장음표시 사용
661쪽
propos ionis praesentis videri debet. Quamobrem cum ex r pr:etentatione dissicultatum obtinendi bovi, quod cupiebamus, .
- nasceretur metus, ne ab dem exeludamur, voti nostri compotes
minime saeti f. svr.); ex earundem vero superabilitate , ob quam obtentu nobis possibile, aut saltem non pro his impossibile videtur per demonstri spes reviviscat , quae antea eX repra - 1bntatione mediorum enata fuerat S. goo.) ; cupiditas ac 1pes metum Vincunt atque adeo praedonunantur. Quamobrem ani- molitas oritur F. 47 ). Confirmatur propositio a posteriori exemplo,qiiod modo ad illustranduin desinitionem antinositaris in medium addu&iimus not.3.3 7 b. Integra enim delamnstratio in eo continetur, tu ab eodem abstrahi possit: id quod mirum non eri. Etenim exemplum docet , quomodo animolitas in dato calii speciali oriatur; demonstratio autem idem terminis generalibus enun
Constat artis demonstrandi peritis, demonstiationas haud raro ad casus speciales applicatas proferri, ubi ii in genere quid demonstrari di het cenaonstiaturi,bscurior intellem videtur, aut difficili or, ut ejus vim facilius percipere possint qui alias attentione susci
g. 849. Si quis animosius evadit, is rationem perspicit, cur d se sita cultates m prosecutisne boni , quod cupimus, mergentes 'pe- n tu possibiles , aut sollem non prorsus impossibis videmur. Si quis cuim animosus evadit , cupiditas boni ac spes eius obtinendi superare debet metum ex difficultatibus ejus obtinendi ortum 3. 847.). Quoniam adeo metus tamdiu subsistere debet , quamdiu dissicultates istas tolli nos posse apparet cf. I l8. Onto ' , nec spes oriri potest, nisi bonum repraesentctur ut obtentu possibile g. goo.); evidens est si spes reviviscere ac ad- vel ius metum praevalere debeat, dissicultates istas non amplius tanquam insuperabiles, sed ut superabiles, aut superatu non
662쪽
6 4 Part. II. Sect. I. cap. m. prorsus impossibiles spectari debere. Quoniam igitur tanquam
superabiles , aut superatu non prorsus impossibiles spectari nequeunt, nisi adfit aliqua ratio,cur tales appareant ῆ TO. Ontol δὴ si quis animosus evadit , is utique rationem perspicere debet, cur difficultates emergentes in prosecutione boni superabiles esse existimet. Confirmat idem experientia, modo notes in eo casu, quo quid vehementer cupimus, tanquam superabiles spectari dissicultates,quando demonstrari nequit quod sint insuperabiles, juxta istud pervulgatum : Quod quis maxime vult,id maxime credit. In laevidentibus enim appetitus influit in assensum. Et tutius non invita prudentia existimatur vel irrito conatu aliquid su- stipere , quam ex post facto intelligere a nobis praetermissam esse oceasionem obtinendi bonum , quod acquisitu possibile fuerat. Exempla specialia non adjicio : trahi huc potest, quod
Nimirum in praesente casu non evidentibus rationibus opus est, sed lassiciunt probabiles. Inter probabiles vero infimum locum tenet, quod in casu damni ex negligentia metuendi possibile haberi debeat, cujus impossibilitas demonstrari nequit. Ceteris animosiores sunt,qui in negotiis humanis probabilitati cedunt, nec eviden tiam importune flagitant. Sed de his plura dicemus, si Deo ita Visum fuerit, in Logica probabilium , quae magnum ad prudentiam, affert adjumentum,quemadmodum in moralibus ex instituto docebimus.
Anmstas est assectus, qui oritur, si dissicultates obtinendi ni,quod cupimus, perpendentibus videantur superabiles, aut superatu non prorsus impossibiles.
