장음표시 사용
501쪽
tanquam bonam, cum bonum perinde opponatur malo ae v luptas taedio opponitur, consequenter ex felicitate alterius tanto majorem voluptatem percipere debet. quanto majus bonum eadem ipsi videtur . 6Ia. . Quoniam itaque animus ipsi dispositus est ad voluptatem ex alterius selicitate percipiendam 3 alterum amat q. 633. ). ite ad confirmandam propositionem praecedentem in medium adducta fuere , etiam ad confirmandam praetentem Detunt, quae nonnisi conversa anterioris est. Inprimis hic Probe notandum, quod nemo non amorem alterius inde colis ligat, quod alterius taedia ac tristitiam nostra faciamus. S. 64 . Si quis ex voluptate alterius voluptatem percipit ; is eae a Pstrupto Dedio alterius taedium percipere debet contra. Etenim si eκ t - 'Voluptate alterius voluptatem percipimus, eam nobis repraesentare debemus tanquam bonum tanto majus, quanto major est Voluptas, quae inde percipitur f. 6 Ia P , consequunt er quod voluptati opponitur, seu ejus contrarium, cum malum bono Opponatur, seu ejus contrarium sit, repraesentare nobis debemus tauquam malum. Enimvero quod voluptati opponitur, taedium est not. g. 818 . E rgo taedium nobis alterius repraesentare debemus tanquam malum, Consequenter taedium percipere debemus ex taedio alterius g. 6I3. J. Non absimili modo ostenditur, quod qui taedium percipit ex taedio ulterius, voluptatem quoque ex alterius Voluptate percipere debeat. Oppositionem boni & mali ex notione oppositionis demonstrari
supra fluum exist linam . Ceterum propositionem hanc. qua ad . praecedentes demonstrandas uti poteramus, hic subnectere libuit, cum ad subsequente; nonnullas brevius absolvendas conducat.
Si quod nobis placet is altero observamus p amor oritur. amor quo-Si enim quod uobis placet in altero observamus, voluptatem modo oria
502쪽
eX eo, quod observamus, percipimus S4a. . Quamobrem
cum id tanquam alteri inhaerens, vel ad eum spectans consideremuS , voluptatem ex eo percipimus , quod alteri voluptati esse ex eo, quod nobis voluptati sit, colligimus. Atque ita disse ponitur animus ad voluptatem ex alterius voluptate percipiemdam , consequenter amor oritur cf. 63s. . Patet idem omnium clarissime in iis casibus, ubi animum adversus alterum indifferentem, vel prorsus ab eo aversum habemus. Quando enim aliquamdiu cum eo commercium habemus, atque deinde in ipso observamus, quae nobis plaeensi Veluti animi dotes quasdam, quae nobis in pretio sunt; amorem erga eum in nobis oriri deprehendimus: quo praesente jam Optamus felicitatem ejus & quando ipsi quid obtigit, quod volupe est, adeoque ad felicitatem ejus spectat, vel spectare videtur c . 638. , ex eodem & ipsi voluptatem percipimus, manifesto indicio animum nostrum jam esse dispositum ex felicitato ejusdem voluptatem percipiendi.
Non jam inquirimus, cur aniorem nostrum quasi in se trahant objecti. ex quibus voIuptatem percipimus ; talia enim reservanda sunt Psychologiae rationali. In empirica sussicit,uela posteriori unice stabiliri modum, quo dispositio ad percipiendam voluptatem ex felicitate hujus personae in singulari in nobis cxcitetur,ut amoris excitatio potestati nostrae subjiciatur: id quod multiplici modo proderit in moralibus.
