio sensitiva gradus habent l. 99 , unus appetitus altero dc una aversatio altera
473쪽
De appetitu sostici aversationessensitiva. 4 F
altera major est l. 7Si. Onto ' , adeoque gradus Oriuntur ex magnitudine, qua bonum I. I9S. vel malum nobis repraesentamus per multitudinem & magnitudinem voluptatum ac taediorum ex re, vel cum eadem perceptorum *. 396.). Enimvero voluptaS, quae ex bono apparente percipitur, vel etiam ex vero, quatenus pro apparente perperam habetur , mutabilis 3. 36q.) , similiterque taedium, quod ex malo apparente , vel ctiam ex Vero, qualenus pro apparente habetur, percipitur, mutabile . 37ι.). Quamobrem cum mutatis voluptatibus ac taediis bonum non amplius tantum appareat, quantum videbatur antea g. 97.) , nec malum quoque tantum videatur, quantum antea Videbatur I. Sy8. nec tantus quoque appetitus est , quantus antea fuerat, vi eorum, quae demonstrata sunt. Mutato igitur judicio de magnitudine boni vel mali, mutantur quoque gradus appetitus sensitivi, ac aversationis sensitivae. Idem confirmatur a posteriori. Videmus enim homines , qui objectuin aliquod vehementer appetunt, postea in idem vix ferri. Quaesiiti respondent, se nunc non amplius pro tanto bono habere, quantum ipsis antea vi ecbatur. Atque adeo clarissime patet, mutato judicio de magnitudine boni mutari quoque gradum appetitus, quem adeo imminui posse experimur, ut pro nullo prorsus haberi debear. Simile quid
contingit in aVersatione, quam continuo minui posse, ut tandem prorsus evanescat, nemo non novit, qui ad ea attendero adsuevit, quae quotidiana sunt. Prop sitio praesens maximi momenti est in praxi morali, quemadmodum suo tempore constabit.
g. 6 I. Si quod antea videbatur bonum , noe malum habeatur, spetitus appetitus mutatur in aversationem: si vero quod antea malum s aversa videbatur , nunc bonum habeatur , aversario mutatur in appe-ristni in num. Quoniam enim initio objectum nobis videbatur qui ri
474쪽
16 Part. II. Sessi I. Cap. R. num, per hypoth. ipsum appetebamus G. 389. ). Enimvero
quoniam mutata sententia idem nunc a nobis judicatur malum
per hypoth. ipsum aversamur g. sso. . Quamobrem si nunc
malum habeatur, quod antea bonum videbatur; appetitus in
Similiter quoniam in altero casu objectum propositum initio nobis videbatur malum, per bpoth. idem aversabamur j. IN. . EnimVero quoniam mutata sententia idem nunc a nobis bonum judicatur, quod antea malum habebatur, averinsitio in appetitum mutatur cf. y89H.
Propositio praesens non minus maximi momenti est in praxi mo rati, ac praecedens. Ceterum notandum est, propositionem praesentem ita explicandam esse, ut appetitus & avertatio denotent neu Liates animae. ne a signilizatu Vocabulorum fixo recedere videamur. Nimirum appetitus dicitur mutari in aversationem. quando loco facultatis appetendi sese exerit facultas aversandi, ita ut nunc aversemur, quod antea appetebamus. Et idem intelligendum est de casu opposito. Propositionem autem, cujus frequens ustis est, breviter enunciari consultum fuit: quo in casu etiam Mathematici
compendia loquendi amant. Exemplo est theorema Pythagoricum , quod ita efferri solet: Hypothenusia potest latera. g. 6O2. Ea ulteriu3 Si voluptas apparens in taedium mutatur, appetitus in avem expenuit - - sationem degenerat: s dero taedium apparens in voluptum abit,
auersatio in appetitum degenerat, quando scilicet in notione boni es mali confusa acquiescimus. Etenim si ex re quadam voluptatem percipimus & in notidne boni confusa aequiescimus , eam appetimus 3. 91. : si vero ex eadem taedium percipimus , eam aversamur , posita eadem conditione S. 19et. . Quodsi ergo voluptas apparens in taedium mutatur, quod antea appetebamus, nune aversamur, adeoque appetitus in aversationem degenerat, quamdiu in notione boni ac mali confusa acquiescimus. Quodsi vero taedium apparens in voluptatem mutatur, quod antea aversabamur , nunc
475쪽
De appetitu ensitido I are satione ensitiva. 467
