장음표시 사용
561쪽
Habitus istos morales explizabimus suo tempore in Ethica. Et theoria verioris Ethicae cum Psychologia empirica conjungenda ubi rationem reddere volueris diversitatis,quae in hominum opinionibus ct appetitibus circa idem objectum obtincta
dire conatur, quo minus bono quodam fruatur , ipsus quidem,
bona quae existimat invidet. Qui enim alterum privare studet bono , quo fruitur, ipsius quidem, non sui, aut tertii cujusdam gratia, is id vel ideo secit , quod serre nequeat voluptatem, quam inde percipit qui eodem fruitur, vel quod novit, eum ex jactura boni taedium , immo tristitiam percepturum, utque hoc fiat, maxime velit. Quodsi voluptatem serre nequit, quam ex bono, quo fruitur, percipit alter; is sibi repraesentare debet tanquam malum , quod alter voluptate fruatur, vel prorsuS gaudeat sy. 8a ), eonsequenter ex voluptate ejusdem taedium tanto maius percipere debet, quanto magis sibi videtur malum, quod alter voluptate fruatur, vel gaudeat. Quoniam igitur ex alterius felicita e tactum, vel tiistitiam percipit cf. 678.)Squae bona existimat ei invidet. f. 7o1 9. Quodsi quis maximo Velit, ut alter Lx jactura boni, quo fruitur, taedium, vel tristitiam percipiar, is sibi reprelentare debet tanquam bonum, quod alter taedio, vel tristitia i migatur 3 9 j, consequenter ex taedio ac trillitia alterius tanto majorem percipere debet voluptatem, quanto magis sibi videtur bonum, ut alter taedio
ae trillitia afficiatur p. 6 Q. . Quoniam igitur ex ab rius infelicitate voluptatem percipit S. 6 9. eum odit l. 661. . Patet igitur, qui alterum bono quo fruitur, privare 1ludet, eum vel ociso alterum , vel eidem invidere quacXistimat bona. Quo asi quis impedire conetur, quominus alter poliatur hono, quod conlequi studet, vel quo mactandus videli. y I eodem prorsus, quo ante, modo ostenditur, quod alterum veIoderit, vel ci quae bona existimat invideat.
562쪽
s44 Part. R. se . I. cap. III.
Hos duos casus cum non satis vulgo distinguant ex notionibus con fusis de rebus judicantes, invidiae tribuere solent, quod odio erat tri. buendum, immo ex adverso subinde odio tribuunt, quod invidiae tribui debebat. Non igitur inconsultum est, ut eandem. accuratius distinguamus.
Qui alterum bono, quo diuitur, priuare studet, vel impedire conatur , quo minus bono quodam potiatur , quod ferre non possit voluptatem, quam ulter inde percipit, is alteri insidet qliae bona existimat. Demonstratio jam actu continetur in ea praecedentis. Confirmatur idem a posteriori. Ponamus enim Mevium sponsalia celebrare cum virgine divite ac Titium omnem movere lapidem, ut ea impediat, hanc reddens rationem, quod Mevius indignus sit tantis divitiis, & exaggerans vitae futurae rationem, tanquam inconvenientem istiusmodi personae, qualis sit Mevius. Nemo non inde colligit invidiam Titii ad verissus Mevium, citra omnem haesitationem assirmans, insidias a Titio strui Mevio ex mera invidia.
Probe notandum, dum propositiones a posteriori confirmamus, nos saepius non aliud intendere quam ut ostendamus, eas esse notionibus communibus consentiendidis,adeoque in iisdem distincte ex. plicari, quae vulgo confuse percipiuntur, ut amplior ac certior notionum communium eVadat usus.
Si quis alterum bono, quo fruitur, privare, vel quo minus eodem potiatur , impedire studet , ut i i aegre fam, is eum ossit. Demonstratio propositionis praesentis jam actu continetur in demonstratione anterioris q. 7l7. P.
