장음표시 사용
671쪽
Si nobis repraesentanius injuriam ab altero nobisfactam, nos- quandoque in causa se existimamus, quod eam nobis intulerit; poenitentia paenitentiarrae permiscetur. Dum cnim nobis repraesentamus injuriam ab VAE'mi altero nobis saeum, ira exardescit animus g. 86a.). Jam vero h - dum nos in causia esse existimamus, quod eam nobis intulerit; eorum, quae a nobis male facta sunt, nobis conscii sumus cf. 363. , consequenter nos eorundem poenitet f. 739. . Quoniam igitur ira & poenitentia simul cooriuntur 3 irae poenitentia ut in casu praecedente pudor permiscetur. Poenitentiam permisceri irae satis nobis conscii sumus, ubi in rationem ejusdem attentionem nostram convertimus, seposita quasi injuria nobis facta, cum asseclus hic facillime dignoscatur
a ceteris omnibus atque per verba foras erumpat. Facile apparet non repugnare ut poenitentia atque pudor smul permisceantur irae,cum minime repugnet utriusque rationem simul
Si per injuriam ab altero nobis factam damnum ingens nobis Terror ac imminere videtur, quod ante non metueramus; irae Ierror perreri met quam scetur. svoli vero malum tantummodo videtur eventu possibile; 4ε r p r' metus eidem permiscetur. Etenim quia ex injuriae ab altero no I βοιμ' bis saetae repraesentatione nascitur ira g. 862. , ex opinione mali ex improviso ingruentis terror n. 829.), ex opinione vero mali eventu possibilis metus cf. Ira.) ; si ex injuria ab altero nobis saeta malum aliquod imminere opinamur, irae permiscetur metus,&s malum istud nobis jamjam prope esse arbitramur,idque praeter omnem spem ac opinionem nostram accidit, irae terror permiscetur.
A posteriori confirmatur propositionis veritas eodem modo , quem in propositionibus anterioribus indicavimus, ubi scilicet inquirimus in rationes, cur nobis ab altero injuriam 'sactam esse existimemus. Etenim affectus socii irae ex ratio-
672쪽
6s4 Pan. V Iect. I. Cap. III. nibus oriuntur, ob quas sectum alterius pro injuria reputamuS. Supponimus injuriam ab altero nobis factam nobis prius innotcscere quam rationem,S: hanc demum ex facio alterius colligi,dum idem ad statum nostrum reserimus , aut damnum ex sacto alterius emergens una cum facto ejuSdum ad notitiam nostram pervenire, ita ut ex damno judicemus factum alterius nobis esse malum. Etenim si damnum ni bis repraesentem uSab altero nobis datum , antequam constet quinam sit ejusdem causa, assectus irae socius praegreditur iram & haec deinum subsequitur, ubi in autorem damni inquirentibus nobis innotescit facto alterius idem nobis fuisse datum.
f. 866. oti isti Si malum per iubariam alterius nobis inminens nobis reprae riseisis, is sentemus tauq sim in dirabile, idque ivprimis nιbis quoque intole- permisZa. rab se Drdeatur, irae permiscetur disperatio. Q oniam enim detur. speratio nascitur ex Opinione inevitabilitatis mali, praesertim si accedat opinio intolerabilitatis g. 82 . , ira vero ex opinione injuriae ab altero nobis datae 3 862.9; fi malum alterius injuria nobis imminens videatur inevitabile , immo simul intolerabile, desperatio irae permisceri debet. A posteriori confirmatur propositio eodem prorsus modo,
quo praeceecntes confirmari monuimus. Quodsi demonstrationes propositionum proxime praecedentium atque piae sentis considercs; datam erit, eoSaffcctus misceri irae, qui excitantur damno alterius injuria nCbis dato , cum ira excitetur ex eo , quod damnum istud alterius injuriam bis datum existimemus. Quamobi em si opiniones hc minum de eo,quod sibi malum esse arbitrantur, nobis innotuere; haud dissiculter intelligitur, quinam in - . dato casu asicctus Cum ira simul cooriantur.
Iro , δε Quoniam Diures assi clus concurrentes appetitum vel averis intendatur. sationem volumentiorem reddere debent S. 6Oδ ; assectus vero vehementior est,si oppetitus, vel aversatio emcitur vehemen- tior s.cis.); ira uehementior evadit, prout iplures, vel pauciores offectus majore, vel minore gradu fidem sciantur. Quod si per propositiones praecedente, inquiramus,quinam assectust irae
673쪽
trat socientur ; veritatem propositionis praesentis a posteriori addiscere licet.