. 6 6. Si nobis reprae niamus bonum, quod alteri inest, vel ad
eum quomodocvuque perIinet amor oritur. Etenim si nobis repraesentamus bonum quoddam alterius, sive alteri insit, sive quomodocunque ad eum pertineat, id nobis tanto majus videtur, quo major est voIuptas, quae ex eodem percipitur . 6ia. ). Quamobrem cum bonum 2Iterius placere nobis debeat g. 3 έ a. ), si nobis bonum quoddam alterius repraesentamus, aliquid in eo Observamus, quod nobis placet. Enimvero si quid in altero observamus, quod nobis Placet, amor
503쪽
oritur f. 64s. . Amor igitur oriri debet, si nobis repraesentamus bonum, quod alteri inest,uel quomodocunque ad eum pertiner. Confirmatur idem a posteriori. Si quis pulchritudinem in bonorum numerum refert quod salva rei veritate fieri posse alibi ostendemus ) ; is eum amat, cujus forma pulchritudine sese commendat,quam primum eundem videt, etsi ipsi antea prorsus esset ignotus. Similiter si quis divitiis ingens pretium statuit; is alterum amat, quod divitem esse cognoscit. Si cui eruditio in delitiis est; is alterum amat, quod eruditione praestantem agnosciti Exempla ubivis obvia sunt, quibus propositionis praesentis veritas confirmatur, ut levi attentione opus fit ad ea observanda. Ceterum eadem exempla ad confirmandam propositionem praecedentem qu que adhiberi possunt. Neque est quod miremur, cum ex pulchritudine, di vitiis,eruditione voluptatem capiat, qui eadem in bonorum numerum resert. Ita vero nobis placet pulchritudo. placent di vitiae, placet eruditio. Ex eo igitur, quod nobis placet in
altero,amor oritur,dum ex pulchritudine,divitiis ac eruditione alterius Ortum trahit.
Si quod in altero observamus nobis tanquam nobis bonum re- Idem actus praesentamus,amor in alterum oritur. Si enim quod in altero obter- uisertur e vamus,idem nobis tanquam nobis bonum repraesentamus, ex eo penditur- etiam tanto majorem voluptatem percipimus, quo majus nobis
bonum istud videtur c g. 6Ia. , adeoque id nobis placet f. 142. . Enimvero siquid in altero observamus, quod nobis placet, amor Oritur f. 6 3.). Ergo amor etiam oriri debet, si quod in altero observamus, nobis tanquam nobis bonum repraesentamus. Idem confirmatur a posteriori. Si quis gloria delectatur sibique gloriae ducit cum divitibus ec hominibus in dignitate constitutis conversari; is divitias ac dignitatem aliorum sibi repraesentat tanquam bonas sibi f. FI . . Enimvero constat eos, qui ita sentiunt , amare divites ac homines in dignitate constitutos. Patet igitur hoc in casu amorem oriri ex eo, quod nobis bonum judicamus istiud, quod in altero Obsc rvamus. Immo vix dabitur
504쪽
casus aliquis, quo quod nobis tanquam bonum repraesentamus in altero idem non simul etiam tanquam nobis bonum repraesentamus, ubi idem ad statum nostrum reserimus: id quod palam fit, ubi notiones consulas, quibus ea, quae ad alterum spectant, exhibentur tanquam bona, evolvimus, ut appareat,quaenam in iis contineantur. Rationes nimirum cur illud bonum judicemus , vel etiam cur illud placeat, quod in altero observamus, excutiendae sunt 3 ita facile constabit, quatenus eaedem a nobis petantur, quibus placent quae sunt alterius.
Propositio praesens a posteriori adeo evidens est,ut Cartessus in Tiactant de Passionibus animri pari. 2. art. 66. ideo existimaverit, amorem omnem oriri ex eo , quod quid tanquam bonum respectu nostri repraesentetur.
Si amor in nobis oritur, in altero quid deprehendimus, quod nobis placet, vel quod nobis tanquam bonum Dessimpliciter, vel r jectu nostri repraesentamus. Si enim amor in nobis oritur,animus noster disponi debet ad voluptatem percipiendam ex selicitate alterius g. 633. . Quare eum ad felicitatem alterius pertineat, vel saltem pertinere videatur , quod voluptatem ipsi creat cf. 6 38. I animus disponi debet ad percipiendam Voluptatem ex eo, quod nobis placet in altero g. 429, consequenter si amor oritur,aliquid in altero deprehendimus, quod nobis placet. Quoniam vero bonum judicatur tanto majus, quo major est voluptas, quae ex re percipitur ἔ. 6ir. & amor oritur,si quid
in altero deprehendimus , eX quo voluptarem capimus per δε- monstrata ; si amor Oritur , in altero quid deprehendere debemus, quod nobis t8nquam bonum repraesentamus, consequenter perinde est, sive id nobis repraesentemus tanquam bonum respectu nostri, sive non habito respectu ad nos. Quae ad confirmandas propositiones praecedentes in medium adducta suere; ad hanc quoque applicari possunt.
f. 649. Amor est affectus, qui Oritur ex eo , quod quid in altero
505쪽
observamus, quod nobis placet, seu si quid in altero nobis repraesentamus tanquam bonum, praesertim respectu nostri.