Confirmatur eadem a posteriori. Ponamus eundem casum , quo ad propositionem praecedentem illustrandum ae confirmandum usi sumus, scilicet quod Mevius cum virgine divite sponsalia contrahere intendat. Ponamus porro Titium id quovis modo impedire conari ae hunc exultantem prae dicere Disitirco by Coosic
563쪽
cere taedia in Mevium ex eo redundatura, quod consilia sua irrita experiatur. Evidens omnino est. eum satis palam prodere animum ad voluptatem ex alterius taedio ac tristitia percipiendam dispositum, consequenter odium, quo adversius Nevium flagrat G 672. . Nemo non exinde odium Titii adversus Meviisum colligit, hanc urgens rationem, quod non alia intentione felicitati alterius obicem ponat, quam ut eidem aegre fiat. Ideo sano assirmant unanimiter omnes , Titium ex mero odio fortunas Mevii evertere studere.
Eaedem actiones hominum ex diversis fontibus profluere possunt Ex motivis autem agnoscitur, ex quonam sonte propullulent : id quod in moralibus inprimis attendendum venit. 2O.
Si quis alterum dignum judicat bono, quo fruitur , aut quo inii potiri debet; is de eo gaudet. Quodsi enim quis alterum dignum judicat bono, quo fruitur, aut quo potiri debet; is bonum judicare debet,quod alter bono isto fruatur, vel codem potiri debeat Is799. Ex hoc igitur bono tanto majOsem percipere debet voluptatem , quanto magis ipsi videtur bonum , ut alter illo fruatur, vel potiatur c 3 6ia.). Quamobrem cum praedoini, nium infigne voluptatum gaudium lit 3. 6i4. 3 ubi plurimum voluptatis percipit c qui casus in doctrina affectuum supponitur , prorsus gaudet. Qui igitur alterum dignum judicat bono, quo fruitur , aut quo polari debet 3 ex eodem gaudio
assicitur. Idem confirmatur a posteriori. Ponamus Mevio collatum
esse munus, quod ornare potest. Si eum dignum judicamus. quod ad hoc munus fuerit evectus; non alium asseclum, si quis Oritur, oriri experimur, quam gaudium: id quod his verbis cxprimere solemus, quod nobis tanto gaudio id sit , ac si ipsimet ad dignitatem aliquam evecti suissemus , vel ipsimet ad munus istud promoti essemuS. Nullus igitur peculiaris affectus gignitur ex eo, quod alterum dignum judicamus bono, quod ipsi est ; quemadmodum peculiaris
564쪽
quidam affectus oritur ex eo, quod alterum indignum judicamus bono, quo gaudeI, scilicet invidia I. 713 .
signum Si quis alterum dignum judicat bono, pιofruitur, vel quoam se. potiri debet, uomamm'. Quodsi enim quis alterum dignum judicat bono, quo fruitur, aut quo potiri debet, is ideo gaudet f. 72O. , consequenter gaudet, quod alteri sit materia gaudendi f. 6 4d. Eum igitur amat cf.641 .Liquet idem a posteriori. Ponamus enim Mevium sponsalia celebrare cum virgine divite & Titium cum impense amare Gaudebit Titius insigniter, non secus ac si sibi ingens quoddam bonum oblatum fuisset. Quodsi quaesiveris, cur tantopere ga ' deat,hanc inprimis reddet rationem, quod dignum iudicet M vium , cui tanta Obtingat selicitas, nimius in receniendis argumentis , quibus id adstruat. Constat vero quod eundem amet
ipsia amoris definitione cf. 633.). Ergo a posteriori quoque colligitur, quod is inerum amer, qui eum dignum judicat bono, quo fruitur, aut quo potiri debet.
