장음표시 사용
51쪽
cis, quae sint a materia abstra la, re in his dei non stratio
procedite κ notiori essi in pis,& notioribus Fin natura. s. ex calisis in esset ius, vii dedi demo stratio Pp qii id. In A. busta atri vero non sunt eadem magis nota limplicite oc Ilio ad nos. s. in nariirali as,in sbus pleri in v effectpiensibiles sunt magis noti sitis causis,ae ideo utinati ira tib .in pluribus proces tur ab his, quae sint minus nota Firi naturant, re magis nota quo ad nos, ut dri n. i. Physi. Et
hoc modo dea non strationis intendit hic vii. Et hoc est Φdicit, et aa illud qcrest certum Fin nauara, ct qaeest fini r5γnem notitis, fit certius quo ad nos ex his quae sunt incerta Flu i iamra,certiora aute quo ad nos, per istu modu tenta
dum est iterum aggredi de antina,demonstrando diffinitionem eius supra posita ilia Deinde,cum dicit.
Rone.n. dis itiua non solu esse significare, ut coplities direre dissones viar,sed etia in ipsa cana inesse
ac apparere op3. Nucaute distanu costares, ut cola clusiones esse viar, veluti quid e quadratio, colaelios urs laterum aequalium, anguloruq; rectoru, squaIis altera ex parte longiori figurae inti disto talis cochasionis occupat locum. At ea quae quadrationem inuentionem esse medis dicit, iplis rei profecto cain
sim ut patet assignat, Non e uim solum quod sit, oportet diffinitivam
rotae ostendere, sicut plures terminorii dicunt, sed& cam inesse,& apparere. Nunc aute sicut cocrones, rones terminorum sunt, ut quid est tetragonismus, aequale altera Ptelogiori, orthogoni uesse aeqlaterale. Talis aut e terminus,ro cocsonis . Dicens aut e tetragonismus est mediae inuentio rei causam dicit. Assignat rone pdios linetionis,on dedo Q aliq diffo/nes sui iidem fabiles. Et hoc est qddicit, i, id ops iteru aggredi de aia,sa op3 q, ro dii linitiva no solis dicat hoc qinest aa,siciet plures terinitioru . i. dii sone diculi sed ora etiau, indifl5neia gaica,&Φst dissone dicet ean Ad,denisi
si ei disso q dicit solii sa. Inueniunt aute multae rones terminorii. i. dissones q sunt scilic5croii es. Et polii texepluin geonietricalib'. Ad intelliglaia scieti dii est, in figuraru qdrilatera di,qdsi lint oes angulos rectos Vocati Orthogonia. i. superii cies recto hi angilloria, qda aut nolint angulos rectos,revocat Rhomboides. bciendi et tauteu, orthogotii orsiqda cosistite κ olb'laterib' aeqIib'etvocatqdram siue tetragonisin', qaesa aute no h et oia latera squali ut quo tamen qlibet duo latera libi opposita sunt aequalia, oc vocatur huiusmodi orthogomuiri altera parte longius,sicut patet in sequentibus ligu is.
Orthogonium quadratum seu tetragonismus
tu .stera parte inius Item sciEdum est et, in qualibet sit perficia rectoriim an gutoriim,dux rectae lineae,qus angulum rectum conclii dunt dicunt totam superficiem continere, quia cum alia duo latera sint aequalia eis, unum quod suo opposito: necesse est,q, una prasictarum linearum, rectum angulii concludentium mensuret longitudinem superficiei recta. giile,re alia latitudinem, unde tota superficies rectangu lacosiirgiteκ mictu unius in aliam. Vnde si imaginare.
rnu Φ Vna earum moueretur per aliam, consurgeret ta/
Iis superficies. Item sciendum est,q, cum in orthogonio 'aest altera parte longilis,ditae lineae continentes ipsum, sine inaequales, si accipiatur inter eas linea media in pro portione, Oc dueatur in seipsam, fiet quadratu in aeqtialeiatera parte longiori. Et quia haecdem sistrationiblis geo. metricis dissusnm esset ostendere, sufficiat hoc ad presens
manifestare innumeris. Sit igitur orthogoniu altera parte longius,cuius maius Iatus sit notiem palmorum, minus vero quatuor. Accipiatur autem linea media in proporatione inter e quae. s. si int seκ palmorum. Qitia sicut se habent sex ad nouem, i in quatuor ad sex. Qii ad ratum autehuius lineae,erit aequale praedicto Othogonio altera parte lotigiori. Qiiod etiam in numeris patet. Nam quaterno Dem sunt triginta seκ. Similiter etiam sexies sex sunt trigiuta kκ. Hoc est ergo quod dicit, et, si qusratur quid est tetragoni simis. i. quadratum,quod est aequale altera parte longiori, assignabiti ir talis dii sinitio, ut dicatur esse ortho go nitim F. i. stiperficies rectoruin anguloriani AE aequitate. rate. Fidest habens omnia latera aequalia Occ.η Talis a te in terinitius .Fidest talis diffinitio est cratio coii clusioλii sy. i. per dei non strationen conclusa. Si autem aliquisse dissiliat,dicens, i, qtiadratu est intientio iii edisj. s. Iineae mediae in proportione ii iter dito latera inaeqii alia orthogoii'. altera longioris. i. orthogonium costitutum
ex tali linea in ueta,qiii inquam sic diffinit dicit causam rei. FAttendendum est autem et, hoc exemplum, quod hic induci uir,est simile es,quod intendit circa anima, qu stum ad aliquid. s. quanti im ad hoc , dei nonstretur disso anims, non autem quantum ad hoc q, demonstretiit domonstratione dicente pa quid. Deinde,cum dicit.
Dicamus igitur, hic considerationis initio sum/pto, animatum ab inanimato, vita seiungi. Atm cum multifariam viuere dicatur, etiam si unum tantum istorum insit, vivere illud dicimus cui inest, ut intel/lectus, sensus,motus loco,ac status, & insuper motio nutrimento accomodata,& accretio, decretiove. Dicamus igitur,principium accipientes intentionis,rei determinari animatu ab inanimato,in vivem
do.Multipliciter autem ipso vivere dicto, & si unualiquod horum insit solum, vivere ipsum dicimus ivt intellectus,& sensus,motus,& status secundum locum . . Adhuc autem motus, & status secundum MDmentum, dc deaementum,& augmentum.
Incipit demonstrare distinitionem animi superius postam modo prsdicto. s. per effectum. Et utitur tali demostratione. Illud quod estprimum principium vivendi,est
viventium corporum actus oc forma. Sed anima est prismum principium Viuendi, his quae vivunt et ergo est cor poris viventis actus,oc forma. Manifestium est autem,hse demonstratio est ex posteriori .Eκ eo enim, P anima est forma corporis viventistest principium operum V iis, oc non econuerso. Circa hoc ergo duo iacit. Primo ossendit,u, anima est principium vivendi. Secudo Q primum principiis vivendi est sotnia corporis viventis: ibi Qtioniam autem quo vivimus,oc sentimus. γ Circa yrimuin tria facit. Primo distinguit modos viventium. Secundo
ostendit,u, anima est vivendi principium: ibi Unde ocvegetabilia omnia Δ αγTerito maiiifestat quomodo se
52쪽
habeant partes animae ad initicem, secim di im quas est x principium operum vitae: ibi cumini aritem Vnum. quod in horum. F Dicit ergo prii io, in ad prosequen/duin nostram intentio iam , qua iniendi miis demonstra. re diffinitionem animae, oportet hoc qita si principium accipere:qubdanimatum distinguitur ab inanimai Oilivitiendo. Animata enim vivunt, sed in animata non vi. tiunt. Sed cum militi pleκ sit modus vivendi, si unus tan uim eorum insit alicui, dicturillud vivens,& anima tum. Ponit autem quatuor modos viiiῆdi,quoris in unus est per intellectum: secundus per sensiimi tertius per inootum,& liatum Iocalem:quartias per motum alimenti, scdecrementi, re augmenti. Ideo autem quatuor tantum modos ponit vivendi, elim supra quinque genera ope rationum animae posuerit, qilia hie intendit distinguae modos Viuendi secundum gradus vitientium. qui distinguuntur secundum haec quatuor. In quibusdam enim vi
ventium inueniuntur tantum alimentum, augmeimim,
de decrementum, stilicet in planus. In ciuibusdam au. tem, eum his inuellitur sensus sine motu locali, sicut in animalibus imper laetis sicut sunt ostreae. In quibusdam Fautem, ulterius inuenitur motus secundum locum, siciit in animalibus persectis, quae mouentur motu progressiotio, ut bos, re equus. In quibusdam autem, cum his ulterius iniunitur intellectus,scilicet in hominibus. Appeti. tiuum autem , quod est quintii in preter haec quatuor, non facit aliquam diuersitatem in gradibus viventium. Nam ubicunque est sensus : ibi est oc appetitus. Deinde, cum dicit.
