장음표시 사용
91쪽
nobis,ae copulatus. Tune mini uno quodam instrumento proreeto, num,& colorem, de odorem:vibderemur Batire i S uniis quidem videretur esse ni/mirum sensu, visus, auditus: atm olfactus. Nunc autem quia seiunctum est id, per quod fiunt mo/tus, patet instrumenta iam dicta sensium tesse diuersa. In ta tu autem idipsum nunc latet.Fieri enim
nequit, ut ex aere vel aqua, corpus animatum tan/tummodo consteti quippe cum titidum quoddam esse oporteat. Restati tur, ut ex his atq; terra sit mixtum: quale est ipsi caro i bc id quod vicem ip/sius si bit. Quare necesse est, ipsum corpus copu latum, medium esse inter instrumentum ipsiusta
mas i & res ipses tangibiles, per quod fiunt ipsi sen sus,qui quidem sunt plures. Propter quod talis pars corporis videtur sic se
habere i sicut si circulariter nobis adunatus esset aer. Videremur enim uno quodam sentire & sinum, & intorem, de colorem r & unus quidem serulas esse auditus, & visus, de ollactus. Nunc autem quoniam determinatum est per quod fiunt motus: manifestum est praedicta sensoria altera esse. In ta/ctu autem hoc quidem nunc immanifestum est. Ex aere quidem enim, aut aqua , impossibile est con.
stare animatum corpus . Oportet enim firmum esse . Relinquitur autem mixtum ex terra a &ex his esse , ut vult raro, de proportionale. Qua re necessarium est & corpuς quod medium ta/ctus, esse adunatum, per quod fiant sensus, qui sint
plures. Concludit quoddam quod vesci ad mani alio onem primae quaestionis, &dicit quod quia caro est sicut medium connaturale in sensu tactus, videtur quod e pars corporis se se habeat ad sensiam tactus, mcut si aer qui est circa nos, esset connaturalis nobis. Vbderetur enim tunc quod aer ille esset organum in visu, auditu, α ol ut quamuis sit medium, oc ita vide
remur uno organo sentire sonum, oc odorem occolo. rem, repreconsequens videreturine unus sensias audi
Dis , visis,oc otianus. Sed nunequia medium per quod fiunt motus dictorum litabilium, est determinatumFid est distinctum a nobis, ni anilinum est quod non est
organum. Et item manifessum est, quod diuersa sunt organa trium sensuum dictorum , oc per consequens quod sunt diuersi sensus. Sed in tactu hoc non est ma nifestum, quia medium inconnaturale nobis. Et huius diuersitatis rationem assignat. Aer enim re aqua, qus sint media aliorum sensuum: non possunt esse conna turalia nobis, quia impossibile est quod ex aere puro, oc ex aqua pura consistat animatiun corpus. Cum enim sim corpora humidaressuribilia, non sunt firma, neque bene tinminabilia in stipsis: sed sol uni ter.
mino alieno. Corpus autem animatiun oportet esse firmum, re in se terminatum. Vii de oportet quod sit mi
rutum in terra, Maere oc aqua: sicut vult se habere, id in sicut exigit caro in animali hus habentibus carnem,oc illud quod proportionale est et in aninialibus non habetibus earnem. Et se illi deorpiis quod in medium in tactu, scilicet caro: potest esse adunatum, id est naua inliter unitu ta tui, ita quod per ipsum sicut per medioeonnaturale, fiant plurre sensus tactus. Deinde eum dicit.
iudicat autem plures esse, tactus hisce, qui in liru
gua consistit. Nam eadem in parte,& omnes icti angibiles i & saporem etiam sentit. Si igitur de cae, terae partes carnis, sentirent saporem, unus idei, que tune sensus videretur r esse pro sto,gustus de tactus. Nunc autem quia non fit conuersio i duo diuersi sensus esse censentur. Demonstrat autem quod plures sint, is qui in rex. eo. lingua est tactus. Omnia enim tangibilia sentit, seν cundum eandem partem, de humorem. Siquidem igitur de alia caro sentiret humorem l videretur unus 3c idem esse sensus, gustus.&ractus. Nunc au/tem sunt duo, propter id quod non conuertitur.
Ponit quoddam aliud ad idem manifestandum,&dicit mios hoc idem demonstratur per hoc,quod in lin.
gua fiunt plum taetiis. Sentimus enim per linguam omnia tangibilia, qtiae sentimus per alias paries corpo
vi, , re ulterius per ipsam sentimus humorem γ id est
saporem, quem non sentimus per aliquam aliam paratem eo oris. Si autem alia caro sentiret saporem, non discemiremus inter giistum re tactum, sicut ni me non
discemimus intertracti im qui est di seret iiiiis ealidi de sit gidi, octactum qui in diseretilius humidi re neci. Sed
nunc apparetqliodraissus et tactus sunt duo sen sus tquia non contrertuntiar a3inuicem,non enim per qi seimqtie
partem fit senses tactus, fit oc gustiis. Ratio autem qua re non per quamcunque partem fit gustiis, per quam fit
tactus, est: quia saporra non sunt qualitam elementorum, eκ quibus corpus animalis eonstat, unde nec per
tinent ad cosistentia animalis, sicut quali intra tagibiles.
At vero dubitabit hoc loco no iniuria quispiam. Ahiali.
Nam si corpus quidem omne profunditatem ha/ et gustu. bet, atque haec est tertia magnitudo, fieri vero externo nequit, ut ea corpora sese mutuo tangant, inter medio i. uae corpus aliquod medium intercedit i humi/ digeant. umq; non est sine corpore, nee humectatum: sed
necesse est vel aquam ine, vel aquam habere i qui
fieri potest i in eorpus tangat copus in aquam. Elonim necesse est, cum extrema non sint ficta, in me dio aquam esse a qua rediera sunt ipsa extrema.
Quod si hoc est verum incit profecto non potest ut corporum tactus in aqua. Eodem etiam modo de iis dici potest: quae in aere collorantur. Simi/li namque modo line habet aer, ad ea quae sunt in ipsor&aqua, ad ea quae sunt in ipsa. Latet autem nos magis in hiscet quae in aere colliorantur: quam in animalibus, quae sunt in aqua i si humectatumi humectatum tangit. Dubitabit autem aliquis i si omne corpus presum Necediditatem habet. Haec autem est tertia magnitudo. ε 3. orum autem corporum medium est aliquod corpus et non contingit ipsa adiit uicem se tangere. 'Humidum autem non est sine corpore, neque hu/mectarum i sed necesse est aquam est e, aut habere ita aqu)m . Quae vero tanguntur adinvicem in aqua, nisi sicci extrema sint i necesse est aquam habere mediami qua repleta sint vltima. Si autem hoc vesi possibile est aliquod corpus lagere aliud i aqua. Eodem autem modo est & in aere. Similiter enim se habet aer ad ea quae sunt in ipso, de aqua, ad ea quo simi in aqua. Latet autem magis nos i sicut δέ
92쪽
ra, quae sunt in aqua, animalia , si hume una tan githum tum.
