장음표시 사용
121쪽
lacti aut cum consule effugerunt; equitum tres et quadraginta aut in proelio aut in fuga ceciderunt, duodeviginti vivi capti. 10 Tumultuatum in castris fuerat, ut consulibus irent subsidio,
quum consulem et filium alterius consulis saucios exiguasqiae infelicis expeditionis reliquias ad castra Venientes cernunt.1l Mors Marcelli quum alioqui miserabilis fuit, tum quod nec
pro aetata maior iam enim sexaginta annis erat) neque pro veteris prudentia ducis tam impiovide se collegamque et prope totam rem publicam in praeceps dederat. 12 Multos circa unam rem ambitus fecerim, si, quae de Mar- 13 celli mort Variant auctores, omnia exsequi velim. Ut omittam
alios, Caelius triplicem gestae rei ' ordinem edit, unam truditam fama, alteram seriptam laudatione filii, qui rei gestas interfuerit, tertiam, quam ipse pro inquisita ac sibi eomperta 14 affert. Ceterum ita fama variat ut tamen plerique loci
speculandi causa castris egremum, omnes insidiis circumventum
28 Hannibal magnum terrorem hostibus morte consulis unius, vulnere alterius iniectum esse ratus, ne cui dee8set occasioni, castra in tumulum, in quo pugnatum erat, extemplo transfert; 2 ibi inventum Marcelli corpus sepelit. Crispinus, et morte collegae et suo vulnere territus, silentio insequentia noctis profectus , quos proximos nanctus est montes, in iis loco alto et 3 tuto undique eastra posuit. Ibi duo ducos sagaciter motio sunt, alter ad cavendam, alter ad inserendam fraudem. Anulis Μarcelli simul cum corporo Hannibal potitus erat. Eius signi errore no cui dolus neeteretur a Poeno, metuens Crispinus circa civitates proximas miserat nuntios, occisum collegam esse anulisquo eius hostem potitum; ne quibus litteris crederent 5 Marcelli nomino compositis. Paulo anto hic nuntius consulis Salapiam venerat, quum litterae ab Hannibale allatae sunt Marcelli nomine compositae, so nocte, quae diem illum secuturne8set, Salapiam venturum; intenti milites essent, qui in praesidio 6 erant, Si quo opera eorum opus esset. Sensere Salapitani fraudem; et ab ira non desectionis modo, sed etiam equitum Duili od by Corale
122쪽
intersectorum rati occasionem supplicii peti, remisso retro Tnuntio sperfuga autem Romanus erat), ut sine arbitro milites, quae vellent, agerent, Oppidanos per muros urbisque opportunaloea in stationibus disponunt; custodias vigiliasque in eam 8 noctem intentius instruunt; circa portam, qua venturum hostem rebantur, quod roboris in Prae8idio erat, opponunt. Hannibal quarta vigilia sermo ad urbem aecessit. Primi sagminis erant perfugae Romanorum et arma Romana habebant. Ii, ubi ad portam est ventum, Latine omnes loquentes excitant vigiles apeririquo portam iubent: consulem adesse. Vigiles, l0 velut ad vocem eorum excitati, tumultuari, trepidare, moliri portam. Cataracta deiecta clausa erat; oam partim vectibus levant, partim funibus subducunt in tantum altitudinis ut subire recti possent. Vixdum satis patebat iter, quum per- lifugae certatim ruunt per portam; et quum sexcenti ferme intrament, remisso fune, quo Auspensa erat, eataracta magno sonitu cecidit. Salapitani alii perfugas negligenter ex itiners 128u8pensa humeris, ut, inter pacatos, gerentes arma invadunt, alii e turri eius portae murisque saxis, sudibus, pilis absterrent hostem. Ita inde Hannibal suamet ipso fraudo captus abiit, l3 prosectusque ad Locrorum solvendam obsidionem, quam L. Cincius summa vi, operibus tormentorumque omni genere ex Sicilia advecto, oppugnabat. Magoni iam haud sermo fidenti, i retenturum defensurumque se urbem, prima Spes morte nuntiata Μareelli affulsit. Secutus indo nuntius, Hannibalem, Numi- i5 damim equitatu praemi88o, ipsum, quantum accelerrere POSSet, cum peditum agmine sequi. Itaque ubi primum Numidas, l6odito e specuIis signo, adventare sensit, et ipse patefacta repente porta serox in hostes erumpit. Et primo, magis quia improviso id fecerat, quam quod par viribus esset, anceps certamen erat; deinde, ut supervenere Numidae, tantus pavor 17 Romanis est iniectus, ut passim ad mare ae naves fugerent, relictis operibus machinisque, quibus muros quatiebant. Ita adventu Hannibalis soluta Locrorum obsidio est.
