장음표시 사용
71쪽
Idem Pan da appareat diuersum. Idea mutaasionibur orae fanorum Ienseriorum responden.
utut imago in ano casu eadem sit, quae est disti ;ia altero vero ab eadem diversa.
g. 89. . PMds ergo confingat, idem objectum diversam incere
mutatioηem in eodem organo ir diversum quoque apparere debet. Etenim si idem objectum diversam essicit mutationem in eodem organo, sensatio quoque in anima diversa esse debet cf. 88. ). Enimvero sensationes sunt perceptiones 3. 6 . , perceptiones vero objecti repraesentationes g. 2q. J. Anima igitur sibi in hoc casu objectum idem tanquam diversum repraesentare deinbet. Quoniam tamen idem est per θpothesin ; diversum tam tum modo apparet. Patet igitur idem objectum diversum apparere debere, quoties contingit diversam ab iis mutationem
in eodem organo sensorio essici. . Hoc principium continet rationem oneralem, eur sensus subinda idem repraesentet tanquam diversum, adeoque fallat, seu apparere quid faciat, quod non est. In Optica plurima occurrum exempla specialia, eum propositio praesens sit fons alter deceptionum opitearum. Senissus enim fallit, tum quatenus diversa ranquam eadem, tum quatenus eadem tanquam divexti repraesentati Patebit idem elarina ex inferi ribus, ubi errorum sontea recludemus ostensuri, cur anima errare poLfit & quandonam eam errare contingat. . 9O.
Unicuique mutationi in organo possibili sensatio quaedam s
i lea peculiaris in anima respondet. Etenim quotiescunque mutatio quaedam in organo aliquo sensibili actu contingit, toties quoque sensatio quaedam in anima eidem coexistit ἔ. Is . , ita quidem ut eadem sit sensatio, quoties in organo mutatio eadem
3. 36. , si vel maxime ab objectis diversis producatur β. M. γ, A
vicissim diversa sit sensatio, quoties diversa est in organo mutatio f. 88. , si vel maxime ab eodem objecto producatur o. 39. . Necesse igitur est, ut unicuique mutationi in organo possibili sensatio quadam peculiaris respondeat. Sensationes sunt perceptio
72쪽
ceptiones *. 6S.), adeoque achus mentis, quo objectum aliquot sibi repraesentat l. 24 ). Quare cum repraesentatio objecti di catur idea,quatenus ipsum resert f. 48.), unicuique autem mu-tmioni in organo peculiaris quaedam sensatio respondeat per δε- monstrata I unicuique mutationi in organo possibili peculiaris quadam idea respondere debet.
Quemadmodum perstructuram organi possibile est, ut a tali obiecto istiusmodi in eodem mutatio producatur,veluti ut in oculo istbusmodi imago delineetur, si tale objectum in tali situ oculo oppositum radios lueis in eum immittit; ita per essentiam animae possibile est, ut talis quaedam sensitio in eadem producatur, qua objectum istbus modi eo modo repraesentatur. Quando vero mutatio in organo actu contingit; sensatio quoque in anima actu oritur, nec alia, quam haee isti eoexistere potest. Cur vero haec potius , quam alia eidem eoexistat. & quomodo fieri possit, ut eidem coexistat, in Psychologia rationali demum inquiremus
eorum perceptiones reproducere potest, objectis licet ah η- jectσrum tibus. Obvia experientia idem eonfirmatur,.cum nullum si ρυδώ-- momentum , quo juxta ea , quae sensu percipimus , non simul absentia nobis repraesentemus. E. gr. Si fuimus in templo, domum reduces idem nobis repraesentare valemus,veluti ipsum extra nos contueremur , etiamsi nullam oculo inducat muta . tionem, a qua perceptio templi dependet j. 9o consequenter nobis absens fit s. 63.). Enimvero repraesentatio ista, qua templum veluti extra nos nobis praesens sistitur , etsi non si
idea templi est g. 43. & templum, quod videri adeoque sensupercipi potest, objectum sensibile est s. 77. Anima igitur G a ideam
73쪽
Pan. L gessi I. cap. m. ideam objecti sensibilis absentis antea sensu percepti reprodu
cere Valet. Idem eodem modo colligitur ex quovis exemplo alio. Propositio enim praesens est illud universale, quod in quolibet exemplo sing Iari,seu casu quolibet parriculari continetur. Notandum vero est a tifieium,quo inhoe & similiola univ rsale in singularibus latens ab iisdem vi notionum universalium ante acquisitarum separatur: id quod insignem nobis pressat utilitatem in aequit endo acumine perinvidendi abstracta in concretis, de quo deinceps ex instituto agimus. Nihil proponimus, quod non singularem promittat utilitatem, nec obviis adeo sollicite enodandis praeter rationem inhae nemus. Ipsi nimirum experti sumus, quare necessarium sit studiu luod in rebus obviis meditandis collocatur , si vel summam diligentiam & maximum acumen ad meditationem asseras. Nemo hoe credit nisi expeditus. Is autem demum experimento in se facto idem experitur, qui. obvia isto modo meditatur. Ignorant hoc Mathcmatici,quorum dein
sinus in notionibus ev ilvendis supplet figura, & notiones subinde obseuras successus calculi in jam notis et riores essicit. Ignorant eruis diti eeteri omnes,qui ab accurata discussione sunt alieni Quamobrem non moramur judicia, quae deproperant utilitatem nobis exploratam minime prospicientes. Et talia opportune subinde moneri existi. mamus quae nobis ducibus philosophantibus animum addere debent ad diligentiam assiduam continuandam.