OSTENS O quod in requi itur modis,meonnarii rater hie inquirit Philosophin vi mr quiratiar in eo medium extraneum . Et circa hoc duo is est Primo ostendit quod tactiis non fit sine medio ex. traneo. Secundo ostendit in quo disserant tactus 5 sitis ab at is sensibus, qui per medium extraneum, sera sunt. ibi. Vmini igiti ir. γ Dicit ergo primo quod cir ea iactum potest aliquis dubitare, utrum scillari, habeat medium extraneum: cum ostensum sit quod haberi modium connaturale. Et ista dubitatio procedit si omne eorrus habet prosundum quod est tertia dimenso. Μ nise sitim est enim omne corpus tres dimensiones haberer scilicet i5gitudinent, latituduiem,S profunditatem. Εκ quo sequitur quod inta quaecunq; corpora est aliquod corpus medium, ipsa non tangunt scinuicem immedia te. Distant enim abinuicem , ex quo aliqua dimensio est inter ea: manifestum est etiam quod ubicunque est medium humidum, vel humectauim , oportet esse aliquod corpus. Humiditas enim cum sit qualitas quae. dam, non esi nisi in subiecto corpore. Aut igitur inest alteri eorpori secundum seipsuna, octune est humidum, sicut aqua , aut habet humiditatem secundum aliquod
corpus sibi adueniens, oc se dicitur humectatum, ex hoe quia habet aquam in silperficie tantum, vel in sim perficie S profundo. Et hoc es quod dicit quod necesse
in omne corpus humidum,vel humectatum, esse aqua, aut habere aquam. Manifestim est autem quod comm qim tanguntur in aqua ad inuicem, necesse est quod habeant inter se aquam medium, qua repleta sunt v libma eorum , nisi sorte dicatur quod sint sicea in aqua exissentia, quod est impossibile. Necesse est enim quod ea quae in aqua sunt: sint humectata, ita quod habeant aquam in superficie, oc se relinquitur quod inter duo tangentia se in aqua, si aqua medium. D si hoc verum est, sequitiirqubdim possibile sit, quod aliquod corpus
tangat aliud in aqua immediate. Et similiter eodem mo do se habet de aere, qui est humidus naturaliter, sicut re aqua. Similiter enim se habet aer ad humectanda ea quae sunt in aere, sicut se habet aqua ad humectanda ea quae sunt in aqua. Sed magis latet nos de aere quod si medium, quam de aqua, propter hoc,quod conti nue sumus in aere, oc sie impreceptibiliter inhaeret no bis. Et similiter animalia quae sunt in aqua, latet si duo corpora humectata per aquam , se tangant: quia enim continue sunt in aqua, non percipiunt aquam, quae est inter ipsa, Seorpora tangentia: Est autem es aliara tio, quare magis latet nos cie aere, iam de actua, quia aer est si, btilior,& minus sensu perceptibilis. Relinqui. tur ergo quod semper quando tangimus aliquid, est me Dubiu dium internos oc res eontactas , aer vel aqua. Sed du/oti aer et bitatio hie aecidit. Oportet enim illud quod est me aqpQsit dium in aliquo sensu, esse denudatum aqualitatibus senoes m ci sibilibus secundum illum sei sum, scut diaphanum nubii misen tum habet eolorem. Alanifestum est autem quod aurem taciti aqua ha ni tangibilis qualitates, non igitur median Ri sio libus eis potest fieri sensus tactus. Respondet autem ad
Auer. hoc Auer. quod nos non patimur a puro aere Vel aqua. Nihil minuatitur nisi a suo eontrario, secundum prin cipium pastionis: aer autem dc aqua non contrari an tiir nobis, sed sunt nobis similia, comparantur enim
ad nos, sicut locus ad locatum: unde tacta noster non patitur a qualitatibus aeria vel aquae, sed ab extraneia qualitatibus. Quod enim sentitur de qualitatibus ran. sibilibus in aere rem aqua, est de adnumonema ne rum corporum, vi ipsedicit: quia siem lanis maliquam amittit Aorem suum, ira nec aqua amittit suam quali ratem. Sed quod aliquando sentimus calidum :h es ex permixtione extranei. In hac autem responsone Impi est multiplex error. Primo quidem in hoe quod dicit gnatio
quod eorpora nostra non patiuntur ab aere vel aqua, Aueri quia sunt similia nobis, seut Ioeus locato. Manifestum est enim quM corpora nostra sortiuntur locum natura Iem, sicut re motum naturalem, ex natura elementi 'Pdominantis. Non ei aliter comparantur ad locum, ad corpora continentia, corpora nostra, quam ipsa elementa locata ad clementa Iocantia. Elementa autem in suis extremitatibus se alterant: ut patet per Philos phum in primo meteororum: corpus ergo nostrum ab Lee. elementis natum est alterari. Item omne quod est in potentia, natum est pati ab eo, quod est in actu. Corpora autem nostra cum sint in quadam medietate eonstituta,' inter extremitates tangibilium qualitatum, quae sunt inclementis, habent se ad qualitates elementares, ut po tentia ad actim. Aledium enim est in potentia ad extroma, ut infra dicetur. Alanisessum est imar qudd c - πικ. a. pora nostra nata sunt immutari a qualitatibus elemen torum, oc sentire eas. Prouenit ergo hic error en eo, quod Radiae nesciuit dissinguere inter clementa, secundum quo sunt huius resbi inuicε cotraria et in q, sut se continenti 5c sibi simi roris.lia, ut locus Ioeato. Dicendu est igitur Q leniria possunt Silia In dupliciter eo siderari. Vno mo fim qlitates activas et pas ter s.
suas, oc siccotrariantur adinvice, et se immutant in suis extremis . Alio modo secundum formas substantiales, quas consequuntii rex impressione corporis Hustis. Vnde quanto corpus clementale est propinquius corpori caelesti, tanto plus habet deforma. Et quia ad formam pertinet continere, requ5d se habeat in ratione totius: inde est quod eo us superius continet inserius. oc com paratur ad ipsim , sicut totum ad partem diuisam: quae est eomparatio loci ad locatum. Vnde re vis locantis eteontinentis dei ivatur ad elementa eκ primo eontinentit scilicet corpore extem. Et propter hoe, locus re motus localis non attribuuntur clementis secundum qualitates activas re passiuas, sed eonsequimi ursorinas substano sales clementorii m. Alius est error inhoe quod dicit,u, Aliis ei aquare aer non alterantur,nisi per ad intritionem retra ror prinnes Manifestum est enim quδd aer 5c aqua secudum par ei palistem sunt eomiptibilia. Corruptio autem re generario Aure. te inclementis potest fieri sine mixtione, de sequitur alte/ sillime rationem, ut patet in libro de generatione. Vndem R., . his tam in quod adhue durante specie aquae, testim t. c. minari aqua a sita naturali qualitate, absque admixtio. αne extranes. Ignis autem eum sit formatior, At magisaei tutis inter clementa: quae omnia comparantur ad linsinn, simi materialia, ut dicitur in quarto meteororum.
Vnde non est simila de ipse, scde alias. Dicendum Te. e. s. est igitur qu5d quia aer re aqua sunt Helle mutabilia ab
exuaneis qualitatibus t 5c praecipite quando sunt modiis quantitatis r sicut accidit in aqua Hi aere , quκ sunt inter alia duo corpora se tangentia: propter hoc noimpeditur sensus, tacitas , quin per medium aerem re aquam fieri possit. Et mitius etiam impeditare quam iaquar pila aer habet qualitates tangibiles parum sensi biles. Vndes inredantur qualitates tangibiles aeris vaaqti magis impedituria et utpote eum aer ves aqua intensam uigiditatem vel caliditatem habuerinti De. Tactua inde eum dicit dc visu,
Vtrum igitur omnium simili modo sit simius,an
isi suum quidam, ut nunc videtur i etiam eodemr a quidam diuerso modo obiecta sua percipiant. doductit sua quidem, α tactus tangendo, caeteri autem emi/ inem
93쪽
nus. At id prosecto non ita est, sed durum etiam Αde molle , per alia plane sentimus . inuemad/ν modum &id quod sonat, de visibile, ac odorabi/le . Verum haec quidem eminus, illa vero cominus sentiuntur. Q iapropter latet si per medium illa percipiantur. Nam sens bilia cuncta per medium sentiunturi sed in illis idipse in latet, ut diximus. Etenim vero si per sibi item pellemi ut prius etiam
est dictum, politam circa carnem, sentiremus om nia tangibilia, idipsem non animaduertentes, sic nos tum utique sentiremus, ut nunciti aere senti/mus, de aqua. Nunc enim videremur res ipsis tan/gibiles tangere, Se nullum medium esse. Vtrum igitur omnium similiter si senius, an aliorum aliteri sicut nune videtur, gustus quidem nee taetiis in tangendo, alii autem a longe. Hoc a tem non est, sed durum 3c molle, per altera senti musr sicut εἰ sonabile, de visibile, dc odorabile. Sed alia quidem a longe, alia vero a prope. Pro
pter quila latet, quoniam omnia quidem senti/mus per medium, sed in his latet. Et quid .m sicut diximus prius, & si per pellem sentiremus omnia tangibilia , ignorantes quod prohibet i similiter
utique haberemus, sicut & nunc & in aqua di in ae/relistamus enim nos nunc ipsa tangere, & nihil esse medium.
Ostendit disseretitiam inter iactit in Mysium: et alios sciasus. Et primo excludit cui dant ditiarentiam aestumatam. Secundo ponis dii sereni iam veram. ibi. Sed differt. γ Dicit ergo primo suod ex quo tactiis habet
edium extraneum, conficierandum est a virum om/
nium sens tum fiat ii militer senstist aut diuersorum diuers mode,scut in promptu videtur lixe essedisse .ca, quod gustus re iactus sentiant, in eo qiibdim in diate tangatur alii Muem sensus semiant a longe sita se n. sibili non tangendo ipsa. Sed hoc verum non est qu5dsedisseranti sed durumis molle, re alias qualitates tam stibiles sentimus per altera, id est per media exta mea: sicut&obucta aliorum seii suum, si eut sonabile, visi bile, o odorabile. Sed tua sensibilia sunt a loli quan doque a sensiit gustabilia autem , re tangibilia sunt de tropo in ramum quod medium est qisasi imperceptibiti. Propter paruitatem, Ac ideo mecuum latet. Omnia enim sensibilia sentimus per medium extraneum, sed incustabilibus oc taligibilibus latet: quia sicut prius dixismus, si per aliquam pellem nobis circum politam, o Dia tangibilia sentiremus, ignorato quod aliquid esset prohibens, similiteritos haberemus ad sentiendum per Omedium, sicut oc nune nos habemus sentientes in aqu aere. Putamus enim nunc quod tangamus sensibilia
ipsa, α nihil sit medium. Deinde m dicit.
Alia dis Interest autem inter iniim bile, & ea quae sonant,& visibilia. Nam haec quidem sentimus, medio in nos aliquid agente. At tangibilia sentimus nona medio, sed una cum ipso medio moti, uti fit cum sui iam per clypeum est percussus. Non enim percussus clipeus, percussit, sed fit ut am,3 sint simulocum, clypeus,ati miles. Sed differt tangibile a visibilibus de sonatiuis,
quoniam illi quidem sentimus ex eo quod media mouet aliquid nos, tangibilia vero non a medio, sed simul cym medior percussus. Non enim clypeus percissilis pisas, pertia sit, sed si mul accidit utra P percuti.