868. Quoniam injuriam ab altero nobis sectam aestimamus D finitio
ex damno, quod nobis intulit; damnum vero aestimatur ex eo ira realis.
quod sit malum respestu nostri, vel ejus, cui injuriam factam arbitramur 3 ira oritur ex opinione mali ex facto alterius nobis vel aliis emergentis g. 86a. . Atque in his consistit definitio rea. lis irae.
Si ira nasci debet ex opinione injuriae aliis factae, eam contrario a sectu impediri necesse non est. Juvatur autem amore ejus, cui fit injuria: juvatur quoque odio ac invidia quibus illum persequimur, qui damnum alteri intulit.
Si injuriarum praeteritarum memoria per praesentem no- Ceb mens bis refricatur 3 levi ex causa vehementer irascimur. Etenim ira ex levisi injurias praeteritas cum praesente simul nobis repraesentamus,ira non modo nascitur ex praesente, sed ex praeteritissimul g. 86a. . Quare cum perinde sit ac si injuriae omnes aliquando ab altero perpessae nunc demum sectae essent; causa quidem praesens levis est , sed omnis irae causa levis non est. Quoniam tamen nos ad praesentem tantummodo attendimus atque ex ea sola iram nasci arbitramur: vehemens ira nasci nobis videtur ex levi causa , & levis causa iram revera denuo suscitat. A posteriori intelligere poteris veritatem propositionis cX eo, quod levi ex causa vehementer irascentes, ubi iisdem exprobraveris, quod ob rem adeo leviculam ad tantam iram se provocari patiantur , respondeant sibi jam antea plures injurias suisse ab eodem illatas, aut ubi causam tantae irae ne generaliter quidem indicare voluerint , saltem regerant , se probe nosse rationem, cur tam vehementer irascantur. In se autem unusquisque pristinarum injuriarum memoriam facilius deprehendere valet, ubi re quadam levicula ad iram con-
674쪽
Non jam mentionem injicere Iubet injuriarum ab aliis nobis factarum&vi imaginationis cum iis, quas perpessi sumus ab eo, qui
jam ad iram nos concitat, confusarum, cum istiusmodi consus nes in omni a&ctuum genere obtineant atque eorundem Veheme tiam augeant.
g. 87o. De itis irae usui loquendi ae recepto signiscatui conformis.
Ira res notissima est fle ab omni affectit alio facillime distinguitur. Nemo igitur est . qui nesciat, quod irascamur , quandoqης μ ς' nos in altero ossensos esse existimamus, quodque ira rendat ad vindirum injuriae illatae. Ad vindictam tendimus, quate nus alteri nocere cupimus: quae cupiditas cum ex odio promciscatur f. 67 I. ), odium cum ira conjunctium esse agnoscunt omnes. Injuriam ab altero illatam aegre ferimus & sceminae ad vindictam inermes lachrymantur: quo ipso patet , Omnes agnoscere, quod trinitia perturbetur animus , quando irascimur. Nemo igitur alium affectum iram appellat, quam quem nos eodem nomine infignivimus. Inprimis autem in rem nostram loquitur Gasendus, ut nostra ex eodem desumsisse videri queamus, etsi dudum in Metaphysica Germanica eadem tradiderimus , antequam Operum Gosendi copia nobis facta fuisset,
quae paucos demum ante annos in manus nostras pervenere &quae nunc quidem, dum haec scribimus, primum evolvimus: quae ideo monemus , uc ex consensu judicetur modum, quo Venamur notiones rerum, non aberrare a veritate ae detegere, quae
ex aliis dissicilius addisci poterunt, quod ob verborum ubertatem ispius superflua admisceantur de ob eorundem vagum signifieatum determinationes genuinae non tanta iacilitate per-1piciantur , qua iam aliunde notae ex iisdem agnoscuntur. Ita autem Gogendus loc. cit. c. 7. s. scio. Iratus, inquit, & mOleste sert aversaturque acceptam injuriam,& illius causam autoremve odit , & ulcisci, seu nocumentum vicissim infligere cupit, & nocere essicereque, ut autorem poeniteat, sperdi,&
675쪽