f. 92. thatim Facultas producendi perceptiones rerum sensibilium ab itio. sentium Facultas imaginandi seu Imaginatio appellatur. Quoniam itaque anima rerum absentium ideas reproducere valet 9 I. ;dni e competit facultas imaginandi, sive Imaginatio.
Propositionem adeo praecedentem eum in finem praemisimus, ut imaginationis realitas in aprico poneretur aristotelicis imaginatio etiam Phantasia appellari solet. De Urairnb ausin vocabulum Ima ginationis in sensu latiori sumit, ita ut etiam saevitatem sentiendi sub ea comprehendat. Imaginatio nimirum ipsi idem es quod saeuitati a
cognoscendi partem inferiorem supra appellavimus 6 s o. Sed signifieatus adeo latus ipsi peculiaris est,quemadmodum parte a. g et p. m. 4r. ipsemet observat, hanc reddear denominandi rationem, quod
74쪽
saeuitates istae, etsi diversae, id habeant commune quod earum opera sub specie maginum pleraque nobis exhibeantur. Atque haee ideo mon mus, ne ad libri I schirnbu ani Iectionem accedens confundatur. I, 9L zzi
, Ideam ab imaginatione productam Phantasma dicimus. PFantam
Equidem aristotelici vocabulum phantasmatis non eodem pror- tis definitio. sus sensu aeeipiunt; sed sussicit nobis eodem eommode exprimi posse ideas ab imaginatione productas. Quoniam enim phantasa , teste elenis in Lexi eo Philosophico, etiam sumitur pro specie alicujus rei,' quae sensu eomprehensa est elicta in mente; phantasia vero pro saeuitate imagrnandi sumitur not. g. 92.3; phantasma commodius restiingitur ad ideas a phantasia produltas. Quia hisotelici in doctrina demente humana non sat s a se invicem separarunt, quae distingui debe-hant; ideo nemo nobis vitio vertet, si accuratam de anima cognitionem consecuturi determinatas ct fixas vocabulis tribuamus significationes.