Exclusa salsa disseremia, ponit umim, re dicit quM tangibilia disserunt a visibilibus et senatiui De eo quod illatensibilia sentimus per hoc quod molient medium,
iterum medium mouet nost sed tangibilia sentimus 1 on edium extraneum, non quasi moti a medio extra neo, sed sim id eum medio movemur a sensibili. Sicut patet de eo qui percutitur per clypeum. Non enim accudit sic, qi od clypeus percussus pereuitati sed quia simul
accidit utrumque percuti. Hoe autem quod dicitur simu IJ non es intelligendum secundum ordinem temporis talum i quia etiam in Visii simul mouetur medium ab obiector re sensus a medio. fit enim visio sine succensione. Perceptio autem soni re odoris, cum successione aliqua, ut in libro de sensu re sensato dicitur. Sed hoc referendum est ad ordinem causs. In vim sensibus, immutatio medii est ealisa quod immutetur sensus t non autem in talis. Nam in alns sensibus medium est ex ne
cessitate,in tactu autem quasi per accidens, inquantu ac
ei diteor pala tangεna esse humectata. D indecii dicit.
Omnino autem Haer&aqua sese habent ad vi/sum,&auditu mi atque olfiet arsi e caro ac lingua sese ad huius instrumentum sensus habere vi dentur. Atque nec ibi profecto, nec hic perce'tiosissus fiet i cum instrum uin sensus a re sentibili tangitur, ut si quispiam super extremum oculi,eor/pus posuerit album . Ex quo etiam plane patet, in strumentum sensus ipsius, quo res percipiuntur tangibiles, intus esse collocatum, ut diximus. Si emina & hoe sensus fiet, id porro quod in caeteris sensibus fieri solet. Sensibiliu enim. si in ipsis instru/mentis ponantur sentuum, non fit. ut patet) per ceptio. At si super carne ponatur tangibile, fit r ut docet experientia sensus. Quare sine dubio ipsi ca/ro medium est in tactu.
Omnino autem videtur caro de lingua , sicut aqua de aer ad visum de auditum de otiatim se ha/bent, se se habere ad sensitiuu sicut illorum unumquodque. Ipso autem sensitiuota , neque ibi, neque hie fiet utique sensu si ut siquis ponat cor pus album in oculi viti m. re dc manifestum Φ intus sit, tangibilis senstiuum i sic enim utique acicidit quod& in aliis . Apposita enim super senis/rium non sentiunt. Super autem carnem posita sentiunt,quare medium tactus est caro.
Determinat de sensu tacitis seeundum veritatem. Et primo quantum ad medium. Secundo quantum ad qualitatem organi ibi. Tangibiles qitutem. Hertio quasitum ad obiectum quod percipiti ir sensit. ibi. Ampli
autem ., dicit ergo primo qu5dita videtur se habere ea. inde lingua ad organum sensus tactus, si a se habent aer x aqua ad organum visus, auditus, o olla Rus. In nullo enim istorum sensuum potest fieri sensus, si tan gatur orsanum: ut si quis ponat aliquod corpiis album in superficie oculi, non videtur. Vnde nimii estum in quod organum senstiuum in sensu tactus, sit innis. Silaenim accidit in hoe sensu: sicut 5c in alns. Non enim sen tiunt animalia, sensibilia apposita super organum seimsiis. Sentiunt autem sensibilia posita super carnem, qua remanifestum est qu5d caro non est organum stii sus, stamedium. Dcinde eum dicit. Obi sic , Atqui ea percipiuntur, quae corporis senta tactus. STho. sua aia. F η ut corpii
94쪽
vi corpus est differentiae . Dico autem differentias eas, quae rerum elementa distinguunt calidum, sebgidum , siccum, ac humidum i de quibus antea di/ximus iis in locis, in quibus de elementis ipsis tra/elauimus. Instrumentum autem id, quo dictae qua litates sentiuntur, de in quo primo sensus is collo
catur, quem appellare consuevimus tactum: pars ea sane est, quae est potentia talis. Sentire namque
pati quoddam est, ut diximus. re id quod agittiale illud facit i cum sit potentia, quale est ipsum actu . ina ocirca simile Midum, atque frigidum,& durum, ac molle non sentimus. Sed exupera/tiones, quia sensus est quasi mediocritas quaedam contrarietatis eius quae in ipsis sensibilibus inest. Et propter hoc sensibilia ipsa discernit. Nam me, dium, ipsum extremorum est iudex, fit enim ad
utrumque ipsorum, alterum extremorum. Atque
ut id quod album, nigrumi, percepturum est semsu, neutrum ipsorum actu, sed potentia sit virum. que oportet, & in caeteris eodem modo, se & intactu , neque calidum, neque frigidum id actu sit oportet, sed utrumque potentia, quod utrumque est percepturum. Tangibiles quidem igitur sunt disserentiae cor/poris, secundum quod corpus. Dico autem diffe/rentias, quibus elementa determinantur: calidum,fiigidum, humidum, S siccum: de quibus prius di/ctum est in his, quae de elementis. Sensorium au tem, ipsas quod tactivum:& in quo sensus vocatus tactus, est primo: quod potentia huiusmodi pars est. Sentire enim pati quoddam est.Quare faciens, quale ipsum actit, tale illud facit, cum sit potentia. unde similiter calidum,& frigidum raut durum,
S molle non sentimus, sed excellentiali tanquam senso velut medietate quadam existente eius, quae in sensibilibus, contrarietatis. Et propter hoc di/scernit sensibilia. Medium enim discretiuum est. Fit enim ad virumque ipsorum, alterum ultimo rum. Et oportet, sicut debens sentire album de ii grum, neutrum ipsorum habere ama, potentia ve/ro utrumque,sic autemWin aliis r & in tactu, ne vcalidum,ne frigidum.
Ostendit quale sit organum tactiistoc dicit quod rana sibiles qualitates sunt disserentiae corporis, secundum quod est eorpus, id est disserenux quibus elementa dis stinguuntur abi miicem, scilicet calid. frigid. humid. 5c sic. de quibus dictum est in his, quae sunt de elementis. id est in libro degeneratione oc corruptione. Μanifestuest autem quod organum, tactus de in quo primo sun. datur sensus, qui dicitur tactus: est quaedam pars, quae estiti potentia ad huiusmodi qualitates. Omanum enim sensus pathiir a sensibili, quia sentire eii pati quoddam, unde sensibile quod est agens, facit ipsum esse tale in
actu, quale est sensibile, cum sit in potentia adhoe. Et propter hoc, organum tactus non sentit illam qualita rem, secundum quam eii in actu. Non enim sentimus id quod est ealidum, aut frigidum: durum , aut molle, sicundum illum modum, quo liaec insunt organo in ctust sed sentimus excellentias rangibilium, quasi oragano tactus, constituto in aliqua medietate inter contraia Zas tangibiles qualitates. Et propter hoc organum i ctus discernit extre uia tangibilium. medium enim est diascreti utim extremor lin. potest enim pauis vimque e L tremorum, eo quod dum eomparatur ad unum, has hetin se rationem alterius, sicut tepidum in compara
tione ad calidum , ct frigidum. In comparatione ad ist. Odu:est calidum, unde medium patitur ab utroque ex tremorum, cum sit quodammodo utrique contrarium Et oportet quod sicut organum, quod debet sentire album re nigrum,neutrum ipsorum habeat actu, sed utritque in potentia, re eodem modo in alns serisibus,sie etiam se habeat in sensu tactus, scilicet organum neqii sit calidum, ne* frigidum actui sed potentia virum.. Allier tamen accidit hoc circa tactum, re circa alios sen/sus. Nainin visu, organum visus est in potentia ad auhum re nigraim, denudatum a toto genere albi re nigria est enim penitus carens colore. Sed organum re medii in tactus non potest denudari a toto ge nis e calidi re frigi di, humidi re siecti componitur enim eκ elementis, quorum hae sunt propriae qualitates. Sed se sit in po F lentia organum tactus ad sua'biecta inquantum est in dium inter contraria. Aledium enim est in potentia ad extrema. Et propter hoc quanto animal habet comple xionem magis rediictam ad medium:tanto habet me liorem tactum. Vnde homo inter omnia animalia est melioris tactus,ut supra dictum est. Deinde eum dicit. .
Praeterea ut visus, visibilis ac inuisibilis quo dammodo est, uti diximus, caeterique sensus, op/' positorum similiter, sic etiam est tangibilis aciVrangibilis , tactus. In tangibile autem est etiam ita, quod exiguam admodum di fierentiam tang γ' bilium habet, quale passus est aer et &exuperat /nes etiam tangibilium, qualia sunt ea, quae corrum/.pere possunt. De sensuum igitur unoquot dictum iit hoc modo,quasi figura.
G Amplius autem, sicut visibilis εἰ inuisibilis erat
quodammodo visus: similiter autem & reliqui op . ositorum, sic & tactus, & tangibilis & inrangibi ,
is . Intangibile autem, paruam omnino habens dis erentiam tangibilium, ut passus est aer. Et tangi filium excellentiae . sicut corruptiua . Secundum
quidem igitur unumquemque sensum, dictum est figuraliter.