Tum inprimis dissicultates nobis videntur tanquam superatu non prorsus impossibiles, quando ostendere non possumus quod impos sibile sit, eas superari a nobis. Ceterum notanda est hic disserentia, quae inter diversos homines intercedit: neque enim omnes ejusdem sunt indolis. Alii enim evidentiam in negotiis humanis desiderant
perinde ac in scientiis,atque hi sunt timidiotas & ad pusillanimitatem
663쪽
proclives : alii probabilitati cuicunque locum concedunt, atque hi sunt ceteris animosiores. Sed differentiam illam nunc quidem
I. 8SI. DZfinitiones an statissigniscatui recepto conformes. Ani II isitionermositatem Gagendus loc. citi definit per assectum, quo se anima animositatis concitat & ad colluctandum cum difficultatibus malisve, quae num Animiri superatum confidat, prorumpit. Nos tunc audentes effici, caruirecepto animosque ad aggrediendum pergendumque assumere pronun- ουρως ciat, ubi bene speramus confidimusque lare , ut aut objectas difficultates perrumpendo bonum obtineamus , malumve evitemus , aut cum malo ipso colluctando illud superemus. Patet adeo animositatem , vel audaciam duo enim hac vocabula
Gostendo synonyma sunt ex mente ipsius oriri, si bonum, quod
cupimus, quo etiam mali eVitatio resertur, nobis repraesentamus tanquam obtentu difficile , dissicultatem tamen superari posse confidimus , si vel maxime certo constare nobis nequeat, utrum superari possit, nec ne. Haec satis consona esse iis, quae nos de antinositate demonstravimus s. 8 8. palam est. Carisius loc. cit. animositatem, aut audaciam affectum appellat,qui dissicultati in executione remediorum sese opponit. Nemo
sese opponit dissicultatibus , nisi quas superari a se posse confidit, aut minimum qumuod superare non possit nondum certo constare opinatur. Quamobrem Canesius non minus, quam Gogendus eum vocabulo tribuit significatum ; qui definitioni nostra reali g. 8SO. , consequenter & nominali, ex qua realem deduximus 3.348. , conformis est.
Quod mali evitatio in numerum bonorum referri debeat, insuperioribus jam monuimus, nec quenquam fore arbitror , qui nota sua sponte idem admittat. Malum igitur videri debet malum non evitare atque adeo cum malo colluctatur,qui idem evitare studet. q. 8 2. .
Desiderium est taedium ex mora boni venturi, quod spera. D sidera
664쪽
Definitio realis do. ruris. Definitio desiderii
E. gr. Ponamus amicum ex Oris peregrinis, in quas excurrerat, reducem nobis per famulum suum nunciare adventum suum ac significare, quod in eo jam fit, ut ipserviet ad nos veniat. Expectamus itaque adventum ejus,quem nobis plurimum voluptatis allaturum speramus. inodsi non statim advenerit,moram impatienter ferimus. Taediumιquod inde percipitur, est id quod desiderii nomine compellamuS. Dissi tre hoc taedium tanquam singularem quandam ipeciem ab aliis ipso sensita interno docemur.
Quoniam adeo tum demum desiderare bonum dicimur si spei superaccedit taedium ex mora ad , entus subortum b. 8, et ); Desiderium oritur ,s mora aduentus boni. quod speramus, taedium nobis create id quod exemplo , quo desiuitionem desiderii ill stravimus, a posteriori confirmatur. . Propositio haec delinitio realis est ex nominali immediate
Definitio des Ierii, quam dedimur, communi usi siqvendies Ormis. Communem vocabuli significatum expoliturus Martinius in Lexico : desiderium, inquit, est rerum absentium& nondum adeptarum concuplicentia. Quoniam Objoctum desiderii iacit res absentes , quas nondum adepti sumus , hoc ipso significat, nos desiderare ea , quorum obtinendorum aliqua spes nobis superest , ita enim desiderim distinguitur a Cupiditate, quae est boni absentis simplicia talis. Quodsi dicas ea quoque desiderari . quorum obtinendorum ipes nulla nobis superest ; ici dici subinde non negamus, sed idem ex inconstantia loquendi fieri palam est : cujus si vel maxime Martinius rationem habeat, nostra ramen paruin refert cum in philosophia ab inconstantia loquendi simus alieni. Enimvero ad desideritiin non fossicit boni venturi expectatio, alias enima spe non differret g. 8oo. . Spei igitur quid superaddere debet. Nil autem est quod superaddere possit nisi taedium ex mora oriundum,quo expectatio efficitur impatiens, Quamobrem
