장음표시 사용
481쪽
ε. 6I3.is t malum m/jus nobis videtur, majus quoque inde per-ripitur taedium, contra δε qua ex re maius percipitur taemum, durquο- malum msus videtur. Etenim si quid maius malum nobis videtur, majoris cujusdam imperfectionis nobis conscii esse vide. ς βώμ mur g. S6I. , consequenter majus quoque tadium inde peria P σq P. capimus f. Sal. . Contra si ex re quadam majus taedium percipitur, maioris imperfectionis nobis conicii esse videmur cf. sai. ,adeoque
Hac quoque propositione in sequentibus instar principii demonstrandi utemur, adeoque ipsa quoque hic praemittenda suit. Ceterum ex ejus etiam demonstratione elucet cur sensuum judicio stantes adeoque in notionibus confusis aequiescentes malum judicemus illud, ex quo taedium percipimu3, .emadmodum antea supposui
mus tanquam experientia comprobatum.
S. 6Ι4. Voluptatum insigne prae dominium est id, quod Gaudium Gaudii δε- dicimus. Mirio.
Nomina assectuum cum vim significandi habeant ex communi usu loquendi. id omnino agendum est, ut definitiones nominales, etsi alias arbitrariae, eidem accommodentur. Quamobrem nostrum quoque est ostendere, quod significatui, quem eadem ex communi usu loquendi habent, consormes sunt. Quoniam vero id fieri nequit, nisi praemissis principiis demonstrandi . ideo demonstratio definitionibus neque adiungi , neque immediate subjici potest. Exemplum gaudii est, si quis monetarum rariorum fuerit amans eidemque dum caput dolet, quaedam offertur, quam diu seu stra quaesivit, atque tum tanta perfunditur voluptate, ut doloris capitis non amplius sibi conscius sit. Tum enim gaudere dicitur,quod
nactus fuerit nummum tantopere exoptatum.
f. 6. . Quoniam voluptas praedominatur, si tanta suerit, ut tae' quomodo dium, si quod adsuerit, non appercipiatur g. 329 ); Si gavde- gaudeamur. Mus, tanta voluptate perfundimur, ut taedium, si quod ad uerit, non percipiamus s. 6I4. . Atque
482쪽
Atque hinc intelligitur ad desinitionem gaudii illustrandam apprime quadrare exemplum,quod modo suor. I.6I .) in mediuin adduximus. Quoniam enim tantam supposuimus Voluptatem, ut dolor capitis non appercipiatur, qui antea tam molestus erat; Volupta tem praedominari supposuimus.
Si quod nobis datur, vel quod habemus, tanquam insigne
Gaudium bonum idea confisa nobis repraesentamus; gaudium in nobis oritur, quomst . O magnitudo ous magnitussisti boni, quae uobis videtur, respondet. ρo ivr. Si eniin quod nobis datur, vel quod habemus, tanquam insigne bonum nobis repraesentamus p voluptatem quoque eX eo percipimus cf. 118. 3s9. , quamdiu repraesentatio Consula s=. F36. ,
eamque tanto majorem, quanto majus nobis videtur bonum 3. 612. . Quamobrem cum voluptas ingens superet taedium
minus, quod forsan tumisnul percipitur, seu percipi posset, taedium istiusmodi, si quod adest, non percipitur, aut, si quod edesset, non perciperetur cf. 328. . Quare cum voluptas tum praedominetur cf. 32ρ. , gaudium oritur ἔ.6I4, , cumque
voluptatis magnitudo magnitudini boni, quae Videtur, respondeat ,per demonstrata; magnitudo gaudii magnitudini boni, quod nobis videtur, respondet. Idem confirmatur a posteriori. Si quis librum quendam, in quem incidit, judicat esse bonum, propterea quod sibi repraesentat fructus ex lectione ejusdem percipiendos, de quibus olim distincte cogitavit, idea quadam confusa ; gaudio . . persunditur. Quodsi plures gaudeant hac eadem de causa :unius tamen gaudium majus esse gaudio alterius , eX vultu, gestu, voce ac verbis colliges. Quodsi in disserentiam inquisiveris , illum, qui majore gaudio effertur, respondentem audies, se diu multumque istiusmodi librum quaesivisse , cujus jam compos fiat, manifesto indicio in gaudium praeiens multos influere status praeteritos. Percipies praeterea eundem, qui tantopere gaudet ; lugeas pretium statuere fructibus ex lectio.