Deterininat de eo quod percipitur per tactum,&di est quod sicut est visus quodammodo visibilis re inuisi hilis ire si tal a sensus sunt oppositorum, ut auditus soni re silentii, se re tactus est tangibilis re in tangibilis. Inrangibile autem dicitur dupliciter, aut illitta quod harbet excellentiam, ita ci, corrumpit sensum, sicut ignis: aut illud qd habet parii de qualitate tangibili, scut aer. Vtraimque enim dicitur inrangibile, quasi male perce ptibile sensu tactus. Ultimo autem quasi epilogando eoncludit quod figuraliter Fid est,in quadam summa dictum est de sensibilibus, secundum unumquentin sen: sum. De eis enim specialiter in libro de sensu re sensato
Hoc aut niuersaliter accipere de omni sensu oportet, sensum inquam id este, quod sensibiles sine materia formas suscipere potest, ct perindegique anuli signum , sine fio vel auro suscipit.
cera, suscipit autem aeneum. vetaureum signum: sed non aes,aut aurum,neque si um ut est aureum meum ire. Simili patitur & sensus uniuscuiusquedsensibilis, modo ab eo quod habet colorem, aut so numi aut saporem. Sed non ut unumquod illorum dicitur,sed ut est tale,dc ratione. - oportet autem uniuersaliter de omni sensu acci
95쪽
pere,quod sensus est susceptimis 'ecierum sine ma A
teria, vicera: anuli sine ferro dc auro recipit signu. Accipit autem aureum,aut aeneum signum, sed non inquantum aurum, aut ars . similiter autem dc sen, sus uniuscuiusque, ab habente colorem, aut humo. rem,aut sonum patituri sed non inquantum unum.
quodque illorum dicitur, sed inquantum tale estiti secundum rationem.
Dc. xx IIII.' . POSTQUAM Philosophus in parie prs de
ii determinaiiit de sensibilibus seciuidum vivamquem' sensum,hie deteriminat de sensit. Et est ea hoe tria iacit. Primo ouesidit quid sit inis . Meundo concludit soluti hem quamindam qiraestionum ex dissinitione sensus po sita. ibi. Alani uin autem ex his S cxtera. γ Tertio mouet*iasdam dubitationes in passionem a sensibi, nlibus. ibi. - Dubitabit aut . γ Circa primum duo facit. Primo ostenditqii id sit sensi s. Secundo ostendit quid sit organum sensiis. ibi. - Sensitiuum autem. γ Diciter no primo quo hoc oportet accipere, uniuersaliter esimuniter omni sensui inesse: quod sensus est suscepi iuua ecierumsuaemateria, sicut cera recipit signum anuli s- ne ferro & auro. Sed hoc videtur me commune omni patienti. Omne enim patiens recipit aliquid ab agetite secundum qiiod est agens. Agens autem agit per suam
formum, et non per suam materiam:Omne igit tir patiens
recipit formam sine mater . Et hoc κisam ad sensiim apparet Non enim aer recipit ab igne agente, in ateria eius, hed formam. Non i tur videtur hoc proprium en e sen sus, quod si receptiuus specierum sine materia. Di in dum igitur quod licet hoc sit commune omni patienti, quod recipiat sori iam ab agent dissaentia tamen est in modo recipiendi. Nam lorina oriae in patiente recipitur ab agente, quandoque quidem n et clandem modum essendi in patiente, quem habet iii agente: 5c hoc quidem contingit,quando patiens habet eandem dispositionem ad formam, quam habet agens: quodcunque enim reci. iuran altero, secundum modum recipientis recipitur. Vnde si eodem modo disponatur patiens: sicut agens, eodε modo recipitur forma in patiente,sicut erat in agente: Stune non recipitur tarma sine materia. Licet citi illa re eadem materia numero, quae est agentis, non sat patientis: fit tamen quodammodo eadem rinquantum
smilem dispositionem materialem ad formam acquirit ei quae erat in agente. Et hoc modo aer patitur ab igne, Nquicquid patiuir passioiae naturali ualidoque vero forma recipitur in patiente isecundum lium modum x sisendi, quam sit in agente: quia dispositio matelialis pa tientis ad recipiendum, non est similis dispositioni materi 6quxest in agenre. Et ideo forma recipitur in patio D e sine materia: in quantum patiens assimilatur asenti se
cundit informam: oc non secundum materiam Laper
hunc modum, sensus recipit formam sine materiar quia utilius modi esse liabet forma iii sensit, re in re scissibili Nam in is sens bili habet estinaturale: in suisu autem habet esse intentionale re spirituale. Et poni uir nur nienseκemplum de sigillo cera. Non enim eadem diis mositio est rae ad linaginem: qux eo; in seno Mauro. ideo subiungit quod cera accipiis lim, id est imammium siue figi iram auream, aut xia eam: sed non inqitan eum est aurum ut M. Assimilatur enim cera aureo sigil
so, antrum ad imaginem t sed noli quatinim ad dispo sitionem auri. Et similitur sensita patitur a sensibili h Dee colorem, ut humorem: ides saporem, alit sonum: sed non inquantum v numquod p illo in dicitur, id est ii si paulura lapide colorato inquantum lapis, net a me b
le dulci,inquantum mes quia in sensit non si similia dis spositio ad formam, quae in in subiectis tuis, sed patitur
eis, inquantum suiusmodi, vel inquantum color tum,ud saporosum, ves fim r5 .i. fim sorma. Assimila/nirenim sensus sensibili fecitndum formam: sed non se eundum dispositionem materie. Deinde cum dicit.
Instrumentum autem id sensus est primit in quo est talis vis, at v potentia collocata: at v sunt idem . . lotio vero no est eadein, sed diuersi. Nam id quod sentit, aliqua est magnitudor non tamen ratio sensutiui,nem sensu, est magnitudo i sed est quaedam ra/tio, potentia* illius. t sitiuum autem primum est in quo huiusmo/ Temes. di potctia. Et quidem igitur idem, sed est ealterum ira. . Magnitudo quidem enim quaedam erit, quod sensum patitur. Non ta taen sensitivo esse, neci: sen/
siis, magnitudo est: sed ratio qipda, bc pothia illius.
Determinat de organis sensus. Quia enim dixerat psensiis est susceptiuiis specierum sine materia,quod ei iam intes lectui eon enitivosset aliquis credere. sensus non esset potentia in cori orci licut nee intellectita. Et ideo adii excliid dum assignat et organum c diciiquda prii mina sensitiuum, id eii primum organum se iistis est, in
quo est polentia hi illismodi, qiis seisicet est cisceptiua spe
cierum, sine materia. Organum enim sensus eum poten
ita ip sa,vt puta octiliis,eit idem si ibiecto: sed esse aliud est quia ratione disseri potentia a corpore. Ilailaia etiam est. quasi forma organi, ut supra traditu in est. Et ideo subditqu)d magni doFidest organum corporeu est qliodsensum patitur, idest quod est susceptiuum sensus, sciit
materia sornax. Non tamen est eadem ratio magnitudi
nis, Oe iansilui siue knsus: sed sensus Uest quaeda ratioFidest proportii, re forma, re potentia illius: scilicet ni gnitudinis. Deinde eum dicit.
Patet autem ex his, de cur sensibilium exupervtiones, sensuum instrumenta corrumpunt. Nam si motus sit vehementior, instrumenti Φ sensus sup ret vires, dissoluitur ratio. Id autem erat sensus. Ditsoluitur. perinde ati concentus, intentioue cum vehementer fides pulsantur. Patet praeterea 3cq Cur pla ob causam non sentiunt plantae, tametsi partem ali. tsi osmquam liabent antrias,ati ab ipsis tangibilibus patiuo bratur. Frigescunt enim dc salefiunt,ut patet. Nahuius ii 3. . . causa est, mediocritatem non haberemem principia talei ut sensibilium fine materia suscipiant Drmur sed cum nuteria patiantur. Manifestum autem ex his, & propter quid sensi/ T, Obilium excellentiae, corrumpunt sensitiva. Si nam* iii. sit fortior sensitivo motusi intuitur ratio. Hoc au/tem erat sensus: sicut de symphonia, dc tonus,percubsis fortitet chordis. Et propter quid planto non sentiunt, habentes quandam partem animalem' dc pa/tientes a tangibilibus. Et nam v frigescunt, S cal seunti Causa enim est non habere medietatem, necp
huiusmodi principium possibile recipere species
sensibilium,sed pati cum materia.
Ex praemissis concludit sollitionem quandam duorumiae possentqiuaerit & dicit et, manifesti m est eκ praedi,tas, propter quid excellentia sensibili uincorrumpat ora sibilaeorgana sensuum. Oportet enim in organis senti ξdi, ad hoc fumo,iς sentiatur, esse quandam ration mF-i, Pr mi ne, scitiam.
vidi eiu est. Si ergo motus sti sibilis subsi fortior, quam S.I ho. sue aia. F iu organum
96쪽
Tre. Q. organum natum sit pati, solii itiir proportio, re comam aevitur sensus: qiii consistit in quadam proportioheoma Di, ut di etiam est. Et est simile, sicut eu aliquis sortirer pre, euiu chordas, latuitur symphonia et tonus instramunti, qui in quadam proportione eo sistit. Manilesia est etiam ex praedictis ratio alterius quaestionis propter quid γδ. plantae non sentiunt, cum ruinen habeant quandam Partem anims,oc patiantur a quibusdam sensibilibus Larangibilibus. Alanifestu est enim incalescunt re instigidantur. Causa igitur Piare non sentinuit est:quia non est in ris illa proportio, qus requiritur ad sentiendum. Non enim habent medietatem secundum complexionem in ter tagibilia,quae requiritur ad organum tactus: sine quo
nullus sensus esse potes oc ideo non habent in se huiuD modi principium, quod potest recipere species sine materiab. s. senuim. Sed accidite'. pati cum materia. csecundum materialem transmutat: onenti Deinde ciam dicit.
