장음표시 사용
491쪽
poris nim rum in praesente negotio nulla habetur ratio,quemadmo.
dum ex et finitione gaudii de tristitiae reali liquet fg 6a; 6 a 4 ex qua intelligitur, nec in genesin gaudii, nec in tristitiae genesin influere tempus, quo judicium sertur. Latet in his principium heuristicum
maximae ut litatis, quod ab eo facile eruetur, qui universalia abstrahere noVerit. Ceterum me non monente patet, posse propolitionem praesentem independenter ab antecedente eodem prorsus modo demonstrari quo antecedentem demonstravimus. Dantur autem propositiones quaedam universales, quibus utraque Sc praecedens, & praesens,una cum plurimis aliis per modum corollarii conti. Detur, quas hic apponi non inconsultum dullimus.
Si φuis lectus ex boni, vel mali repraesentatione oritur; ASHujes quod eodem commotus bonum, vel malum judicaverat, postea quando in ' medio relinquit , quale sit ὁ is cum antea indictu commo- evanescant. veretur , nunc nullo commovebitur. Quoniam enim a stus ex consua boni& mali repraesentatione oriuntur f. 6o . per eam intelligitur , cur potius oriantnr , quam non oriantur, consequenter haec ipsa confusa boni malique repraesentatio a Diactuum ratio sufficiens est β. 36. Ovio ). Quamobrem si quis nec malum, nec bonum judicat, quod antea ipsi malum, vel bonum, visum fuerat, sed quale sit in medio relinquit, is nullo aD sectu alio tempore commoveri debet, cum antea affectu quocunque commoveretur. Hoc pacto patet, quomodo fieri possit ut, quem objectum ali. quod ad aTectum quendam concitavit, eundem in posterum idem objectum non amplius ad eundem affectum perducat. Enimvero cum steri etiam possit, ut quem objectum quoddam non movet in eodem pollea idem objectum aliquem sive jucundum, sive mole. llum cauletur; sequens addenda venit propositio,
f. 629. Si quis objectum aliquod ad se relatum nec bonum , nec Gfectus
492쪽
474 Part. II. Sect. I. Cap. III.
repraesentatione oriuntur g. 6os.), Sempronius autem objectum aliquod ad se relatum nec bonum, nec malum jud.cat nullus quoque in eodem affectus orietur. Enimvero quoniam postea idem objectum ad se relatum tanquam bonum , Vel malum sibi repraesentat; assectus jam in eodem orietur. Quamobrem cum objectum nullum antea excitaret affectum, postea quendam causabitur.
Tacite supponimus ceteras determinationes, quae requiruntur, ut assectus ex repraesentatione boni ct mali oriantur, veluti quod esse debeat confusa, quod boni, vel mali determinatus quidam requiratur gradus Squae sunt his gemina, ne praeter necessitatem simus prolixiores, quam par erat. Nimirum talem hie& in similibus casibus supponimus boni malique repra sentationem, qualis ad gignendum affectum sufficit. Talia monemus in gratiam tyronum Riolorum, qui cum caecutiant .sibi acumine praestare Videntur.
Uectum repraesentat, quod ulter nec bonum, nec malum judicat; cum ille quendam Uectu commovetur, hic ab omni prorsus immunis est. Eodem producat prorius modo ostenditur, quo propositionem anteriorem S.
oli. n trum. Poteramus quoque idem ex propositionibus anterioribus per modum corollari colligere vi principii, de quo abunde dictum est in antecedentibus,scilicet quod personae duae spectari possint instar uabus bis positae, ubi temporis nulla habetur ratio not. S. 627. .
f. 6, r. inu, Si quis objectum aliquod alio rempore i repraesentat tanquam
molisi is bonum, quod antea malum judicaverat; cum idem riectum molistum Mundum pro coea, nunc jucundum causabitur es contra. Quoniam enim muralis G in Sempronio affectus quidam oritur ex consideratione mira. mali per θpoth. ex malo autem, quod cognoscimus, tardium percipimus β. 369 , affectus iste cum magno taedii grada conjungitur,adoraue molestus est s. 6o9. . Enimvero quia mutata sententia Sempronius postea bonum judicat, quod antea malum
493쪽
. De Uectibus. . 47s malum ipsi visum suerat per Θpoth. assectus, qui tum oritur eodem objecto ad ipsum relato, ex consideratione boni ortum trahit. Quare cum ex bono. quod cognoscimus , voluptatem percipiamus S. S 8. ); affectus iste cum insigni voluptatis .gradu conjungitur β. So6. . Est igitur affectus jucundus .'6O8. . Patet adeo Sempronium , qui objectum aliquod sibi repra lentat tanquam bonum , quod antea malum ipsi visium suerat , nunc affectum jucundum experiri, quem antea sentiebat molestum. .