Quapropter, de Hai uersae plantae videntur vitiore, quippe cum videantur in seipsis vim habere talem atque principium, quo ad contraria loca, tam incrementa, si decrementa suscipiunt. Non enim sursum quidem accrescunt,deorsum autem non aca scunt, sed ad utranqi similiter differentiam, de omni ex parte semperi, nutriuntur.& eous 3 vivunt,quo ctisque possunt alimentum accipere. Vnde& vegetabilia omnia videntur vivere. Viν dentur autem in seipsis habentia potentia, prin/cipium huiusmodi, pcr quod, augmentum, di de trimentum suscipiunt, secundum contrariCs locos. Non enim sursim quidem augemur, deorsum au/tem non, sed similiter ad viratu, & in omnes partes continue aluntur, de riuunt, quousque possunt acci
pere alimemum. Manifestat quod anima est principium vivendi sectindum omnes modos praedictos. Et circa hoc tria taciti Primo ostendit,quomodo anima est prinbium Viuenodi in plantis. Seeundo in animalibus: ibi seni mal au. tem propter sensum oce. γ Tertio ostendii quid dictum sit; oc quid restat diem dum i ibi spropter quam autem causam oce. γ Circa primum duo facit. Primo osten dit quod anima est piincipium vivendi in plantis, ct di. citqilodeum dictum sit quod quibuscunque inest unum
quatuor pr dictorum modorum viventium dicuntur vivere : sequitursuod omnia vegetabilia vivant. Oni nia enim in seiplis habent potentiam quandam,oc prin cipium, quo suscipiunt motum augmenti, ec decremen ii. Et quod hoc principium non sit natura, sed anima mamsessu in est. diam natura non mouet ad contraria loca,motus autem augmenti oc decrementi est secundum contraiia loca. Augemur enim vegetabilia Omnia, non solum sursunire deorsum, sed viroque modo. Alanisti sum est ergo quod prinei pium horum motuum non est nai lira,sed anima. Nec solum vegetabilia vivunt, dum augentur,oc decrescunt: sed quaecunque nutri tur tam
dhi vimini,q ianditi possimi aeeipere nutrimentum, per quod fit augmentum. Secundo ibi.
Atque haec quidem vis, a caeteris seiungi, sepa rarique potest, caeterae autem in ipsis mortalibus ab ista neci ueunt separari quod quidem in ipsis per spicitur plantis . Nulla enim prorsus in ipns ut patet alia, prpter hanc, animae potentia, atque ossicium inest. Quere igitur, ob hoc prineipium vi xiventibus competit. Separari autem hoc ab aliis possibile est, alia ait Tex. estem ab hoc, impossibile est in rebus mortalibus. Manilistum est autem in his, quae vegetantur . Ne que enim una inest ipsis potentia alia miniae. Vi uere igitur, propter hoc principium inest omni/bus inuentibus. Ostendit quod predictum vivendi principium, in primum,α separabile ab alqs. Et dicit quod hoe, sciliocet principium augmenti, re alimenti potest separari abal is princip is vivendi, sed alia non possunt separari ab eo in rebus mortalibus. Qiiod ideo dicit, quia in re hiis immortalibus,sicut sunt substantiae separat x,α cor pora ecclestia, si tamen sint animata, inuenitur intelle Guum line nutritiuo . Quod autem hoe principiumst separabile ab at is , manifestum est in his, quae vogetantur, idest in plantis , in quibus nulla alia potentia animae inest, nisi huiusmodi. Eκ quo manifessiim est, in illud proprer quod primum inuenitur viis in rebus mortalibus,est principium augmenti, re alimenti, quod vocatur anima vegetabilis. Deinde, cum dicit.
Animal autem est ob sensum primo. Nam Sc ea, quae non cientur motu,nec mutant locum, sensum autem habent, non solum vivere dicimus, sed etiam animalia nucupare solemus.Videntur autem & h iuscemodi animalia multa esse,quae cum sint natura loco manen ,habent solum sensam. Animal autem propter sensum, primum. Et namque quae non mouentur , neque mutam locum habent autem sensum , animalia dicimus, ex non vivere solum. Videntur autem dc huiusmodi multa esite animalium, manentia autem cum sint natu/ra,habent solum sensum.
Μani se fiat quomodo anima est principium Viuei di in animalibus. Et ei rea hoe duo iacit. 1 imo dicit quod primum dicitur aliquid esse animal propter senosum, licet animalia quaedam et sentiam, oc inoueamur. Ea enim dicimus este animalia, non solum vivere,quo licet non mutent locum,tamen habent sensum. Sunt. n. multa animalium talia, quae naturaliter manent in eodEloeo, octamen habent sensum,sicut ostreae, quae non in uentur motu progressivo. Stando ibi.
At vero ex sensibus, tactus primo cunctis anima libus inest, atque ut vegetatiuum a tactu, scii sitique omni, sic a caeteris tactus separari sensibus potem Eam autem partem animae vegetatiuam dimus ei se, cuius, re plantae participes sunt. Ani nolo voro cuncta, ipsis, viiii habere sentiendi tactu vi/
Sensuum autem , primo inest omnibus tactus Sicut autem vegetatiuum potest separari a ta ν
α omni sensu, sic de tactus ab aliis sensibus. geta
53쪽
tiuum autem dicimus huiusmodi parte animae, qua vegetabilia participant. Animalia autem Omnia videntur tangendi sensum habentia.
Ostendit in inter alios sensus,primo inest tacitus aialiubus Qii Drobat ex hoe,lsciit vegetatiuum potenseparari a ab omni sensu, si e tactus potest separari ab aliis sensibus. Multa. n. sunt animalia, quae solum sensum tactus habent , sicut animalia imperiecta. Omnia autem animalia habent sensum tamis. vegetasuum autem principium dicimus illam partem antitas,qua etiam vegetabilia. i. plantae participat. Sic igitur eκ praedictis
patent tres gradus viventium. primus est plantaru. secundus Malium imperfectorum immobilium, quaeli Miso. tum sensum tactus . tertilis est at aliuni persectorum, quae mouentur motu progressivo,quae etiam liti talios sensus. Alanifestum est autem, auarius gradus est eorum, quae
habent cum his etiam intellectilin. Deinde, cum dicit.
At quam ob causam istorum utrunm fit, postea
dicemus, ac explanabimus. Nunc eousi tantum discatur: animam inquam principium esse eorum, quae dicta his else diffinitam, vegetatiuo, lensiti uo,intellectivo, & motu . Propter quam autem causam utrunq; horum acicidit posterius dicemus. Nunc autem intantum dυctum sit solum,m est anima, horum quae dicta sunt,
principium, dc his determinata est vegetatiuo, sensi. tiuo,intellectivo, &motu . Ostendit quid dictum sit,dcquid refiat dicendum. Et
cycit, i, posterilis dicendum est, id quam caiisana viruΦhorum accidat. s. q, vegetatiuum potest elle sine sensu,et i tactus sine aliis sensibus. Hoe. n. diceti fine libri. Nue autem lassiciat, inmittit m dictum esse, in ala est principiuviuendi siti predictos modos, de in diuincta est istis quatuor. s. vegetativo, quod est in plantis, Oc in omnibus vi uetibus,ec sensithio,qiiod est in omnibus aialibus, ec time ellectitio, quod est in omnibus hoibus, oc motu pro essu qui est in Oibus aialib' persectis sensu vel intellectu.
Quaerendum autem est, utrum horu unuquod psu anima,an aiae pars. Et si pars,utrum hoc pacto, ut sit separabile ratione latum an etiam loco. . Utrum autem unumquodl horum sit anima, an pars animae,& si pars, vinam sic, ut sit separabilis ra/tione solum, an etiam,& loco.
OSTENDIT superius Philosophus, in anima est
principium vivendi, secundu diuersa genera viis. Et ideo nunc inquirit qualiter principia vivendi, secundia dirier sagenera vitae se habeant ad animam,dc adinvicZEt cira ea hoe duo laciti Primo mouet quaestiones duas. Quaru Prima est. Cum anima,qus est principium uiuenchait determinata vegetati O,sensitiuo,mothio secudum Iocum,oc intellectium virum quodlibet eorum sit anima per se, aut sit pars animae. Et manifestum est, Fin his quae tantu ugerati renittriuntur,sicut in planus, vegetatiuum est animi In his autem,qusvmetantur,& semiunt si pars Mim et similiter est de atris. Secunda questio est. Si unuquod Φ p dictorum est pars anim puta , cum omnia inueniamur in una anima,scui in humana, utrum hoc inodo sint partes, i, separemur abinuicem solum secundum rationem,ut. s. sint diuersς potentis, alitetici se par, turloco, α si ι , utpote invia a parte corporis sit semsuiuum, in alia appetiti uia, in alia motitiis, oc sic dealqν, stetit quibusdam visum fuit. Secundo, cum dicit.
At qui de nonnullis quidem istorum videre, di γs emerech facile postumus, nonnulla autem dubita. timem ha tat. Icim ut plantae nonnullae diui , s
iunctae*,videntur vivere, propterea st anima quae
est in istis, actu quidem in unaquam plata est una: po stly 'si'
tentia vero plures, se& circa aias Videmus animae disserentias fieri,cum inciduntur animantiu ea quae ' μμ insecta voramus r utra v namp partium,&sensum habet, di motu loco cietur . Quod si stia sum habet, Nimamnationem,ec appetitum etia habet, ubina vest senius,ibi dolor etiam existit, atq; voluptas. At ubi sunt haec, ibi necessirio cupiditas etiam inest.