Crispinus postquam in Bruttios prosectum Hannibalem MDiuili od by Corale
123쪽
Liber XXVII. A. v. o. 546. sensit, exercitum, cui collega praefuerat, M. Marcellum tribunum
2 militum Vonusiam abducere iussit; ipse eum legionibus suis
Capuam prosectus, Vix lecticae agitationem prae gravitate vulnerum patiens, Romam litteras do morte collegae scripsit,3 quantoque ipso in discrimine esset; se comitiorum causa non posse Romam venire, quia nee viae laborem passurus videretur et de Tarento sollicitus esset, ne ex Bruttiis Hannibal eo converteret agmen; legatos opus esse ad se mitti viros prudentes, cum quibus, quae vellet, do re publica loqueretur. 4 IIae litterae recitatae magnum et luctum morte alterius consulis et metum de altero fecerunt. Itaque et Q. Fabium filium ad exercitum Venusiam miserunt, et ad consulem tres Iogati
missi, Sex. Iulius Caesar, L. Licinius Pollio, L. Cineius 5 Alimentus, quum paucis ante diebus ex Sicilia redisset. Hi
nuntiare consuli iussi, ut, si ad comitia venire Romam non possat, dictatorem in agro Romano diceret comitiorum 6 causa; si consul Tarentum prosectus esset, Q. Claudium praetorem placere in eam regionem inde abducere legiones, in qua plurimas sociorum urbe8 tueri poSset. 7 Eadem aestato M. Valerius eum classa centum nuvium ex Sicilia in Africam transmisit, et ad Clupeam urbem escensione facta, agrum late, nullo sermo obvio armato, vastavit. Inde ad naves raptim praedatores recepti, quia repento fama 8 accidit, classem Punicam adventare. Octoginta erant et tres
naves. Cum his haud procul Clupea prospere pugnat Romanus. Decem et octo navibus captis, fugatis aliis, cum magna terrestri navaliquo praeda Lilybaeum rediit. 9 Eadem aestato et Philippus implorantibus Achaeis auxilium tulit, quos et Machanidas, tyrannua Lacedaemoniorum, finitimo bello urebat et 2Etoli, navibus per Betum, quod Naupactum sit Patras interfluit Rhion incolae vocant), exercitu traiecto
summum gentis suae magiStratum ad eum proximo annuo concilio
30 detulerant, fama erat in Europam traiacturum. Ob haec Philippo in Graeciam descendenti ad Lamiam urbem AEtoli Duiligod by GOoste
124쪽
duce Pyrrhia, qui praetor in eum annum cum absente Attaloerentus erat, Occurrerunt. Habebant et ab Attalo auxilia 2 secum et millo ferme ex Romana classe a P. Sulpicio missos.