Probe notandum est. quando alterum dignum judicamus bono, quo fruitur, vel quo potitur, non ex rei Veritate procedere judicia; ι sed ea magis consistere in approbatione ejus, quod fit. Probamus. - in casu dato, quod fortuna faveat Mevio in sponsialibus celebrandis ac Mevium eum esse judicantu .cui favere debeat. Rationes, quae nobis idem persuadent, eaedem sunt, ob quas amorem oriri supra
ctus quidam oritur. Si quis enim alterum dignum judicat malo , quo a siligitur, vel quod ipsi imminet , is bonum j dicat, quod alter malo affligatur y. J79 , consequenter ex eo, quod alter malo affligitur, vel quod ipsi malum quoddam im minet, tanto majorem voluptatem caPit , quo magis bonum judi-
565쪽
iudicat, ut alter eodem antigatur f. 6I2. , consequenter in eo casu, quo affectus oritur, gaudet S. 6I .). A posteriori idem confirmatur inde quod, quando quis gaudio asscitur ex eo, quod alteri adversi quid accidat, quaesitus cur gaudeat respondere soleat, mereri alterum, qui magis adhuc affigatur, recensens rationes quibus sibi persuadet ac alteri se persuadere posse existimat, quod idem mereatur. Exempla quotidie obvia sunt, ut ad eadem attentionem exiscitasse sussiciat. Haud dissiculter quod ad praecedentem propositionem attulimus ita immutatur, ut ad praekntem quadret. Non igitur peculiaris quidam affectus oritur ex eo, quod alterum dignum judicemus malo. quo a Rigitur, cum gaudium istud ad odium pertineat cI. 663. : id quod ex propostione sequente luculentius
s. 723. Si quis alterum dignum judicat malo, quo inlitur, vel Signum quod ipsi imminet, is eum odit. Quodsi enim alterum dignum odii. iudicat malo , quo affligitur , vel quod ipsi imminet; ideo gaudet cf. 722. , consequenter gaudet, quod alter habeat, cur tristitia assiciatur g. 623. . Eum igitur odit 9 663. . Si quis alterum indignum judicat bono, quo fruitur,vel
quo potitur , is cum aut amat, aut odit, aut nec amat, nec odit. Ponamus, quod eum amet. Eidem igitur volt ptatem Creare ac taedium ab eo avertere studebit I. 8a , consequenter ei opem seret, ut bono, quod gaudendi materiam praebet g. 624o, potiatur, nec praesente privetur g. 6i2. . Impossibile igitur est, ut maxime velit eum bono, quo fruitur,privari nec eundem bono, quod consequi studet, potiri, consequenter ut eum indignum judicet bono, quo fruitur, Vel quo potiri conatur f. 28. Onto 9. Patet igitur, quod alterum amare nequeat, qui eum indignum judicat bono, quo fruitur,vel quo po
566쪽
Part. V. Sess. I. Cap. m. Ponamus jam porro, eum, qui alterum indignum judicat
bono, quo fruitur, vel potitur, ipsum nec amare , nec odisse. Quoniam alterum nec amat, nec odit, nec ex alterius felicitate,
consequenter voluptate g. 6 8. , ad que eo, quod bonum alteri existimat f. 6Ia. , voluptatem capit 6 3 3. , nec ex infelicitate, consequenter radiO 3. 639. , adeoque eo , quod malum alteri existimat s. 613 9 , Voluptate afficitur cf. 66I. . Animo igitur indifferente est erga alterum, nec bonum judicans, ut ipsi bene fit, nec bonum existimans, ut eidem aegre si f. 6ia. . Eum adeo indignum judicare nequit bono , quo fruitur , vel
quo potitur. Atque ita patet, qui alterum nec Odit, nec amat, eum indignum bono, quo fruitur, vel quo potitur , iudicare non posse. Quoniam itaque fieri nequit, ut, qui alterum indignum sudicat bono, quo fruitur, vel quo potitur, eum amet, aut nec
amet, nec oderit 3 necesse est ut eundem oderit. Demonstrationem posteriorem prolixiorem priori evidentiae gra. tia addidimus, cujus in rebus psychologicis & moralibus maxime habenda ratio est, ut hoc nomine prolixiores saepius pr aeserendae si brevioribus.
g. 724. Ius a M Quoniam invidia oritur, si quis alterum bono, quo seu, odium cur tur, vel quo potitur, indignum iudicat 3. TI3. ; alterum verose m ημ' iis quoque odit 3. 23. ; invidia ae odium individui emitti
comitentur Iunt. Patet idem jam ex superioribus V. III. , quod alterum oderit, qui ipsi invidet quae bona existimat.
s. 723. Invidia at Si quis animalis eqjusdam bruti statum meliorem suo existia ν υμ ami mi his eundem inuidet. Etenim qui statum bruti comparat cum statu suo, ac illum bonum , hunc malum existimat, adeoque illum appetit, hunc aversatur 3. 379. 81. , ut adeosbi potius convenire istiusmodi statum judicet, qui est animalis bruti, is utique taedium percipiet exstatu animalis tanto majus
567쪽
ius, quanto magis malum judicat, quod bruto conveniat iste status, ipse vero eodem privetur o. 6I3. . Taedium adeo per Cipit ex voluptate, quam bruto tribuit, consequenter ex ejus felicitate f. 638. , adeoque eandem ipsi invidet .7O .). Probatur idem a posteriori. Ponamus enim homini imopi denegari eleemosynam ab eo , qui canibus cibos devoran dos objicit, quos ille cupediarum loco haberet. Nemo non novit, illum invidere canibus sortem suam , ac invidiam iisdem verbis testari, quibus eam erga homines prodAe solemus.