483쪽
lemone libri percipiendis; id quod his vel geminis verbis exinprimit, librum hunc sibi esse dono vel mille aureorum chariorem, se mille thaleris, quam libro isto carere malle. Alterius vero responsi mes, cujus gaudium tantum non deprehenditur, ab huce dissident. Istae erunt, ex quibus colligi nequit tot status praetetitos in praesentem statum gaudii influere, nec tanεum colligi potest astuctionis pretium.
Quoniam gaudium totum quantum a gradu Voluptatis pendet, quae purcipitur .6l . hinc vero porro praedominii quantitas aestimanda s I say. ; ignorata Psychimetria, in qua ea, quae animae in sunt, ad mensuram revocantur, impossibile est ut demonstratior, lium , quae qaantitatem involvunt, sit omnibus suis nulneris abis soluta.
. 6l7. Si gaudium in nobis oritur, propterea quod quid nobis omer
datur. vel quod quid habemus, ipsem nobis roraesentamus tan- p sin i quam valde bonum o qVanto magis gaudemus, tanto modius bonumn bti exi limatur. Etenim si gaucium in nobis oritur, voluptas insignitur praedominatur l. 6i4. , adeoque tanta est, ut taedium, si quod adsuerit, non appercipiatur sε Sa 9. . Quoniam itaque , gnis cujusdam persectionis tunc nobis conscii sumus I sit. M gaudium vero oritur ideo, quod quid nobis datur, vel quod quid habemus per hypoth. id ipsum quod nobis datur, vel quod habemus, tanquam valde bonum nobis repraesentare
Enimvero quanto magis gaudemus, tanto major esse deis bet voluptas praedominans g. 6i4. , adeoque tanto majoris per se nio uis conscii nobis vissemur sa. 3I6. , consequenter bonum tanto videtur majus, quod gaudii causa nobis est f. 3s4. . Araiae ad confirmandam propositionem praecedentem aposteriori in medium adducta suere, ea etiam propositionem praesentem con
484쪽
Part. Is IH. I. Cap. III. f. 6 Ι 8. DisDitis De itis gaudii , quod si praedominium insigne volupta-
gaudii tum , est communi usui loquendi confirmis. In consesso est η μώi apud omnes nos gaudere de bono praesente : unde Carte sis est Tractatu Passionibus animae pari. 2. art. 6I. Conside
ratio, Inquit, praetentis boni excitat in nobis gaudium, eum
bonum nobis proponitur ceu ad nos spectans. Constat ex demonstratis idem sequi ex notione , quod gaudium in prae- dominio voluptatum insigni consistat f. 616. 6i7. . Quamobrem definitio hac communi usui loquendi consormis. Etsi autem Cartesus affirmare videatur, omne bonum ad nos spectans excitare gaudium, nec vulgo aliud dicatur 3 experientiae tamen repugnat. Quamvis igitur nos addiderimus determinationes duas necessarias , scilicet quod idea boni comsula esse debeat & quod bonum eximium judicari debeat; non tamen ideo recedimus ab usu loquendi. Sane qui has dete minationes tacent; non ideo easdem negant, vel in dubium vocant. Et , si vel maxime easdem negarent, vel in dubium revocarent; id tantummodo desectum attentionis vel acumianis argueret: tantum abest ut quid a praedominio v bitatum insigni diversum gaudii nomine indigitent. Immo niadsunt, qui determinationis unius, scilicet quod boni idea confusa sit, disertam mentionem injiciunt, quamvis alio nomine. Ita ILRaptim si Homelin philosophia morali Trach. 3. disp. 2 quam 3. artic. I. Philos. vet. & novae Tom. 2 p. m. a s. de assectibus in genere monet , quod circa bonum, aut malum sensibile versentur. Unde patet, quod ipsius quoque judicio bonum sensibile gaudium excitare debeat. Jam vero bonum ducitur sensibile , quatenus consula eius nobis est idea nostraphrasi. Quamobrem laudatus autor agnoscit , boni ideam confusam esse debere, si quidem gaudium ex ea oriri debet.