appetimus, adeoque aversatio in appetitum degenerat, quan do in notione boni ac mali confusa aequiescimus. Idem patet a posteriori. Qui ex sapore vini voluptatem percipit & in notione boni consula acquiescit, ipsum obsi-porem appetit. Quodsi inebriatus postero die dolorem capitis& languorem artuum nauteamque ventriculi sentit; illud aver-- satur. Quod igitur antea appetebat Ob voluptatem inde per- . ceptam, id nunc aversatur ob taedium, quod in locum volup - tatis succedit. Similiter si quis initio taedium percipit ex studio geometrico, idem aversatur. Enimvero ubi aliquos fecit progressus , ut vim demonstrationum percipiens voluptatemcx codem percipiat, idem appetit. Quod adeo antea aversa-hatur ob taedium ; idem nune appetit Ob voluptatem, quae in locum illius successit.
Quoniam plerique homines in notione boni ac mali confusa acquiescunt; principii pi aesentis multus usus est: in praxi morali, tum edam in mutabilitate appetitus hominum dijudicanda.
tit, vel aversatur, vel sunt actus vehementiores appeti i in tus sensitivi & aversationis sensitivae.
Appetitus ac aversitionis actus gradu diTerre ostendimus I. 199 ) , atque hinc constat, rem definitam esse possibilem. Quod si ergo definitionem praesentem pro nominali accipis,non est quod contra eam objicias. Enimvero quoniam Vocabulum ex usu loquendi jam sortitum est significatum quendam , non temere immutandum L i r. Di . praetim. θ; definitionem nostram ab usu loci uendi non abhorrere demonstrandum.
476쪽
exempla eunti. Ponamus Virum, qui rerum naturalium cognitione delectatur, incidere in librum experimentis & observationibus resertum. Quoniam sibi repraesentat idea quadam confusa voluptatem insignem ex ejus lectione percipiendam, eum vehementer appetit f. y9 . . Enimvero dum hic appetitus vi superiorum in eodem sese exerit, affeci uni gaudii ac desiderii eidem tribuimus. Immo si ipsemet statum mentis suae exprimere debet; se gaudio efferri, quod librum hunc nactus fuerit, & impatiente desiderio lectionis ejusdem teneri affirmat. Similiter si quis virtutis amans videt hominem vitiis deditum, eum adeo aversatur, ut nudo conspectu ejusdem offendatur. Omnes assirmant, quod eum odio persequatur ingente,&ipsemet statum mentis internum fgnificaturus ait se cum tantinpere odisse, ut intueri non possit. In consesso est penes omnes, gaudium, desiderium , & odium esse in numero affectuum. Quoniam itaque hos affectus animae tribuimus ob appetitus,vel aversationis actum vehementiorem; per affectum nisi istiusmodi actum in communi sermone indigitare solemus. Quamobrem eum definitio nostra nomen affectuum tribuat adimus animae, quibus quid vehementer appetimus, vel aversamur 3. 6O3. lea dem quoque usui loquendi consormis O. 339. LV. P.
Idem ex speciali assectuum expositione Varius elucescet. Quot enim sunt affectuum species tot dari possunt exempla, quae tanto apertius loquuntur, quod iisdem confirmari debet, quanto clariores sunt asscctuum notiones speciales. Experimenti etiam loco esse potest, si ea, quae ex notione aflectus a priori deducuntur, cum Observationibus conserantur. Quodsi enim cum noti nibus com munibus consentiant, ipsa quoque affectus in genere notio cum iis dem c0nsentite debet. OCI. Dissilired by Cooste
477쪽
g. 6OS. Agectus eae confusa boni ta mali reprae tatione oriuntur. sectu/ Sunt enim actus vehementiores appetitus sensitivi & aversatio- uuae orian . nis sensitivae f. 6o 3). Sed appetitus sensitivus oritur ex ideat r. boni confusa q. S So.) , avertatio autem sensitiva ex idea mali consula f. 38r. b. Ergo etiam assectus ex consus a boni de mali idea, seu repraesentatione ejusdem oritur g. 48.). Idem confirmatur a posteriori. Pertinent huc exempla, quibus propositionem praecedentem confirmaVimus. Quando enim consulte nobis repraesentamus aliquid tanquam bonum, vel malum, illud bonum judicamus, ex quo voluptatem percipimus; malum vero, unde taedium percipimus. . S6i. 73 ).