. pati,quod olfacere irequitiaut id a colore, qa liaudquaquam videre potest i de in caeteris simili modo. Dubitabit aute aliquis: si patiatur aliquidab odore: qa impossibile est olfactum habere:aut a colore non positate ridere. Similiter autem & in aliis.
Ilouet qliadam dii bitationem circa passonem a sens bilibu,:quia enim dixerat in plantae patiuuir a quibusidam sensibilibus. Primo mouet dubitatione, utrum abalus sensibilibus aliquid possit pali,quod non habet sensum: puta ab odore, quod non habet olfactum: a colore quod non habet visam et a sono, quod non habet audbrum. Secundo ibi.
Quod si odorabile sit odoris quid in odoratum agit, odor profecto agit. Gare fieri nequit, ut ab
Odore quicquampatiatur eorum, quae olfacere no Gqueunt. Eadem est&inc eris ratio. Nec etiam fi
m potest: ut asinsibilibus quicquam patiatur eorumquς sentire possunt, nisi ut utiliquodcv est sensitiuu. Si autem olfactibile est odor. si aliquid facit olfactum, odor facit. Quare quς nequeunt olfimam habere non possunt pati ab odore . Eadem autem est ratio Sin aliis: neque possibilium, nisi inquantum unumquodq; sensitiuum est.
Inducit duas rationes ad ostendendum Pnon: qua/rum prima talis est. inita proelium olfactibiliarest tacitolia Min:odor auum est i iactibile. ergo si aliquid facitolia hum, iacit hoc per odorem. Vel secundum aliam literam, odor facitoli actum. Propria igitur actio odoris, inquantum odo est quod facit olfactum: siue sacere. quo sequitur,q, suscipiens actionem odoris, inquantum Modori habet sensum olfactiis. Quod ergo non habet sensum olfactio, non potest pati ab odore, oc eadem ratio videtur de alias: in non sit quorumcunq),posse pati a sensibilitati, sed solum habentium sensum. Secundam ra/tionem ponit ibi.
Id ita esse,patere potest de hoc etiam pacto. Nam neq; lumen, dc tenebro, ne P sonus, nem odor in corpora quicquam agit. Sed ea nimirum, i quibus sunt ipsa. Aer enim qui est cum tonitruo, scina iligna. simul autem nrani fessum est re sc. Neq; enim lumen,& tenebra, iam sonus ne vini quicquam facit in corpora, sed ea in quibus sunt , ut aer qui est,
cum tonitruo, scindit lignum. Et dicit, quod hoe quod prima ratio concludit, manifestum est per experimentiumquia I iunm,d tenebra, α do et soniis, millum essectum iaciunt in corpora insensibilia: nisi sorte per accidens, inquantum corpora habutia huiusmodi, qualitates,aliquid agiit: sicut aer qui qua do est tonitruum, scindit lignum. Lignum enim patitur, non a sono per se loquεdo: sed ab aere moto. Tertio ibi.
At enim tangibilia, sapores, agunt. Si enim non
agerent,a quonam inanimata paterentur, atque alb
Sed tangibilia,& humores faciunt. Si enim non,
a quo uti v paterentur inanimata, & alterarentur. Ostendit aliter esse de qualitatibus tangibilibus,redi
cit quod tangibilia oc humoresF id est sapores Mimiquendatu esseclum in sensibilibus. Sed hoc intelligenduin de saporibus, non inquantum sapores sunt, sed inqua. tum gustabile est quoddam tangibile, regustus est quidat actus. Si enim eorpora insensibilia no parerentura qualitatibus sensibilibus, non esset ponere a quo paterentur, et alterarentur corpora inanimata. Nam tangibilia sum qualitates actius, re passius clementorum, secundu quas accidit uniuersaliter alteraiioi corporibus. Quarto ibi.
Quid igitur: agunt ne & sensibilia illa At in vide/
tur: non omne corpus ab odore pati, sonoq; potest: dceaquppatiuntur, terminis vacant:&non manctu
ut aer. Olet enim ipse, tanquam aliquid passus. Ergone de illa faciunt Aut non omne corpus passivum ab odore,& sono: N patientia in determinata& quo non manci: ut aer .Fis t. n. sicut paties aliqMOsendit etiam alia sensibilia agunt in quasdam res inanimatas: licet non in omnes, dicens sergone illaγ.Lsensibilia alia: saciunt aliquem effectum, reoli actum
in res inanimatas: quasi dicat sic. Sed tamen non omne comus passivum E ab odore,et sono: sicut omne corpus,
passivum est a calore re frigore. Sed ab isti. sensibilibus pati possunt sola corpora in determinata: et qus non maiiem: ut aer 5e aqua, quae sunt humida, re non bene doterminabilia terminor prio . Et quod aer possit pati ab odore, manifestu est: quia aer foem,sicut ali ad patiens ab odore. Alia litera habet sere0 quia scilicet mediatibus aliis sensibilibus desertitur species ad sensum. Ratio aut Ehuius diuersitatis est, quia qitalitates tangibiles sunt eau ta aliorum sensibilivi 5c ideo habent plus de virtute activa, re possunt agere in quae ii ii corpora. Sed alia sensio biba, quae habent minus de virtute activa t non possunt age, nisi in corpora valde passibilia. Et similis etiam ratio est de luce corporum caelestium, quae alterant inserio. ra eorpora. Ruinto ibi.
id aliua est olfacere quidem, praeter idipsum
aliquid inquam pati. At enim olfacere quidem, seim tire est. Aer autem passus, cito sensibilis fit. ini id igitur est odorare, praeter pati aliquid: Aut odorem sciuire est.Aer autem patiens hoc: mox sesi
Soluit rationem supra positam dicis, quod si aliquid patitur ab odore, quia non odorat: quid est odorare, nisi pati aliquid ab odores Et respondet, quod odorare est sie aliquid pati ab odore, quod sentiat odorem. Aera tem non sic patitur, ut stratiar: quia no habet potentiam sensitivam, sed sie patitur,ut sit sensibilis, inquantum lablicii est medium in sensu.
97쪽
ARISTOTELIS STAGIRITAE ADE ANIMA. TEXTUS
E N S V M autem nullum alium esse, praetere hos quin ri idest visum in.
quam auditum, odoratum, Distum,
k laetumi ex hisce profecto quae nucdesnceps Acentus , credere quis piam test. Vod autem non sit selisiis alius, puter quini De Dico autem hos visum,audatum,olfν m,gustum,tactum ex his aedet aliquis.
metiunt librum Aristotclis,de anima,prae. Briarissima iitintiliaria. Lecti
HI C icipit Libo uritus apud Oscos. Et satis rationabiliter,ex hinc enim Aisi. ad iiiqilirendi im de intellectit accedit. Fitemnimi aliqui q ii post ruesensum et intellectum esse idem. Alanifestum est autem in intellectustio est aliquid de sensibus eκterioribus, de
ruis iam dictum est, ex eoqu5d non coartatur ad uniam senus sensibiliuin cognost sum, unde restat inqui virum in parte sensinuasit aliqua alia potentia cognoscicua, ut ex hoc possit accipi, virum intellectus stariquci
modo sensus. Diuiditur ergo pars ista i paries ue .In pristia inquisitan sit aliquis alius sensiis, praeter quinq- sensio exteriores, de quibus iam diduim est. In secunda ostedit quod uatellectus & sensus nullo modo sunt i leni ibi. Quoniam autem duabus. γ In tertia ostenso quod in. eellectus non sit sensus,deterniinat de parte animae inuti Ciectiva. ibi. De parte autem animae.)Prima dividitur in duas panes. In prima ostendit quod non est alius sinissas proprius,praeter quinque iam dictos Ins Mada oradit praeter sensus proprios, esse sensum communem. ibi Quoniam autem sentimus. γ Circa primum duo sa/cit. Primo ostendit quod no si tu senio practo quinoqueSecundo ostendit quare sum plures,oc non vitiis i tum .ibi. Inquirit autem FCirca primum duo facit. Primo ostenditqu5d non sit alius sensita praeter quinque, qui sit cognoscitiuus sensibilissim propriorum. Secui do ostendit quod non est alius sensu praeterquinquemniis obiectum sunt sensibilia Gmunia. ibi. At veroneV. Circa primu utitur tali ratione. Qui eum habet aliquod organum sensus, per quod nata sum cognosci aliqua sensibilia,cognoscit omnia illa sensibilia, per organu illud, sed animalia perfecta habent omnia organa sensus: eroso eo oseunt omnia sensibilia. Qim igitur non habeat Drii si quinque sensus, non erit alius crespectit propriorum sensibili lini, praeire quinque sensus. Circa hanc rationEhoc modo procedit. Primo a ponitqd intendit,dicens: quod ex his quae sequuntur, potest aliquis sufficienter ad credendum moueri' d non sit sensus, prater quinque iam dictos. Seeundo ibi.