De quibusdam quidem horum, non est difficile Πη co
videre, quaedam autem dubitationem habent. Sis nλῆ- φ-cut enim in plantis, quaedam diuisa videntur vivere separatastinuicem, tanquam existente in his anima actu suidem una, in unaquaq; planta r potentia autepluribus, sic videmus,& circa alteras vis erisias animae accidere, ut in entomis decisis. Etenim sensum utraq; partium habet, de motum secundum locum.
Si aute sensum, &phatasiam & appetitum,Vbi quidem enim sensus est, dc tristitia,& lptilia est. Vbi autehaec sunt, ex necessitate,& desiderium est,
Soluit propositas quaestiones Et primo secundam.Secundo primam. ibi Q. autem quibusdam aialium. γCirea primum duo iacit. Primo,soluit seculam qonem, quantum ap secundam partem ostendensi virum partes animae sint separabiles loco. Secundo, quantum ad primam .ut in. sint separabiles rone. ibi Rone autem in alters σαγDicit ergo primo, P de quibusdam partibus animae, non est difficile videre: utrum sint separabiles loco. i. subiecto, sed de quibusdam dubium est. Et ad ostendendum,m in quibusdam hoc facile est videre, praemittit similitudinem deplantis. ibi Sicutin .in plantis. γdicti Q quaedam partesdiuisae ab eis, oc separatae abal as par. tibiis,videntur vivere. Et hoc manifestatur per lio . in musculi abscisi inseruntur,vel plantantur,o coalescun quod non esset nisi remaneret in eis visa, repre eos quis Legito anima,quae principium vivendi,quod eontingit tanqua supra in in unaqua p planta, anima sit una ina ,5c multipIex fine lLia in potentia. Sicuti n. a dcte videtur in sormis eo orti dclib.et.
naturalium in animatorum:ita in eis,quae propter ii in t . 6. persectionem non requirunt diuersitatem in partibus,
in aliquo uno toto ala est in una, oc plures in portitia, sicut R. ipsum corpus est unum in aetis,et plura in potentia. Potest. n. diuidi unumquod in eorum in diuer fas partes similes specie,sicut patet in aere, aqua,oc in corporibus mineralibus. Vnde oportet, Q si partes sunt similes specie adinvicem,& toti,it forma specifica post diuisionem sit in utram paretium .Et eadε ratione,quia ani/ma planis imperfecta est in ordine alarum, non requirit magnam ditiositatem in partibus. undecua totius potest saluari in aliqua partium. Et se etia videmus in aths diseserent is animDucut in intomis decisis. i. in animalibus,qus decisa vivunt, quia Vtracp partium habet sensum. Dod patet ex hoe,. retrahit se, si pune tur. Et etiam habet motum Fin locum,ut ad sensum apparet. Sic ergo in via oceadem parte apparet,&sensiti inim, de motivum
princinium. Et si es ibi sensus,necesse est,.sit ibi phan tasia. 'hantasia autem nihil alii d est, o motus factus a sensu Fn actinn,ut infici dicitur. Et similiter si habet senis Lib. 3- sum pars decisa, necesse est, ιδ habeat appetitum. Ad sem T cO- sum. n.de neccilitate sequitur Ixtitia, dc talitia: sue dele,ctatio,&dolor. Necelle est. n. si sensisse percepti est co/ueniens, m sit delecitabiles autem est nocivuna,.sit dolorosum. Vbi autem in dolor, et delectatio:oportet,sit desiderium,et appetitus,unde necesse est, Q si pars decisa sentit, letiam habeat appetitum. Sic ergo manifesti est, Q metatiuum, sensitiuum, appetiituum, oc motivum in enunitur in una parte deci quo patet,in non dis distinguuntur
54쪽
sii nausitur loeo in eorpore animalis . Sid de quibusdam
potent as particularibus,manifestum est, ci, distinguis uir loco. Visus. n. manitate non est nisi in octilo, auditiis iii aure,olfactus in naribus, stus in lingua,& palato. Sed primus sensiis,qui est tactu, ec necessarius animali,est in toto. Sed indicit in phalasa est in parte detisa, videtur esse dubium. Nam a quibusdam, phantasiae attribuitur determinati in organum in corpore. Sed sciendum est,. phantasia inuenitur indet ominata in animalibus ini perseetis: in animalibus ureo persectis determinata, sicut infra in tertio dicetur. Organis ergo aliquod determina. tum phantasiae attribuitur,ad maiorem persectioitem,et determinatioti sui actus, sine quo phantasis actus nullo modo esse posset,sicut a bis visus nullo modo potest esse sine oculo. Sic igitur manifestati it, in in quibus potentiis anims, non est difficile viderer ut in Iuli separabblesloeo. Deinde, cum dicit.
De intellectu vero, contemplativam potentia modum quicquam est manifestum, sed videtur hoc animae genus esse diuersum . idq; solum, perinde atque perpetuum, ex eo quod accidit seiungi, separit po/test . interas autem animς partes, separabiles qui, dem non esse, ut quidam aseruerunt, ex his quae diximus patet. De intellectu autem, & perspectiva potentia, ni hil adhuc manifestum est,sed videtur genus alterum animς esse, &hoc solum contingit separari, sicut aeternum a corruptibili. Reliqus autem partes animae manifestum ex his, quod non separabiles sunt, sicut quidam dicunt.
Ostendit in qua parte animae circa hoe possit esse du/hilini. Et dicit, . de intellectu, re quoci in P nomine Vo/cem perspectitia potentia. 1 speculativa, nihil est adhue manifestum. Nondum. n. pere quae dicta sunt apparet utrum habeat aliquod organum in corpore, distinctum loco ab aliis organis, vel non distinctu. Sed tamen qua n. tum in superficie apparet, videtur sit alterii genus ani mae ab at is partibiis animae. i. alterius natur , et alio modo se haberis,scis hoe solum gentis animae postit separariabat is partibus animae, vel etiam Φ sit separatum ab organo corporeo,sicut perpetuu a corruptibili. Sedis reliquae partes animae ii 5 sint separabiles loco abinuicem,
manifestum est ex praedictis. Deinde, eum diciti Ratione vero differre, non obfraria esse videtur. Sensiti uinant ratio diuersi est a ratione principii opinandi siquidem diuersa sunt sentire, ac opinari,&vnum qu φ dictorum similiter. Ratione autem,' alterr,manifestum est. Sensiti/uo enim esse, & opinativo i alterum . Siquidem &
sentire ab ipso opinari. Similiter autem & aliorum Vnumquodq;, quς dicta sunt.
Ostendit,sini separabiles ratione. Cuiuslibet. n. m. tentis ratio est,fim ordinem adactum et unde necesse in sia,ctu int diuersi fim spina, in potentis habeam diuersam rationem speciei. Et hoc est,quod dicit, in alterum est esse sensititio,ia opinativo. i. intellectitio,id is altera est ratio viri uis potentiae, si sentire est alteriim ab opinari, dc si est de priai us alna potent is. Deinde, clim dicis.
At vero quibusdam animantium cun partes ut patet,insunt,quibusdam nonnulis, sunt & quibus a latum inesse videtur,at 3 idipsum differentiam animatium facit. in autem ob cauum ita sit, posea perscrutabili ur. Eadem de circa sensus feri sane videmus. Quaedam enim omnes,quaedam aliquos, quaedam inuna duntaxat laceu videntur , tactum
inqua ipsumqqui deest oIum maxime necessarius. Ad hςe quibusdam animalium omnia insunt lice, quibusdam vero quptam horum, alteris autem una solum .Hoc autem facit differentias animalium. Propter quam autem causam sit factum, posterius intendendum est. Similiter autem&circa sensus accidit. Alia. n. habent omnes,alia vero quosdam, qupta vero Vnsi, maxime necessarium, tactum. Soluit primam qon ,α dicit, Φ hie facit disserentia in animalibus, et, quibusdam animal uini insunt omnia praedicta, quibusdam vero quaeda in horum, alus vero unum solum. alii sciano autem inest unum sotu prae dictois,oportet in illud sit anima. In quibus vero insunt plura, quodlibet est pars aninas, sed illa anima denomi. natura principaliori, vel sensitiva, vel intellectiva. in
re autem hoe ut, et, quaedam habent unum,quaedam plur quaedam omnia, posterius dicetiar. Et sicut accidit cir ca potentias animae,ita accidit circa sensus. Quaedam. n. habent omnes sensus, sicut animalia persectis, quaedam vero habent quosdam sensus, sed notio innes et ut talpa, . quaedam vero habent unum maxime necessarium L Minim, ut animalia imperfecta. Potast autem dc lixe particula ad alium sensum refereri, ut dicatur id quia superius ostenderat Philosophus, Φ partes animae non sunt sep rabiles abinuicem, Ioeo vel subiecto, in animali in quo sunt,q)propter hoc etiam non separentur in diuersis animalibus,sed cuicuit in inest unum, inessent oia. Et ideo remouet hoc in hae particula. Deinde, cum dicit.