Ponamus jam ex adverso Sempronium sbi repraesentare objestum tanquam bonum, dum affectus Oritur. Quoniam ex bono, quod cognoscimus, Voluptatem percipimus 3 18. 3a hus iste cum insigni gradu voluptatis conjungitur l. 6 6. . Est igitur affectus jucundus 3, 6O8 Enimvero quia mutata sententia Sempronius postea malum judicat, quod antea bonum ipsi visum suerat per hypoth. asseclus, qui tum oritur, eodem objecto ad ipsum relato, ex consideratione mali oritur. Quare cum ex malo, quod agnoscimuS, taedium periscipiamus g. 869.9 ; affectus iste cum insigni taedii gradu con jungitur. Est igitur affectus molestus 3. 6o9. . Patet adeo Sempronium, qui objectum aliquod sibi repraesentabat tanquam malum, quod antea bonum ipti visum fuerat, nunc affectum experiri molestum, quem antea sentiebat jucundum.
Quoniam personae duae in praesente negotio considerari possunt uastar personae unius ejusdemque divertis temporibus diversimode de codem subjecto ad se relato judicantis c not. β6r7. se unus objectum aliquod sibi repraesentat tanquam bo, bis, iubis' ' num, quod alter,ibs repraesentat tanquam malum, cum Ille ossectum δω ὰxta. jucundum experitur, hic molistum Hiliet g. 6SI. . tati.
Me non nente palam est posse hanc propolii ionem independenter ab antecedente eodem modo demonstrari,quo antecedentem Uo O a de Diuiligod by GOoste
494쪽
47ς Part. V Iess. I. Cap. III.
demonstravimus. Ex propositione autem praesente intelligitur. cur idem objectum oppositos prorsus in diversis subjectis excitet assectus; non vero opus est ut objectum sit numero idem ; sed lassicit esse genere, Vel specie idem.
Amor est dispositio anima ad percipiendam voluptatem ex alterius solicitate. tDispositio haec data occasione deducitur in actum, atque tum 'assectus oritur, quam amoris nomine insignimus. Fert tamen usus loquendi,ut ipsam dispositionem amoris nomine indigitemus, cum amorem tribuamus illi, qui non actu commovetur, nisi ubi sentit alterius silicitatem. . - . - 63Φcuodsi ergo is, qui alterum amat , sus felicitatem cognoscit, ex ea actu voluptatem percipit cI. 6330. Pone enim eum intueri selicitatem alterius , nullam tamen inde percipere Voluptatem. Animus igitur ejus non est ita dispositus, ut ex felicitate alterius Voluptatem percipiat, consequenter eum non amat : id quod hypothefin evertit.
Ex actu amoris dispostionem illam colligimus , atque proba turi . quod alterum quis amet. ad eundem provocamus.
