장음표시 사용
581쪽
g. 747. Si quis absque omni ratione, infelicitate ,seu damnis alienis gaudet ; ratio tantummodo latet, non abest. χoniam enim nihil est sine rationa sussiciente, cur potius sit, quam non sit Ais z. . I. 7o. OnIOLI ; necesse est, ut etiam detur ratio, eur quia gau- ρὸ du , 2
deat damnis quibuscunque alienis, aut infelieitate promi lcue b at. omnium. Quamobrem eum istiusmodi ratio nulla apparet; tantummodo latere, minime autem abesse potest. Confirmatur idem a posteriori. Etenim in casbus specialibus acutiores rationem latentem facile vident eamque in Conspectum omnium produeunt, modo pertinaciter oculos occludere nolint. Perspecta mihi sunt exempla di, sed ut aliorum attentionem excitem, lubet tequentem subjicere propositionem.
In aliis quoque arictibus saepius rationes latent, ut nulla pro sus adesse videatur. Exemplum jam habuimus de amore atque odio. Et de hoc valet illud Poetae: Non amo te, Volusi, nec potam dicere quare:
Hoc tantum possum dicere: non amo te. Et si autem Poeta rationem reperire odii, aut amoris deficientis, mi
nima potuerit; non tamon inde colligi potest, quod nulla ipsi fuerit. Si philosophus acutus interiora mentis ipsius perspexisset queinis admodum ipsi aditus ad ea patebat; eandem dubio procul reperisset.
g. 748. Si quis supra omnes eminere velis p is damnis alienis pro- gis Minmisiue enudet. Si quis enim supra omnes eminere velit, is nee domisi, aliis parem serre, nec superiorem Valet, consequenter ipsi disipli. enis pνοαι
cet, si quid alteri boni adesse videt, quod sibi vel adest vel deest, fue gau. atque adeo odium quoddam occultum oritur c= 677. , inde- α π.que porto invidia serpit g. 7QT. . Animus igitur eius dispositus est ad voluptatem ex alienis damnis promiscue percipiendam g. 66 i. , immo ad gaudendum iisdem f. 663. . Cum-oue praeterea idem dispositus si ad ri istitiam, vel taedium ex alie-. B b b b a , nis
582쪽
Part. Is sect. I. cap. III. nis bonis percipiendum *. 7o . , hac ipsa dispositione prior
magis corroboratur ac sustentatur , aut , si mavis , alitur. Quamobrem ubi damna aliena cognoicit, iis Promiscue ga
Confirmatur idem a posteriori. Videmus enim homines, qui ambitione ducti supra omnes eminere vClunt, voluptate affici ex damnis alienis, immo gaudere Vel illorum damnis quos amant , si qua in re eos vel pares, vel superiores experiantur. Immo si quos vides alienis damnis gaudere 1 olitos , eos esse facta inquisitione reperies, qui neminem sibi parem , omnibus se superiorem esse mallent. Inest ad id naturalis dispositio, quae sese a prima statim infantia exerit ac deinde adulta aetate diversis de bonis opinionibus diverfimode fovetur : quae aliquando ex philosophia nostra morali clarius elucescent.
Ex hac ipsa propositione elucescit, cur mala aliena . quibus gaudemus, semper ad famam aliorum reseramus. Etenim qui ma- lis alienis gaudet, ideo bonum judicat alterum malo assi igi, quod sieeum qua in re se inferiorem agnoscat, Vel si ipsemet eodem laborec sibi parem reperiat. Acumine tamen opus est, ubi assectus alii tr. risioni se socios praebent,vel etiam plures assectus concurrentes agna. tum irrisioni affectum mentiuntur. IR appetitibus hominum plurum a plerumque confunduntur, quae a se in Vicem non separahit, nisi qui singulorum in se consideratorum theoriam animo clam prehen fam tenet. Hanc theoriam tradimus in Psychologia S philosophia morali. Ceterum ex hac propositione intelligitur, quod non deis gaudii ex alienis malis orti racio, etsi ea non cuivis statim appareat, adeoque patet id, cujus gratia eandem praecedenti subjunxnnus.
vitio. bonum, quod patravimus. Peculiarem assectus speciem constituimus gaudium ob bonum a nobis patratum , quod singulari r3tione modilicetur, ut a reliquo gaudio ipso sensu iuverno, seu quavenus erub nubis Conli sumus,
583쪽
Si quis usefacta benefacta visatur, iis gauder, vel ex iis Rcotito
voluptatem percipit. Dum enim nobis reprauentamus bonum, d sinitique quoti patravimus, persectionis nostrae statusque nostri, vel iam persectionis alienae, quam promovimus, nobis conscii su- 'mus g. S34. : in primis etiam nobis conicii sumus perfectionis nostrae, vi cujus ad id, quod opinione nostra bonum cst, faciendum apti nobis videmur. Quare cum voluptas in intuitiva cognitione persectionis cujuscunque sive verae, sive apparentis consistat cf. sit ); si quis a se facta bene secta opinatur, ex iis voluptatem percipere, immo gaudere debet L 6I . .
