장음표시 사용
81쪽
54 Liber XXVI. A. v. e. 544. passim ad caedem oppidanorum versi; ill quae portam ingressa erat, iusta acies cum ducibus, cum ordinibus media urbe in 8 forum processit. Indo quum duobus itinoribus sugientes videret hostes, alios ad tumulum in orientem versum, qui tenebatur quingentorum militum praesidio, alios in arcem, in quam et ipse Mago cum omnibus fere armatis, qui muris pulsi fuerant, refugerat, partim copiarum ad tumulum expugnandum mittit,9 partim ipse ad arcem ducit. Et tumulus primo impetu estcnptus, et Mago, arcem conatus defendere, quum omnia hostium plena videret neque spem ullam MSe, se arcemque
passim factae, nec ulli puberum, qui obvius fuit, parcebatur; tum signo dato caedibus finis factus, ad praedam victores versi, quae ingens omnis generis suit. 47 Liberorum capitum virile secus ad decem millia capta; indo qui civos Novae Carthaginis erant, dimisit, urbemque et 2 sua omnia, quae reliqua eis bellum secerat, restituit. Opisces
ad duo millia hominum orant; eos publicos fore populi Romani edixit, cum spe propinqua libertatis, si ad ministeria belli
3 enixe operam navassent. Ceteram multitudinem incolarum iuvenum ac validorum servorum in classem ad supplementum
romigum dedit; et auxerat navibus octo captivis classem. 4 Extra hanc multitudinem Hispanorum obsides erant, quorum 5 perinde, ac si sociorum liberi essent, cura habita. Captus et apparatus ingens belli, catapultae maximae formae centum 6 viginti, minores dueenim octoginta una, ballistae maiores viginti tres, minores quinquaginta duae, scorpionum maiorum minorumque et armorum telorumque ingens numerus, signa militaria 7 septuaginta quattuor. Et auri argentique relata ad imperatorem magna vis; paterae aureae fuerunt ducentae septuaginta sex, librae sermo omnes pondo: argenti insecti signatique decem et octo millia et trecenta pondo, vasorum argenteorum mngnus 8 numerus; haec omnia C. Flaminio quaestori appensa annumerataque sunt; tritici quadringenta millia modium, hordeis ducenta septuaginta. Ae naves onerariae sexagintR tres in
82쪽
Portu expugnRtae, quaedam eum suis oneribus, Dum to, firmis, aere praeterea ferroque et linteis et sparto et navali alia materia ad classem aedificandam, ut minimum omnium 10
inter tantas opes bellicas Carthago ipsa suerit. 'Εo die Scipio, C. Laelio cum sociis navalibus urbem meustodire iusso, ipsa in castra legiones reduxit, sessosque 2 milites omnibus uno die belli operibus, quippe qui et acie dimicassent et capienda urbe tantum laboris periculiquendissent et capta cum iis, qui in arcem confugerant, iniquo etiRm loco pugnassent, curare corpora iussit. Postero die 3 militibus navalibusque sociis convocatis, primum dis immortalibus Iaudes gratesque egit, qui se non urbis solum opulentissimae omnium in Hispania uno die eompotem secissent, sed anto eo congessissent omneA Asrieae atque Hispaniae opes, ut neque hostibus quicquam relinqueretur et sibi ac suis omnia superessent. Militum deinde virtutem collaudavit, quod eos 4non eruptio hostium , non altitudo moenium, non ineXplorata stagni vada, non castellum in alto tumulo situm , non Iaunitissima arx deterruisset, quo minus transcenderent omnia perrumperentque. Itaque quanquam omnibus omnia deberet, Spraecipuum muralis coronae decus eius esse, qui primus murum adscendisset; profiteretur, qui se dignum eo duceret dono. Duo prosessi sunt, Q. Tiberilius, centurio legionis quartae, et 6 Sex. Digitius, socius navalis. Nec ipsi tam intar se aeriter contendebant, quam studia excitaverant uterque Sui corporis hominum. Sociis C. Laelius, praesectus classis, legionariis M. 7 Sempronius Tuditanus aderat. Ea contentio quum propo 8 seditionem veniret, Scipio tres recuperatores quum se daturum pronuntiasset, qui cognita causa testibiisquo auditis iudicarent, uter prior in oppidum transcendisset, C. Laelio et M. Sem- 9 pronio, advocatis partis utriusque, P. Cornelium Caudinum domedio Adiecit, eosque tres recuperatores considere et causam cognoscere iussit. Quum res eo maiore ageretur certamine, loquod amoti tantae dignitatis non tam advocati quam modera-D iitrod by Corale
83쪽
Liber XXVI. A. u. c. 544. toros studiorum fuerant, C. relicto consilio, ad tribunal
sita agi ac prope esse, ut manus inter se conferant; ceterum etiamsi vis absit, nihilo minus detestabili exemplo rem agi, l2 quippe ubi fraude ac periurio decus petatur virtutis. Stare hinc legionarios milites, hinc classicos, per omnes deos paratos iurare magis quae Velint, quam quae Seiant Vera GSe, et obstringere periurio non se Solum Suumque caput, sed signa 13 militaria et aquilas sacramentiqua religionem. Haec ad eum do sententia P. Cornelii et M. Sempronii desereo. Scipio, collaudato Laelio, ad contionem advocavit, pronuntiavitque, Sesatis compertum habere, Q. Tiberilium et Sex. Digitium pariter
