장음표시 사용
101쪽
Liber XXVII. A. v. e. 145. 8 Censores ut agrum Campanum fimendum locarent, ex aues toritato patrum latum M plebem est plebesque scivit. Senatus lectionem contentio inter censores do principe legendo tenuiti 10 Sempronii lectio erat; ceterum Cornelius morem traditum a patribus sequendum aiebat, ut, qui primus censor ex iis, qui viverent, fuisset, eum principem legerent; is T. Μanlius Tor-li quatus erat; Sempronius, cui di sortem legendi dedissent, ei ius liberum eosdem dedisse deos; so id suo arbitrio facturum, laeturumquo Q. Fabium Maximum, quem tum principem Ro-l2 mansa civitatis esse vel Hannibalo iudico victurus osseti Quum diu certatum verbis Esset, concedente collega lectus a Sempronio princeps in senatu Q. Fabius Maximus consul. Inde alius lectus senatus, octo praeteritis, inter quos L. Caecilius Μetellus erat, infamis auctor deserendae Italiae post eisdem
13 Cannensem. In equestribus quoque notis eadem servata causa;
14 sed orant perpauci, quos ea in ta attingeret; illis omnibus sit multi erantὶ adempti equi, qui Cannensium legionumoquitos in Sicilia erant. Addiderunt acerbitati etiam tompus, ne praeterita stipendia procederent iis, quae equo publico 15 emeruerant, sed dena stipendia equis privatis facerent. Μagnum praeterea numerum eorum conquisiverunt, qui equo mereri
deberent, Rique ex iis, qui principio eius belli septendocim
annos nati fuerant nequa militaverant, omnes aerarios fecerunt.16 Locaverunt inde reficienda, quae circa sorum incendio consumpta
erant, septem tRbernas, macellum, atrium regium. Transactis omnibus, quae Romae ngenda erant, consules
2 ad bellum prosecti. Prior Fulvius praegressus Capuam; post paucos dies consecutus Fabius, qui et collegam coram obtestatua et per litteras Marcellum, ut quam acerrimo bello 3 desinerent Hannibalem, dum ipsa Tarentum oppugnaret saurbo Adempta hosti iam undique pulso, nec ubi consisteret nec quid fidum respiceret, habenti, ne remorandi quidem 4 eausam in Italia fore), Regium etiam nuntium mittit ad praefectum praesidii, quod ab Laevino consule adversus Bruttios 5 ibi locatum arat, octo millia hominum, pars maxima reb
102쪽
Agathyrna, sicut ante dictum est, ex Sicilia traducta, rapto vivero hominum assuetorum; additi erant Bruttiorum indidem perfugae, et audacia et audendi omnia necessitatibus pares. Hane manum ad Bruttium primum agrum depopulandum duri 6 iussit, inde ad Cauloniam urbem oppugnandam. Imperata non impigre solum, sed ei iam avido exsecuti, direptis fugatisquo cultoribus agri, summa vi arcem oppugnabant. Mareellus, et Teonsulis litteris excitus et quia induxerat in animum, neminem ducem Romanum tam parem Hannibali quam so
esse, ubi primum in agris pRbuli copiae fuit, ex hibernis pro- laetus ad Canusium Hannibali occurrit. Sollieitabat ad de- 8
sectionem Canusinos Poenus; ceterum ut appropinquaro Marcellum audivit, castra inde movit. Aperta erat regio, sino ullis ad insidias latebris; itaque in Ioea saltuosa cedere inde ecepit. Marcellus vestigiis instabat castraque castris conserebat, set, opere perfecto, extemplo in aciem legiones educebat. Hannibal turmatim per equites peditumque laeulatores levia certamina serens, casum universae pugnae non necessarium ducebat.