Quoniam aute id quo vivimus, quoue sentimus, bifariam dicitur,dc perinde ait id quo scimus, de id etiam quo uni sumus atl valemus,quoddam enim scientiam,quoddam animam dicimus, quippe cum utro scire dicamus, dc aliud lanitatem, aliud parte corporis aliquam, vel totum dicimus corpus. At*horum utrunm,tam scientia et lanitas,forma quodadc species est,& ratio,ec tanquam aetiis suscipientis, scientia quidem, scientis, linitas autem uni. Actus. n. agentium eo quod patitur,at v disponitur inesse videtur. Aia aute id est ut patet)quo vivimus es quo sentim', ac intelligimus primo. I pia profecto ratio quoda erit,de forma, sed non ut materies aes sum. Nam cum substantia tripliciter dicatur, ut dixi musraquptam. n.est Drma. quaedam materies, quςdam,id quod ex utrisy componitur, S materia quidem est cvryalet potentia: Drma autem actus. in igitur, ut diximus, subtantia dicatur trifariam, animans, id sit,quod ex viris , corpore inquam, dc anima coinstat, corpus prosecto non est actus animς, sed ipsi corporis alicuius est actus. Quoniam autem quo vivimus,& sentimus dii eliciter, sicut quo scimus, dicimus autem hoc quidescientiam,illud autem animam, utrom enim horum dicimus scire. Similiteraute,& quoianamur, aliud quidem lanitas est,aliud autem pars quodam corporis, aut etiam totum .Horum autem scientia quidem de lanitas,forma est.& incies qurdam, de ratio, ut actus susceptiuorum,hpc quidem eius quod scitiis, capax est, illa vero linabilis. Videtur. n. in patiente & disposito activorum inesse actio. Anima aut e lucquo vivimus, sentimus,& movemur, de intelligi/mus Primo. -e ratio qupdam utim erit, de spe/cies: sed novi materia dc ut subiectum. Triplicita enim dicta subrantia sicut diximus: haec quidem species: illud vero ut materia et aliud autem ex utrisq;.
55쪽
Horum autem materia quidem potentia ,species au te'actus, postea quod ex viris v, animariam, neq; cor pus est actus animosed ipsi corporis cuiusdam.
Ostenso,. anima est primitin vivendi principiriconcludit ex horidii sinitionem pitiis asssignata. Et circa hoe duo faciti Primo demonstrat propositum. Secudo De voritate demonstrata,quasdam conclution re ulterius induci sibi Propter hoc bene opinantur Ne. γ Circa prii nuponit talem demonsuationem. Duorum, quoru utroldicimur esse aliquid,aut operari,unum. s. quod primum
est est quasi forma, oc aliud q iasi materia. Sed anima est
Primum quo vivimus, cum tam vivamus anima θc cor rore: ergo anima est soletna corporis viventis. Et lixe est
diffinitio superi' de anima polita, in anima est actiis pri mus physici corporis,potentia vitam habentis. Matii sessum est autem,et, medium huius demostrationis est quodam diutinitio animae. s. anima est quo vivimus primit. Circa hane autem demonstrationem. . facit. Immo p n it maiorem dicens quo vicimus , bc sentimus dicitur dupliciteris altero,siciit forma, de altero sicut matreia. Sicut oc quo scimus dicitur dupliciteri duobus. n. dicimurtare,quorum unum est seientia, dc aliud in anima. Et si, militer quo sanamur, dicitur de duobus, quorum unum est sanitas, oc aliud est aliqua pars corporis,ut etiam tota corpus. Vtrobii autem unum est quali forma, de aliud quasi materia. Nam scientia re salitias sum formae, quasi aliis susceptiuoriam, scientia quidem forma sci civisci. i. pariis animae, in qua est scientia, sati itas vero est forma
corporis sanabilis. Ideo autem dieii sanabile, oc selemia ficulnFut ostendat aptitudinem in subiecto ad tales soramas. Semper. n. activorum actus. i. formae, qus inducunt
ab agentibus in materia, videntur esse in patiente ei disposito. i. in eo,quod est natu pati actiones agemis a tali agete,et quod est dispositum ad con sequiatim finem passio nis . s. sormam,ad quam patiendo perducitur. Secundo Lecii. ibi Anima autem hoc , Ponit minorem propositionεα dicit,u, anima est primu quo oc vivimus, oc sentimus, Oc moueinii Goc intelligimus. Et resertitur haec. . ad qua/mor genera vitacide quibus superius secreat mentionem. Viuere. n.rescit ad principium vegetatiuum, quia supe/rius diκerat, viis ere propter hoc principium inest om/nibus viventilaus. Sciendum ess autem, et, quamuis sanitate corpore dicamur esse sani,tamen sanitas est primu quo sani dicimur esse. Non .n. dicimur esse nihi corpore, nisi inquantum habet sanitatem. Et similiter scientia est pilinum, quo dicimur esse scientes,quia anima non dici. mur esse scientes,nisi inquantum habet scientiam. Similiter etiam oc corpore non dicimur esse viventes,nisi inqu1
tum habet animam,re propter horitiae dicitur Q aia,
in primu quo vivimus, re sentimus S Tertio ibi Quare ratio quaedam. γ Ponit conclusionem , oc pendet hi Osin constructio ab illo loco quoniam autem quo vivimus occi oncludit ciso ex praeditas, . anima se ha/bet ut ratio oc specus, re non sicut materia oc subiectium.
Quario ibi Tripliciter n. dicta substantia octa, Ostendit conclusionem sequi ex premissis . Non. n. videbatur magis seq de anima, in sit sorina,Φ de corpore, cu Vtrospviuere diramur. Vnde ad pers onem dios demonstrationis, subiungit,ir cum stibilantia dicatur tripliciter, supra di in eius.de matreia, de forma, et composito ex virilis,quorum materia est potens oc species, siue sor maeli actus, re compositu ex viris p est animatum, ma/nifestum est in corpus non est actus an inis, sed magis anima est actus corporis alicuius , corpus enim est in poten/tia spectu animae. Et ideo cum cosequatur ex pridicta demonstratione,Φ vel corpus, vel anima sit species, occorpus, ut dictum est non suspecies animae, sequitur.
anima su specire corporis, Deinde, cum dicit.
. Idcirco recte admodum putant ii, quibus anima,nmue esse sine corpore, neque corpus aliquod esse videtur. Etenim ipia corpus quidem non est, est au/tem corporis aliquid. Et propter hoc bene opinantur, quibus videturne F nne corpore esse, necu corpus aliquod anima. Corpus enim non est, corporis autem aliquid est.
Inducit quasdam conclusiones ex praemissis,quarum prima est,. bene opinati sunt, quibus visum est, in ani/ma non sit sine corpore, neΦ sit corpus . Non enim est corpus, quia non est materia , sed est aliquid corporis. quia est actus corporis. Et quia omnis actus est in eo, cuinius est actus, inseri consequenter ibi.
Et inest ob hoc in corpore .aim in corpore tali,no in quouis,sine discrimine ullo, quem modum voteres ad corpus ipsam accommodabant, nihil proo; sus determinantes,quodnam illud quale sit cor pus, atq; non recte, ut patet. lippe cum non videa
tur,quodvis sine ullo discrimine quod ni suscipe
re. Hoc autem pacto, cum ratione etia fit sene. Actus enim uniuscuiust, in eo,quod est potentia,&inpropria materia suapte natura fieri, esset solet. Anima igitur, persectionem quandam eius, α actum, ac ra/tionem esse, quod potestam habet, ut huiusmodi sit, ex hisce,quae diximus,innotescit. Et propter hoc,in corpore e st,& in corpore tali,& non ricu t priores ad corpus aptabant iplamauhil diffinientes in quo & quali quamuis non videatur, quodvis subiectum cuiustis mrmr capax esse. Sic autem fit,& secudum rationem. Vniuscuius .na ctus
in eo,quod in potentia existit, dc in propria materia apte, naturaliterm fit .Quod quidem igitur actus est quidam, ratio potentiam liabentis, ut tale fit, ma/nifestum ex his est.
Secundam concitisonem. s. in anima es in corpo et
tali corpore. s. physico,organico, re hoc non in perni dum quo priores physici loquebatur de anima, re uni ne eius ad corpus: nihil determinantes in quo vel quali
corpore esset, oc Vere hoe est, sicut nunc dicimus, Panio maestin determinato corpore, cum non videatur anima accipere quodcun Q corpus contingat, sed determinat
Et hoc rationabiliter accidit, quia unu squis V act' natus est fieri in propria, Ac determinata materia. unde re ala
Oportet . in determinato corpore recipiatur. Ultimo autem epilogando concludit, in anima est actus quidam ct ratio habentis esse huiusmodi. s. potentia viventis.
Animantium autem quibusdam omnes insunt potentiae dictae, quibusda nonnullae sunt,ec quibusdam una tantum inesse videturaim potentias animae di ' ximus has nutritiuum sensitivum,appetitiuum, lo/co motivum, atq; intellectivum. Potentiarum autem animae, qus dictae sunt, aliis quidem insunt omnes,siis vero quaedam harii, quibusdam vero una sola. Potentias autem dici mus , mgetatiuum, sensitiuum, appetitiuum, motivum secuedum locum: intellectivum.