Adversus hunc ducem atquo has copias Philippus bis prospero eventu pugnavit; mille admodum hostium utraque pugna occidit. Inde quum AEtoli metu compulsi Lamiae urbis moenibus 3 tenerent sese, Philippus ad Phalara exercitum duxit; in Maliaco sinu is locus est, quondam seoquentor habitatus propter egregium portum tutasque circa stationes et aliam opportunitatem maritimam terrestremque. Eo legati ab rege 4 aegypti Ptolemaeo Rhodiisque et Atheniensibus et Chiis venerunt ad dirimendum inter Philippum atque AEtolos bellum. Adhibitus ab AEtolis et ex finitimis pacificator Amynander,
rex Athamanum. Omnium autem non tanta pro AEtolis cura 5
erat, ferociori quam pro ingeniis Graecorum gente, quam ne Philippus regnumque eius rebus Graeciae, grave libertati futurum, immisceretur. De pace dilata consultatio ost in concilium 6 Achaeorum; concilio et locus et dies certa indicta; interim triginta dierum indutiae impetratae. Profectus inde rex per TThessaliam Boeotiamque Chalcidem Euboeae venit, ut Attalum, quem classo Euboeam petiturum audierat, portibus et litorum appulsu arceret. Inde, praesidio relicto adversus Attalum, si 8sorto interim traiecisset, profectus ipse cum paucis equitum levisque armaturae Argos venit. Ibi eurationa Heraeorum s Nemeorumque suffragiis populi ad eum delata, quia se Μα- cedonum reges ex ea civitate oriundos serunt, Heraeis actis, ab ipso ludicro extemplo AEgium prosectus est ad indictum multo anto sociorum concilium. Ibi de AEtolico finiendo bello 10 actum, ne eausa aut Romanis aut Attalo intrandi Graeciam esset. Sed ea omnia, vixdum indutiarum tempore circumacto, IluΕtoli turbavero, postquam et Attalum AEginam venisse et Romanam et seni stare Ad Naupactum audivero. Vocati l 2 enim in eoncilium Achaeorum, in quo et eae legationes erant, quae ad Phalara egerant de pace, primo questi sunt quaedam parva contra fidem conventionis tempore indutiarum saeta
125쪽
t 3 postremo negarunt dirimi bellum posse, nisi Messeniis Achaei Pylum redderent, Romanis restitueretur Atintania, Seerdilaedo 14 et Pleurato Ardyaei. Enimvero indignum ratus Philippus victos victori sibi ultro condiciones serro, ne antea quidem se aut de pace audisso aut indutias pepigisse dixit spem ullam
habentem, quieturos aetolos, sed ut omnes socios testes haberet,lb se paeis, illos belli causam quaesisse. Ita insecta pace concilium dimisit, quattuor millibus armatorum relictis ad prae-l6 sidium Asthaeorum et quinquo longis navibus acceptis, quas si adiecisset missae nuper ad so classi Carthaginiensium et ex Bithynia ab rege Prusia venientibus navibus, statuerat navali proelio lacessere Romanos, iam diu in regiono ea potentes 17 maris. Ipso ab eo concilio Argos regressus; iam enim Nemeorum appetebat tempus, quae celebrare volebat praesen
3l Oeeupato rege apparatu ludorum et per dies festos licentius quam inter belli tempora remittente animum, P. Sulpicius ab Naupacto prosectus classem appulit inter Sicyonem et Corinthum, felicissimaque astrum fertilitatis effuso 2 vastavit. Fama eius rei Philippum ab ludis excivit; raptim quocum equitatu profectus, iussis subsequi peditibus, palatos passim per agros gravesque praeda, ut qui nihil talo metuerent 3 adortus Romanos compulit th naves. Cl sis Romana haudquaquam laeta praeda Naupactum rediit; Philippo ludorum quoque, qui reliqui erant, celebritatem quantaecunque, de Romanis 4 tamen, victoriae partae fama auxerat, laetitiaque ingenti celabrati sesti dies, eo magis etiam, quod, populariter dempto capitis insigni purpuraque atque alio regio habitu, aequaverat ceteris se in speciem, quo nihil gratius est civitatibus liberis; 5 praebuissetquo haud dubiam eo facto spom libertatis, nisi omnia intoleranda libidine foeda ac deformia esseeisset. Vagabatur enim cum uno aut altero comite per maritas domos