Nemo statum bruti suo meliorem judicat , nisi qui suo minime contentus est. Unde exempla quibus praesens illustratur propositio, . abiis praesertim persorin petuntur, quae se miseros existimant. Per se autem patet, statum bruti eum esse debere, ut non impossibile quis judicet scin eodem collocari, vel idem saltem tacite supponat. Et hic non semper respicimus ad statum istum in singulari, sed Caepissime tantummodo in universali, ita ut similem statum, mutatis mutandis suum esse vellet, qualem alicui bruto convenire existimat.
Si quis brutum aliquod indignum iudicat bono, quo opinio- Invidia ad- ne sua fruitur 3 invidia adversus ipsum oritum. Si quis enim verseur,m brutum indignum judicat bono, quo opinione sua fruitur; is maxime vult, ut eodem, si fieri potest, privaretur, saltem mal- Iet idem eodem carere. Malum igitur judicat, quod brutum eodem gaudeat . 386. , consequenter ex eo tanto majore ta dio afficitur, quanto magis malum judicat, quod brutum eo. dem gaudeat F. 6i3. ). Taedium adeo percipit ex selicitate,quam
bruto tribuit f. 638. , consequenter invidia adversus ipsum corripitur g. 7o S. Idem ostenditur hoc modo. Si hominem indignum judicamus bono,quo fruitur, vel potitur, invidia adversus ipsum
oritur β. 7I3. . Enim ero tum hominem non consideramus tanquam hominem, hoc est, eum nobis non repraesentamus tanquam ens ratione praeditum, qua maxime differt a bruto; sed
tanquam eas, quod fruitur, Vel potitur eo, quod nostra opi-Zat 3 . nium
568쪽
Iopart. II. Sessi I. cip. III.
nione ipsi bonum est, sed quo tamen idem indignum existima. mus.Quamobrem cum id,quod bruto est,bonum existimamus ac idem eodem indignum judicamus; brutum codem modo nO- his repriisentamus, quo in catu nascentis invidiae hominem n bis repraesentare solemus. Invidia igitur adversus brutum nasci debet g. si 8. Ontol. . Confirmatur etiam a posteriori. Obvia inprimis sunt exempla ii, anibus, qui si lautis cibis pascantur, iisdem indigni judicantur a nonnullis. Qui vero ita sentiunt, invidiam adversus ipsos flagrantem in se experiuntur. Exempla alia in medium non adducimus, cum satis obvia sint.
in re inanimata deprehendimus , quo eandem indignam existimamus 3 nostra quidem opinione malum est, quod id eidem conveniat, consequenter exinde taedium tanto majus percipimus, quo magis malum existimatur, quod eidem ipsi insit c g. 613 . Q Ioniam igitur ex eo, quod bonum existimat, idem taedium percipit , quia alteri inest 3 idem ei quasi invidet s. 7OS ,
Hanc quasi invidiam cadere in homines experientia loquitur. Fluit cx eodem studium privandi eo rem inanimatam, quo eam indignam judicamus, vel ubi id fieri non potest, saltem privandi voluntas: in quo quasi invidia convenit cum vera invidia . 716. . f. 728. - Ex dictis apparet, quomodo invidia erga res inanimatas oriatur,& quo sensi homini ea tribuatur. Est nempe dividia quae homini tribuitur , erga res inanimatas tristitia, vel saltem taedium ex eo, quod ipsius opinione iis bonum inexistit, perceptum. Oritur autem Invidia in res inanimatas, si eas indignas judicamus bono, quod nostra opinione iisdem inexistit.