I Q. V. POSTQUAM. Aristo diffiniuit animam in comuni,nune accedit ad deterin manduin de partibus eius. Non autem habet aliter aninis partes, nisi fiat Φ eius po tentiae, partes eius dicuntur, prout alicuius potentista, partes dici possunt, pol tes ad singula. Vnde determinare de panibus eius est determinare de singulis pote. itis eius. Dividitur autem haec pars in duas. In prima d Grininat de potentus aniniae in coimnunt, distinguet ad
56쪽
eas adimittem. Inseresida determinat de singulis earum: Eibi Quare primum de alimento, re generatione oce. Prima autem pars diuidini rin duas. In prima distinguit potentias animae abimile . In secunda ostEdit quid de potentus animae cic quomodo, α quo ordine determina dum siti ibi Hyare de secundum unum quodin qu ren dum 5 e. irea primum duo facit. Primo distinguit potentias animae abin utrem. Secundo osi Edit quomodo ratio communis animae se habet ad partes praedictas tibi, Alanifestum igitur est quoniam eodem Me. Circa primum duo facit Urimo enumerat potentias animae. Secu/do ostendit quomodo seis uicem consequaturiibi foutem plantis &αγDicit ergo primo, in de potet is ani
mae, quae supra nominatae sint, quibusda insunt omnes, sicut nominibus, quibusdam quxdam harum,sicut aliis animalibus, quibusdam una tantiam, sicut plantis. Dilasi aperius non nominauerat eas potentias, sed partes at ideo manifestat et per potentias idem intelligit, quod si Pra per partes. uarum quidem sunt quin m genera. s. Vecerativum,sensitivum,appetitiuum, motitium se dum Flocum intellectivum. Oportet autem lixe duo videre. Primo quidem quare ponuntur hic quini genera potentiarum,anim praecipue cum consuetuiniit dici triplictes se animam,vegetabilim,sensibilem, S rationalem. Seocundo considerare oportet, quare hic poniti . cum superius posuerit tantum quavior. Sciεdum autem circa primum,in cum Omnis potentia dicatur ad actum propriu, potentia operativa dicitur ad amina, qui est operatio. Potentiae autem animae sunt operaiiux, talis. n. est potentia sormae. Vnde necesse est secundum diuersas operationes animae,accipi diuersitatem potentiarum. Operatio alueauim Aesi operatio rei vivetis .cum igitur unicui in rei co petat propria operatio, secundum in habet esse,eo 'unuquodi Operatur, inquatum est eris, oportet operationes animae eonsiderare,secundum inuenitur in viii libus. Huiusmodi autem viventia ins ora, quorum acti is est anima,de qua nunc agitur,liabent duplex esse. Vnu qui Gdem materiale, in quo conueniunt cum aliis rebus male
terialibus, aliud autem immateriale,in quo communicat cum substantus superioribus aliqualiter. Est autem disse. rentia inter utrunqi esse,quia se du esse materiale, quod est per materiam eo tractum,unaquaein res est hoc solum
uod est: sicut hie lapis non est aliud 4 hie lapis . seeun/um vero esse immateriale,quod est amplis,oc quodam inodo infinii uim in tantii non est per materia termina. tum:res non solii est id quod est: secietia est quod amodo alia. Vnde in substantiis sinerioribus immaterialibus, sint quod1 modo omnia, siciat in uniuersalibus causis. Huiusmodi autε immateriale esse, habet duos gradus in istis inserioribus. Na quodda est penitiis immateriaitas esse intelligibile. In intellecti . n. res habri esse, re sine in teria: θc sine eoditionibus materialibus indiuidualibus: oc etiam abs in organo corporali. Esse aut sensibile est medium inter viruit Q. Nani insensu res habet esse sine materia: non is abs Q eoditioniblis materialibus indiuidusi. tibiis mel abs p organo corporali. Est. n. sensus patetici laritum: intellectus vero uniuersaltu. Et quantum ad hoe dupleκ ct dicit Philosophus in tertio huius. q, anima est
quodammodo ina. Operationes igitur, quae competunt vi ut ii finesse materiale, sunt operationes quς attribuum tur alae vegetabitu ae ih licet ad id ordinentiir,ad quod etiam ordinativiraeliones in rebus inanimatis. s. ad cose irendi ina esse, reconseruandu: tamen in viventibus hoc ut per altior ,5c nobiliorem modum.Corpora. n. inani/mata generatur oc conseruant in esse, a principio motivo extrinseco: animata vero generantur a principio intrinseco,qiiod est in seminereon seruani vero a principio nutritti intrinseco. Hoc. n. videtur esse viventiu propriti: poperentur tani eκ scipsis mota. Operationes aut quκ attribuuntur rebus vitiἰ tibiis, m esse penitus in materia I pertinent ad parie animae intellectiva: quae vero otiri buuntur eis, in essentia turn, pertinent ad partem animi sensitiva. Et fini hoe triplex esse, distinguitur c5 muniter triplex anima. s. vegetabilis: sensibilis ire rationali . Sed uia omne esse, est Fin aliquam forma:oponet in esse senisibile, sit Fin formam sensibillare esse intelligibile, fim sormam intelligibilem. Eκ unaqua* autem forma smilitur aliqua inclinatio, reex inclinatio e operatior sicut exsor ma naturali ignis, sequitur inclinatio ad locu qui est rasum, sin quam ignis dicitur leuis: S eκ hae inclinatione sequitur operatio. s. motus qui est sursum . Ad serina igi. tur tam sensibilem V intelligibilε sequitur inclinatio qus. dam,qiix dicitur appetitus sensibilis: vel intellectualis: sicili inclinatio consequens sorana naturalem,dicini rappetitus naturalis. Εκ appetitu aut sequitur operatio, quae est motus localis. Haecipi est ratio quare oportet esse quin que genera potentiarum animae: quod primo quxrebas. Cirea secundum sciendum est Q supra Aristo. iii tendenstostendere in anima est principiti vitiendi in omnibus vi. Dentibus, distinxit ipsum vitiere in gradus viventium: oc non fini operationes vitae fim quas distinguuntur haec genera potentiarum. Appetitiuum autem non constituit aliquε diuersum gradum in Viventibus:quia omnia quae habent selisum, habent appetitum: de sic remanent tan. tum quatuor gradus viventium: ut supra ostensum est. Deinde eum dicit.
Et plantis cui de nutritiuum inest duntaxat. Aliis autem dc idipsum, de sensitiuum . iniod si sensitiuuin est:& appetitiuum etia inest . Na appetitus cupi/
ditas esti& ira: atq; voluntas. Animalia vero cuncta unum ex sensibus habent et tactu inquam ipsum: at v
etii sensus inest: et voluptas etia & dolor inestidi perceptio iocudirat' molesti . Quibus aut hoc insunt r
ea .cupiditatem etiam habent i haec .n appetitio est eius, quod afficit voluptate. Inest autem plantis vegetatiuum solum i alteris aut S hoc dc sensitiuum: si autem sensitiuum: Sc appeti. tiuum. Appetitus enim desiderium est & ira, ct v Iunias . Animalia autem omnia habet unum sensum tactum. Cui autem sensus inest,huic de laetitia, de tri/stitia.& dulce,& triste. intibus aut haec:& concupi stantia. Daectabilis enim rei appetitus est haec.
Ostendit quomodo predicts potentis eosequuntur nainuicem manifestas quod supra diκerat in potentiamn quibusdam insunt ou:quibusdam qui am: quibusdam una sola. Vbi eo siderandum est ad hoe in uniuersum
sit persectu: nullus gradus persectionis in rebus intermit. liturista paulatim natura de impersectis ad persecta procedit. Propter quod etia Aristo. in. s. meta. assimilat spe. cies reriim numerist qui paulatim in augmentum proii. ciunt. Vnde in viventibus qusdam habent unum tantupraedictoriam. Lplanis: in quibus est solum vegeta batim: quod necesse est in omnibus viii diibus materialibus esset quia huic pol ix attribuunt operationes pertinentes adesse materiale. At is autem. s. animalibus inest vegetasuuec sensitiuum Si aut est ibi sensitiuum:oportet in adsit tertium. s. appetiuitum. Quod quide diuiditur in tria. s. dAbderium quod est smindu vim e5 piscibilem: R ira qui est sm vim irascibilentiqui duo applaius pertinis ad partem sensi suam: sequuntur enim apprehEsionem sensus. Tertium aut est voluntas quod est appetitus intelle uus consequens. s. apprehensionem intellistus. Qiod aut apretiiiiiii insit omnibus aialibus, probat duplici ratione. Quarum prima est: γ omnia animalia habent ad minus unum sensum. stactu quibus alit inest sensustinest letitia oc tristitia: delectatio oc dolor. Lsuilaenivi oc tristitia
qua in se paritielinationem, seu
Naturalis. .grad viuei iusiis. Sed
57쪽
mgis videm hir sequi appraehensione interiorem. Sed de est quoddam horum delictamentimi:saporim delectabu
linatio,& dolor consequuntur appraehesionem sci sus, et O
oc praecipue sensus tactus. Et si in istiti re tristitia, necesse in q, sit aliquid triste,5 dulce. i. delectabile ec doloro In indicat conuenientem proportionem calidi re frigidit humidi,α sicci in alimento. Vnde maginurtinet ad deo
sit mroportet enim omne quod sentitur secudum tactum
esse vel conueniens, re sic est delectabile, vel nocivum, ocse est doloroiam, auibus ni autem inest aliquid delectabile octii licitiis inest,re concupiscentia,quae est appe/titus delectabili stergo de primo ad ultimu, omnibus animalibus quies inest seri in f,inest appetitus. Secundam rationem ad idem ostendendum ponit ibi.