Desinitionis hujus realis, quae excitationem amoris declarar, Veritas patet ex propositionibus proxime praecedentibus. Equidem dubium oriri poterat ex definitione Cartesiana, an non reprae sientatio ejus, quod in altero observamus, tanquam boni sieri debeat semper respectu nostri; sed praeterquam quod attentione utenti contrarium jam patet ex antecedentibus, dubium hoc removebimus totum, quantum est, quando paulo post evincemus desinitionem amoris, quam dedimus .ella usui loquendi consorinem: quod antequam fieri possit, alia nonnulla adhuc praemittenda sunt.
g. 6 O. ut alterum amat, is voluptatem alterius appetit O contra. me rQui enim alterum amar, ex ejus voluptate voluptatem percipit, Omstris i ac ideo gaudet, quod gaudet alter f. 64o. , consequenter vo- ς' ις' luptatem ex alterius Voluptate tanto majorem percipit, quanto majorem hane deprehendit f. 6i . . Voluptas igitur alterius tanto maius ipsi bonum videtur , quanto major voluptas est, quam ex eadem percipit c g. 612. . Enimvero quamprimum nobis rem quandam repraesentamus tanquam bonam , cam appetimus g. 889. . Quamobrem qui alterum amat, alterius quoque voluptatem appetere debet. Similiter quoniam appetimus,quod bonum nobis repra sentamus g. 139. ; qui alterius voluptatem expetit, is eam tanquam bonam sibi repraesentare debet. Enimvero si bonum cognoscimus, voluptatem ex eo percipimus 3. II 8 ). Quare quialterius Voluptatem appetit, ex ea Voluptatem percipit. Quia igitur alterum amat,qui ex voluptate ejus voluptatem percipir f. 64ib; qui voluptatem alterius appetit,eundem amat.
Poterat idem brevius inferri ex propositione superiori f. s93. , quod in notione boni consula acquiescentes qui casus in negotio affectuum semper obtinet) rem appetamus, ex qua Voluptatem per-eipimus. inde enim consequitur,quod voluptatem quoque alterius appetere debeamus,si ex ea voluptatem percipimus. Subinde autem
in philosophia consultum est , ut demonstrationes fiant ampliores Disit aco by Corale
506쪽
res eaedemque praeferantur contractioribus, quo earum Vis ivroni
S. 6 I. Ffctu eon. st i osterum amat, is tritum ejus aversiatur. Etenim quirrarius in alterum amat, ex ejus taedio taedium & ipse percipit g. 64 a. . aversanda Quare cum affectus ex confusa boni & mali repraesentatione radio otter oriantur 3 6os. , quamdiu autem in notione mali confusa πι consis v aequiescimus , eam rem aversamur , ex qua taedium percipimus g. 39r. qui alterum amat , is tardium ejus aversari debet. D ctus alii
Utimur hic demonstratione contractiore, ubi eodem modo demonstrari poterat propositio quo praecedentem demonstravimus,ut varietas in demonstrando appareat.
ζui alterum amat, is voluptatem eidem creare , taedium vero ab eo avertere sudet. Qui enim alterum amat, is voluptatem ejus appetit g. 6Fo. . Quamobrem cum unusquisque in se experiatur,quod ea consequi studeat, quae appetit ; voluptatem quoque alteri, quem amat, creare studet. Similiter qui alterum amat, is taedium ejus aversatur 6 II.). Quare cum denuo unusquisque in se experiatur, quod ea a se amoliri studeat,quae aversatur; taedium quoque alterius a se amoliri studere debet, consequenter operam dare, ut idem ab
Utrumque a posteriori confirmatur. Si quis alterum amat, ei dono dare solet, quae eidem accepta esse novit, hanc quaesitus cur id iaciat reddens rationem , quod eidem voluptatem creare , vel gaudio eum perfundere velit. Eadem de causa in gratiam alicrius, quem amamus , sacere solemus, quod alias a nobis non fieret, quia id ipsi volupe esse novimus. E contrario cavere solemus , ne quid fiat, quod alteri displicet, quem amamus , hane reddentes rationem quod ipsi taedia creare uolimus. Neminem lare puto , qui non habeat, quem
507쪽
quem sincero amore prosequatur. Quamobrem ad semetipsum
attendat, quo sit in eum animo. An non laetus ambabus manibus amplectatur Oecasionem perlonae amatae Voluptatem, Vel gaudium creandi λ Annon evitet cura sollicita omnem occasionem alteri taedia creandi 3 Annon studiose celet, ne ad ejus, quem amat, aures perveniat, quod ipsi taedio esse possit 3
Equidem non nego subinde alio sine talia fieri posse, quae alteri voluptati sunt,quam voluptatis eidem creandae gratia: sed nego tum ex amore proficisci factum. si vel maxime quid fiat personae, quam arriamus, gratia, vel eidem quid detur. Neque tam sincerus erit amor, si vel maxime ex eodem proficisci videtur factum. Erit enim quidpiam amori admixtum, quod ab eodem alienum est, ad ratio. nem tamen iam maxime pertinet, cur quid fiat in gratiam personae amatae. Excutiendi sunt casus obvii,ut rationes speciales in apricum productae clariora reddant, quae assirmamus. In iis, quae ad animam spectant, singulari acumine opus est, ut ea, unde quid pendeat, ab alienis separemus.