6 dies noctesqno, et summittendo so in privatum fastigium, quominus eonspectus, eo solutior erat, et libertatem, quum aliis 7 vanam ostendisset, totam in suam licentiam verterat. Neque Duiligod by GOoste
126쪽
enim omnia emebat aut oblandiebatur, sed vim flagitiis adhibebat, periculosumquo et viris et parentibus erat morum incommoda severitata libidini regiae socisse; uni etiam principi Achaeo-8riam Arato adempta uxor nomino Polycratia ac spe reginrumnuptiarum in Macedoniam asportata suerat. Per haec flagitia sollemni Nemeorum peracto paucisque sndditis diebus, Dymas est prosectus ad praesidium AEtolorum quod ab Eleis neeitum aeceptumquo in urbem erat. eiiciendum. Cycliadas spenos eum summa imperii orat) Acbaeiquo ad l0 Dymas regi occurrero, et Eliorum accensi odio, quod a ceteris Achaeis dissontironi, et infensi AEtolis, quos Romanum quoquo Rdversus se movisso bellum credebant. Prosecti a Dymis ileoniuncto exercitu transeunt Larisum amnem, qui Eliumngrum a Dymaeo dirimit. Primum diem, quo fines hostium 32 ingressi sunt, populando absumpserunt; postero dio acto instrueta ad urbem accesserant, praemissis equitibus, qui obequitando promptum ad excursiones genus laeesserent AEtolorum. Ignorabant, Sulpicium eum quindecim navibus ab Naupacto 2 Cyllenen traiecisso et, expositis in terram quattuor millibus armatorum, Silentio noctis, no conspici Bgmen posset, intrasso Elim. Itaquo improvisa res ingoniam iniecit terrorem, post- 3 quam inter Ttolos Eliosque Romann signa atquo arma cognovere. Et primo recipere suos voluerat rex; deindo, contrac- 4to iam inter AEtolos et Tralles Illyriorum id est genus certamine, quum urgeri videret suos, et ipso rex cum equitatu ineohortem Romanam incurrit. Ibi equus pilo traiectus quum 5 prolapsum per caput regem effudisset, atrox pugna utrinquo accensa est, et ab Romanis impetu in regem laeto et protegentibua regiis. Insignis et ipsius pugna fuit, quum pedes si inter equites eoactua esset proelium inire; dein, quum iam impar certamen esset caderoni quo circa eum multi et vulnerarentur, raptus ab suis atque alteri equo iniectus fugit. Eo Tdio castra quinquo millia passuum ab urbe Eliorum posuit; postero dio ad eastellum Pyrgum Vocant copias omnes eduxit, quo agrestium multitudinem eum pecoribus metu popu-
127쪽
8 lationum compulsam audierat. Eam inconditam inermemque multitudinem primo statim terrore adveniens cepit; compensaveratque ea praeda, quod ignominiae ad Elim acceptum fuerat. 9 Dividenti praedam captivosquo suere autem quattuor millia hominum, pecoris omnis generia ad millia viginti nuntiua ex Μacedonia venit, Empum quendam, corrupto arcis praesidiique praesecto, Lychnidum cepisse; tenere et Dassaretiorum quosdam 10 vicos et Dardanos etiam conciro. omisso igitur Achaico bello, relictis tamen duobus millibus et quingentis omnis generis armatorum cum Menippo et Polyphanta ducibus adll praesidium sociorum, prosectus ab Dymis per Achaiam Boeotiamque et Euboeam decimis castris Demetriadem in Thessaliam 33 porvenit. Ibi alii maiorem asserentes tumultum nuntii occurrunt, Dardanos in Macedoniam essusos Orestidom iam tenere ac descendisse in Argestaeum campum, sumam quo inter barbaros 2 celebrem esse, Philippum occisum. Expeditione ea, qua cum
populatoribus agri ad Sicyonem pugnavit, in arborem illatus
impetu equi ad eminentem ramum cornu alterum galeae prae-3 fregit; id inventum ab AEtolo quodam portatumque in AEtoliam ad Scordilaedum, cui notum erat in8igne galeae, sumam inter-4 socii regis vulgavit. Post prosectionem ex Achaia regis Su*icius AEginam classo prosectus cum Attalo sese coniunxit. 5 Actaei eum AEtolis Eleisquo haud procul Messene prosperam pugnam fecerunt. Attalus rex et P. Sulpicius .aeginae hiber