Alimenti praeterea sensum habent. - .n, sus est alimenti, nam siccis,de humidis,& calidis at*fiigida aluntur inuentia cuncia. Horum autem, ut patet, sus est tactus, caeteris vero sensibilibus per accidens nutriuntur. Nihil, n. conducit ad alimentus onus,vel color,& odor, sapor aut unum quid,est
lectitionem alimenti, Jad necessitatem. Sie igitur ubi cutim est sensus etiam appetitus .Qtio modo autem phantas a se habet ad appetit iuunt, et sensitiuun , posterius dicetur. Qitibusdam autem animalibus , supra liscvla s. vegetatiuum,senstiuum,& appetitiuum , inest etiamotivum-lo utimiis vero stipra hae equatuor, inest etiam intellectivum,oc intellectus ipse. s. hominibus,et si aliquod aliud genus renim est simile hominibus, aut etialionorabilius hominibus,inuenitur autem aliquid honorabilius hominibus, quibus inest intellectus, est enim in substantiis separatis, oc in corporibus exlestibus, si tamε sunt animata, licet in viventibus mortalibus non est alis quod genus viventium,habentium intellectu, nisi in spe cie hiimana. in enim intellei ius non habeat organum vorale, non possunt diuersifieari habentia intellectu,
Q itasti eorum,quae tam percipiutur. At Vero semes, sitisue B secudum diuersam complexionem organorunt sicut diis
cupiditas est. sicci quidem de calidi fames, frigidi vero,ex humidi litis. At sapor,horum quali quoddam est condi natium. Verum haec declaranda posterius
sunt. Nunc eous psit dictumani manuum inqua hi sce, quae tactiam habent,dc appetitum inesse. De imaginatione vero non patet. sed de hoc postea consideremus Oportet. Nonnullis in ii per Sc loco motiuuetiam inest,ta alias ratiocinatiuum, ac intellectus,ut
homus de si qd sit aliud tale, vel et a praestabilius.
Adhuc autem alimenti sensum habent: tactus. n. alimeim sensus .siccisar. de humidis de calidis N 69gidis aluntur omnia uiuentia, horum autem sensus est tactus, sed aliis lensibilis secundum accidens aluntur. Nihil .n. ad alimentum cofert sonus, neq; cesor neq; Udor .Humor autem vitum aliquod est tangibilium AEsuries autem, S sitis, est concupistentia, dc esu Cries quidem calidi oc sicci,siccis autem frigidi de humidi sapor ver ut dele lamentum horum est. Cer/tificandum autem de his posterius est. Nunc autem in talarum dictum sit,st animalibus habentibus tactu de appetitus insit. De phantasin autem immanifestuest,posterius autem intendendum est. Quibus da au/tem adhuc inest de sin locum moti uia . Alteris authintellectivum,& intellectus, ut hoibus, de ii aliquod
alterum huiusmodi est, aut etiam honorabilius. Quae talis est. Omnia animalia habri senium, quo eognoscunt situm alimHuin. s. lansum tactus , qui est stilia alimen. Et quia necessarium est omitibus animalibus vii alimento, ut dictum est, ideo necessarium est, . habeant sensum tactu quo percipiant alimentum sibi conueniti. autem tactus sit senius alimenti, manifestum est, sicuti olim corpora Viventia constant ex calidis, re humidi re Digidis, re siccis in ex his mirii intur,ineius autem est sensiti discretium horum. Sed aliorum sensibilium,.Laliis sensibilibus non nutriuntur viventia, nisi secucium accidens,inquantum videlicet colunguntur tagibilibus. Sonus. n. ec orire color nihil conterunt in alimentum inquantum huiusmodi, sed si luminquantii in contingit
colorata,& odorata, re sonantia, esse calida, vel stigida, illumida vel sicca. humor autem : idest lapor est quodda de numero tangibilium qualitatum, sicut, dic gustus est quidam tactus. Sic igitur patet quod omnia animalia ent sensum alimenti, quibusci inque autem inest senosis alimenti, his inest esuries, re sitis, quorum utrunqu est concupiscinita alimenti, esuries quide est concupiscentia calidi re sicei quod habet rationem obi, sitis aute iri igidire humidi, quod habet rati cme potus. Sopor auteuersificantur species senstitioriim, secundum diuersas Gplexiones, quibus dii tersimode la habent ad operationes sensus. Deinde, eum dicit.
Pespicuum igitur est, unam animae rationem esse, perinde ati figurae. Neq;.n. ibi figura ulla praeter triangulum est,& eas quae deinceps sunt collocatae, neci hic anima ulla, praeter eas quas diximus. At ut in figuris una communis ratio heri potest. quae cun
elis quidem figuris accommodabitur, nulli iis autem erit ligurae propria ratio, sic &in animabus dictis fieri potest .Qii ropter ridiculum est, Nin his, Sinc eris rebus,communem qti prere rationem, quae
quidem itullius eorum quς sunt, erit propria ratio, nec in propria cuiqi iam accommodabitur &indmi dua specie,rationem eam omittentes diffinitioneue
quς cuilibet hoc pacto competere, accomminlarim potest. At vero quemadmodum in figuris, si e&in anima fit. Nam tam in figuris si in animantibus, in eo quod deindeps est caloratum, id inest potentis, quod illo est prius .la quadrato tran*,triangulus, Min sensitivo vegetatiuum inest,ut patet. Manifestum igitur est, * eodem modo una Vmv π erit ratio animae,&figurae. Necb.n .ibi figura est pter triangulum,&figuras, quae consequenter sunt,ne' hic anima praeter praedictis est, fiet autem inis
Sin figuris ratio communis, quae conueniet quide Omnibus, propria autem nullius erit figurς. Simili ter autem Sin dietis animabus.Vnde ridiculum est, quaerere communem rationem,& in his N in alterisquς nullius erit eorum quς sunt, propria ratio, necdsecudum propriam Sindiuiduam ciem, tali de finitione omitta. Similiter autem se habent ei, quod Tex. eo de figuris est,& quae secundum animam sunt. Sem mε. H.3iper enim in eo quod est consequenter, est in potetia quod prius est,ta in figuris, S in animatis, ut in tetra
sono side trigo est, instasitivo aut e vegetatiuu. Ostenditqtialiter se Babet praedicta diffinitio animae
ad paries enumeratas. Et ad hiniis intellectum,sciendum est et, Plato politit uniuersalia esse separata se dum esse, tamen in illis, quae se harit consequenter, no posuit Una ido, communem, sicut in numeris oc figuris, non. n. posuit unam ideam numeri, pr ter omnes numeros, sicut positit unam idem hominis,praeter omnes homine eo in numerorum species naturali ordine consequenter se habent. Et sic prima earum. s. dualitas est causa omnlucori in a uentium. Vnde non oportet portere aliquam id in
58쪽
eommunem num i deausandum speclam numerom. Eisimilis ratio est de figuris.Nam Hiis species consequenter: ehalunt,si it&species numerorum: tragonum.n. est ante tetragonum tetragonum ante pentagonum. Ubei te manismum esse, eodE modo Vna est ratio ani. mae,ii tuna est ratios surs,sicuti enim inter figuras n5 est aliqua figura, quae sit praeter triangulum, re alias spocias consequentes,utpote quae si communis omnium raraim, ita nec in propomo est aliqua anima , quasi se parata exissens praeter omnes praedictas partes. Sed quatiis non sit una figura separata in esse, praeto omnes tigistas,etiam secundum Platonicos, qui ponunt species eo
munes separatas, tamen inuenitur una ratio communis,
qlix conuenit omnibus figuris,oc non est propria alie ius earum,na est, ct in animabus. Et ideo ridiculum est,
homo quaerat unam rationem c5inunem, tam in ani
inabus, in in alns rebus , quae non conueniat alicui ani/marum,quae sunt in rem natura particulariter. Neo maest eonueniens, ν homo quaerat diffinitionem anims, socundum unamquanili speciem animae, re dimittat di nitionein communem omnies animalia. Ergo nem dis finitio communia animae prstermittenda fuit,nein ne est assignanda diffinitio eommunis animae, P non conue/niat singulis animabus. Et quia dixerat,ip eodem modo se habet ratio animae, sicut ratio figurae, ostendit conite
nientiam inter vimincr,oc dicit in similiter se habent figum,oc animae ad inuicem, in utrisin enim illud qitodes prius,est in potentia in eo,quod est consequenter. Alani.
hstum est enim in figuris-ingonum, quod est prius, est
potentia in tetragono.Potest enim tetragonum diuidi hi duos trigonos. Lisimiliter in anima sensitiva vegeta tua est,quari quaedam potentia rius,ec quasi anima esse. Et similiter est de alias nguris, re at is partibus animae.
Quapropter in singulis qua redum est,qus nam Hsit cuiusq; anima,ut quaenam sit anima plantae, quae bestis.quae deniq; hominis. e & iucundum unumquodq; quaerendum quaenam sit uniuscuiuis anima, aut quae plantae, ocquae hominis, aut bestic.