ad nocendum audenter prorumpit, & non sine quadam voluptate ulciscitur ac nocet. Ex quo proinde essicitur , ut ira non tam simplex affectus, quam cincinnus quidam affectuum sit, ac definiri possit asseclus , quo anima prae dolore ob injuriam accipi visam ac odio in illius autorem concepto pristoreque incalescente ad ulciscendum concitatur , ut autorem facii poeniteat, neque tale quid amplius patret. Quoniam Gassendus monet iratum moleste ferre injuriam ab altero factam, ac animae dolorem ob eandem tribuit , molestia vero ab ipso dicitur, quod nobis taedium Vocatur, molestiaque ingens doloris nomine eidem venit, quemadmodum ex ejus tractatione de affectibus clarissime liquet; ad iram taedium insgne requirit ex injuriae nobis illatae Opinione ortum : cum quo quod odium constanter conjungatur , diserte monet. Eum igitur affectum irae nominu insignit , cui nos id nominis tribuimus f. 862. . Agnoscit etiam assectus complures alios simul oriri
R. coortos cum codem in unum confundi , quemadmodum a
nobis demonstratum est g. 863. & seqq0. Cetera quae definitioni adiniscet, vel flatum corporis concernunt, qui est irascentis , vel alliones ex odio in alterum prosectae sunt , quibus injuriam nobis faciam vindicare studemus : de quibus suo loco nobis dicendum erit in moralibus , utpote a definitione irae alienis. Cartisius breviter loc. cit. Artic. 6s. Malum ab aliis, inquit, patratum, cum ad nos non resertur, essicit solum ut illis insignemur ; sed cum refertur ad nos , movet etiam iram : id quod cum nostra definitione irae reali satis conspirat sj s68.) , si a disterentia inter iram & indignationem discesseris, quam hic non attendendam esse ipsa experientia docet. Etenim ex Verbis Cui Iesu non aliud colligi potest quam quod indignatio assectus lenior videatur, quam ira, ita tamen,
ut sub ira comprehendatur. An vero ira tantummodo gradu disserat ex ipsius mente ab indignatione , an indignationi aliquid sit peraddat, non tutis liquet. Posterius tamen proba-ί Tolo i I bcEOiuia O o o o bilius
676쪽
Part. II. IS I. cap. III. bilius videtur ex adjecta vocula etiam. Quicquid sit, eXperie tia satis loquitur, subinde nos irasci ob injuriam aliis factam e dem prorsus modo, ac si ea nobis sa 'a suisset, ut adeo ad aliquos saltem casus respexisse videatur Cartesur, in quibus disserentia
Per cupiditatem vindictae intelligimus cupiditatem maIi a terius , propterea quod ipsum consideramus tanquam causam mali nobis praesentis.
E. gr. Mevius propalavit consilia Titii quorum ipsum participem lacerat. atque propositum ejus irritum iecit. Titius adeocomsilium nocendi Mevio capit. ex damno ejus gaudio assiciendus. Crupit igitur malum Mevii, propterea quod is causa mali ipsi praesentis. Atque ea vindictae cupiditas est
l. 872. Ira cum vindidia cupiditate conjungisur. Conjungitur enim cum odio ejus, qui injuriam nobis fecit, seu mali nobis pra semtis causa est l. 862. , adeoque iratus ex taedio ejus, cui irascitur, voluptatem percipit, & ideo gaudet quod is tristitia assiciatur g. 664. . Quoniam itaque malum ipsius bonum fibi existimat immo propter odii vehementiam g. 862. valde bo num opinatur ; malum ejus,cui irascitur, ideo cupit, quod eum tanquam caulam mali sibi praesentis considerat. Cum ira itaque cupiditas vindictae conjungitur cf. 87O. . A posteriori setis manifestum est, cum ira arcto admo. dum vinculo connexam esse vindictae cupiditatem. Audias enim iratos nescio quibus diris devovere eum, Cui irascuntur, immo ubi praesens fuerit, ad eundem verbis , vel faelis laedem dum eosdem impelli videas. Cupiditas vindictae in irato adeo manifesta est, ut eam ideo irae definitionem ingredi seco. pit Gainendus, non attendens ad id , quod vindicta cupiditas ex odio fluat ox eo orto, quod nobis displiceat factum al- serius, quia in nos injuriosum, seu quod factum alterius nobis
677쪽
De affectibutis strepraesentemus tanquam malum respectu nostri cf. 677. .