6 Exitu huius anni T. Quinctius consul, dictatoro comitiorum Iudorumque faciendorum causa dicto T. Manlio Torquato, ex Vul-7 nero moritur; alii Tarenti, alii in Campania mortuum tradunt; et, id quod nullo anto bello acciderat, duo consules sina memorando proelio intersecti velut orbam rem publicum reliquerant. Dictator Manlius magistrum equitum C. Servilium tum sedilis curulis 8 erat) dixit. Senatus, quo die primum est habitus, ludos magnos sacero dictatorem iussit, quos M. AEmilius praetor urbanus C. Flaminio, Cn. Servilio consulibus secerat et in quinquennium voverat; tum dictator et fecit ludos et in insequens Iustrum vovit. Diuiti by Cooste
128쪽
Ceterum, quum duo conAulareη exercitus tam Prope hostem ssino ducibus essent, omnibus aliis omissis una praeeipua cura patres populumqne incessit consules primo quoquo tempore eroandi, et ut eos crearent poli 38imum, quorum Virtus satis tuta n fraude Punica esset: quum toto eo bello damnosa l0 praepropera ac servida ingenia imperatorum suis8ent, tum eo ipso anno consules nimia cupiditato conserendi cum hostomanum in necopinniam Daudem lapsos esse; ceterum deos liimmortales, miseritos nominis Romani, pepercisse innoxiis xercitibus, temeritatem consulum ipsorum capitibus damnasse. Quum circumspicerent patres, quosnam consules sacerent, 34 longe anto alios eminebat C. Claudius Nero. Et collega 2 quaerebatur; et virum quidem eum egregium ducebant, sed promptiorem nerioremque, quam tempora belli postularent aut hostis Hannibal; temperandum aere ingenium eius mode- 3rato ot prudenti viro adiuncto collega censebant. M. Livius erat, multis annis Rnte ex consulatu populi iudicio damnatns, quam ignominiam adeo aegra tulerat, ut rus migraret et per qmultos annos et urbe et omni coetu careret hominum. Octavo Asermo post damnationem anno M. Claudius Marcellus ot Μ. Valerius Laevinus consules reduxerant eum in urbem; sed erat veste obsoleta capilloque et barba promissa, prae so ferona in vultu habituquo insignem memoriam ignominiae neceptae. L. Veturius et P. Licinius consores eum tonderi et squalorem si deponere Et in senatum venire fungi quo aliis publicis muneribus coegerunt; sed tum quoquo aut verbo assentiebatur aut Tpedibus in sententiam ibat, donee eo ali hominis eum causa M. Livii Macati, quum fama eius ageretur, stantem coegit in senatu sententiam dicere. Tunc ox tanto intervallo auditus 8 convertit ora hominum in se causamque sermonibus praebuit
indigno iniuriam a populo factam, magnoquo id damno fuisse, quod tam gravi bello nec opera nee eonsilio talis viri usa res publica esset; C. Noroni nequo Q. Fabium nequa Μ. 9 Valerium Laevinum dari collegas posse, quia duos patricios creari non liceret; eandem causam in T. blanlio esse, prae- 10 Diuiilred by Corale
129쪽
Libor XXVII. A. v e. 546. terquam quod recusasset delatum conSulatum recusaturusqueli esset; egregium pur consulum lare, si M. Livium C. Claudio collegam adiunxissent. Nec populus mentionem eius rei ortam 12 a putribus est aspernatus. Unus eam rem in civitate is, cui deferebatur honos, abnuebat, levitatem civitatis accusanS: EOrdidati rei non miseritos candidam togam invito offerre; eodem 13 honores poenasque congeri. Si bonum ducerent, quid ita pronorio damnassent ν Si noxium comperiSsent, quid ita, male id credito priore consulatu, alterum crederent 3 Haec taliaque arguentem et querentem castigabant patres, et M. Furium memorantes reVocatum de exsilio patriam pulsam sede sua restituisse; ut parentium saevitiam, sic patriae patiendo ac 15 ferendo leniendam esse, annisi omnes cum C. Claudio M. Livium consulem fecerunt.