I Significatus, quem vocabulo amoris tribuimus , communi signi minui loquendi conformis. Sane Aristoteles 2. Rhetoric. amare rur amori idem esse ait ac velle alicui, quae bona arbitramur illius, non sui sin commM'
Causa, & ca pro viribus efficcre. Ex nostra amoris definitio-' set μ' ne nominali necessaria ponsequentia deduximus, quod , quis '.' alterum amat, ejus voluptatem appetat g. 6 3α eique voluptatem creare studeat f. 6II. θ. Enimvero cum ea bona judicemus alteri, quae voluptatem cidem creant f. 6 la); patet nostrae definitionis amori conveniens esse, ut appetamus ea , quae alteri bona arbitramur, ipsius gratia , eademque efficere studeamus. Notio igitur amoris, quae Aristoteli est , cum nostra convenit. Goclenius in Lexico significatum vocabuli amoris proprium explicaturus monet, eodem denotari actum voluntatis clicitum, quo volo alicui bonum. Per voluntatem hic intelligit appetitum omnem, adeoque si amor pro affectu 1umitur , vocabulo hoc appetitus sensitivus denotatur. Con-
508쪽
venit ista definitio amoris cum significatu , quem vocabulo tribuit Aristoteles. Quamobrem cum ostenderimus , significatum Aristotelicum cum nostra definitione consentire, nec abi eadem definitio Gocleniana dissentire potest. Cartesus, quemadmodum jam supra r. '. 649 notatum est, de amore, sicuti assed ibus ceteris, definitionem realem condit. Definit asse. elum hunc per eum , qui excitatur , cum aliquid ut bonum respectu nostri nobis reprosentamus. Definitio haec realis ab ea, quam nos dedimus 649. , non nisi in eo differt, quod repraesentationem boni restringat. Si enim Cartesis credimus, amor non oritur nisi quod in altero deprehendimus nobis repraesentemus tanquain bonum respectu nostri. oriri hoc in casu amorem, ostendimus 3 647.9: neque hoc mirum videri debet. Etenim fi judicamus, id , quod alteri inest, esse nobis bonum; utique supponere debemus aliquam boni notionem, qua istiusmodi quid citra respectum ad nos repraesent8tur tanquam bonum. Quod vero non necesse fit id , quod in altero deprehendimus , bonum judicari respectu nostri , vel exindocolligitur, quod, si amor non excitatur nisi bonum repraesentetur respectu nostri, nulla jam appareat ratio, cur qui alterum amat, is voluptatem eidem creare , taedium vero ab eo avertere studeat 3.6sa. . Enimvero non opus est verbis , ubi rerum testimonia adsunt. Ecquis enim nescit nos amare homines ob virtutes tam intellectuales, quam morales, etsi ex iisdem nihil in nos boni redundet 3 Absit autem ut quis fibi permadeat, Cartesum contradicere Aristoteli assirmanti, quod amare fit velle alicui, quae bona arbitramur, illius, non sui causa. Etenim Aristoteles definitione nominali explicat, in quonam amor eo sistat. cartesius vero definitione reali docet, quo modo amoeoriatur. In modo, quo amor oritur, non confistit amor, ne causa amoris eadem esse debet cum obiecto amoris. De am
ris objedio Aristoteli sermo est , de ejusdem causa Carte M. Quamobrem si vel maxime amoris causa esset bonum , quod nobis
509쪽
nobis in altero respectu nostri repraesentamus; id tamen non impedit quo Rinus amor consistat in eo . quod appetamus illa, quae titteri bona sunt, ipsius, non nostri gratia. Tale quid