Multa ex cupiditate vindictae fluunt, quae in iram observantur. Spirat eam vultus & gestus: tendunt ad eandem verba & facta.
Si taedium quidem percipimus ex injuria nobis ab altero Indignaris illata, a vindictae tamen cupidine alienum habemus animum, quomodo Indignatio oritur. Germani voeant b)fe tedii. Atque adeo se patet iram ab indignatione cupiditate vindictae derere. μή nVidetur ad hanc differentiam respexisse Cartesius, dum indignationem ab ira distinxit. Sed quCniam Vindictae cupiditas ut plurimum abesse solet, ubi considaramus injuriam aliis ab altero, non nobis illatam; ideo ad istiusmodi casus animum advertens sibi persuast i adignationem constanter orixi. ubi nobis repraesentamus triuriam aliis, non nobis ab altero factam.
Si alterum amamus ei irascimur, qvi ipsi isuriam lat. quodsbr. Etenim si alterum amamus, eum consideramus tanquam alteri inj- nos ipsos g. 639. , consequenter quae ipsi insertur iniuria ea no his illata putatur. Enimvero ira nascitur ex injuria nobis illata I s. 86r. . Ergo etiam nasci debet ex injuria et,quem amamus, illata. A posteriori propositionis veritas confirmatur ex eo, quod irascamur ei, qui amico nostro injuriam fecit , ac de causis irae qua siti, vel prorsiis censuram aliorum incurrentes. quod irascamur ei, a quo offensi non simus , respondeamus, nos adeo regre serre injuriam alteri illatam , ac si nobismetipsis illata suisset. Iram in hoc casu non differre ab ea , ad quam injuria nobis facta concitamur , experientia loquitur. Adesse vindicta cupiditatem, verba & facta loquuntur.
Ecce tibi casum unum, ad quem Cartesiat non respexit indigna tionis causam investigaturus.
Si alterum odioprosequimur , ei irascimur ob iniuriam Ira ex Mabii faciam. Etenim si eum odio prosequimur , taedia ejus
678쪽
66o Part. II. Sest. I. Cap. III. g. 669. , consequenter malum ipsius appetimus 3. 6I3. J.
Quoniam itaque occasio aliis male faciendi in votis cst, quemadmodum ex notione appetitus lacile intelligitur q. 179. , injuriam aliis se istam tanquam nobis sa iam intuemur, vel laltem imjuriam aliis faciendo nobis ab eodem injuriam fieri arbitramur. Nascitur vero ira ex injuria nobis illata f. 86 a. ). Ergo etiam nasci debet ex injuria aliis ab eo illata, quem odio prosequimur. A posteriori iram in animo nostro exardescentem Observamus, quando narratur eum, quem odio prosequimur, i juriam fecisse aliis, modo hos non itidem oderimus: quae determinatio ex hypothesi propositionis praesentis exulat, adeoque ei tacite superaddi minime debet. Eandem observamus in aliis tanquam ad casum praesentem pertinentem , quando iram excusaturus hanc affert rationem, quod is, cui irascitur, dignus sit odio, & caulas odii promeriti recenset.
Ecce tibi casum adhuc alium, ad quem Carrasus animum non advertit disserentiam irae ab indignatione traditurus in definitionibus causalibus Facile autem dasus quidam attentionem nostram subterfugiunt,quando eos non praesentes sistit memoria,propterea quod eos non adeo saepe fuimus experti, sicuti ceteros. Absit igitur ut quis carpendi animo proserri existimet, quae ianimo tuendi nostra proferri amor veritatis suadeti
Quoniam ira excandescit animus, fi eum amamus, cui
injuria insertur q. 8 q. , vel si eum odio prosequimur, qui
steri injuriam insert cI. 87s. , Multo magis animtis ira exa descere debet, si eum amamus , cui ivuria si ab altero ; alterum vero, qui injuriam infert, odio prosequimur.