sui alterum impense amat : de felicitate ejus gaudet, tantoque magis gaudet, tuanto magis eum amat. Qui enim alterum impente amat, is plurimum voluptatis ex alterius felicitate perincipit 363 3 . Quodsi ergo tanta evaserit voluptas,ut taedium,s quod adesset, non apperciperet; voluptas praedominatur I. 129. . Quamobrem cum in praedominio voluptatum gaudium consistat I. 6ΙΑ.); si alterum impense quis amat, de felicitate ejus gaudet. Quoniam amor non aliter sese exerit, quam voluptatis perceptione cf. 63 3. : quo magis quis alterum amat, eo ma-3or est voluptas , quam ex felicitate alterius percipit. Quare cum gaudium tanto inqua sit 3 quanto major est illa voluptas,
495쪽
quae predominatur 614. 9; gaudium tanto majus erit, quanto major fuerit amor. Felicem vulgo judicamus eum , cui multa donantur &tanto feliciorem judicamus, quanto majus est donum, quod accipit. Quodsi ei , quem amamus , donum offertur, nos perinde gaudemus , ac fi ipsinet idem accepissemus. Hinc audies assirmantes, quod tantopere gaudeamus, ut majus non foret gaudium, si ipsimet donum istud accepissemus,& felicem praedicantes accipientem. Quo major fuerit amor, eo magis nos gaudere, unusquisque in seipso experiri potest. Tenendum vero fieri posse, ut contrariis affectibus impediatur amoris actus, veluti si invidemus alteri felicitatem, quod ea nos carere deprehendamus. Etsi enim selicitatem alterius, quem amamus, appetamus, fieri tamen potest, ut adsint rationes, cur alterum aliqua in re nobis feliciorem esse nolimus. Ponamus v. gr. Mevium ambire spartam, quam Ornare possit: pO- .namus porro cum impense amare Titium. Quodsi tamen in Titium Consertur munus, quod ipsemet ambit, praesertim ubi repulsam aegerrime fert, ex eo voluptatem non percipit, quod Titius ad munus istud promotus iuerit. Hinc audies Esserentem, se non invidere Titio felicitatem suam. Se summo gaudio elatum iri , si ad munus multo praestantius admotus fuisset , modo huic non fuisset praeseditis. Abstrahimus inscientiis ab omnibus impedimentis, quae offerri possunt, atque adeo cautos esse oportet, qui eorum experimenta vel in se, vel in aliis capere voluerint, quae de anima hic traduntur.
Per felicitatem hic intelligimus statum, quo Voluptas Vera F lilitaris perdurat. Dicitur felicitas vera ad differentiam apparentis, quae de uis. est status, quo quis voluptate apparente fruitur. I. 637. Infelicitas est status, quo taedia perdurant. Infelicit O o o 3 Inc tu definitio.
496쪽
In selieitatem non opus est distingui in veram & apparentem. Et si enim ex eo taedium sit,quod per errorem de re aliqua itatuatur; non tamen negari potest, taedium illud quandam infelicitatis partem constituere. Sane homines haud raro praeter rationem sese reddunt infelices, quod vitam cum taedio transigant,quam sine eo transigere poterant.
f. 638. suaenam Quoniam itaque voluptas quaelibet vera felicitatem in- au fili i- greditur, quemadmodum pars totum q. 636. I Ich. Jc 5. 34 I. ratem θρ' Ontot) ; quicquid voluptatem veram homini creat, id ad fuc mi'V qμ' ratem ejus quidpiam confert. Unde porro est, quod adflicita- ρην )μ' ' rem hominu confrre quid videatur illud, quod voluptorem oppurentem eidem creat. Si quis ex divitiis voluptatem percipit; is divites praedicat fel, .ces. Si quis scientiae fuerit cupidus, ut ex ea plurimum capiat voluptatis: is eum felicem esse judicat, qui animum multa scientia im. buendi amplissimam nactus eli occasionem. Quemadmodum quem. libet sua trahit voluptas,ita etiam variant hominum de felicitate judicia. Hie parum refert, utrum judicium sit veritati consentaneum, nec na. In moralibus autem Veritas distinguetur ab eo,quod apparet.
quaenam Similiter quoniam taedium quodlibet ad infelicitatem ejus . oti infelici' pertinet β. 637. ; 0uicquid homini taedium creat , id ad inferat em qμ licitatem ejus quidpiam confert. Unde porro est quod ad infeli- ρηθημ' ' citatem hominis conferre quid videatur istud, quod eidem taedium
Atque hinc apparet, quomodo quis seipsum reddere possit in- selicem . scilicet si sibimetipsi taedia praeter necessitatem creet.