665쪽
apparet, si significatum taedii intra limites e flectuum coarctes& accuratius determines, quae notionem verbis Martinii respondentem ingrediuntur, non aliam pos e condi definitionem desiderii , quam uos tradidimus. Quoniam desiderio agnatae si cupiditas, et gnata spes est; ecquis miretur idem vulgo non satis ab assectibus cognatis distingui, tibi verbis exprimendum quod in ipsus idea continetur Z Enimvero ut nihil stipersit dubii circa lignificatum vocabuli, perpende ea, quorum tibi conscius es, quando te anxie quid desiderare affirmas hic enim
easus affectua est) ; nostramque definitionem experientiae con-leiatici item deprehendes ea in te percepturus, quae ad desiderium tanquaui affectum requis vimuS. Curtisius to e. cit. art. 6 . per desiderium intelligit affectum ex bono praeterito nascentem. Enimvero cum bonum praeteritum consideretur tanquam abiens, nec ex eo, quod eodem nobis frui datum est, quicquam ideae praesenti addatur, nili quod ea res sit voluptatis creatrix , adeoque quod sit bona; ex boni absentis consideratione non nascitur nisi cupiditas f. io . . Quodsi in
luna reputetur , bonum pra te turn non amplius praesens esse, quemadmonum millemus i taedium, immo trinitia inde orit ut tanquam ex malo praesente s . 623.). Quare cum hic permisceatur eupuditati taedium ex absentia boni, quod non amplius proe sens sit in desiderio autem Ob moram adventus g. 833.), adeoque ex eo, quod nondum prauens fit bonum ; C arte ad priorem casum respexit , adeoque desiderium ex mente ipsius erit assectus ex ab: entia boni, quod cupimus , orti, seu ex eo , quod non sit pia sens, quod cupimus, consequenter ejus notio ad caliun quoque nostra definitione distincte expressum trahi potcst. Uterque tamen Casius non prorsus idem est: etenim in casu definitionis boni ηdventum speramus; in casu Cartesii boni absentis tantummodo nobis cupiditas est, spes nulla. Unde accidit, ut uterque mentis status ipso sensus interni judicio diverius dePrehendatur, nequc adeo lub de
666쪽
siderio a nobis comprehendatur. Minime autem opus nobis videtur peculiarem constituere affectum pro eo cas', in quo taedium nobis subnascitur ex eo, quod bonum absens fit, nec ulla nobis ejus spes supersit , quod tamen praesens esse mallemus & cujus nobis jucunda est memoria, quatenus bonum judicamus, quod nobis olim eo frui datum fuerit. Etenim cum plures diversi affectus hic invicem non permisceantur,sed subbio vices alternent, prout attentio in hanc, vel illam ideae praesentis partem dirigitur; affectus singulos suis nominibus efferre licet. Entia praeter necessitatem multiplicanda non sunt.Quicquid sit, sufficit agnoscere Cartesium desiderium esse 1peciem tristitiae ortam ex abientia boni, quod cupimus: ita enim definitio utrumque comprehendit casum. Quodsi in anterioribus peculiares assectuum species constituisse videmur, qui ad alios referri poterant, vel in quibus duorum quorundam affectuum allorum alternatio obtineti non nisi attentione opus est ad affectus praesentes, ut disterentiam casus, in quo Carte a animae desiderium praeter necessitatem tribuit tanquam affectum a ceteris diversum, a casibus ceteris, quos modo diximus, perspicias. Etenim in illo casu assectus. qui alternant vices, non immutantur, ac uno redeunte alter evanescit; in ceteris vero casibus quod in alio. affectu est in dato singulari ratione modificatur, ut naturam mutet,
ac plures affectus sibi invicem permiscentur. ut mixtus sit di versus a simplicibus. Uberiorem lucem his affundet Psychologia rationa- Iis, ubi distincte explicabuntur, quae nunc confuse percepta indi
Gaudium ortum ex eo, quod malum sit praeteritum, vel metus mali evanuerit, dicitur Hilaritas.
E. gr. Si amicus noster gravi morbo decumbat, quem ipsi fatalem praedicunt Medici, tristitia assicimur jacturam amici pro malo
reputantes. Enimvero ubi nobis nunciatur ipsum reconvaluisse; a. nitatis recuperationem in numerum bonorum referimus. Atqua
667쪽
De affectibus. cunt in hoc casu: Adibui Rehe, hali has ungiua uorbehi oderdas
pag ungemat ubexstanden, atque adeo hilaritas est is affectus,quem Germani δrolithteu appellare solent.