Tractus est tamen ad id, quod vitabat, certamen. Nocte l0 praegressum assequitur locis planis ac patentibus Marcellus; castra inde ponentem, pugnando undique in munitores, operibus prohibst. Ita signa collata pugnatumque totis copiis et, quum iam nox instaret, Marte aequo discessum est. Castra exiguo distantia Spsitio raptim anto noctem permunita. Postero die illuce prima Marcellus in aciem copias eduxit; nec Hannibal detrectavit certamen, multis verbis adhortatus milites, ut memores Trasumenni Cannarumque contunderent serociam hostis rumore atquo instare eum; non castra ponere pati, non respirare l2 aut circumspicere; quotidio simul orientem solom et Romanam aciem in campis videndam esse; si uno proelio haud incruentus
Rbeat. quietius deinde tranquilliusque oum bellaturum. His l3 irritati adhortationibus, simulquo taedio ferocisa hostium quotidio instantium lacessentiumque, acriter proelium ineunti Pu natum amplius duabus horis ost. Cedere inde ab Romanis i 4 Duiliam by Cooste
103쪽
dextra ala et extraordinarii coepere. Quod ubi Μarcellus vidit, duodevicesimam legionem in primam aciem inducit. i5 Dum alii tropidi cedunt, alii segniter subeunt, turbata tota acies est, dein prorsus lasa, et vincento pudorem metu terga 16 dabant. Cecidero in pugna fugaque ad duo millia et septingenii civium sociorumque; in his quattuor Romani centuriones, 17 duo tribuni militum, M. Licinius et M. Helvius. Signa militaria quattuor de ala, prima quae fugit, duo de legione,
quae cedentibus sociis successerat, amissa.
13 Marcellus, postquam in castra reditum est, contionem adeo saevam atque acerbam apud milites habuit, ut proelio per diem totum infeliciter tolerato tristior iis irati ducis oratio 2 esset. -Dis immortalibus, ut in tali re, laudes gratesqua inquit Mago, quod Victor hostis, cum tanto pavore incidentibus vobis in vallum portasque, non ipsa castra est aggresSuS; deseruissetis prosecto eodem terrore castra, quo omisistis 3 pugnam. Qui pavor hic, qui terror, quae repente, qui et cum quibus pugnaretis, oblivio animos cepity Nempe iidem sunt hi hoates, quos Vincendo et victos sequendo priorem aestatem 4 absumpsistis, quibus dies noctesque fugientibus per hos dies institistis, quos levibus proeliis fatigastis, quos hesterno die 5 nec iter facero nec castra ponere passi estis. Omitto ea, quibus gloriari potestis; cuius et ipsius pudere ac paenitere VOS Oportet, reseram. Nempe aequis manibus hesterno dis 6 diremistis pugnam. Quid haec nox, quid hie dies attulit 3 Vestrae iis copiae imminutae sunt an illorum auetae 8 Non equidem mihi cum exercitu meo loqui videor nec cum Romanis militibus; corpora tantum atque arma sunt eredem. 7 An, si eosdem animos habuissetis, terga vestra vidisset hostis 3 signa alleui manipulo aut cohorti abstulisset 8 Adhuc caesis Romanis legionibus gloriabatur; vos illi hodierno die primum 8 sugati Oxercitus dedistis docus. Clamor indo ortus, uι veniam esus diei daret; ubi velle deinde experiretur militum tuorum Rnimos. -Ego vero experiar' inquit, se militas, et vos crastino die in aciem educam, ut victores potius quam victi veniam
104쪽
impetretis, quam petitis.' Cohortibus, quae signa amiserant, shordeum dari iussit, conturionesque mnnipulorum, quorum Signa
amissa suerant, destrietis gladiis discinctos destitui fiussiq; εt