A posteriori propositionis praesentis veritas satis manifesta est. Exempla inter eruditos maxime obvia. Etenim si Poeta poema, quod fecit, legibus artis consorme existimat, gaudio extollitur : nec idem evanescit, si vel maxime ab aliis virgula censoria notatur, ubi censuras iniquas experitur tibi probe conscius salvis regulis artis poema suum reprehendi non posse. Simi- Iiter si quis actiones morales ad examen revocans eas legi divinae conformes deprehendit; intimo assicitur gaudio , ut ideo dudum agnoverint philolophi antiquissimi ex habitu virtutis agentem non sine gaud. o facere quod bonum, quod justum, quod laude dignum est. Neque tollitur gaudium, etiamsi quis, quod bene faciat, censuras aliorum iniquas, immo
vexas incurrat. Gaudium hoc, quod ex bene factis percipitur, in eo casu , quo aliorum censuris iniquis ac vexis expositi sumus, humen confitentiae vulgo appellari solet. Sed ea de re suo loco in morat bus ex initituto dicemus, quando de conscientia adiuri sumus.
g. TSI. Est adeo Acquiescentia infimo assectus, qui oritur, si se . acquis
cta nostra nobis repraesentamus tanquam bona, nec ultra judicium hoc quicquam praeterea attenditur. I Desinitio realis probe consideranda est, ne affectum hunc cum ζ' ' glio agnato, quem Gloriam posthac dicemus, confundamus, cum '
584쪽
ab eo plurimum disserat, etsi neri possit. ut uterque conjungatur. Gaudium in utroque diversa prorsus ratione modificatur , etsi ita modificetur, ut non repugnet utramque modificationem simul fieri in utroque subjecto. Effectus quoque utriusque affectus non iidem sunt: id quod clarius patebit, ubi utriusque notionem inter se comtulerimus ad utrumque in nobis sigillatim experti fuerimus. vitan. dae confusonis gratia addidimus, ultra judicium de actione ad regulam relata nil quicquam attendendum esse.
f. a. Gisdium ex Si quis alterum impense amat, ejus bene factis gaudet, Delao . bene factis hiptatem ex iis percipit. Si quis enim alterum impense amat, is considerat tanquam seipsum g. 6 9. , eontequenter quae cepiμm. ab aliis bene facta sunt sibi repraesentat tanquam a seipso facta, ea nimirum ita approbans , ut ipsemet in iisdem circumstantiis constitutus idem prorsus facturum sese suisse judicet. Enimo vero si quis a se facta bene secta opinetur, iis gaudet , vel voluptatem ex iis percipit cf. 7 O. . Ergo & factis alienis gaude.re , vel voluptatem ex iis percipere debet, ubi alterum impense
Parentes impense amant liberos. Ecquis vero est, qui nescio at,eos lactis liberorum gaudere,quae Opinione ipsorum bona sunt, non secus ac si ipsimet fecissent,quae ab iis facta sunt. Gaudium hoc esse effectum amoris nemo dubitat. Quamobrem respectus ille, qui est inter parentes & liberos attendendus minime venit: neque enim hic quaeritur, quaenam sit causa amoris, sed quinam sit effectus ejusdem. EXemplum hoc eum sit admodum lueu lentum, ad propositionem praesentem aposteriori confirmandam abunde lassicit.