Propositionis praesentis veritas per inductionem singularum specierum magis confirmabitur, si quis eandem admittere noluerit, nisi proprio experimento edoctus.
Quoniam per voluptatem, quam ex re quadam percipi' solita, mus, nobis eam eonfuse repraesentamus tanquam bonam s. UMIuum. 16 i. & per taedium, quod ex eadem percipimus, tanquam malanx β. 17 3. ); affectus autem ex confusa boni & mali repraesentatione oriuntur S. 6OS. ; assectus, tanquam appetitus & aversationes vehementiores c*. 6Os. , cum in Qui doluptatis, veltera gradu conjunguntur. Species aiffectuum singulae corollarium hoc a posteriori confirmant, prouti ad inserius dicenda attendenti palam fiet.
Quoniam in omni assectu insignis quidam voluptatis, vel misi edit gradus adest . 6O6. I ruptas sic taedium perPeram pro um ae ιοξυ. - affectuum speciebus habentur. ytas,itat
Dici potius poterat, assectus esse voluptatem ae taedium diversi species assis mode modificata. Eis enim voluptate ac taedio persundi possis, et. ctuum. iamsi nullo affectu ciearis; non tamen ideo pro sipecie quadain alis. Minua a ctuum
478쪽
46o 'Parti R. SH. I. cap. III.
ctuum voluptatem ae taediuin in genere spectata habere licet:id quod facile ex notione generum & specierum intelligitur f. a*I. & seqq. . Onrol. 2.
svmβ cum magno voluptatis gradu conjunguntur.' Haec duo sibi invicem aequipollere ex antea demonstratis liquet ut adeo non demum opus sit demonstrari, quod posito uno ponλ'
s. 6O9. Ags ctur mi Eus wwsti sunt, qui in aversando consistunt, seu eum musiqui- insigni taedii gradu conjunguntur.
nam dicβη ' Haec duo sbi invicem aequipestere denuo ex antea demonstratis abunde liquet, ut unum ex altero demonstrari opus non sit.
qui'gm seu quibus voluptas ac taedium inVicem permiscentur. . ., Dari astrictus mixtos ex speciali pertractatione constabitis. 6 II. Ouamnum Gando anima assectibus commovetur , sanguis ae Ruia jectiιν com dum ne eum in corpore motu extraordinario agitatur. Resmri μυ- facti a posteriori probatur. Nemo dubitat iram in numerum absis, affectuum referri debere. Jam vero si quis ad iram concitatur , iacies rubet, sudor in capite praesertim erumpit, vultus ac gestus mutantur, quamvis non in fingulis eodem prorsus modo. Sunt qui cum impetu celeri verba injuriosa protrudunt ; sunt qui dentes incisorios fortiter comprimunt, quasi adesset quod mordere deberent, & truculenta facie praesentem intuentur, quasi oculos instar telorum in cum vibraturi. Sunt qui pedibus equorum instar calcitrant & manus perinde agitaat, ac u maximo impetu quid a se protrudere conaren
479쪽
tur. Sunt, ut alia taceamus, qui res quascunque primum Obvias maximo impetu projiciunt. Sunt qui manus sortiter comprimunt. Rubor faciei cum a sanguine sit, hunc vi corporis magno impetu versus extremas corporis partes propelli colligitur. Calor, qui sudorem promovet, eum a celeritate motus pendeat, quo sanguis in arteriis ac venis sertur 3 inde denuo colligitur sanguinem vi maxima cordis per arterias propelli. Idem manifeste loquitur pulsus arteriarum, ex quo tactui Obvium est , sanguinem maximo impetu adversus tunicas arteriarum propelli quasi casdem persoraturum. Atque ita patet, mutari tam celeritatem, quam directionem sanguinis. dum quis ira eXcandescit , consequenter eundem motu extraordinario cieri. Mutatio vultus & gestuum