Post diem tertium eius diei praetorum comitia habitu Praetores creati L. Porcius Licinus, C. Μamilius, C. et A. Hostilii Catones. Comitiis persectis ludisque factis, dictator et
2 magister equitum magistratu abierunt. C. Terentius Varro in Eti uriam pro praetore missus, ut ex ea provincia C. HO- stilius Tarentum ad eum exorcitum iret, quem T. Quinctius 3 consul habuerat; L. Manlius trans muro legatus iret viseretque, quae ibi gererentur; simul, quod Olympiae ludicrum
ea aestate futurum erat, quod muximo ec tu celebruretur,4 ut, si tuto per hostem posset, adiret id concilium, ut, qui Siculi bello ibi profugi aut Tarentini cives relegati ab
Hannibale essent, domos redirent scirentque, sua omnia iis, quae ante bellum habuissent, reddere populum Romanum. 5 Quia periculosissimus annus imminero videbatur neque consules in re publica erant, in consules designatos omnes versi, quam primum eos sortiri provincias et praesciscere, quam quiSque eorum provinciam, quem hostem haberet, volebant. 6 De recos illatione etiam gratiae eorum in Senatu actum ost,
I principio facto a Q. Fabio Maximo; inimicitiae autem nobiles
inter eos erant, et acerbiores eas indignioresqua Livio surucalamitas lacerat, quod spretum se in ea fortuna eredebat. Diuitiam by Corale
130쪽
Itaque is magis implacnbilis erat et nihil opus easo reconci- 8liasione aiebat; acrius et intoni ius omnia gesturos timentes, ne crescendi Ox se inimico collegae potestas seret. Vicit tamen sauetoritas senatus, ut, positis simultatibus, communi animo consilioquo administrarent rem publieam. Provinciae iis non 10 Permixtae regionibus, sicut superioribus annis, sed diversae
extremis Italiae finibus, alteri adversus Hannibalem Bruttii et Lucani, alteri Gallia advorsus Hasdriibalem, quem iam Alpibus appropinquare fama erat, decreta. Exercitum E duobus. qui liin Gallia quique in Etruria esset, addito urbRno, eligeret, quom mallet, qui Galliam esset sortitus; cui Bruttii provincia 12
evenisset, noviA legionibus urbanis Scriptis, utrius mullet consulum prioris anni, exercitum sumeret; relictum a consule l3 exercitum Q. Fulvius proconsul neciperet, eique in annum imperium esset. Et C. Hostilio, cui pro Etruria Tarentum 14 mutaverant provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt; legio una data est, cui Fulvius proximo anno praefuerat. Do Hasdrubalis adventu in Italiam cura in dies crescebat. 36Μassiliensium primum legati nuntiaverunt eum in Galliam transgreMum, ere tosque Rdventu eius, quia magnum pondus 2 auri attulisse diceretur ad mercede auxilia conducenda, Gallorum animos. Missi deinde cum iis legati ab Roma Sex. 3 Antistius et M. Raecius ad rem inspiciendam retulerant, misisse se cum Massiliensibus ducibus, qui per hospites eorum, principes Gallorum, omnia explorata referrent; pro comperto habere, 4 Hasdrubalem, ingenti iam coacto exercitu, proximo vere Alpes triste turum, nee tum eum quicquam aliud morari, nisi quod clausae hiems Alpe8 essent. In locum M. Marcelli P. AElius Paetus augur creatus binauguratusque, et Cn. Cornelias Dolabella rex Sacrorum inauguratus est in locum II. Marcii, qui biennio ante mortuus erat. Hoc eodem anno et lustrum conditum est a censoribus 6 P. Sempronio Tuditano et M. Cornelio Cethego. Censa ci- 7vium capita centum triginta septem millia centum octo, minor aliquanto numerus, quam qui ante bellum fuerat. Eo 8