fieri, expe rientia latis superque loquitur. Ponamus enim Titium nobis in angustiis constitutis praeter omnem expectationein tulisse opem. Nemo non novit oriri hinc in nobis Titii amorem & ex hoc fluere studium eidem voluptatem creandi eaque iaciendi , quae ipsi bona arbitramur , non nostri, sed ipsius respectu. Jam hic amor Oritur ex eo, quod bonum judicamus respectu nostri, si Cartesiano acumine utamur, nec ultra id mentis aciem intendamus , hoc tamen non obstante amor sese exerit per studium benefaciendi alteri, quem ama. mus , adeoque lupponit dispositionem animi ad voluptatem ex eo, quod alteri bonum arbitramur, percipiendam. Quodsi majore acumine utaris, quam Curresis uti vitium fuit; omnino animadvertes placere nobis in altero studium alteri inserviendi, ejusque gradum aestimari ex magnitudine boni , quod inde in nos profectum est. Atque adeo, si rigorose statuere
velis, non tam amor ex eo Oritur, quod studium interviendi alterius nobis fuerit valde proficuum; quam quod ex isto inserviendi studio voluptatem capimuS. Istius autem ideam cum consectui simus ex ea, quam nobis tulit, ope, cumque ex hac magnitudinem ejusdem aestimemus, coniequenter absque caamor non Orietur , hoc pacto bonum quoad nos influit in ortum amoris, scilicet per modum causae remotae, aut, s mavis , rationis remotae. Enimvero quod definitio nostra amoris a communi usu loquendi non abhorreat, clarissime ex eo elucet. quod , odi ex illa a priori deduXimus, cum experientia conspirent. Quoniam enim ea, quae experientiae obvia soni, uoetibulis in communi significatu acceptis exprimimus ; sequitur urique communem Vocabuli amoris significatum e meo convenire debere, quem nos in desinitione nominali I 6;ι )eidem vindicavimus, quod communi sermone utentes ad amo-
510쪽
amor reaerum inanimatarum s anima. humo
Tem reserant, quae vi definitionis nostrae eidem virdicanda sunt.
Non tam inquirimus in rationem. quae Cartesio persuasit non oriri amorem, nisi quatenus rem quandam nobis repraesentamus ut bonam respectu nostri; ea enim evidentior evadet ex sequentibus ac ex Psychologia rationali clarissilium lucem consequetur.3. 6 4. Si in re inanimata, vel etiam in antinantibus deprehendiamus quidpiam, quod nobis multam era voluptaIem, rem istam, vel animal sua pro gradu voluptatis hujus amamus. Si enim in re sive in animata, sive animata , quid deprehendimus, quod nobis multam voluptatem affert ; ea quoque nobis multum plaeet g. 342. . Enimvero cum affectus ex ideis confusis ortum ducant f. 6os. , inter res inanimatas, quae nullius selicitatis capaces sunt,& animantia bruta , quae ejusdem capacia apparent g. 636. , non distinguimus I. 39. . Q iam-Obrem Cum amor oriatur ex eo, quod quid in altero observa. mus, quod nobis placet cf. 649 )s amor quoque oriri debet, si quid in re inanimata , vel in animali bruto observamus, quod nobis placet, consequenter quod Voluptati nobis est
Enimvero quoniam amor oritur ex voluptate, quam ex re altera percipimus, per se patet, quod tanto major esse debeat , quanto major voluptas est. Si negas, vel dubitas; idem facile ostendetur. Ponamus enim voluptatem C, ex qua amor oritur, aequivalere duabus voluptatibus A & B, R ex voluptate A , si sola fuerit , oriri amorem D, ex altero vero B, si itidem sola suerit, oriri amorem B. Quoniam villuptates istae sibi invicem non repugnant, sed una in eodem subjecto esse possunt, ut mixta oriatur voluptas , quae instar unius apparet g. 124. ); nulla jam est ratio, cur non amores D&Esimul oriri debeant, voluptatibus Λ & B simul positis, adeoque simul Oriuntur I. ua. Ontol. P. Voluptatibus Λ & B simul sum-