fiunt mediante musculorum motu : musculi non moventur sine motu fluidi nervet. Ex mutatione adeo vultus & gestuum colligitur extraordinarius fluidi nervet, aut si mavis, spirituum animalium motus , quando ira excandescit animus. Idem coindem modo patet in terrore. Si quis enim in terrorem conjicitur facies tota pallet, manus frigent, cor palpitat. Μanus ih pedes saepius immoti in eodem situ detinentur , quem tenent ubi terrore corripitur animus. Similiter oculi immo isti haerent. Sunt qui aperto ore silent : sunt alii qui suspiria trahunt. Sunt qui instar statuae immoti perstant : sunt qui prae languore humi prosternuntur , & ita porro. Quoniam
pallor faciei inde est, quod sanguis ex partibus corporis extremis versus interiora recedit , cor palpitat quod nimia sanguinis copia affuit, cui propellendae vis ejus vix lassicit : ex utroque colligitur, sanguinem motu extraordinario ferri per venas atque arterias, dum in terrorem conjicimur. Ex mutatione autem vultus atque gestuum eodem prorsus, quo ante, modo intelligitur fluidum quoque nerveum motu extraordianario moveri. Quodsi cui exempla modo allata non sum-ciant: is ad alia in quacunque affectuum specie attendat velim.
480쪽
46a Part. P. Sessi L Cap. III.
Ubivis enim deprehendet indicia manifesta motuum extra oris dinariorum tum sanguinis, tum fluidi nervet.
Merentur sane haec phaenomena, quae accuratius obs rventur,ut tandem obtineatur theoria vultus ac gestuum in singulis a Tretuum speciebus. Etsi enim per ea, quae modo commemoravimus, in diversiis subjectis haec non prorsus eadem sint; principia tamen gener lia singulis insunt, quae decenter inde abstracta constituunt noiationes theoriae condendae inservientes. Neque Vero haec theoria sterilis ac inutilis censeri debet: in philosophia enim morali insgnis ejusdem elucescet utilitas,praesertim in inclinationibus sic minum naturalibus ac moribus conjectandis, nec non in certis Physiognomiae fundamentis constituendis. Quoniam jam in Psychologia versamur, nobis potissimum res est cum affectibus, quatenus in anima sunt eidemque mutationem inducunt. Quatenus enim iidem corporis natum alterant. ad Physicam spectant,ubi in rationes eorum inquirimus. quae corpori accidunt. Quamobrem sepositis iis, quae ad cotipus spectant, affectuum differentias in anima scrutari lubet.
'Iuptatis Si bonum majus nobis videtur, major quoqua inde percipia gradus tur voluptas, edi contra se qua ex re mior percipitur voluptas, gradi με majus bonum videtur. Quodsi enim quid majus bonum nobissisim q videatur , majoris cujusdam persectionis conscii nobis esse ub, ob iis dςmur , Oonsequenter majorem quoque voluptatem inde percipimus l. 16. .
Ponamus nos majorem eX re data voluptatem percipere,
quam ex re quadam alia: majoris utique persectionis nobis conscii esse videmur i80 , consequenter maius bonum vis detur re altera f. SS .).
Propositione hac habemus opus in mox sequentibus,adeoque prae. mittenda fuit. Ceterum ex demonstratione ejusdem clarius patet. cur sensuum judicio stantes seu in confusis notionibus acquiescentes, honum judicemus illud, ex quo Voluptatem percipimus, quemadmodum antea supposuimus tanquam experientia Comprobatum rutut notio fallax siit. quod voluptas etiam percipietur ex eo, quod bonum tantummodo apparet, non vero est S.I6I.). Disiti; by Cooste