nobis imaginamur I quam quod con ste percipimus: immo si quid cimuimuLimaginamur, id minus clare imaginamur, Pam se idem siensu per- nemur. cipitur. Si faciem solis imaginari conamur, figuram & magnitudinem bene imaginamur, atque satis clare; at lumen imaginari vix ac ne vix quidem possumus, ut eadem adsit claritas, quae ad- dum sensu idem percipitur. Quoniam tu figura selis plura distinguere licet, nec minus quae magnitudini insunt ad alias referre datur magnitudines, veluti diametrum disci solaris adstitudines objeelorum sensibilium, aream perimetro comprehensam ad superficies alias planas 3 figuram & magnitudinem di- siniste percipimus I. 38. . Enimvero quoniam in lumine solis splura separatim enunciabilia distinguere non licet; lumen non. nisi confuse percipimus Et quia figuram ct magnitudinem in phantasmate ibi is ab estis una perceptis probe distinguianius ac inde figuram ejus agnoscimus I phantasma solis perceptio clara est I. 3 Io Iam vero phantasma adeo obscurum est, ut ex illa obscuritate lumen non agnoscas, & , si vel maxime aliqua
75쪽
aliqua claritate persundatur,tanta tamen non est , quae ad lumen
solis agnoscendum sussicit, quin potius illam ab hoc plurimum differre tibi conscius es. Luminis adeo solaris phantasma perceptio aut obscura penitus 6 32.) , aut minus saltem clara est G. 3Iυ. Patet itaque nos sensu distincte perceptum iacilius A ' clarius imaginari, quam quod confuse percipitur, quid imaginamur,id nos minus clare imaginari, quam ubi sensu percipitur. Non inutile est,si ad alia exempla respiciens ex iis similiter propositionem praesentem eruas. Quoniam tamen exempla obvia sunt, ut plura in medium proferamus opus non est. Propi sitionis praesentis utilitas ex subsequentibus elucescet : major autem in Moralibus aliis quando palam fiet. Ceterum obiter monemus, modum eruendi
universalia ex singularibus, quo in stabiliendis propositionibus a posteriori utimur, aequipollere demonstrationibus majoris perspicuit iis gratia ad casum specialem applicatis: quales in Mathesi mixta o currere nemo ignorat,qui vel levi studio in eadem versatus est. Unum adhue notandum es animum a propositione praesente ad aliam digrediamur: utrum stilicet quid faede, an dissicile imaginemur. id nobis innotescere . quatenus nobia conscii sumus conatus, quem ad imaginandum aliquid adhibemus. In exemplo allato phantasmatia solaris apparet, quod figura & magnitudo veluti vocata statim se sistat; astu hi lumen imaginari conamur, conatum successu frustra. neo repetitum appercipimus,ut adeo hine impotentiae positivam no
tionem consequamur nor. g. 3 9 J.
3. 93. quὰηam Ideas sensiuales appello , quae vi sensationis in anima exista a sensua stunt, seu, quae in anima actu insunt, quod jam ista in organo υι dicantur. sensorio mutatio accidit. Dici etiam potest, quod fuit eae, quae
a sensu in anima producuntur. qΕ. gr. Dum solem Intuemur,idea solia, vi cujus nobis ejusdem sibmus conscii, a visu pendet, atque ideo in nobis existit. quia radii a sole in oeulum illapsi organo visus mutationem quandam indueunt; di eitur itaque idea ista sensualis. Similiter si sonum tubae percipimus, quia in aurem illapsus mutationem quandam organo auditus inducit
Ioni idea sensualia est. Idem dicendum est de ideia citeris, qui mu-
76쪽
rationibus in ceteris organis sensoriis contingentibus in anima respon- dent. Atque ideae hae sensuales opponuntur phantasmatis, quae Vi imaginationis producuntur g 93. ): cur enim ab his disti tiguena aeveniant, ex sequentibus apparebit, & utilitas in moralibus palam fiet.
I. 96. Phanu ara minus clara sunt ideo sensualibus. Si quid Disrahit.
enim sensu consule percipitur, id claritati minime obstat I.ῖ9. , psunt mmcXemplo luminis atque colorum : si vero idem imaginamur, 'tum G ide- id minus clare imaginamur, quam si idem sensu percipitur νε μ δε -s . . Quare cum objectis sensibili biis semper insint confuse per- cipienda, veluti visibilibus colores not. f. 39. ; si quod obje-e una sensibile imaginamur, minus claritatis aciei se debet, quam si idem sensu percipimus. Enimvero idea sensu producta sensitatis idea est g. 930, phantasina vero idea cst, quae ab imaginatione producitur g, 93.). Patet itaque phantasinatis minus adesse claritatis, quam ideis sensualibus.
Exemplo est idea sensualis solis & phistasma eluetdem, quas duas perceptiones gradu claritatis a se invicem differre nemo non in seipso experitur. Gradus claritatis bene quidem distinguimus, sed in iis sigillatim enunciabilia minime deprehendimus, adeoque eos nonnisi eonfusa percipimus. Ita si duo fuerint colores, unum este altero cla- .riorem vulgo satis obvium est; sed undenam majorem gradum elaritatis unius, minorem alterius agnoscamus; nee nobis consili sumus,
Quoniam phantasmata & ideae sensuales gradu elarita- M,dui viatis a se invicem disserunt β. 96. , per candem a se invicem distin-μ bazgui possunt, consequenter Si phantasmata G ideae siensuales in ρbanis manima coexistunt, illa. ab his distinguimus. ta ab adeuConfirmat eorollarii piaesentis veritatem experientia. Nemo non sensualibus. sibi eonseius est, se phantasmata ab ideis sensualibus eoexistentibus optime distinguere, ut adeo nunquam immineat periculum, ne quod imaginamur cum eo, quod sentimus, confandamus, quamdiu simul sentimus & imaginamur : id quod nobis vigilantibus accidit.