Lee. VI.νOSTQUAM Philosophus enumerauit gene ea potentiarum animae, Oc quomodo se hab t diffinitio
communis animae supra posita, ad partes eius:hie osten. dii quid aliud modo determinandum sit ,α quo ordine. Et diuiditur in partes duas.lii prima ostendit quid deieraminandum restat de anima. Secundo ostendit quo ordiane determinare oporteatiibi Necessarium autem est de Lee. . Dent m. irca primum ostendit duo restare ad determinandum,quorum unum confudit in praedictis . Di
Ε in supra,et, simi non est qui enda talis dissinitio eommitnis anim qiix nulli animae partium conueniat,ita non
debemus esse eontenti dignitione commuiii,sed oportet propriam diffinitionem euiuslibet partis animae inquirere.& in hoc e5cludit, in hoc, eundum Vnuquod* anio matum qtiaerendum est, quae si uniuscitius p anima , ut
scilicet sciatur quid est anima plantae, ecquid anima hominis, quid anima bestiis,& hoc est scirede vitaquain parte animae, quid st. Secundo ibi.
Quam autem ob mulam deinceps sese habes,cω
siderare oportet. Sensitiuum naiam sine vegetatiuo non est. At a sensitivo, vegetatiuum in plantis selim gitur.Rursus sine tactu,nullus caeterorum sensuum est. At ipse tactus ,sine caeteris est.Complura nanque sunt animalium, upnem visuna,neq; auditum,nem
sensum habent odoris. Et eorum rursus quς senti GF quctam habent loco motivum, qurdam no habis.
. Extrema autem atq; minima iacione habent,&mentem.Quibus enim mortalium inest ratio, iis insunt continuo,& caetera cuncta.At quibus unumquodq; illorum inem hisce non omnibus inest & ratio. Sed quaedam imaginatione vacant,quaedam hac sola visuunt. De intellectu vero comtemplativo alia ratio est.Qυς eum ita sint, patet horum citiusq; rationem animς maxime rationem propriam esse. Propter quam autem causam consequenter sie se habent considerandum est. Sine.n.vegetatiuo,si, sitiuum non est. A sensitivo autem separatur vegetatiuum' in plantis. Iterum autem, line eo quod po/test tangere,aliorum sensuum nullus est. Tactus au/tem fine aliis est. Multa.nanimalium, necu visum,nem auditum habent,nech odoratus sensum: Et λsitiuorum autem, alia quidem habent secundum loia cum motivum,alia vero non habent, ultimum au tem,Sc minimum, rationem de intellectu, ut homo, aut huiusmodi aliud . Quibus . n.mestratiocinatio, corruptibilium his S reliqua omnia. autem illorum unumquod non Omnibus ratiocinatio,
sed quibusdam quidem nem imaginatio ι alia autehae sola vivunt.De speculativo aut Antellectu, alia ratio est. Quod igitur de hominoquo pratio a Propriissima, Ee de anima sit, manifestum est.
Ponti aliud quod restat ad det mni nandi i m. Dictum est enim bra,. partes animae constaurier se habent ad initicem,sicut species figurae. Sed coniaderandum est propter qua causam partes animae hoc modo se habeam eo sequenter. Huiusmodi. n.causam in fine libri assignabit. Exponit autem qualiter se habeant eosequenter, quia sensitiuum non potest esse sine vewatruo, sed vegetatulum separatura sensitiuo in platis. Nec est mirum,quia supra dictum est, ν opera vegetatiui ordinatitur ad adipiscen
dum,& conservadum esse naturale,quod subiacet. q. iundamentum Iterum etiam consequentia quaedam intimitin ipsi a sensibus,quia sine sensu tactias, nullus alioru senis sinam esse potest, laetiis autem utilenitur sine aliis sensi M. Mult n. animalium, neqi visum habent,ne auditum rimi sensum odoratus,sea solum taMm.Et hoc etiam rationabiliter accidit. Nam tactiis in sensus pereeptiuus eorum, quae pertinent ad consistentia animal min qui M.Lanimia eonstat, re nutritur. Alia vero seusibilia non construi ad hocnisi per accidens. Vndeat i sensus no sunt de necisitate animalis, re propter hoc no inueniuntur in omnibus animalibus,sed in perfectis. Est etiam conside randaeonsequentia sensi hec motivi. Nam motivum
non est sine sensitivo, sensitiuum autem potest esse sine
59쪽
mothio: aliqtia enim habenthim sensum, habentesiam monim semitidiim Iocunused ali a non habent. Sed intestigendum est de motu progressivo animalium, secachim in animalia moluntur de loco ad locum. Hie enim motus non inest omnibus animalibus. Sed quae carent hoc motu, habent aliquem motu localem scilicet dilara tionis re constrictionis: si tapparet in ostrem. Illud autem quod est ultimum inter omnes partes animae oc mi Dianum:quia non diuiditur in diuersa secundum species in quod habet rationem oc intellectu: quia quibus cun - denumero corruptibilium inest ratio: his insunt Moni e nia alia praedicta. Hoe autem dicit,ut praestrii et se a sub . stantiis separatis: oca corporibus caelestibus, si sunt anti' mala: quia eum sint sine generatione 5c corruptione: n5μ indigent vegetativo. Iterum, eorum intellecti is per se speculatur ea,quae sunt secundum se intelligibilia i unde noindigent sensibus ad cognitionem intellectitiam conse . quendam . Sed in mortalibus habentibus intelle bim: necesse est omnia alia protexistere e stetit quaedam instrii, incia dcpmparatoria ad intelle mi mi est ultima per
sectio intenta in operatione natistae. Hora autem Om
nibus quibus inest aliquod praedictori in , ineu oc ratio D quia imaginario videtur habere quandam assinitatem ad intellectum: cum supra dictum sit, in intellectus vel n est phantasia quaedam: v I non sine phantasia, addit de P imaginatione ire dicit q, quibusdam animalibus non si solum non inest intellectus: sed nee etiam i inaginatio. dub. M Videtur tamen hoc esse eontrarium ei quod supra di, H hoi . acerat: quia si pars decisa habet sensum de appetitum: ha J Ge... bet etiam phantasiam: si tamen phantasia est idem eum ira ima natione, vi videtur. Dicendum elii; tu Vani, malia iiii perfecta ut intellio dicetur haiant quidem' phantasiam: sed in determinata quia scilicet motus pha
non remanet meis post apprehensionem sensus: in animalibus autem persectis remali et ni otius phanta.
1ix am abeuntibus sensibilibus. Et secundum hoc, ducitur hie in imaginatio non est eadem omnibus anima libus. Sed q aedam animalia sunt,qiix hae sola vivunt, earentia statere intellectu, de directa in suis operationi. Bus per imaginationem: sicut nos dirigi imis per intelle erum Et licet non omnibus animalibus insit imagina. tio: sicut neci ii tellectus tramen de inici lectu striculasuoi ire est alia ratio,*de imaginatione. Disierunt, enim ad inui mi vi infra patebit. Asanifestum est igitur de via qua a parte animae proprii mi medicitur lixe citi iii quae assignaraesideantina. Deinde cum dicit
Necesse est autem, eum qui de hisce considi a/tionem nimirus est i quidnam sit unumquod ιγ ip sorum accipereideniq; quaerere: perisutari. de ni
sce quae sequuntur: ac comitamur. G. eo. Necessarium autem est debentem de his perscrui . tationem facere: accipere, numquodq: eoru quid
est. Postea sic de habitu dae de aliis inuestigare.
Ostendit quo ordine deierminandunt sit de partibus animae. Et assignat ordinem, quantum ad duo. Primo quantum ad hoe in ille qid de de partibus ani inspera serutari r primo debet accipere unumquod in horum, id entia postea debet e siderare de habitis id es consequentibus partibus,re de aliis quae sunt consideranda
circa partes animae,&cirea ipsa animatii: sicut de orsa riis reae ians huiusmodi. Ei iste ordo necessarius est: sas simul de omnibus determinaretur reio conuit a do ctrina. Secundum tangit tibi. i
. Quod si dicere oporteat, quid unumquodcv ip
Iotrum sit: ut quid sit intelle uultu, G sensitum mi
, vel nutritiuum: antea dicendum est,quidnam sit im
telligerer quid sentire. Nam operationes, actiones . 'ως potentiis viribusq; priores sint ratione. Quod Psi ita sit: atm prius etiam obiecta,quam ista contemplari oporteat,primu prosecto de illis propter eandem causem: ut de alimento: de sensibis de intelli. sibili determinare oportet. si autem oportet dicere, quid unum quod p iae sotui ut quid intellectivum: aut vegetatiuum:prius adhuc dicendum, quid sit intelligere:&quid senibre. Priores enim potentiis, actus de operationes.&secudum rationem sunt. Si aute sic: adhuc his prio- 'ra opposita oportet eos derare: de illis primu uti
oportebit determinare,propter eandem causim: ut . .
de alimento,dc is sibili, de intelligibili.