ut postero die omnes, equites, pedites, armati adessent, edixit. Ita contio dimissa fatentium, iure ac merito sese increpitos 10 neque illo die virum quemquam in acie Romanis suisεe praeter unum ducem, cui aut morte satisfaciendum aut egregia victoria esset. Postero die ornati armatique ad edictum adorant. Imperator eos collaudat pronuntiatque, a quibus orta pridie I lfuga esset, cohortes, quaeque signa amisissent, Se in primam aciem inducturum; odicero iam sese omnibus, pugnRndum 12M vincendum esse, et annitendum Singulis universisque, ne prius hesternas fugae quam hodiernae victoriae fama Romam porveniat. Inde cibo corpora firmare iussi, ut, si longior i 3 pugna esset, viribus sufficerent. Ubi omnia dicta faetaque sunt, quibus excitarentur animi militum, in aciem procedunt. Quod ubi Hannibali nuntiatum est, is Cum eo nimirum inquit 14-hoste res est, qui nec bonam nee malam ferro fortunam possit. Seu vicit, serociter instat victis; aeu victus est, instaurat cum victoribus certamen. μ Signa inde canere iussit, copias 2oducit. Pugnatum utrinque aliquanto quam pridie acrius ost, Poenis ad obtinendum hesternum decus annitentibus, Romanis ad demendam ignominiam. Sinistra ala ab Romanis et cohortes, 3 quae amiserant signa, in prima acie pugnabant et logio vicesima, ab dextro cornu instructa. L. Cornelius Lentulus et C. 4
Claudius Nero legati cornibus praeerant; Marcellus mediam aciem hortator teatisquo praesens firmabat. Ab Hannibalo 5 Hispani primam obtinebant frontem, et id roboris in omni exercitu erat. Quum anceps diu pugna esset, Hannibal ele- 6 phantos in primam aciem induci iussit, si quem iniicero ea res tumultum ac pavorem posseti Et primo turbarunt signa Tordinesque, et partim occulcatis, partim dissipatis terrore, qui circa erant, nudavorant una parte aciem, latiusque fuga 8 manasset, ni C. Decimius Flavus tribunus militum, signo arrepto primi hastati, manipulum eius sequi se iussisset. Diqiligod by Corale
105쪽
Duxit, ubi maximo tumultum conglobatae beluae taetebant,
ex propinquo in tanta corpora ictu et tum conserta turba; sed ut non omnes vulnerati sunt, ita, in quorum tergis infixa stetere pila, ut est genus renceps, in fugam versi etiam integros 10 avertero. Tum iam non unus manipulus, sed pro se quisquo miles, qui modo assequi agmen fugientium elephantorum poterat, pila coniicere. Eo magis ruere in suos beluae, tantoque maiorem stragem edere, quam inter hostes ediderant, quanto acrius pavor consternatam agit, quam insidentis magistrili imperio regitur. In perturbatam transcursu beluarum aciem signa in runt Romani pedites et haud magno certamine 12 dissipatos trepidantesque avertunt. Tum in silentes equitatum immittit Marcellus, nee anta finis sequendi est factus, 13 quam in castra paVentes compulsi sunt. Nam Super Hi quae terrorem trepidationemque facerent, elephanti quoque duo in ipsa porta corruerant, coactiquo erant milites per fossam vallumque ruere in eastra. Ibi maxima hostium caedes saeta; 14 caesa ad octo millia hominum, quinquo elephanti. Nec Romanis incruenta victoria suit; millo formo et septingenti de duabus legionibus et sociorum supra millo trecentos oecisi; 15 vulnerati permulti civium sociorumque. Hannibal nocto proxima castra movit; cupientam insequi Marcellum prohibuit multi-15 tudo sauciorum. Speculutores, qui prosequerentur agmen, missi postero dia retulerunt, Bruttios Hannibalem petere.