Modum hunc probandi consormitatein definitionis nominaIix cum usu loquendi iacile capiet. qui in demonstrando fuerit vers tu Disitirco by Cooste
485쪽
tus. Facilius adhue capiet, qui praeterea noverit, quae de determinato demonstravimus in Ontologia. Praeterea probe notandum est. quod hactenus autores perinde ac vulgus pauciora saepius dicant. quam in ideis ipsorum continetur. Et nostra sane philosophia huic desectui medetur.
f. 6 I9. Prrdominium taedii insigne est id, quod Tristitia ap- Tristitia
pellatur. definitio. Tristitia gaudio opponitur: unde ex definitione gaudii intelliis gitur , quomodo ea definire debeat. Quoniam itaque gaudium definitur per praedominium insigne voluptatum cs. 6i .), voluptati tautem taedium opponitur in eo lignificatu , quo nos vocabulo isto utimur inst. I. s 18. ; tristitia utique definienda est per praedomini. uin radii insigne. f. 6IO.
Si tristes sumus, tanto taedio assicitur animus, ut volupta- stualis sietem , s qua adset, non oppercipiamui, cui, se qua adesset, non tristitia.
perciperemus. Etenim si tristes sumus , taedium prae domi. ' ι
natur l. 6l99. Tantum igitur est, ut taedium, si quod adsuerit , non appercipiatur , aut, si quod adesset, non apperciperetur g. Sa 9, )Idem etiam confirmatur a posteriori. Ponamus nobis nunciari mortem amici charissimi : nemo non novit, quod tunc tristitia assiciatur animus. Ponamus nobis offerri cibum, quem nunquam fine voluptate comedimus: nemo non novit, , nos nullius voluptatis nobis esse conscios, dum eundem ca-
pimus. Ecquis enim est qui nesciat nos in isto animi statu amrmare, quod cibus jam nobis non sapiat λ Immo recorda- ti istiusmodi statuum haud raro in haec verba erumpimus; nos nec voluptatem percepturos ex illo cibo, quo alias salde delectamur, quando tristtitiae gradum significare voluerimus. Atque hinc vulgo obtinet , ut gradum tristitiae, quo quis as-fligitur, indicaturi enarremus quod ex hac, vel ista re voluptatem nullam perceperit, etsi eadem alias valde delectetur.
486쪽
In vernaculo sermone. qui verbis ac phrasibus abundat ad res quasvis apte exprimendas, multo clarius singula patent non modo in omni affectuum doctrina; verum per universam philosophiam, praesertim practicam. Vix enim ozcurrit aliquis mentis status, cui indigitando non destinetur peculiaris quaedam loquendi formula δqua vulgus saepius rectius utitur eruditis; quorum de phraseologia pisjudicia verba a rtibus separant, veritate significatus neglecta.
f. 62I. Si quod nobis praesens est, tanquam malum ingens idea comfusa nobis repraesemamus , trisula in nobis oritur m nrtutiebus magnitudini mali, quae nobis videtur,respondet. Si ciar in quid nobis repraesentamus tanquam nobis malum , impersectionis cujusdam nostrae nobis conscii sumus f. 363. , quamdiu scilicet idea mali consula est I. 3 36. . Quodsi ergo malum ingens videtur , ingentis cujusdam imperfectionis nobis conscii esse videmur, consequenter taedium quoque, quod oritur,ingens
est f al. . Quamobrem, si qua adsit voluptas, quam plurimum superat, eam non appercipimus, aut, si talis adesset, eam non apperciperemus f. 28. , adeoque taedium prae dominatur 3. 3 ap. ). Tristitia igitur oritur 3. 6i9. . Quoniam vero impersectionis magnitudini respondet taedii magnitudo g. 32 i. , magnitudini autem ejusdem impersectionis mali etiam magnitudo respondet g. 6s. 9 3 tristitia , quae in magnitudine triduconsistit 3. 6 I9 , magnitudini mali, quae nobis videtur, respondet. ιIdem etiam confirmatur a posteriori. Pertinet huc exemplum , quo ad confirmandam propositionem anteriorem ussumus g. 62O. . Quod enim amicus mortuus fuerit , quem impense amabamus , malum nobis reputamus, tantoque majus statum istud existimatur , quanto majus bonum amicitia ejus nobis videbatur. Amissio enim boni ingentis ingens ma- Ium ab omnibus reputatur. Ρatet igitur tristitiam hic oriri ex opinione mali ingentis nobis praesentis. Et quoniam tristitia tanto major est, quanto charior nobis fuerit amicus, Onseque
487쪽
sequenter quanto masus malum nobis videtur jactura ejusdem ;tristitiae magnitudinem respondere magnitudini mali palam
Notio tristitiae communis est non minus ac gaudii : unde ex eo, . quod quis tristis est, colligimus ei mali quidpiam accidisse; quemadmoeum ex eo, quod gauder, colligimus ipsum hono quodam potitum et se. Enimvero quod propositio poSsit converti, demonstrandum nobis est: quem in finem addimus propositionem sequentem.