Nam si nunc sensum omnis esus habemus, cuius sensus est tactus, omnes namα rei tangibilis, ut est tangibilis:affectus nobis sunt sensibiles taetii .nullus utim tactus,vel gustus,ves olfactus, vel auditus, vel visis ideesse nobis videtur. Praeterea si sensus nobis deficiat aliquis, tu instrumetum necesse est illius no/bis deesse. Prperea, ou sensus per mediu sentit sipatuit Mediu alit, aut coniunctu aut seiunctum exter/num p esse necesse est. At nos habemus utra vi de id
inquam quod est coniunctum quo quidem tangen
res sentiamus sensibilia tacti, & etia per quodem,nus non tangentes sentimus. Id vero duplex est sp otium, simplex acie inquam & aqua. Res autem ita se
se habere ridetur, ut si sensibilia plura diuersa te
re per unum medium sentiantur, neceslarium sit, euqui sensus instrumentum habeat tale, sensitiuum il/lorum esse, ut si ex aere sensita fit instrumentum r&
aer sit medium in colore sentiendo, ac sono. Quod si unum. idemi per plura media sentiatur, ut color per aereat*aq ,hpc enim utram perspicua sunt, is qui alterum tantum habet ipsorum, sentit nimipid, quod per vir unam sentiri potest. . tu Si enim eius omnis, cuius est sensus raebis: & nue ναρ sensim habemus. Omnes enim tangibiles, inquam
tum tigitales,passiones, raetii nobis sensibiles sunt. Necessees si descit aliquis sensus, & organum ali/quod nobis deficere. Et quaecun v quidem ipsi tam gentes sentimus iraetii sensibilia sunt, que habemus. iniimns vero ter inedia: dc non ipsi tangetes: simplicibus interuallis,dico autem, ut aere & aquar livbent autem sic, ut si per unum,plura sensibilia existutia altera abinuice genere, necesse sit habente huiusmodi sensortium, virorum p sensitiuum taetri si ex aere est sensorium & est aer mediu soni, & coloris. si vero plurMiusde sint, ut coloris, & aer & aquarutra i enim es φhana,& quod alterum ipsorum est , habens solum, sentiet id quod per utras, aut quod ab ambobus.
Ostendit primam propositionem rationis induetie.Lhaiae,quod animal habens aliquod organum sensus, cognoscit omnia sensibili quae possunt sentiri in illud ovanum. Et hoequidem manifestat ex sensu tactus, eo quod manifestum est quot sunt qualitates tangibiles. Di te ctum enim est supra,P qualitates sunt tangibiles sunt dii pQ
et entiae corporis elementati,inquarum huiusmodi,quae quidem manifestae sunt ex his quae determinata sunt inclementis. Vnde mani semim nobis potest esse, quod nos sentimus omnes qualitates tangibiles. Et ex hoc coneli,
dii per simileiat si quod si habemus aliquod organum, quod habemus sensum illorum sensibiliu quae nata sunt eognosci per illud organum. Hoc est ergo quod dicit, νsi nos habemus sensum omnis sensibilis, ius tactus est perceptiuus, apparet quod omnes passiones tangibiles inquantum huiusni odi a iobis sentiumri necesse est viii Dei aliter dicere, quod si deficit nobis aliquis sensus ali quorum sensibilium: quod deficiat nobis aliquod orga. Dum,quo natasiant cognosci illa sensibilia, quia si habemus Oretan cognoscimus sensibilia. Et hoeci, uniuersaliter dictum est, manifestat exemplificando per singula. Et primo quantum ad ea quae cognoscuntur absqi modio extraneo. Et hoc est quod dicit quod quae iam nossentimus clangent rabiai. sin medio extraneo, possunt stiuiri per organum tactus, si in quo intelligitur gustus, quε habemus. Sed circa illa sensibilia quae sentimiis per media extrane quae sunt simplicia corpo ', scilicet aerre aqua, re non sentimus ea tangendo et illa sic k habent vidi eam. videIicet. quod ii per unum organum, plura sensibilia diuersa genere adinvicem, sentiri possunt:necesse in qu qui habet huiusinodi organum, sentiat utram que genus. Puta quod si aliquod organum est ex aere: Ocare potest immutia a colorere sono, sequitur quod qui habet huiusmodi organum: potest re sonum, et colorem percipere. Si vero eco uerso, plura organa sunt sceptiuaelii ME sensibillsi sicut aer re aq,quoin Virum edia manu,
98쪽
De quod inperceptibile per vimiiqi, sicut per media Ε
out ambo systeut ab insinimentis. Qii ideo di .cit quia in scii sibus qui sentiunt per mediu extraneumMrgana sunt consorinia mediis. Has autem conditiones Ideo posuit, quia idem sensibile semitur ab aliquo animalii ' aquam, oc ab aliquo per aerem, sicut patet de odore. aertio ibi.
Nam ex hisce duobus simplicibus tantum instrumenta sunt sensus ex aereato: aqua . Etenim pupibia ex aqua .auditus ex aere, odoratus ex horum altoto ptat agnis at aut nullius est instrumAi:atit coimmunis omnium est, quippe cum fine caliditate, nitihil sit sensitivum. Terra etiam aut nullius est instrumenta aut in tactu maxime commixta. circi restat,nullum sensus instrumentum esse,prpter aerem atq; aquam. Haec autem nonnulla nunc animalium habent.Ab iis igitur animalium, quae simi perseela, Fnon imperfecti, nec membris capta, omnes simius habetur. Etenim Sc talpa sub cute oculos habere vi detur. At v si nullum aliud corpus est,prpterea qus percipimus esse, nec ullus alius assectus, praeter eos qui corporibus hisce competunt, quae sunt hicinul/
lus prorecto deficit sensus. Simplicium autem, ex duobus his sensitiva solu
sunt, ex aere dc aqua. Pupilla quidem enim aquae, auditus vero aeris, olfachis autem hor a alterius est. Ignis autem, aut nullius est: aut comunis omnibus. Nihil enim sine calore, sensitiuum est. Terra vero, aut nullius est, aut in tactu maxime miscetur. Unde relinquitur, nullum esse sensitiuum extra aerem, aquam. Haec autem nunc quedam habent anima/lia . Omnes igitur sensus habentur a noni meerfe/ Cres, net orbatis. videtur enim de talpa sub pelle ha/bens Oculos. QMare si non iterum aliquod est cor/pus,& passio, quae nullius est eorti quae sunt hie corporum,neq; ullus utim deficiet sensus.
Ponit secundam propositionem cum sua manifesta. tione. s. in omnia organa sentiendi habentur ab animalibus persectis. Dicit ergo Q organa sentiendi nata sunt eo stare ex solis duobus simplicium corporum. Leκ aere Ocaqua,quia ista sunt magis passibilia: α hoe requirit con ditio organi sensus, ut saeue immutetur a sensibili. In pulsilla enim est aqua,quia po humorem aqueum in pupila existentem, recipit oculus speciem visibilis. In organo autem auditus est aeri ut sit pra dictum est. Olfactus a tem in quibusdam attribuitur aeri: in qilibusdam aquae, ut supra di etiam est. Ignis autem secudum se, nullius sen. sus organum est quia ignis est maxime activus,oc mini Hme pastilius. Sed secundiim participationem suae qualiuratis, est cois omnibus sensibus. Nihil enim est sensitusi sine calorer sicut nee viuens: m nihil sentiat, nisi vivis. Terra vero pii r nullius sensus est organum, inqugium ipsum organum est sensitiuum, sed per commissionein, appropriatur tactui, quia organu tactus oportet esse modie eomplexionatum: ut supra di m es, re preconsoquens oportet id sit quasi compositum ex omnibus et mentia. Vnde relinquitur quod nullum organum senosiis est, preter aerem re aquam. Hae autem organa aerisecaquae, habent qiisdam animalia, scilicet animalia perfecta. Vnde concludit in omnia organa sensis habenitur ab animalibus non imperfectis secundum suamn tiaram, sicut sunt imperfecta animalia immobilia, quae habent solum tactum. Et animalibus , non orbatis. 34d est non carentibus aliquo sensia, ex aliqua causa innatum
res sicut homines caeci vel surdi. Vndeoc ipsi quae ea desta te persectorii inanio sumi , videtin habere M. los si in pelle ut assimiletur suo peneri. Sed propter hoc P
miectatur sub terra non sistet necessarius visu , deterra, si haberet oculos dis opertos, inas ocidos ossideret. Procedit autem haec ratio,vi mani sese apparet, ere determinato numero elementΗ ,eκ quo probauisqu5d organa sensuum,qui sunt ri r media exterior fit in t Per ne rem aquam solum. Et iterum ex determinati dii epas. sonum clemεtoria ira,quae sitiit qualitates tangibiles. via.
de pereas fit notiim,qub omnesqtialitates tangibiles gnosesimis. Et idia eo udii quod nullus sensus deficii nobis: nisi aliquis dicere velit quod sit aliquod cor Hetrientale, praeterquatuor elementa , α qu sumesiae passiones quae possimi tam distemi, quα non sunt
quorum corporum hic existentium, re nobis notorum. Et hoe videturaneo uenians. Vnde relinquitur quod sint quin in sensus talumni quia nobis habentur. Deinde
At vero nem sensus instrum Bum quicquam proprium sensibilium communium esse potest. Motus inqua, quietis, figurae magnitia dinis, numeri, vivus, quae unoquom sensu sentimus non per accidens. At vero nem communium potest essesensitiuum aliquod proprium, quae unoquoq; sensu sentimus, inon secundum accidens, ut motus, status, figurae,magnitudinis,numeri, Mius. Quia posset aliquis dicere,qubdest aliqui. alius sensita eo oscillinis sensibilium communiinii. Excludith tali ratione. Qitiequid cognoscitur ab uno sensu, ut pro prium sensibile eius, non eognosciturabiam sensibus, nisi per accidens, sed sensibilia communia non semiuia turper accidis ab aliquo sensuit ira, sed per se a pluribus,sen Iibilia igitur eommunia non sunt proprie obiecta alteuius sensus. Urca rationem hanc, hoc modo procedit.: Primo ponit conclusionem dicens,quod non potest esse aliquod proprium orsamim sensus, cognoscitiuum ed munium sensibilium quae sentimus unoquo* sensu per se,& non per accidens,quae sunt motus,cte status re cxt. Seeundo ibi.