2 Iisdem sermo diebus ot ad Q. Fulvium eonsulem Hirpini ει Lueani ot Vulcientes, traditis praesidiis Hannibalis, quae in
urbibus habebant, dediderunt sese, clementerque a con8ule cum verborum tantum castigations ob errorem praeteritum
3 aecepti sunt, et Bruttiis similis 8pes veniae facta est, quum ab iis Vibius ot Paccius fratres, longo nobilissimi gentis eius, eandem, quae data Lucanis erat, condicionem deditionis petentes 4 venissent. Q. Fabius consul oppidum in Sallontinis Manduriam vi eepit; ibi ad tria millia hominum capta et ceterae praedae aliquantum. Inde Tarentum profectus in ipsis saucibus Diqitiam by Corale
106쪽
portus posuit castra. Naves, quas Livius tutandis commea- 5tibus habuerat, partim machinationibus onerat apparatuque moenium oppugnandorum, partim tormentia et saxis omniquo missilium telorum genero instruit, onerarias Dogud, mm e solum, quae remis agerentur, ut alii machinas scalasque ad 6 muros serrent, alii procul ex navibus vulnerarent moenium Propugnatores. Hae naves, ab aperto mari ut urbem aggre- 7derentur, instructae parataeque sunt; et erat liberum mare,
elasso Punica, quum Philippus oppugnare AEtolos pararet, Corcyram transmissa. In Bruttiis interim Caulonis oppugna- 8tores sub adventum Hannibalis, no opprimerentur, in tumulum
a praesenti impetu tutum So receperis.
Fabium Tarentum obsidentem levo diein momentium ad 9 rem ingentem potiundam adiuvit. Praesidium Bruttiorum datum ab Hannibale Tarentini habebant. Eius praesidii praesectus deperibat amore mulierculae, cuius frater in exercitu Fabii consulis erat. Ia certior litteris sororis factus de nova con- 10suetudine advenae locupletis atque inter populares tam honorati, spem nactus, per sororem quolibet impelli amantem posse, quid speraret, ad eonsulem detulit. Quas quum haud vana limitatio visa esset, pro perfuga iussus Tarentum transire, ac per sororem praesecto eonciliatus, primo occulta tentando
animum, dein, satis explorata levitato, blanditiis muliebribus perpulit eum ad proditionem custodiae loci, cui praepositus orat. Ubi et ratio agendae rei et tempus convenit, miles 12
nocte per intervalla stationum clam ex urbe Emissus ea, quae Rcta erant, quaeque ut 'gerentur, convenerat, nd consulem
resert. Fabius vigilia prima, dato signo iis, qui in area l3 erant quiquo eustodiam portus habebant, ipse, circumito portu,
ab regione urbis in orientem versa occultus consedit. Canem loinde tubae simul ab arce, simul a portu et ab navibus, quae ab aperto mari appulsae erant, clamorqua undique cum ingenti tumultu, unde minimum periculi erat, do industria ortus. Consul interim silentio continebat auos. Igitur Democrates, i 5 qui praesectus classis fuerat, forta illo loco praepositus, Disiti eo by Corale
107쪽
postquam quieta omnia circa so vidit, alias partes Eo tumulin16 personare, ut captae urbis interdum excitaretur clamor, Veritus, ne inter cunctationem suam consul aliquam vim saeeret ac signa inserret, praesidium ad arcem, unde maxime terribilis 17 accidebat sonus, traducit. Fabius quum et ex temporis spatio et ex silentio ipso, quod, ubi paulo ante strepebant excitantes Vocantesquo ad arma, inde nulla accidebat vox deductas custodias sensisset, ferri scalas ad eam partem muri qua Bruttiorum cohortem praesidium agitare pxoditionis con-l8ciliator nuntiaverat, iubet. Ea primum ereptus est murus, adiuvantibus recipientibusque Bruttiis, et transcensum in urbem est; inde et proxima relaacta porta, ut Dequenti agmine signals inferrentur. Tum clamore sublato sub ortum sermo lucis, nullo obvio armato, in forum perveniunt, omnesque undique, qui ad arcem portumquo pugnabant, in Sa converterunt.16 Proelium in aditu fori maiora impetu quam perseverantia commissum est. Non