Fieri potest ut in hoc casu ira sit major, quam quando aliis ob iniuriam nobis factam irascimur. Vehementia enim irae. in casu priori a magnitudine amoris, odii ac injuriae illatae; in posteriori a
magnitudine illatae injuriae pendet sola. nisi affectus socii alii com currant s. 863. . , vel ex accidenteintendatur ira s. 867. 3. ' . I. 877-
679쪽
Si eum amamus, qui nobis, vel aliis iniuriam facit, ei non quando irascimur, sed tantummodo indignamur; immosubinde ne quidem tanti mo- indignamur. Si enim perpendimus injuriam nobis vel aliis do in ilπ' factam, alterum Consideramus tanquam causam mali nobis praesentis, adeoque malum existimamus, quod id fecerit alter 9:1 f. 36S. , consequenter taedium ex eo percipimus, quod id secerit f. 6i3. Et quia eum, qui injuriam intulit, amamusper Θporri cx ejus taedio, consequenter ex eo, quod ipsi malum est 9.6i3.), ipsimet taedium percipimus ok. 642.). Impossibile igitur est ut idem nobis repraesentemus tanquam valde bonum β. 6iet. Psilol.& f. 28. Onto ), consequenter ut idem cupiamus g. 8OS. P. QuCniam itaque a taedio ex injuria illata percepto abest cupiditas vindicti: g 87IO ; et,qui injuriam intulit, tantummodo indignamur cf. 373. immo si tantus fuerit amor,ut obctet, quo minus tadium ex injuria nobis facta percipiamus, dum alterum non malo in nos animo, vel ex proposito quid fecisse arbitramur, ne quidem indignamur . cit. J. A posteriori idem confirmant exempla parentum liberos impense amantium, qui iis tantummodo indignantur, quando laedunt, vel injuria assiciunt alios; nequaquam verΘ vindictae cupiditate in iram abripiuntur. Similiter huc spectant offensae
amicorum, quos insigniter amamus , nos tantummodo ad indignationem provocantes, non vero ad iram,ut adeo vindictae cupiditate vacuum habentes animum facile in gratiam cum iis redeamus ac illatam nobis injuriam ipsis condonemus.
Atque ita patet indignationi locum esse non modo in casu injuriarum aliis illatarum, sed etiam in casu injuriarum nobis factarum. Quoniam ab indignatione abest vindictae cupiditas,quae cum ira coniungitur 872. P; illa in querelis.haec in convitiis ac minis terminari solet, nisi assectus alii intervenerinti Quicquid sit, querelarum tamen in casu priore, convitiorum ac minarum in posteriore semper supererit vestigium aliquod.
S. 878. Cum indignatione odium quidem oritur sed vires non ca- sdiummo Oso 3 piti iussignati
680쪽
662 Pist. II sea. I. cap. mne quomodo pit, quin statim potius extinguitur. Etenim indignantes alteri se habeat. taedium percipimus ex injuria, vel aliis illata f.873. . iniare eum nobis iactum alterius displiceat g. 342. , odium adversus eum oritur cf. 677. . Quoniam tamen ab indignatione abest vindictae cupiditas 3 873. , adeoque indignatus alteri quod malum est laedenti minime cupit o. 87I. 3 ex eo, quod malum est laedenti, consequenter quod eidem radium creat f. 6I3. , voluptatem minime percipit f. 8OS. . Quamobrem eum voluptas ista ex odio fluat 3. 664. 3 odium vires non capit, sed statim extinguitur. Hinc observare licet a posteriori , quod indignantibus quidem suboriatur subinde impetus quidam ad vindictam, sed qui statim rursus supprimitur. Audias etiam indignantes in haec prorumpere verba : Eum, cui indignantur, dignum esse hoc, vel isto malo ob injuriam sibi, vel aliis illatam ; non tamen ipsi mala imprecari, quemadmodum a vindi 'ae cupidis fieri solet. Atque inde satis perspicitur adesse odium, sed statim reprimi.
nuodsi taedium eae injuria ab altero illata perceptum Seiarit exiguum, odium in indignatione praedomnatur, ei si vim non capiat. Quando enim taedium ex injuria illara ab altero perceptum suerit exiguum, odii magis conscii sumus , quod cum indignatione oritur, quam taedii ex iniuria percepti, adeoque odium praedominarur. Sed cum in indignatione vires capere
non possit, ut scilicet ad Vindictae cupiditatem procedat c=387 ; hoc non obstante quod vires non estpiat praedominatur. A posteriori confirmatur propositionis veritas , quando observamus, quod se ab aliis omnis intelligentes conqueran tur quidem de injuria sibi facta & dignum alterum , qui iniuriam intulit, hoc vel isto malo Pronunciant A corura ne