77쪽
AETuum imagina rionis sfensatia num Abia
Actus imaginationis aequipossent sensationibus debilior bus. Debilior enim cst sensatio, qtiae minorem claritatis gradum habet cf. 7s. P. Quare cum phanta linata minus clara sint ideis sensualibus 9. 96. , illa autem vi imaginationis sy. 93. , hae visensuum producantur f. 93. ); actus imaginationis minorem gradum ci ritatis habet, quam sensatio. Quoniam itaque sensibilia imaginamur 3 92.), adeoque ea, quae sensu percipi possunt g. 77.) ; ipsa autem experientia constat, sensibilia in luce sortiori clarius percipi, quam in debiliori; actus imaginationis aequipollent sensationibus debilioribus.
Consumatur idem experientia Erenim ii ntie urnis tenebris in gruentibus equitem ex intervallo videmus ; ideae sens alea non majorem, immo saepius minorem claritatis gradum habent, quam si eundem imaginamur. Simile quid notamus, si idem obj ctum in luce diurna &lunari diverso tempore conspiei mus , S cum phantasmate ejusdem conferimus,modo distantia tanta sit ab oenio in easu posteriori, quae ad istam disterentiam indurendam LSeir. Sed nostrum non est in praesenti inquirere, quo do ista distantia determinari debeat.
Sensitiones obscurant actus imaginationis , ita ut hos si inde prorsus non appercipiamus. Actus enim imaginationis atquipollent sensationibus debilioribus S. 98. . Quoniam itaque sensatio sortior obscurat debiliorem , ita ut subinde debiliorem prorsus non appercipiamus c3.76. J; sensationes actus imaginationis coexistentes Obscurare debent, ita ut eos subinde prorsus non appercipere liceat.
Id actu fieri in anima nostra, uν adsint phantasmata, quorum re men nobis minime eonseii sumus: in subseq ntibos patebit. Arque ideo suo loco inquirendum erit, quomodo phantasmata latentia in apricum producantur, ut jam nobis porum conscii reddamur, cum antea conscii non essemur.
78쪽
ynsationes debiliores clariores funi, absentibus fortio- Senstionuribus. Obvia idein confirmatur experientia. Si luna noctur- debiliore no tempore fulget, objecta ejus lumine collustrata resplendent, ct ipsum lumen Lunae multo clarius percipitur, quam interdiu, dum instar nubeculae pallet. Lumen Solis multo clarius per-eipimus, quam Lunae, adeoque sensatio prior sortior est g. 74. , posterior debilior 3. 7s. . Quando igitur Sol non amplius conspicitur, sed Luna sola in oculos incurrit, illo sub horizonte latente, ut nihil prorsus luminis ex sonte isto manantis ad eos pertingat ; sensatio sortiot cessat , debilior sola relinquitur. Enimvero tum lumen lunare multo clarius percipitur, quam antea, neque enim amplius Luna instar nubecuta pallere videtur, adeoque sensatio debilior clarior fit fortiori absente.
Nimirum cessat jam obseurationis causa I. 75. ), adeoque debilior non obscuratur. Retinet igitur suam, quam habet, claritatem. f. IOI.
Si actus imaginationis solisunt, Hariores sunt, quam sen- Actus ima sationibus coexistentes. Quoniam enim actus imaginationis ginationis sensationibus debilioribus aequi pollent I. 98. si ad us- is imaginationis soli insunt animae , absentibus sensationibus i omnibus, perinde est ac si sensatio debilior sola adesset, sortiori remota. Enimvero sensationes debiliores clariores fiunt absentibus fortioribus 3. ICO. . Ergo actus imaginationis clariores quoque esse debent, si fuerint soli, quam si sensationibus
coexistunt. Idem eonfirmatur a posteriori. Etenim in somnio ressint sensitiones S soli actus imaginationis in anima dantur. Tum Uero Posteriores utique clariores sunt, quam dum vigilamus, eum phantasmata pro ideis sensualibus habeamus, existimantes nos vigilare, cum dormimus, ct in rei veritate contingere, quod tantummodo apparet.
79쪽
do Part. I. SH. II. Cap. m. f. I a. Quoniam actus imaginationis clariores sunt, si soli sunt, quam si fensationibus junguntur f. sol. Actus imaginario nis elariores sunt in tenebris edi quando oculos claudimus, aliis. que objectis absentibus, quae cetera organa fessoriaferrunt.