animo, non armis, non arte belli, non vigore ae viribus corporis par Romano Tarentinus erat; 2 igitur pilis tantum coniectis, prius paene, quam eonSererent manus, terga dederunt, dilapsique per nota urbis itinera in 3 suas amicorumque domos. Duo ex ducibus, Nico et Democrates, sortiter pugnantes cecidere. Philemenus, qui proditionis ad Hannibalem auctor fuerat, quum citato equo eπ4 proelio avectus esset, vacuus paulo post equus errans per urbem cognitus, eorpus nusquam inventum est; creditum vulgo 5 est, in puteum apertum ex equo praecipitasgo. Carthalonem autem, praesectum Punici praesidii, cum commemorationa paterni hospitii, positis armis, venientem ad consulem milea 6 obvius obtruncat. Alii alios passim sine discrimine armatos, inermes caedunt, Carthaginienses Tarentinosque pariter. Bruttii quoquo multi interfecti, seu per errorem, Seu vetore in eos insito odio, seu ad proditionis famam, ut vi potius atque armis captum Tarentum videretur, exstinguendam. 7 Tum a eaedo ad diripiendam urbem discursum. Millia triginta servilium capitum dicuntur capta, argenti vis ingens Diuitiaco by GOrale
108쪽
facti signatiquo, auri octoginta tria millia pondo, signa notabulae, prope ut Syracusarum ornamenta seqitaverint. Sed 8 maiore animo generis eius praeda abstinuit Fabius quam Marcellus; qui interroganti scriba, quid fieri signis vellet ingentis magnitudinis di sunt, suo quisque habitu in modum pugnantium formatii, deos iratos Tarentinis relinqui iussit. Murus sindo, qui urbom ab arce dirimebat, dirutus est ac disiectus. Dum haec aguntur, Hannibal, iis, qui Cauloniam obsidebant, in deditionem acceptis, audita oppugnationo Tarenti, lodies noctesque cursim agmine acto, quum festinans ad opem serendam captam urbem audisset, si Et Romani suum Hannibalem inquit si habent; eadem, qua ceperumus, arte Tarentum amisimus. Ne tamen fugientis modo convertisso agmen vide- ii
retur, quo constiterat loco, quinque millia sermo sib urbe posuit castra; ibi paucos moratus dies Motapontum sese recapit. Inde duos Metapontinos cum litteris principum eius i 2 eivitatis ad Fabium Tarentum mittit, fidem ab eonsule Meopturos, impunita iis priora lare, si Metapontum cum praesidio Punico prodidissent. Fabius vera, quae asserrent, esse ratus, i 3 diem, qua accessurus esset Metapontum, constituit litterasque ad principes dedit, quae ad Hannibalem delatae sunt. Enimvero l4 laetus succe8su fraudis, si ne Fabius quidem dolo invictus fuisset, haud procul Metaponto insidias poniti Fabio auspi- 1 Scanti, priusquam egrederetur ab Tarento, aves Semel atque iterum non addixerunt. Hostia quoquo caesa consulenti deos haruspex cavendum a fraude hostili ot ab insidiis praedixit. Metapontini, postquam ad constitutum non venerat diem, remissi, i 6 ut eunetantem hortarentur, ae repente comprehensi, metu gravioris quaestionis detegunt insidias. Estatis eius principio, qua haec agebantur, P. Scipio in 17 Hispania quum hiemem totam reconciliandis barbarorum animis partiin donis, partim remissione Obsidum captivorumque absumpsisset, Edesco ad eum, clarus inter duces Hispanos, venit. Erant coniux liberi quo eius apud Romanos; sed praetor 2 eam causam etiam velut fortuita inclinatio animorum, quae
109쪽
Liber XXVΠ. A. v. e. 545. Hispaniam omnem averterat ad Romanum a Punico imperio,
3 traxit eum. Eadem causa Indibili Μandonioque suit, haud dubio omnis Hispaniae principibus, cum omni popularium manu,