Probe notandum est impensum requiri amorem,ne propositionis veritatem in dubium vocemus , si ex amore quocunque gaudium istiusmodi non procedere animadVertimus. Notandum praeterea gaudium hoc non confundi debere eum eo,quod ex iis , quae ab aliis bene facta sunt, ideo percipitur, quia ipsis inde materiam gaudendi esse agnoscimus, cum in eo amor consistat g. 6 O. . Sane gaudium, cum quo nobis hic negotium est, locum habet, etiamsi novetinuis. alte. Diuiti su by Coral
585쪽
alterum ad ea, quae bene ac rite fecit, non afferre animum adeo at tentum , ut iis gaudere possit.
s. 7 3. Acquiescentia in seipso est assectusjucundissimus. Qui enim Aequis-
in seipso acquiescit, is facta sua sibi repraesentat tanquam bo-ueeni β ivna β. 73r. , adeoque sibi conscius est persectionis suae, quem bonum patrare potuit; conseius sibi est persectionis suae vel alienae , quam facto suo promovit I. Is4. , Vel perfectionis operis sui. Immo conscius sibi est facta sua, vel . Opus suum ab alio cum ratione reprehendi minime posse. Voluptatem adeo multiplicem una percipit β. si I. , cumque bene a se factis gaudeat, qui in seipso acquiescit 3.7q9. , Voluptas multiplex praedominatur 36I4. , consequenter tanta est, ut taedium, si quod adsuerit, non percipiatur . I 29.). Immo
quia voluptatem etiam inde percipimus, quod nemo eum ratione lacta nostra reprehendere possit, per demonstratae, gaudium ita comparatum est, ut nemo idem a nobis auferre pOS-
fit. Est itaque affectus jucundissimus acquiescentia in seipso
A posteriori innotescit propositionis veritas omnium clarissime, si quis experimentum in seipso sumit. Quamobrem hic provocandum est ad testimonia corum, quibus experimentum in se sumere licuit. Non urgeo domesticum. Sed ad testimonium Cartesii provoco, qui ideo in Traef. de Passionibus
animae pari. 2. art. r. acquiestentiam in seipso omnium aliarum passionum dulcissimam esse affirmat.
Nemo miretur, quod in iis stabiliendis, quae a posteriori nobis innotescunt,ad testimonia aliorum provocemus. Agitur enim de eo, quod unusquisque in se experitur modo attentione suffciente uti didicerit ac acumine suo distinguere possi i , quae in anima cum sine diversa facile tamen pro iisdem habentur. Ideo ad testimonium Carintsi proVocavimus.q uem ad istiusmodi experimentum instituendum aptum fuisse nemo dubitare potest. Multa ab ipso praeciare facta sunt, id quod eum non ignorasse tum ex dissertatione de methodo, tum ex Diuitirco by Cooste
586쪽
ex varus epistolis satis intelligitur. Fuit praeterea Montione prosunda ac acumine sublimi praeditus. Nihil adeo eorum ipsi defuit, quod hic desiderari possit. Ceterum probe notandum est, si quis omnes affectus jucundos inter se conserre voluerit haud dissiculter appariturum . quod acquiescentia in seipso lit affectuum omnium jucun. dorum jucundissimus. Sed nostrum non est ad ambages i stas descendere, quas ingredi tenetur, qui id evidenter ostendere voluerit.
f. 7S . Definitio acquiescemiae in sieipso non contrariatur notioniabus commuηibus Iumiturque vocabulum in significatu a Carreso in philosophiam introducto. Nos gaudere iis, quae bene ac reis he a nobis facta existimamus , a posteriori probavimus, provocando ad experientia, communes 3.7so. , & obviis quoque experientiis stabilivimus, pss.ctum hunc esse jucundissimum S. 733. , immo monuimus, si quis omnes affectus. quos jucundos experitur, inter se conferre Voluerit, acquiescentiae in seipso facile palmam adjudicaturum. Rem adeo nemo negare potest , nisi sorte fit qui fibi inexperta concedere nolit, vel quod bene ' recte nitorum nunquam sibi suerit conscius vel quod ad gaudium hinc ortum non attenderit. De nomine igitur solo est disputatio. Nos destitui nomine isti asse.ctui proprio in communi sermone, vel inde colligitur, quod
non minus in sermone nobis vernaculo, quam in Latino Vocabulo destituamur, quo is significatur, ut adeo circuitu quodam opus sit ad eundem denotandum. Enimvero in apruco posita est vocabuli deficientis ratio. Gaudium hoc non distinguitur ab alio , quod intus subsistat , nec per achus quosdam externos foras procedat, quos ab aliis facile distinguere liceret, atque ideo de peculiari nomine vulgo nemo coogitavit. Quoniam vero diversa prorsus ratione modificatur, ut eodem iure pro peculiari assectu haberi debeat, quo in aliis easibus gaudium singulari ratione modificatum pro diverso ossectu habetur; philosophi est non ita inhaerere communi usui loquendi ac cidem respondentibua communibus notionibus