s. 64O. Ffctur Pui alterum amat, ex ejus voluptate voluptatem percipit, amori . ideo gaudet, quod gaudet ulter , Ii idem Lerii de subjecto ρaudii judicium. Qui enim alterum amat, is ex selicitate ejus voluptatem percipit f. 634. . R 'Oniam itaque quaelibet voluptas vera ad felicitatem alterius pertinet, quaelibet aucem voluptas
497쪽
Iuptas apparens ad eandem pertinere videtur . 636.); igitur qui alterum amat & secundum veritatem judicat ex voluptate vera , qua fruitur alter; qui vero secundum apparentiam judicat, ex qualibet apparente voluptate alterius voluptatem percipit. Quoniam igitur porro gaudium in voluptatum praedominio consistit j. 614. 3 qui voluptatem ex alterius voluptate
percipit, gaudero ideo debet , quod gaudet alter, si quidem idem fuerit de objecto gaudii utriusque judicium. Quoniam
itaque amans ex Voluptate amati voluptatem capit per δε- monstrata an aias quoque gaudet , quando gaudet amatus, si
idem fuerit de objecto gaudii judicium. Idem confirmatur a posteriori. Si quis amans alterum intelligit ei quid obtigisse, unde voluptatem percipit; se in
partem voluptatis istius venire ait amorem suum in alterum significaturus. Quoniam phrases vulgo receptae notionibus communibus respondent ; iisdem consorme est , quod amans ex amati voluptate voluptatem ipsemet percipiat. PO-namus Titium amare Sempronium & Sempronio offerri donum pretiosum , ob quod insigniter gaudeat tanto munere auctus. . Titius de co certior factus ipsemet gaudebit, immo
gaudebit magis subinde, quam Sempronius. Gaudii hujus non aliam reddit rationem, quam quod ipsi perinde sit ac si donum ipsemet accepisset, quodque Sempronio non magis idem invideat , quam sibimetipsi: quo ipso satis superque significat, se voluptatem Sempronii suam sacere & commune esse gaudium , si causa gaudendi illi suppeditetur. Inde etiam est, quod, qui alterum amat , eidem voluptatem creare studeat, quod eadem in ipsummet redundet. Immo inde est, quod propOsitio praesens breviter ita efferri soleat: Voluptas amicorum communis est, itemque gaudium amicorum commune est. Neminem offendat , quod addiderimus restrictionem, si idem fuerit de objecto gaudii judietum. Etsi enim experientia aliquando
498쪽
48o pari. II Iea. I. cap. III.
quando refragari videatur, quando scilicet gaudemus, quod
nobis narratur alterum , quem amamus, lumina cum voluptate vitam transigere 3 /non tamen ideo revera contrariatur,
si rem curatius spectes. Etenim cum de Objecto voluptatis, seu gaudii, tanquam nobis ignoto prortiis non judicemus, tacite judicium ulterius approbamus ipsumque justam gaudendi causini habere supponimus. In aliis autem casibus mani festa est restrictio. Ponamus enim Titium impense amare Sem pronium , hunc autem nubere virgini, quae cum dives egistputetur non est ac praeterea iis dotibus caret , quae felix matrimonium effieiunt. Gaudebit equidem Sem Monius, sed non gaudebit Titius, quod aliud sit Titii, quam Sempronii de hoc matrimonio judicium. Quod si autem ponamus Sempronii judicium esse verum, Titii autem judicium a veritate aberra re: utique & Titius gaudebit, errore suo agnito, cum jam non fit affectus contrarius , qui idem impediat. Si quis ad ea, qua quotidie obvia sunt. attentum afferat animum , is plurima observabit, quae propositionis prae sientis veritatem confirmant, ut plura eam in rem addi non sit opus.
Potest etiam propositio praesens converti. Quoniam vero ex conversa patet signum haud fallax amoris inde peti posse, quod quis ex voluptate alterius voluptatem percipiat, vel gaudeat. quod gaudeat alter; eand cm subjici operae pretium ducimus. Habent signa.affectuum plurimum usum in philosophia morali , ejus inprimis parte semiotica & in arte conjectandi hominum mores.
f. 64 I. Si quis ex voluptate alterius uoluptatem percipit,vesidis eo gaudet , quod oster gaudet ; is alterum amat. Quoniam enim voluptas omnis ad selicitatem pertinet, vera quidem ad veram, apparens ad spparentem qui voluptatem percipit ex voluptate alterius, ejus animus dispositus esse debet ad Wvoluptatem ex alterius selicitate percipiendam,adeoque alterum amat. g. 6 3. .