Omnia enim haee sane motu sentimus t Etenim magnitudo motu sentitur. Quare εc figura quidem'
scit,ex eo quia non iraquetur:& numerus, continuit
negatione, dc sim sibilibus propriis.Unusquisv nam. que sensus unum sciatit. Qirare patet, fieri non pobis, ut communium cuius t proprius sensu. Haec enim omnia motu sentimus, ut magnitudinem motu, quare de figuram. Magnitudo enim quς dam dc figura est. Quiescens autem ex eo φ non mouetur. Numerus vero negatione continui, de pro
prius.Vnusquiis enim unum sentit sensus. Quare manifestum est quod impossibile est cuiust horum proprium sensum esse.
Probat quod ista sensibilia eommunia istiantur per se, de non secundum accidens. Qiaecunq; enim sentiun in per l, quod immutat sensum,senti re per sedc noseonda accidens. Nam hoc est per se tire,pati aliquid a sensibili. Sed omnia haec sensibili per immutationem quandam senilutur. Et hoc in quod dicit quod hieoni, ni a sentimus motuF idest quadam immutatione. nisessum est enim quod magnitudo immutat sensum, cust subiectum qualitatis sensibilis, puta caloris aut sapiaris, re qualitates non agunt sine suis subiectis. Ex quo apparet quod figuram etiam eo oscimus cum quadani immutatione,quia figura est aliquid magnitudinis: quiata sistitui coier inauom magnitudinis, enim figura quae Quo stadam nitast se
99쪽
quae treminc velimninis cominetur,ut diciti irii .i Euclidis. Manifestum est etiam, lites eoin praeli Mitur eκnioni sicutian ara per hic . Eu enim quies pini attonio eius. Nummis etiam cognoscitur per negationem e liui uod est magnitis do. Numeriis. n. remam sensibilium,erciuisione continui eausaturi undeo proprietates nume raper proprietates c5tinui eognoseuntur Quia enim continuum diui bile est in infitiirum, et nummis in infinitum crescere potest, ut patet ex. a. Physico. Asanifestum etiam. Hii insip sensus per se cognoscit Unum , ut immuta tus ab uno oblacto. Vnde manis Huni est,m ista sensibi. ita communia sentituitur per inoc non per accidens. V
de ex hoe ncluditur,st impossibile est esse proprio sei Iesum alicii ius horum. Tenio ibi.
Si .n .esset, perinde timc fieret , atq; nunc visu dulice sentimus:quod quidem propterea fit,quod
scimus. Quod si ita non esset, nullo alio modo pro. fecto, nisi per accidens sentiremus i quo pacto filium
sistimus Cleonis. Non. n.Cleonis illiu sed album sentimus huic autem accidit, ut filius sit Cleonis. At communium habemus iam sensum communem, noper accidens sane. Nullus igitur ipsorum sensus est Proprius: nullo. n, sentiremus modo,nisi eo, quo di, ximus filium nos videre Cleonis. Propria auten sensibilia, sensiis ipsi per accidens alter alterius sem. tiunt,non hoc sine quo ipsi si int i sed quo unus. Nucmul in eodem sensus emcitur, ceu bilem amar n
esse ac flavam. Non .n .ad alterum pertineta nq,am
ho haec esse dicere:quapropter re errat, ct si sit Pippiam nauum, id bilem et se putat.
Sic enim erit, sicut nuc visit dulce sentimus . Hoc autem est, quoniam amborum trabentes existimus Clansam,quo cum conciderint, cognoscimus. si vero non. quail utim,sed tantum se una accidens sentiremus . vi Cleonis filiu,tum quia Cleonis filius esse sed quoniam albus. Huic autem accidit, filium Clamniselle. Communium autem habemus iam sensum communem,no secundum accidens . Non igitur est proprius. Nequaq.n.Vuq; sentiremus, nisi sicut di m est Cleonis illium nos videre. Adinvicem. n.prinpria,secundum accidens statiunt sensis: non secum
dum in ipsi sunt, sed secundum st unus, cu simul fat
sensus in eodem, ut cholera quidem amara de rubia cuda. Non .n .alterius est dicere, o ambo sint unum.
Propter quod α decipitur,dc si iit rubicudum, cho/leram opinatur esse. Ostendit et, si sentirentur proprie ab aliquo sensu,q, es risent sensibilia per accidens. Et hoe est quod dicit, in se es.set de sensibilibus communibus,si essent propria obiecta cuius sensus: sicut liue est,in visi sentimus dulce. Ps ehim est,quia nos habemus senstim viri u .s albi di dulcis. Et ideo quando coincidunt in unum: illud quod est unius sensus,per se cognoscitur ab illo sensu; per accidis .
autem ab alio. Ideo videndo, album per in videmus dui per acciden . Si autem non si sensibile proprie ab alia quo setis nuti* hoc erit .sentiatur per accidens ab alia quo alio sensit, ex incidentia duorum sensuvim vel seo.
bilium in idemsed omnino serundum accidens sensibile est,ut supra dictum est, sicut filium Cleonis secundum accidens sentimus, non quia filius Cleonis est,sed quia al bus,tili accidit esse filium Cleonis illoc autem. s. ene filia Cleonis,non ita est sensibile visu a acciden .sit aliquo alio sensu sensibile per se,sicut erat de dulci Ommiiiiiii autem sensibilium nabemus senisti coetu, non secundia a densP.Leommunia sensibilia eouersen με adiure, sis sensibus per scire non secundum aecides. Vnde sequi
tu . non ut aliquis proprius sensi is eorum:quia tuc nosentiremus ea perseas assensibus: sed sentiremus ea per M. riden stetit sentimus filium leonis. Senibant. n. sensus ita ita sensibilia adinvicim m accidens, opura visus,
ibile auditus,sceconuerso. Non. n. visus cognosci.
Misibile auditus, item a litus, sensibile vitas, fini ipsa suntlquia visiis nihil patitur ab audibili, nee auditus a se sibili Sed seeundum ιν fit unus sensiis F.i. Vna sensatio secundum actum,ut ita loquar,in eodem sensibili. Et di coeundem sensi in aetii: ex eo q simul fit, actio vimis sensus,respectu eiusdε sensibili si i cholera simul perapitur, p. gustum et, sit amara,& per viscini et, si rubiculi da:oc ideo statim ad aspectum rubicimd, iudicamus ali Oid esse amarum. Non est autem aliquis alius sensus : culin proprium sit cognoscere, in album, re amarum sunt Vnu. Haec.n. unitas non est nisio acciis&qaeesinae enaim: non potest e os in alicuius potentiae. Et jdeo quia vitsus non percipit illud, quod est gustus, nisi per accidensi frequenter in talibus decipitur sensiis, iudicantu, et si aliquid sit mbeum, in st cholera. Dcuid cum dicit.