g. 622. Si tristitia in nobis oritur ex eo, quod accidit , id nobis Iim ulte tanquam malum haud parvum confuse repraesentare di bemus rias evem quanto tristiores sumus , tanto milis aestimatur malum. Si dirum enim in nobis tristitia oritur ex eo, quod accidit , taedium ex eo percipitur , idemque praedominatur ἔ. 6i9. , adeoque tantum est , ut voluptas , si qua dclsit , non percipiatur,aut, si qua adesset, non appercipiretur 3. S29.). Quoniam itaque taedium voluptatem plurimum superare debet q. s 8); ingentis cujusdam ita perfectionis sibi conscius esse debet F. sai. ). Necesse igitur est ut id, quod accidit, tanquam malum haud
parvum sibi reprasentet f. 363. & quidem confuse β. 636.P. Et quia taedii magnitudo a magnitudine imperfectionis 3.3eti. , consequenter mali pendet g 36 . , tanto majus malum ex
opinione nostra esse debet, quanto tristiores sumus. Quae ad propositionem praecedentcm confirmandum in medium adduximus , ea etiam ad praesentem confirmanes mconducunt. Est enim praesens conversa praecedentis: propo-fitionibus autem , quarum una in alteram convorti potest AEadem notio respondet, e sequenter idem quoque exemplum utrique confirmandae ipservit.
Propositio adeo praesens S praecedens eadem notione communi exhibentur.
g. 623. Quoniam tristitia afficimur , si quid nobis tanquam ma- De tis Non 3 lum rristitia
488쪽
lum haud parvum repraesentamus, quod nobis praesens est F. 6ri. 9 & ex adverso si tristitis in nobis oritur ex eo, quod accidit , id nobis tanquam malum haud parvum idea confusa exhibere debemus j. 6ra ), Tristitia definiri potest per affectum,
qui in nobis oritur ex opinione rei praesentis, quam nobis confuse tanquam malum haud parvum repraesentAmus. Hoc ideo monemus, quod C.risui ipsumque secuti utuntur definition bus realibus. Gaussu δε-
f. 624. Similiter quia gaudio assicimur, si quod nobis praesens est
tanquam insigne bonum idea confusa repraesentamus f. 616. R ex adverso fi gaudium in nobis oritur ob rei cujusda in praesentiam , eam nobis tanquam nobis valde bonam confuse repraesentare debemus F. 6 7. : Gaudium definiri potest peraD sectum , qui in nobis oritur ex Opinione boni piae sentis consule percepti & quidem haud parvi. Idem tenendum est de sequentibus affectuini speciebus. g. 623. Tristitiae fignificatus, quem in definitione nominali eidem attribuimus , es usui loquenili conformis. Nemo non ex tristitia alterius colligit , accidisse ipsi quidpiam mali , manifesto indicio, quod malum nobis praesens pro tristitiae causa unica habeatur. Similiter si quid alicui accidit mali, nemo non inde colligit , quod tristis esse debeat, manifesto indicio, quod malum nobis praesens habeatur pro necessaria tristitiae causa. Ex communi igitur notione tristitia est assectus, qui oritur ex mali praesentis opinione. Quod vero tacite supponatur malum ingens, saltem opinis ne nostra , hinc conficitur , quod ubi alteri mali quidpiam accidit, & hoc tamen non Obstante minimo contristatur, rationem reddituri malum vel extenuemus, vel ostendamus cur alteri tale non videatur , veluti si tristitia non assicitur animus ex morte agnati proximi, quod eum noua induerit , neque adeo sibi malum existimet, se agnato suo
489쪽