587쪽
nibus, ut inde praejudicium nascatur Veritati. Mox apparebit, affectum gaudio huic oppositum pro peculiari ab omnibus haberi & peculiari quoque nomine insigniri, etsi tristitiae
quaedam species sit. Eccur igitur non eodem jure gaudium ex eo ortum, quod bene, aut recte a nobis iactum existimamus, pro peculiari assectit habeamus, praesertim cum in moralibus saepissime ejus injicienda fit mentio, ut ipsa necessitas nomen
peculiare eidem imponi postuler Τ χoniam itaque Carte sin Tractatu de Passionibus animae parr. 2. artic. 6 δ. termino acinquieicentiae usus fuit ad affectum hunc exprimendum; eundem ut retineamus ratio suadet I. l47. Dis. praetim. I. Cartein sum vero loqui de gaudio ex eo percepto, quod bene aut recte a nobis iactum existimamus ; clarissime liquet. Bonum enim , inquit , a nobis ipsis praestitum dat nobis acquiescentiam interiorem, quae omnium aliarum passionum dulcissima
est : id quod cum definitione nostra reali cx nominali deducta convenit f. 7SI. J , atque palam loquitur, quod acquiescemtiam in seipso pro affectu peculiari habuerit.
Appinne necessarium est, ut acquiescentia in seipso a ceteris a Rfectibus distingvatur.cum dignus sit ut omnium attentio ad eundem provocetur. Etenim haud postrema felicitatis humanae pars hoc assectu continetur: id quod suo loco expressius docebitur.
Paenitentia est tristitia ex eo, quod a nobis male, Vel mi- Paenitentianus recte factum existimamus, orta, ves saltem taedium inde de itis.
Perceptum. Allectus hic notissimus est, non autem confundi debet cum ossi. cii nomine. quod poenitentiae nomine insignitur in Theologia reve. lata. Quamvis enim negati non possit, et Tectum istuin cuna quo no-his jam negotium est, ab ossicio illo hominis christiani non esse alie- nuti. plui a tan cn ad idem res rri solent. quam quae illius notioncm ingrediuntur. Poenitebat Iudam,quod Christum prodidisset in senis su philosophico, quatenu, nempe .ssectu molestissimo hoc angibatur cum ficti DP insectu in reddere non passet; sed non poenitenti.
588쪽
ejus osserti. am agebat in sensu theologico, cum desperabundus sibimet ipse
g. 7 6. Si quis, quae a se facta sunt, male, vel minus recte facta
judicat, avi malum a se nactum sibι repraesentat ue tristitia , vel taerio asscitur. Si qui S enim facta sua sibi repraesentat tanquam mala, vel etiam opus suum tanquam regulis artis Contrarium; is& impersectionis propriae, qua ad male agendum, vel opus non rite perficiendum perductus suit, ac praetcrea impersectio. nis male iactis sibi, vel aliis acquisitae, aut imperfectionis ope.
ris proprii sibi conscius est j. 368. Gyboc & q. So4. Ontol ad. eoque multiplici taedio affici debet . 3I8. , quod ubi praedominatur in tristitiam degenerat j. 6i9. . Patet adeo nos ex iis tristitia, vel taedio affici debere, quod, quae a nobis facta sunt, tanquam male, aut minus recte facta nobis repraesentci
Λ posteriori veritas propositionis manifestissima est. Ponamus enim Mevium condidisse poema ac, ubi publici iuris factum fuerit, deprehendere naevos complures, quibus obnoxium est, atque adeo sibi probe conscium esse quod regu- Iis artis contrarietur. Nemo non novit, quod taedio inde a ficiatur. Quivis etiam optime novit, taedium hoc esse divet. sum ab aliis taediis, quod magis anxium reddat animum, ae inquietum: id quod proxime in Psychologia rationali Uarius patebit. Similiter ponamus Sempronium propalasse consilia , quae animo agitabat , idque sibi noxium deprehendere. Quantis inde taediis obruatur animus,& quam inquietum reddant taedia ista animum ejus nemo non novit. Cum haud raro agant homines, cujus ipsosmet postea poeniteat; experimem tum veritatis propositionis praesentis in se capiendi frequens admodum occasio est, ut adeo plura eam in rem adc' supervacaneum merito existimemus. Vulgo autores poenitentiam tantummodo restringere videntur ad actiones morales, quatenus eas malas agnoscimus: ast non exPz Diuili od by Corale
589쪽
experientia extendenda quoque est ad ea, quae in se moralitatem habere non existimantur, artis nempe opera.