Oritur aded hilaritas , s nobis repraesentemus malum, rem Pudad taedii creatricem, tanquam taedia nobis non amplius creaturum. oriatur. Oritur enim ex eo, quod malum sit praeteritum , vel metus mali evanuerit, adeoque praeteritio mali est ratio lassiciens h jus effectus, ubi ad animam resertur s. 16. Ontol. , consequenter cadem posita ponitur & ipse g. II 8. OmoL . Enimverosi perpendimus malum , illud tanquam rem taedii creatricem
consideramus c3 369. . Quodsi porro idem spectamus tan
quam praeteritum; utique cogitamus, quod nobis taedium non amplius fit creaturum. Quamobrem ubi nobis repraesentamus malum, quod nos Vexavit. tanquam nobis non amplius taedium creaturum ; hilaritas oritur. Patet idem a posteriori ex eo, quod alterum hilarem esse jubentes ca utamur ratione, quod perpendere debeat, quantum taedium perceperit ex malo, nunc vero ab eodem penitus fit liberatus, veluti eum quis luget suae mortem uxoris, vel filii morbo diuturno & dissicili tandem extincti, quo graviter am- elus suit animus.' Habemus hic hilaritatis definitionem realem, quae modum ostendit communi praxi conformem eandem in animo alterius excitandi. 'g. 8F7. Quoniam Cartesus significatum vocabuli in Philosophi- Num dZ am introduxit loc. cit. quem hilaritati tribuimus; receptum tue- 'i Hmur Agnificatum non obstante vago Uu loquendi, qui dissentire ri μθ videtur j. I 47. I 44. Difici prH-. .
Quod communis usus loquendi repugnare videatur significatui 'quem hilaritati tribuimus cum Cartesio, liquet. Sane quando apud Terentium legitur, Hilarem hunc sumamur diem, non videtur signi. scatui nostro esse.locus. Neque in simili casu, quando Germani di
668쪽
6so Part. II. sessi I. Cap. III.
ratius rem consideres, eum hic requirimus animae itatum,qualis esse solet ejus, qui ab omni taedio liberatus voluptate praesente fruitur: unde si quem minus hilarem Videmus , eum seponere jubemus quae taedia creant, quasi jam ab iis prorsus liberatus esset.Et qui hilares sunt, ea tenentur animi persuasione, quasi jam evanuerint omnia, . quae taedio esse possunt, consequenter omnia a nobis ablata fuerint mala. Non igitur prorsus a communi loquendi usu recedimus. Immo videtur vocabulum primo habuitse eum significatuin, quem eidem tribuimus: deinde vero is ad casus seniles extensus.
Taedium perceptum ex eo, ex quo ante voluptatem per
cipiebamus , dicitur Fasidium.
Probe notandum est rem hic supponi prorsus eandem, ita ut nihil in ea immutetur. E. gr. Ponamus nos ex sapore cibi cujusdam voluptatem insignem percipere, atque adeo eundem capientes delectari. Quodsi jam accidat, ut saepius repetito ejus usu sapor non amplius gratus sit, sed ingratus evadat, ut taedio ex ejus usu afficiamur: taedium hoc, quod percipimus dum is nobis offertur, est id, quod fastidium appellamus.
g. 8 J9 . . 'Quoniam taedium ex eo percipimus, ex quo ante voluptatem perceperamus, si quod bonum videbatur idem postea malum deprehendatur 338. 37o. ; Fostidium oritur,s, quod nobis tanquam bonum reprisentabamns , idem deinceps Ianquam malum reFr entemus. A posteriori idem confirmat exemplum , quod modo ad definitionem illustrandum in mi dium
adduximuS. Prtiximus ad fastidium gladus est, si quod nobis Voluptatem creabat, nunc non amplius creet, consequenter si quod bonum judicavdiramus nunc tale non amplius videtur: ipsum tamen fastidium non. dum adest, siquidem per id affectum intelligis. Desectus enim v luptatis affectus non est. Enimvero si res ista proponitur ad appetendum, cum malum judices eam appetere ; ex eo taedium percipis, quod eam appetere debeas . STO. . Atque eatenus ex re,qua tenus ad appetendum proponitur, taedium capitur, eX qua antea VO-luptas percipiebatur. Tuncque fastidio locus est, etsi rem in se spectatam Diuiligod by COOste
669쪽
ctatam non malam judices nec bonam , adeoque indisterentcr te ad eandem habeas quamdiu eandem ad te minime refers. Per incon
stantiam loquendi subinde fastidire dicimur, quod nihili facimus, cum antea in pretio nobis fuisset. Sed cum isto significatu vocabuli nobis in doctrina affectuum nihil est negotii.