m us g. 623,), cum notione communi convenit, quam &Caue resus retinet in Tract. de Passione animae pari. 2 art. 6I. tristitiam in nobis excitari affirmans mali piaesentis consideratione, cum nobis proponitur ceu ad nos i pectans Enimvero tristitiae definitionem realem deduximus ex propositionibus cf. 6ii. 622. , quas vi nominalis demonstravimus. Quoniam. itaque definitio realis definitioni nominali aequipollet, quod scilicet una ex altera demonstrari potest; definitim quoque nominalis, quod sit taedii prae dominium insigne, notioni comm ni, consequenter usui loquendi consormis 3. 339 L g 1 Idem etiam sic ostenditur. Notio communis tristitiae colligitur ex duabus propofitionibus , quas ex Observati O-nibus deduximus. Easdem propositiones deduximus ex de finitione tristitiae nominali CI. 6B. 6at.1 Ergo definitio nini minatas notioni communi conveniris. 626. Si quod uni bonum ingens videtur, asteri tali non videa- Wisdem rur, aut minus saltem bonum habeatur ; ille gaudio mulio ser- is, rur , hic autem uri nullo GHtur , Dei sultem mulso minore. idem ga
Iuods cui videatur malum , quod ab altero pro bono habetur 3 Hism eAc ille tristitia, hic gaudio Uicitur. Ponamus enim Titio bonum te inmm ingens videri, quod ipsi datur. insigni gaudio efferri debet st '6i6. . Ponamus idem Merio pro bono non haberi, nullo quoque gaudio inde afficietur 6ag. . Ponamus idem Sem pronio pro bono quidem haberi, sed multo minori, quam TNtio videtur gaudio quidem afficietur, sed multo minor quam quo Titius effertur -6I6. . Ponamus denique idem Ca, pro malo haberi, quod a Titio & Sempronio pro bono reputatur; erit ipsis tristitiae causa l. 623d , quod ceteris gaudium
Atque ita apparer, quomodo eodem posito objecto unus Dididere possit, alter vero contristari. Quomoda in multo stet exiguo Dissiligoo by Gorale
490쪽
guo gaudio afficiatur ; immo quando uni gaudium creat objectum, quod alteri nullum creat. Propositionis praesentis Veritas a poste riori adeo manifesta est, ut eam inde confirmari non sic opus. C terum propositio psia, quc madmodum omnis asscctuum doctrina plurimum utit talis habet in philosoplita uiorali, cum affectus per eam potestati nostrae subjaeiantur.
hioniam perinde est, live duo eodem, vel diverso tempore Contrariam de objecto foveant sententiam, ut unus icem judicet bonum. alter malum, vel laltem minus bonum, aut remonitiem in dubio relinquat; sive unus civerso tempore diversu in ioveat de objecto aliquo ad te relato judicium; quae de diversis subjectis in proposito ne praecedente Gemonii rara 1 int, ea etiam ad unum idemque subjctum diverto rcmpore applicari possunt. Quamobrems qvis alto tempore malum judicet, quod antea bonum judicaveraι, cum auIea gauderet , aho Iempore contristiabitur G contra. Porros quis ullo rempore minus bonum, vel malum judicet, quod antea mi ius ursim fuerat, cum antea plurimum gauderet, vel contristareἱur, nunc gaudio vel t/ si is a minore GPietur. Deniques quis abo tempore in dubio relinquit, utrum quid bonum si, nec ue , qvi d antea bonum , vel malum judicaverat; cum anica gauderet, uel contristaretur, alio te ore nec gaudebiI, nec coMMVltitiIur.
Supponimu hic unam eandemque pers nam diverso tempore considerari posse tanquam clua, personas diversas, si contrariam M. veat de obj cto aliquo opinionem. Neque enim duae persinae in praesente negotio considet antur t nquam diversae, nisi quatenu Contraria sunt de objecto eodem ad se relato judicia. Diverso igitur tempore una eademque persona eodem modo differt a se ipsi, quo duae personae eodem tempore a se invicem dist runt Quamobrem Se p -rsonam unam eandemque diverso tempore positam spectare licet tan. quam duas.& vicissilia duas per nas eodem tempore,vel e Pam tempore diverso tanquam unam e dcmque petionaua Lub positam ; teu Patis