. relicto Hasdrubale. secedendi in imminentes castris eius tumulos, unde per continentia iuga tutus receptus ad Romanos esset. 4 Hasdrubal, quum hostium res tantis augescere incrementis cerneret, suas imminui, ac lare, ut, nisi audendo aliquid moveret, 5 γα coepissent, fluerent, dimicare quam primum statuit. Scipio avidior etiam certaminia erat, quum a Spe, quam EueeeMus rerum augebat, tum quod, priusquam iungerentur hostium exercitus, cum uno dimicare duce exercituque quam simul 6 eum universis malebat. Ceterum, etiamsi eum pluribus pariter dimicandum foret, arte quadam copias auxerat. Nam quum videret, nullum esse navium usum. quia vacua omnis Hispanias ora elassibus Punicis erat, subductis navibus Tarracone, navales 7 foetos terrestribus copiis addidit; et armorum affatim erat et captorum Carthagine et quae post captam eam fecerat tanto
8 opificum numero incluso. Cum iis copiis Scipio veris principio ab Tarracone egressus fiam enim et Laelius redierat reb Roma, sino quo nihil maioris rei motum volebat ducere ad hostem 9 porgit. Per omnia paeata eunti, ut cuiusque populi fines transiret, prosequentibus excipientibusquω sociis, Indibilis et 10 Mandonius occurrerunt. Indibilis pro utroque locutus, haudquaquam ut barbarus stolide incauteve, sed potius eum
verecundia ac gravitate, propiorque excusanti transitionem ut necessariam quam glorianti, eam Velut primam occasionem 11 raptam: scire enim se, transfugae nomen exsecrabile veteribus
sociis, novis suspectum esse; neque eum se reprehendere morem hominum, si tamen ancep8 odium cauSa, non nomen faciat.
12 Merita inde sua in duces Carthaginienses commemoravit, avaritiam contra Eorum Superbiamque et omnis generis iniurias in 13 so atque populares. Itaque corpus dumtaxat suum ad id tempus
apud eos fuisse; animum iam pridem ibi esse, ubi ius ac fas credoroni coli. Ad deos quoque confugere supplices, qui 14 nequeant hominum vim atque iniurias pati; se id Scipionem Diqitiam by Corale
110쪽
oraro, ut transitio sibi nec Daudi apud eum nee honori sit. Quales ex hac die experiundo cognorit, perinde operae eorum pretium saceret. Ita prorsus respondet sacturum Romanus, 15 nec pro transfugis habiturum, qui non duxerint societatem ratam, ubi nec divini quicquam nec humani sanctum Mast. Productae deinde in conspectum iis coniuges liberiquo laeti- 16 mantibus gaudio redduntur . ntque eo die in hospitium ab- dueti; postero die foedere accepta fides, dimissique ad copias i 7 adducendas. Iisdem deinde castris tendebant, donec ducibus
Proximus Carthaginiensium exercitus Hasdrubalis prope 18
urbem Baeculam orati Pro castris equitum stationes habebant. In ora velites antesignanique et qui primi agminis erant, 2 advenientes ex itinere, PriuSquam castris locum caperenti adeo contemptim impetum secerunt, ut faciIo appareret, quid utrique parti animorum esset. In castra trepida fuga compulsi equites 3
sunt signaque Romana portis prope ipsis illata. Atque illo 4
quidem die, irritatis tantum ad certamen animis, castra Romani posuerunt; nocte Hasdrubal in tumulum copias reeipit 5 plano campo in summo Patentem; fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram eius omnem cingebat.
Suberat et altera interior summissa fastigio planities; eam quoquo 6 altera crepido haud faciliori adscensu ambibat. In hunc Tinseriorem campum postero die Hasdrubal, postquam stantem pro castris hostium aciem vidit, equites Numidas leviumque armorum Baliares et Aisos demisit. Scipio circumvectus 8 ordines signaque ostendebat hostem, praedamnata spo dimicandi
aequo campo captantem tumulos, Ioel fiducia, non virtutis armorumque stare in conspectu; sed altiora moenia habuisse Carthaginem, quae transcendisset miles Romanus; nec tumulos snee arcem, ne mare quidem armis obstitisse suis. Ad id foro altitudines, quas cepissent hostes, ut per praecipitia et praerupta salientes fugerent; eam quoque se illis fugam elausurum. Cohortesqua duas alteram tenere fauces vallis, per quam 10 deferretur amnis, iubet, alteram viam insidere, quae ab urbe