Si quis alterum impense amat, eorum paenitet, quae ab eo vel Fam a umale, I minus rectencia existimat. Si quis enim alterum im- ροσηδε pense amat , is eum considerat tanquam seipsum 610. , ni φον η consequenter quae ab eo facta sunt, ea tanquam a se facta spectat. Enimvero fi quae a se facta sunt male, aut minus recte facta existimat,eorum poenitet cf. 7S . . Ergo etiam illorum poenitere debet, quae ab altero male, vel minus recte facta sunt, quem impense amat. Patet propositionis praesentis veritas etiam a pusteriori. Provocare hic denuo licet ad eXemplum parentum liberos impense amantium. Quodsi enim agnoscant, quae ab iis facta sunt, mala et se, leu iisdem noxia g. F63.); tristitia assiciuntur, cons quenter eorum ipsos poeniret S. 7 F. . Poenitentiam haud obscure indicant haec verba ingeminantes : utinam filius meus hoc non fecisset i Mallem jacturam sacere vel mille thalerorum, si iactum insectum fieri posset. Quodsi amor non influit in judicium de factis liberorum ; iisdem indignantur. Sed de indignatione hac dicemus deinceps. Exempli loco esse etiam potest amicus,quo admodum familiariter utimur, & quem tanto amore complectimur, ut, quae ipsius sunt , ea ad nos pertinere
existimemus. Amor sincerus rarior est, eo praesertim gradu, quo animi duo rum ita conjunauntur,ut omnia tibi communia existiment. Praeterea quoque alii aifctus in pleri,que calibus eidem accedunt; utique imde oriri dehibat, poenitentia Ves prorsus non oriatur, vel cum aliis assectibus confusa non agnoscatur. inamonrem difficile experi. mentum poenitentiae eorum quae ab aliis male iacta sunt. Ac idem tenendum e st de acquiescentia in aliis, tanquam in seipso ig. sa in.
g. 7 8 Poenitentia est affectus molestissimus. Qui eo poenitet ρα item eorum, quae iacit λ is tristitia assicitur ex eo, quod male, vel '
590쪽
s et Pert. Is Sect. I. Cap. III. minus recte a se factum existimat f. 733. . Quamobrem sibi
non modo repraesentat suam ipsius impersectionem , ob quam male, vel minus recte quid secit; verum et iam impersectionem, inquam vi facti sui incidit, vel alios adduxit S. 1639 , aut imper- fectionem operis sui intuetur. Multiplicis aceo imperseetionis sibi conscius multiplici taedio persunditur Si8. , conle-quenter ubi praedominatur , tristitia multiplici afficitur β 6I9. . Quamobrem poenitentia affectus molestissimus esse debet s. 6C9.). A posteriori idem confirmatur ex eo, quod Videamus eos, quos a se.sactorum poenitet, plurimum angi, & animo S eorum adeo inquietos reddi, ut mortem appetant, ac serpius desperabundi nianus violentas sibimetipsis injiciant: quemadmod imimpetu hujus affectus abreptus fecit Judas, cum Christum pro didisset.
Dici ex vero potest, poenitent inm esse affectum omnium mole. Iestissimum. Enimvero cum dissicilis sit drinonstratio a priori ; ambagibus istis nos immergere noluimus.
f. 7Sy. M hab Paenitentia est affectius, qui oritur,si ea, quae fecimus, nobis
reali pi. repraesentamus tauquam male, aut minus recte secta, seu qui ori- nitemiae. tur ex perceptione mali a nobis patrati. Definitio realis jam includitur in nominali, quam dedimus
Bh his ne itis petnitentiae tam realis , quam nominalis communi paenitentia Wῖi loquendi ac recepto Agniscatui conformis. Poenitcre, inquit num afui Goclinius in taxico , dicimur, cum qua secimus nobis displi-Μqμendi cere incipiunt δέ molesta sunt. Displicent nobis facta nostra, si ερρορ mi , ex iis taedium percipimus f. 342.). Quare quando poeniten'tia animn nostrum stabit, taedium ex iis, quae fecimus, percipimura Et quoniam ea, quae secimus, nobis molesta sunt, quatenus nos statumque nostrum imyerseitiorem reddunt ἔ ea