Qii aeret aure aliquis, cuiusnam gratia plures sen Cur plusus, sed non unum tantum habemus. An ut minus ipsi,qupsequuntur,aici communia lateanti vi motus hi semmagnitudo,& numerus. Nam si esset solus vises, tu qui quidem est de coloris, magis laterent,ac idem esse omnia viderentur,propterea et color de magnitudo simul se sequuntur Sc comitantur. Nunc aute cuin alio quo plensibili ipsa communia sint i fit inde perspicuum unumquod γ illorum aliquid aliud esse, atque diuersum. Inquiret autem aliquis, cuius caula plures hacto re. lusinus selisus, sed non solum unum. Aut quatenus mi
nus lateant nos consequentia, dc communia r ut m
tus, dc magnitudo, dc numerus. Si enim erit visus solus,& ipse alibi: laterent uti* magis, dc viderentur esse idem omnia propter id quod cosequuntur se ad inuicem simul color es magnitudo. Nunc aute quoniam in aliquo sensibili communia sunt i manifestae facit*aliud quidam unumquod p ipsorum est.' 'Inquirit eausa3 pluralitatis sensuum. Et hoe est quosdam consequens speciem totam& in talibus assignanda
est eausa finalis, ut Philosophus docet in ultimo de generatione animalium. Secus autem de accidentibus indie dui quom assignanda est ratio ex parte materiae, velao tisi undeoc hic assignat causam innales. Dicit ergo,inai quis potest quaerere, cuius causa habem iis plures seu sus, oc non unum tantum. Et est responsio ad hoc, ut nos n. lateante quae consequutitur ad sensibilia r pria,& sunt communia diuersis sensibus: sicut motus, Sc magnitudore numerus. St. n. esset solus sensus visus, clim ipse coloris tantum sit, oc color dc magnitudo se consequantur, quia simul eum colore immutatur sensus a magnitudine, inter colorem non possemus discernere,et magnitudinem, sed viderentur esse idem. Sed nune quia magnitudo senti ratio sensu, Φ visu i color autem n5 hoc ipsum manise sat nobis id aliud est eolor, Ac magnitudo. Et sire est dealha sensibilibus eoibiis. Potest autem re lixe ratio assignari distinctionis sensitum. Manifestum est.n. . Opi potiatia Asbdieatur ad obiectum: oportet ' secudum driam obiecto. mat hierum,diversifieentur potentiae sensitium obieetiimaui es tam di sensibile est, prout in immutatiuum sensus tunde indu stinctiotio is genera immutationum sensus a sensibilit oportet es nis scit
sedis os sensus. Immutat te sensus a suasibi. . Vno suum. modo per coinctium& sic est sensus tacitis,qui est disero
100쪽
illius eorrum, ex quibus eonstat animal sorsus gustus, qui est perceptiuus qualitatum, quae designam couen n. tiam nutrimetrii, quo eo ratur corpus animalis. Alio modo immutatur sensus per medium. Et haec quidem immutat so,aut in eum alteratione sensibiluroc se odor imimulat sensiim exim aliqua resolutione odorabilis. Aut eualiquo motu lorali,5 sic immitat sonus. Aut absin i m. mutatione sensibili, sed ' solam immutatione spiritua uni nitan, Momani t se sic immutat eolor. Cum autem istamus nos videreae audire:nea
se est,aut xisu sentiamus nos videreaut alio sensu. T. 36 Quoniam autem sentimus et, videm',& audim' nec est aut visu sentire φ videt, aut altero.
POST QV ΑΜ Philosophus ostendis . non sit
alius sensus propri praeter quin pirocedit ad inquirendum,umim sit aliqua potentia sentitiua, communis hiaquilam sensibus. Et hoeqitidem inuestigat ex quibusdaactionibus,qua non videntur alicuius sensus propris esse: sed videntur exigere aliam potentiam sensitius esiem. Huiust nodi autem actiones sunt duae. Vna est se dum v nos,percipimus actiones propriorum sensuum t puta sentimiis no videre, Naudire. Alia est laetidum .dusternimus inter sensibilia propria diuersorum sensuum puta Φ aliud si dulci,oc Piud album. Primo ergo inquirit eui su attribuenda prima harum actionum. Secundo eui silaimbuelida secunda: ibi Unusquis p quidemi turiγ Circa primum relata est. Primo mouet quaestio, nem dicem. oniam semimus qu5d videmus: re simi liter sentimus,qubd audimus,& sic de unoquoqi sensibilium: necessarius es per visiim sentire, qii 5d ipse visus videt, aut per aliam virilitem: resedeat issensibus. Seest do obiicit ad utrano partem ibi.
, . At si alio senis . tumide sensus erit&ipsius visus,& etiam coloris subiecti. Quare vel duo sensus eius dem erunt subiere vel seii in sentiet ipse. Si autem altero aut ipsum erit quo videt, aut albterum. Sed idem secus erit visus de subiecti coloris, quare aut duo eiusdem erunt,aut idem eiusdem.
Et primo inducit, ad ostendendum, in visus videat se Videre, duas rationes inarii prima talis est. Si homo sentu se videre altero sensu,* visuraui hoc erit, quia illo alio sensu homo videt eolorem, aut omnino alio sensu videteolorem, sentit visionem coloris. Si autem eodem sensis, quo sentit colorem, sentit visionem coloris i sequitur
munus 5 idem erit se iis secundum actum appraehen. tiuus ipsius visionis re subiecti eoloris .chiare sequitur alterum duorum:quia si iste sensiis qui sentit visionεα eo lorem, sit alius sensus a visuroportebit in duo sensus sint unius subiecti. s.coloris. Aut si iste sensus quo sentimus visionem decolorem,in idem eum sensu vistis: sequitur insit idem eiusdem. i. q, visus sit sensus su ipsius quod a principio negabatur. Dicere vero in ille alter sensus, quo quis sentit se vidcre,non sentiateolorem,est omnino imiton abiterquia si non cognosceret colorem, n5 posset e gnoscere quid es et via exercit videre nihil aliud sit, semtire colorem. Secundam rationem ponit ibi.
Praeterea si alius sit sensus qui percipit ipsum vi sum aut in infinitum fiet abitio, aut erit aliquis serissus qui seipsum percipit senti hem. Qwe idipsum
in primo sensu continuo est faciendum. Amplius autem si & alter sit visus sensus i aut in infinitum procedet aut aliquis ipse sui ipsius erit ivideat quare in primo hoc faciendum est.
Quae lis est. Si selisus visus. i. visoni quo. L sentim nos videre, sit altera visuriicium quaerendum est de illo
seu sin virulisse sensus seritiai usentire, oc si non et op . .
rebit quaerere tertium sensum, qui sentiat illus sentire. Aut igitur hoc procedet in infinitum, qin destim possibile, euim γre sucopleri actionem,quae dependri ab actioni, ii sannitis, neo etiam unius rei possint esse potentis infinio aut oporaebit-deueniatur ad aliquena sensumqui sit. ius κsu apstua. i. percipiat se sentire. Odem ergo ratione Poterat fieri in primo sensu : vias. visus sentiret se videre. Non est ergo alius sensus qui percipiat colorem, et g ρου cipit visonem coloris. Dcinde, cum dicit.
At hie oritur dubitatio, nam si visit quidem sentire nil aliud est et videre: videtur autem color, vel id quod habet colorem. Si quispiam viderit id, quod videt colorem id habebit profecto qa videt primu.
Habet autem dubitationem. Si enim visi sentire videre est: videtur autem color,aut habens hunc, si
videbit aliquid id, quod est vidensi & eolorem habebit primum videns.
O eit ad paria Guaria. Et quia primae rones aliqualiter concludunt Veriimthaec ratio per modum dubitationis proponituri unde re eam soluit. Est autein ratio talis. Si visu sentinuas nos viderer sentire autem visu, nihil est aliud Φ videreremo vide is nos videre. Sed nihil vide. tur, nisi color tantum,aut litis colorem. Si igitur aliquis videt se, in sit videns: sequitur in primu videns quod se cundo visum,su habens colorem: quod videt inmiselaeuiens. Nam dictum ess supra,q, visus, cum sit suscepti. Dus coloris,es in i colore. D inde,cum dicis.
Patet igitur,no vnum idipium esset istire inqua visit. Nam cum non videmus,tenebras& lumenvi su discernimus: tal non eodem,ut patet, modo. Manifestum igitur, qm non est unum omnino, visi sentire. Et nan* cum non videmus, visa non discernimus& tenebras &lumeni sed non, militer.
luit te opposita dubitationE duobus modis. Pimo coclud sex prudictis et sentire visu multipliciter dri
Ostensum est. n. supra,q, visu sentimus nos videre. Item ostensum est, ν visu non sentimus, nisi colori. Sentire e
go visu dupla dr. Vitis modo, F, quod visu sentim nos vialete. Alio modo, visu videis color LEt ν visu sentire dicatur multipliciter,apparet ex hoc, Q, aliquado dicimur sentire visu, cis visus pracsentialiter immutat a visi. hui. i. colore. Aliqn aut discernimus visu,& tenebrassit lumen etia, O n5 videmus: a immutation . s. ab exterio
ri sensibili. Sed non si is et vimin modo, visu sentire. Rodii emo solutio ad hoc, P actio vitiis psit cosiderari, vel in q, ct si sit in i mutatione organi a sensibili exteriori, α sieno senui nisi eolor. Vnde tua a ne,visus no vi, det se videre. Alia est aeuo visus qu post ininiurationE organi, iudicat de ipsa perceptione organi a sensibiluetia ab testii sibili et visus non videt sotu eo tortiva senum sentit etia visionEcoloris. Deinde, cum dicit.
Praeterea idipsum etiam quod videt: colore quod modo delibutum est. Instrumetu.n. uniuscuiusmsensis ipsum sensibile sine materia suscipit, uti diximus. Quocirmissibilibus ipsis semotis, insunt in sensium instrumentis sensus Simaginationes. Atiloperatio rei sensibilia at* sensius, una quidem de eadem est. At earum ratio non eadem est. Dico autem sonum actu,&auditum acturis.n .ut is,qui auditum
habeti non audiat,& id quod habet sonum, non semper sonet. Sed cum operatur id quod audire potest,ee sonat id quod sonum efficere potest: tum limul
fit de auditus actu,& sonus etiam actur quorum est rum qui iam auditionem: alterum sonationetae, non incongrue dicere potest. Ampli ua