racens oportet de aliqua parte animae dicere guest, scilicet quid est intellectivum:aut sensuit nam: aut vegetatiuum: prius oportet dicere de actibus, scilicet 'ilid sit intelligere:&quid sentire. Eth ideo quia se naum in ' cone diffinitiva aeriis& operationes sunt pri. res potentus. Potentia enim secunati hoc ipsum quod est, ii uponat habitudinem quandam ad actum: est enim principium quoddam agendi vel patiendi Vnde oportetanis ponantur in dissio itionibuβ potentiarum. Et si ita se habet circa ordinenractus re potentiae t oc actibiis adhuc sunt priora opposita idest obissia. Si Es enim adituta operationum, muntur secundum ordinem adob. ucta. Omnis enim animae operatio, vel est actiis poteriatiae actue vel pasciuae. Obiecta quidem potentiam pases uariim comparatui ir ad operationes earlim, ut acti uarquia reducunt potentias in actiim: siciit visibile, visi im re omne sensibile, senium. Obiecta vero potentiarii maimitarum comparantur ad operationes ipsarum, ut hones. Obiecta enim potentiarum activarum, sunt opera ta ipsariim. Manifestum est autem in in qui biiscunq:,pre Leci iater operationes, sunt aliqua operata, in operata simi frones operation inro dicitur in primo Ethi. sicut domitaqtiae aedificatur, est finis aedificationis. Manifestum est
igitur u omne obiectum comparati trad operationem
animae: ves ut actiiiiiiii: vel Vt finis. Ex utrocu alitia sp6cificati troperatio Alani sessum est enim in diuersa acit. Da seeundum speciem, habent operationes specie diis retius: sicut calefactio est a calore: dc in frigidatio a Metore. Similitereti rara extermino&fine specificatur operitio: si eut sanatio Negrotatio disseriim specie,seouidum disserentiam sanitatis re egritudinis. Ne igitur obiecta. sint priora operationibus antinae in via diffiniendL. de re prius oportebit determinare de obieetis, o de actibus, propter candem causam, propter δ &de ac hus priris determitiatur, J de porentus. Obtecta autem sunt,sciit alimentum resnectu vegetatiui:α sensibile re spectu sensus re intelligibile respectu intellectus. Sed sciendum esset ex obiectis diuersis non diuersifieantur actus re poteritiae animaer nisi quando sierit differentia obiectorum,inquantum sunt obiecta idest Dei iudi imitationem formalem obiecit, sciit visibile ab audibili. Si autem seruetur eadem ratio obiecti et quaecun in alia diuersi. tas non inducit ditiositatem actuum secudum speciem,& potiatiae. Eiusdem enim potentiae est videre hominem coloratum re lapidem Moratunn quia haec ditiositas, per aecidens se habet in obiecto, inquantiam est obieetu.
dum est eluem in intellectus noster possibilis est iii pQunita tantum, in ordine intelligibilium : fit autem actu per formam a phantasmatibus abstraciam: nihil aut in cognφscitur, nisi secundum quod est aeuir unde S.Ilio. sudata D intellectus
60쪽
ciem intelligibilem: ut in tertio habetur e non autem 'intilendo essentiam suam directe. Et ideo oportet .v in cognitione animae procedamus ab his qsunt ina. sis extrinsecaea quibus abstrahuntur species intelligibi. lestper quas intellectus intelligit seipsum tui scilicet per obiecta cognoscat nus actiast&peractus potentias:5 per potentias, essentiam animae. Si autem directe essen. tiam suam cognosceret anima per seipsam et esset contra. rius ordo seruandus in animae cognitione: quia quanto aliquid esset propinquius essentiae animae et tanto prius cognoiceretur ab ea.
Quare de alimento, de generationeue, primo dicendum esse videtur. Nutritiua namq; anima & caditeris inest:& prima est: et niaxime comunis animae vis,& potentia:qua cuneta viuentia vivunt: cuius sunt operationes: officiaue, generare, nutrimen/ .
tot uti. Quare primum de alimento, de generatione diγccdu est. Vegetativa enim anima & aliis inest,& pris
maria maxime communis potentia est animaei fecidum quam inest vivere omnibus: cuius sunt opera, generare,dc alimento uti.
animae abinuicem re ostendit quid re quo ordine de eis tractandum sit, hic secundum praetaxatum ordinem de eis determinat Et diuiditur in partes duas. In prima doterminat de singulis partibus anilias, quid sit Vnaqus p. In secunda assignat causam quare talem consequentiam thabet ad inuict. ibi Vegetabilem igitur lintaniam Sciin penultimo capitulo libri. yPrima diuidit in ales quatuor.In prima determinat de vegetativo. In secunda de sensitivo.ibi. Determinatis autem his dicamus coiter de omni sensu dis. γ In tertia de intellectivo. ibi. De parte aut animae qua cognoscit occi)In quarta de moli Do secundum locum. ibi. De mouente aute,q, sorte aniniae sit&αγDe appetitiuo autem non facit spectat En , ctatum: quia appetitiuum non constituit aliquem specialem gradum ululatum:oc quia simul cum motivo de eo determinaΠ .Prima aut pars diuiditur in duas. In pri, rna praemittit quaedam quae sunt necessaria ad cognitio, nem partis vegetatiuae. In secunda determinat de parte vegetativa.ibi. Quoniam autem eadem potentia antae
vegetatiuae regeneratius&αγPrima diuiditur in duas. In prima dicit de quo est intentio.In secunda manifestat quaedam quae praeexiguntur ad cognitionem partis vo Igeratius. ibi, Naturalissimum enim operum Ge. 8Cω cludit ergo primo ex praedictis Q, cum dicendum ut pinio de obiectis Oc actibus,quam de potentiis: Oc primo de prima potentia: de consequentibus: sequiturq, primo dieendum est de alimento,quod est obiectum aninis vegetatiuae: α de generatione, quae est actus eius. Ideo primo dicendum est de obiecto re actu huiusmodi paratis,quam aliamiariquia ista pars est prima inter alias partes animae, in subiectis in quibus inuenitur cum aliis: est
enim quasi sundanactum aliarum:sicut esse naturale ad quod pertineati operationes eius i est indamentum esse sensibilis oc intelligibilis. Et alia ratio est, quare prius de ea dicendum est:quia ipsa est communis omnibus vilitatibus ipsa enim separati irab aliis: sed aliae non separati tur ab ea:oc de comunibus prius est agEdum. Huiusmo di autem partis opera sunt, generare, de alimento vitiae
hisce,quae sunt perfecti non membris capta: quael non sine semine oriuntur: unumquodq; inquam a liud sibi simile procrearer animal quidem animale planta autem plantam: ut sint semper,hoc pacto, coditionem* subeant, quoad possunt, diuinam ad e/nim ipsum appetunt uniuersat gratiaq; ipsius om/nia agundiquaecunq; secundum naturam agunt.Duplex est autem id, causa cuius caetera fiunt: atq; unuest quod:alterum quo.Cum igitur semper esse,conditionem. diuinam subire continuatione nequeat animantia: quia fieri nequit, ut caducoru at* mora talium quicu, ide unum , numero semper perma neat: Vt unumquod potest, sic aeternitatis, condi/
: tionis'; diuinae particeps est:aliud quidem magis.
aliud autem minus .Permaneta,noli ipsum: sed ta/le:quale est ipsum:numero quidem non unum: e
Naturalissimum enim operum viventibus,quae cunq; perfecta de non orbata:aut generatione spontaneam habent:facere alterum quale ipsum. animal quidem animat: planta autem plantat quatenus ip/
so semia, de diuino esse,& imortali particienpt, s m pnt. Omnia illud appetunt r& i Ilius cauti agunt
omnia, quaecunm agunt secundum naturam.Id au/tem,cuius causa fit aliquid: dupliciter est: hoc quide ius rillud vero quo. Quoniam igitur communi care non possitnt ipso semper,& diuino, cotinuatio. ne: propterea quod nihil cotingit corruptibilium idem de unum numero permanere et secundu Q po test participare unumquodcv, sic communicat: hoc quidem magis: illud vero minus .Et permanet, nonidelia: sed numero quidem non unumr specie au/tem unum.
' Determinat quaedam quae praeeκiguntur ad eo nitionem partis vegetatilis.Et diuiditur in duas partesun prima ossedit Q generare pertinet ad partem vegetatiliam: quod idon necessariti sultiquia supra huic patii 45 auri.
huit generationem: sed solum augmentum 5c decremeti. tum. In secunda ostendit in opera potentiae vegetatiuae
sint ab animaequod ideo necessarium fuit: quia cuni his operibus deserviant qualitates activxvel passiuae,posset alicui videri Φ essent a natura,& non ab anima: α praecipuae quia in plantis est vita occulta re latretoc hoe ibi. I Est autem anima viventis corporis Sc. FPrimu ostendit tali ratione. Omnis operatio quae naturaliter inuentitur in omnibus viventis 3s,pertinet ad potentiam um latiuam secudum quam primo vivere inest omnibus ut dictum est: sed generare naturaliter inest omni biis viventibus: ergo pertinet ad potentiam vegetatium.Dicit e goo ideo generare est opus aninas vegetatius: quia interesia opera est magis naturale omnibus viventibus. Et dicitur naturalissimum: quia in hoc conuenit etiam cum aliis rebus inanimatis, quae generatione habentilitata. lio modo:habent enim inanimata generationem ab exotrinseco generantei sed viventia a principio intrinseco, inquantum generantur eκ semine quod proficit in rem vivam. Sed ab ista generalitate viventium excipiuntur tria,quibus hoc opus non c5petit.Primo illa quae sunt impersecta:sicuti ueri non generant. Q iod enim potest alterum sacere tale quale ipsum est, in uno quo* genere,