Rrspondet propositio piaesens notiora communi: phantasmatis enim elaritatem conciliaturi oculos elaudiinua& alia objecta a contactu organorum sensoriorum arcemus.
Vi ilia obem, itemque verba facilius G clarius immginamur, quam sonos inarticulatos, odores sapores qualitates tactiles .feu, quae tactu solo percipiuntur. In Objectis enim vim bilibus multa insunt, quae distincte percipimus, veluti figurat &magnitudines, situs atque motus, quemadmodum ex demonis stratione de facilitate & dissicultate imaginandi f. 9 apparet. In verbis singulas syllabas a se invicem distinguimus tanquam sigillnim enunciabiles, adeoque eadem distincte percipimus f. 38. ). Enimvero in sonis inarticulatis, odoribus, saporibus & qualitatibus tactilibus, seu iis, quae solo tactu percipiuntur , plura fgillatim enunciabilia distinguere non licet, adeoque eadem tantummodo confuse percipimus l. 39 P. E- ni in vero si quid sensu distincte percipimus, id facilius & clarius nobis imaginamur, quam quod consust percipimus g 94. . Ergo vis bilia objecta, itemque verba, facilius & clarius imaginamur, quam sonos inarticulatos, odores, sapores & qualitates tactiles, seu, quae tactu solo percipiuntur.
Veritas propc sitionis praesentis obvia admodum experientia eon. firmatur, ut eam nemo in dubium vocare possit, quoniam experimen. tum statim in se eapere potest . quamprimum dusitatio animum invadit. Quodsi quaedam imaginari eonemur, unusquisque in semetipso deprehendet, occurrere ipsi partim objecta visibilia. partim verba. Invisibilibus elare a se percipi figuras, magnitudines, situs ac motu, e
periemur; in verbis percipi syllabas, quatenus successive pronunciari possunt. Quodsi vero sonos alios, sapores, odorea vel quae tactu solo Percipi Diuitigeo by GOoste
80쪽
De Imaginatione. ι Ipercipi possunt, imaginari conemur; nihil a nobis emet intelligemus. utut tonos, sapores, odores & qualitates tactiles, quamprimum sensu
percipiuntur, extemplo agnoscamus. Ceterum utilitate non caret pro
he a se invicem distingui, quae facile imaginari licet, ab iis quae vix aene vix quidem imaginari possumus. Patebit utilitas in Moralibus. Nihil enim de anima certa experientiae fide cognoscitur, quod non in ex pestitam subinde in Moralibus uilitatem asserat. Propter istam ve- ro utilitatem inanem operam minime sumit, qui in notionibus communibus sibi claris reddendis assiduus est. Evadunt autem Harae, si ad exempla animam advertimus. Et quo plura exempla attente consideramus , eo nobis fiunt clariores. s. IO4.
Si qui e simul percepimus es unius perceptio denuo pro- PVσηβm ducatur, me sensium , siue imaginationis timetinatio produ- μ t cit G perceptionem altersus, seu, quod perinde est , perceptio
praeterita iuIegra recurrit, cujus praesens continet partem. Patet id a posteriori, si in quocunque casu singulari comparemus ideam sensualem praesentem cum phantas nate, quod actu imaginationis praesens sillitur. E. gr. Ponamus te in templo Vidisse Titium seu personam quandam tibi ignotam,& in templum alio tempore venientem oculos conjicere in locum, ubi sederat; recurret tibi phantasma Titii, etsi is tunc temporis non fuerit prasens, sed locus iste vel vacuus fuerit, vel ab alia persona occupatus. Quodsi tunc temporis, quo Titium videbas, eum Mevio colloquentem vidisti; mox etiam recurret phantasma Mevii, etfi nec ipse praesens sit, nec in locum, quem occupaverat, oculos convertas. Quoniam Titium & loeum, quem intemplo occupavit, simul vidisti; Titius de locus sunt duo visibilia, quae fimul percepisti, aut, generaliter loquendo, res duae sensu simul perceptae g. 77. . Dum in templum alio tempore veniens oculum in locum istum conjicis, ubi sederat Titius; visus vi denuo producitur perceptio unius rerum alias simul visarum, seu, generalissime loquendo, sensus vi producitur perceptio unius rerum alias simul perceptarum c*.67. . Dum porro