569쪽
Definitio realis invidiae erga res inanimatas coincidit cum destis nitione reali erga homines . t ), atque hinc intelligitur,non ab sonum esse tribuere homini inviciam in res inanimatas , etsi facile ostendi possit eam esse a ratione alienam: id quod vero in omni aDfectuum genere multis modis obtinet. Nascuntur affectus ex conis fiuis perceptionibus sq. sos. . Ecquis vero requisiverit opiniones hominum ex confusiis perceptionibus ortas rationi semper consen taneas esset Definitio nominalis invidiae in res inanimatas transfert ad eas ex definitione nominali invidiae erga personas , quae salva ea rum natura in iisdem locum habere possunt . o s. . Quoniam enim res inanimatae voluptatis capaces non sunt , utpote quas sui conscias essJe repugnat 3. si Id ; nec felicitas in eas cadit g. 636. . Quoniam tamen bona ea sunt , quae hominem felicem reddunt, quemadmodum ex notionibus boni , voluptatis ac felicitatis facile ostendi potcrat di suo loco in ph; losophia practica universali a nobis ostendetur; igitur in re inanimata non datur quod invidiam excitare poIIet. nisi bonum eidem opinione invidentis inexistens. Et quoniam confusis perceptionibus toti immergimur, dum invidia nos tangit; bonum in rebus inanimatis obvium utrum eas felices reddat,nec ne, non distinguimus, ut adeo facile ideae boni accedant,quae alias quando cum hominibus nobis est negotium, eidem conjuncta esse solent Si quis quae confusa sunt in perceptionibus nostris , acute a se invi cem separare noverit; ei palam erit, quam sint perceptiones nostrae fallaces, ubi assectus gignunt.
Quod quis animalia bruta rebus inanimatis aequiparet, quatenus scilicet tantummodo confiderantur tanquam subjectum boni cujusdam seposita attentione ad voluptatem , quae . inde a nobis percipitur , ubi ejusdem compotes sumus; inuidia erga ea eadem est , quae erga res inanimatas sese exerit: id quod inde patet quod tunc bruta nobis eodem modo, quores inanimatas in casu nascentis invidiae repraesentamus. 2voLIi uero animantia bruta hominibus aquiparantur , quatenus nempe felicitatem in ea cadere posse opinamur 3 invidia erga
ra eadem est , qua erga homines famamus : id quod denuo hinc elucet, quod bruta nobiS tune repraesentemus eodem
Invidia eringa bruta. Diuili ed by Corale
570쪽
Irrisionis infinitio. Ire o ob
fama modo, quo nobis homines in casu nascentis invidiae repraesenta- ' ' Q ea attendere voluerit, quae inter homines quotidie acci
dunt, notiones invidiae adversus res inanimatas atque bruta lucidas consequetur: id quod in aliis quoque casibus similibus notandum.
g. 7 O. Gaudium ex eo perceptum , quod opinione nostra alteri vitio verti potest,uel famam ejus quomodocunque laedit, dicitur Irriso.
Ponamus e. gr. Titium spe sua excidisse, quam munus quod.dam ambiens conceperat. Quodsi quis ideo gaudet. quod existi. met repulsam fore ipsi ignominiosam ; affectus irrisionis nomine
s. 73LPuo is ergo quis existimet, corporis defectus naturales , vcletiam casu sinistro contractos esse alteri ignominiae; ob eosdem eum irridet g. 7 3o. . Nihil sere frequentius in humano genere observare licet exemplis, quibus corollarii praesentis veritas com firmatur. Ponamus Titium claudicare. Quod si id vitio eidem vertit Mevius atque idem animum dispositum habet ad voluptatem ex iis percipiendam , quae alteri vitio verti posse existimat; eum utiquo claudicantem irridebit. q. 732. Similiter se quis existimat damnum, quod alte incurrit, vel fortunam, qua utitur, ad versam eidem ignominiae esse 3 ob damnum, quod incurrit, velfortunam aduersam eum irridet 9. 73o. Confirmatur hujus quoque corollarii veritas a posteriori. Ponamus Titium jacturam facere mille thalerorum . propterea quod debitor non est solvendo. Quodsi Mevius hinc Titium imprudentiae argui posse existimat,& animum dispositum habet ad voluptatem ex . iis percipiendam, quae alteri vitio verti possunt, ipsum utique irridebit. Ponamus porro Sempronium iudignitate constitutum non habere , unde vitam dignitati suae