499쪽
68rdium in praedominio voluptatum insigni consistat g. 614. ; animus ejus erit dispositus ad voluptatem ex voluptate alterius percipiendam. Sed cui ita dispositus est animus, is alterum amat, per demonstrata. Ergo alterum amat, qui ideo gaudet, quod gau
A posteriori confirmatur propositio per ea ipsa, quae ad
confirmandam praecedentem in medium adduximus. Constat otiam vulgo homines ex eo colligere, quod quia alterum amet, si ex voluptate alterius voltimatem ipsemet percipit, ac ideo gaudet, quod gaudet alter, & quasi attonitos haerere, ubi supponen- aes amorem animadvertunt contrarium, ignorata ratione, ob quam effectus amoris impeditur.
Si quis alterum ama ex ejus taedio ipse et Ledium percipit,ae ideo MM amo. contristatur,quodalter arsis sit. Si quis enim alterum amat, is vo- '. Iuptatem percipit ex voluptate alterius,immo gaudet ideo, quod gaudet alter 3. 64o. , consequenter ex insigni voluptate alterius insignem & ipse percipit g. 6I4. . Quoniam itaque voluptas alterius tanto majus bonum nobis videtur, quo major est voluptas, quae a nobis ex ista percipitur f. 6 Ia. ue oppositum in eidem taedium malum nobis videri debet, idque tanto majus, quo majus ipsum suerit, consequenter nos ex eodem taedium percipere debemus, atque tanto majus , quo majus ipsum est 3. 6i3. , atque adeo contristari debemus, si tristitia assicitur alter, quem amamus 3. 6 I9. ). Idem confirmatur a posteriori. Ponamus enim Mevium vehementer amare Titium, atque i mortem patris sui praematuram Titium plurimum contristari. Mevius videns Titium mortem patris tantopere lugere , ipse quoque contristatur, effusis lachrymis. Haec adeo explorata sunt , ut , qua do Titium lachrymas landentem videmus , quod Mevium nentem contuetur, inde colligamus Titium a Mevio amari. Im-
500쪽
Immo dum audientes nuncium de morte parentis amici cujus- .dam nostri a lachrymis nobis temperare non possumus, in haec verba erumpimus: eheu l quantum lugebit Titius mortem p rentis sui λ quanta tristitia persundetur animus ejus 3 Unde satis superque intelligitur, tristes esse nos non alia de causa, quam quod Titium tristitia assici colligimus ex morte patris. Quia igitur amamus Titium, ideo contristamur, quod ipse tristis est. Quodsi quidam occurrunt casus, in quibus tristes non sumus, quando eum tristem videmus quem amamus, impedimentum ex circumstantiis facile detegitur, quale est opinio, quod alter praeter rationem tristitiae indulgeat, ut vel temeritati ejusdem.
succenseamus. Probe notandum est non minus de objecto gaudii, quam trist, tiae, idem reserri non adamantem, sed ad amatum, dum amans judicat utrum bonum sit, nec ne: immo saepius amantem in judicando sequi opinionem amati, non suam animi sententiam. Atque ideo diximus. idem esse debere amantisti amati judicium. Quodsi amans idem objectum ad se referret, atque gauderet, quod sibi h num existimaret, tristis esset, quod idem sibi malum esse putaret; non ex amore proveniret gaudium, nec ab eo ortum duceret trist tia. Fieri tamen potest,immo plerumque solet, ut gradu differant
judicia amantis atque amati s I97. 98. . Nimirum quando im ginatio in idea voluptatis ac taedii confusa aliena miscet g. 324. ;fieri non potest, ut imaginatio diversis subjectis eadem suggerat F.IOψ. .
Si quis ex taedio alterius radium percipit, vel ideo eoruria statur, quod alter tristis sit 3 is eundem amat. Qui taedium ex alterius taedio percipit, sam taedium omne ad infelicitatem spectet I. 639. , ita dispositum habet animum, ut ex infelicitate alterius taedium percipiat. Inselicitatem igitur alterius tanquam sibi malam repraesentare debet, atque tanqua in malum tanto maius, quanto mejus taedium est, quod inde percipitur