g. 86O. Quoniam quae sensibus grata sunt & iis mediantibus nobis Rusidium
voluptat cin Creant continuo usu tandem minus grata sunt, vel comm, quae Prorsus ingrata, ut vel nullam amplius voluptatem, vel prorsus se in taedium creent; Preae sensibus gratassunt, eorum fastidium ipsa dies ' ' seu duratisve excitatur. Idem a posteriori confirmat exemplum paulo ante allatum not. 8 3 80. Cibus enim,qui bene sapit, quando raro capitur, saepius iterato ejus usu tandem fastiditur. Ja in cibus ex eorum numero est, quae lensibus grata sunt. Sola autem duratione e X- .citatur ejus fastidium.
s. 86 I. Desiuitio fosidii recepto vocabuli signiscatui conformis. D, Dis
Quod Cartesitis vocabulum in eodem signi licatu accipiat, Paem foliui numnos eidem tribuimus 838. facile probatur. Quandoque usus siqumr- enim,ait duratio boni gignit laticiatem, sive fastidium. Quonia a conseram fistititii in in numerum aflactuum resert & quidem molestorum; cum taedio conjungi debet l. 6o P.). Quoniam itaque taedium percipere debemus ex bono ob totam durationem, ex bono autem voluptatem percipimus j I 8 ) ; taedium juxta Cartesium ex eo percipimus, ex quo ante Voluptatem percipicis bamus, ei si id in se non fuerit mutatum, quando fastidium oritur. Id vero prorsus coincidit cum definitione nostra fastidii. Vulgo non attendi ur, quod sistidium in numero affectuum sit,ad. oque nobis fossicit tueri lignificatum, qui ab eo non abhorret, quem vocabulo tribuit Carauius. Λflectum esse fasticium vel ex eo patet, quod extraordinarius san- Nn nn a guinis
670쪽
guinis ac fluidorum reliquorum incorpore motus ObserVetur, quan
do quid fastidimus: id quod affectum arguere palam est U. 6H. . f. 862. De δε i. est taedium insigne ortum ex injuria nobis vel aliis illata,rio. conjunctum eum Odio ejus , qui eam intulit. Canesius vocat indignationem, si injuria aliis illata suerit.
Quodsi cui plurima exhibuimus beneficia ac is ingrato animo. nos distamat; injuriam nobis ab eodem inferri nemo dubitat, tantoque major injuria habetur, quanto majora in eum a nobis profecti sunt beneficia. Quodsi jam nobis narrantur calumniae,quibus famae nostrae labem adspergere conatur , ira exardescit animus. Quod vero sit tristitiae quaedam species odio aliisque affectibus permixta attendentibus patet. Odium enim prodit nocendi animus,qui sese in irascentibus satis aperte manifestat. Tristes nos esse ira deflagrante experimur.
. s. 863. Pudbis oua, ct injuria altero nobis facta famam nostram udis, saltem do ira p)m opinione nostra; pudor irae permiscetur. Etenim fi injuriam ab misceaturi altero sed am nobis repraesentamus, ira nascitur g. 86a. , si eamdem injuriam nobis repraesentamus tanquam samae nostrae ad versam, ex opinione Censurae aliorum,quam incurremus, pudor
oritur g. 779. . Quamobrem ubi utrumque una eademque idea menti exhibetur; ira de pudor simul in anima cooriuntur, atque adeo invicem permiscentur, ut a se invicem non distinguam lur,quamdiu uterque asseclus simul durati Pudorem in eo casu irae permisceri a posteriori patet, si in rationem ejusdem inquirimus. Etenim tum deprehendemus , nos ideo irasci, quod famae nostrae adversum existimamus factum alterius,quoniam causae pudoris magis nobis constat sumus quam causae irae, atque adeo illam cum hac confundimus.
Nimirum irae causa est, quod alter secit. quod nobis malum est. Malum vero judicatur ex eo, quod famam nostram laeserit. Unde patet cum ratio rationis irae sit ratio pudoris, cur non semper iram comitetur pudor.