in murum escendisse, seque eos virtutis causa coronis muralibus14 donare. Tum reliquos, prout cuique meritum virtu8que erret, donAvit; ante omnes C. Laelium, praesectum classis, et omni
genero laudis sibimet ipsi aequavit et corona aurea ac triginta bubus donavit. 49 Tum obsides civitatium Hispaniae vocari iussit; quorum quantus numerus fuerit, piget Seribere, quippe ubi alibi trecentos sermo, alibi tria millia septingentos viginti quattuor 2 fuisse inveniam. AEque et alia inter auctores discrepant. Praesidium Punicum alius decem, alius Septem, alius haud pluaquam duum millium suisso scribit. Capta alibi decem millis 3 capitum, alibi supra quinque et viginti invenias. Seorpiones maiores minoresque ad sexaginta captos scripserim, si auctorem Graecum sequar Silenum; si Valerium Antiatem, maiorum scorpionum sex millia, minorum decem tria millia; adoo nullus 4 mentiendi modus est. Ne do ducibus quidem convenit. Plerique Laelium praefuisse classi, sunt, qui M. Iunium Silanum 5 dieant; Arinen praefuisse Punico praesidio deditumque Romanis 6 Antias Valerius, Magonem alii scriptores tradunt. Non donumero navium captarum, non de pondero auri atque .genti et redactae pecuniae convenit; si aliquis assentiri necessa 7 ost, media simillima veris sunt. Ceterum, vocatis obsidibus, primum universos bonum animum habero iussit: Disiti so by Cooste
84쪽
venime eos in populi Romani potestatem, qui beneficio quam 8
metu obligare homines malit extor quo gentes fide ac societate itinctas habero quam tristi subiectas servitio. Deinde, acceptis snominibus civitatium, recensuit captiVos, quot cuiusquo populi essent, et nuntios domum misit, ut ad suos quisque recipiendos veniret. Si quarum foris civitatium legati aderant, eis prae- 10 sentibus suos restituit; ceterorum curam benigna tuendorum C. Flaminio quaestori attribuit. Inter haec o media turba ilobsidum multor magno natu, Mandonii uxor, qui frater Indibilis, Ilergetum reguli, erat, flens ad pedes imperatoris procubuit obtestariquo coepit, ut curam cultumque seminarum impensius custodibus commendareti lium Scipio nihil defuturum pro- 12 secto diceret, tum rursus mulier se Haiid magni ista saeimus inquit; - quid enim hule fortunae non satis est y Alia mecum aetatem harum intuentem nam ipsa iam extra periculum iniuriae muliebris sum) stimulati Εt aetato et sorma florentes l3 circa oam erant Indibilis filiae aliceque nobilitato pari, quae omnes eam pro parenta colebant. Tum Scipio si Mesa popu- 14 liqua Romani disciplinae causa facerem' inquit, quid, quod sanctum usquam esset, apud nos violaretur; nunc ut id ibourem impensius, vestra quoque virtus dignitasque facit, quae ne in malis quidem oblitae decoris matronalis estis. Spec- l6tatae deinde integritatis viro tradidit eas, tuerique haud secus
verecundo ac modesto quam hospitum coniuges Rc matres iussit.
Captiva deinde a militibus adducitur ad oum adulta 50
virgo, adeo inimia forma, ut, quacunque incedebat, converteret omnium oculos. Scipio percontatus patriam parentesque, inter 2 cetera accepit, desponsam eam principi Celtiberorum; adolescenti Aluccio nomen erat. Extemplo igitur parentibus 3 . Sponsoque ab domo accitis, quum interim audiret, deperire
eum sponsae amore, ubi primum Venit, accuratiore eum sermonequnm parentes alloquitur. MIiavenis' inquit -iuvenem appello, 4 quo minor sit inter nos huius sermonis verecundia. Ego, quum sponsa tua capta a militibus nostris ad ma ducta osset,
85쪽
5 audiremque tibi sam cordi esse, et forma faceret fidem, quia ipse, si frui liceret ludo aetatis. praesertim in recto et legitimo
amore, et non res publica Rnimum nostrum occupasset, veniam mihi dari sponsam impensius nmanti Vellem, tuo, cuius Possum, 6 amori faveo. Fuit sponsa tua apud me eadem, qua repudsoceros tuos PRrentesque suos, verecundia; servata tibi est, ut 7 inviolatum et dignum me teque disi tibi donum posset. Hanc mercedem unam pro eo munere paciscor: amicus populo Romano sis et, si me virum bonum credis esse, quules pRtrem patriinmqua meum iam Rnte hae gentes norant, scias, multos
8 nostri similes in civitate Romana esse, nec ullum in terris hodie populum diei posse, quem minus tibi hostem tuisques osse velis aut amicum malis. Adolescens, simul pudore et gaudio perfusus, dextram Scipionis tenens deos omnes invocare ad gratiam illi pro se reserendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se merito esset. l0 Parentes inde cognatique virginis appellati; qui, quoniam gratis sibi redderetur virgo, ad quam redimendam satis magnumit attulissent auri pondus, orare Scipionem, ut id ab se donum acciperet, coeperunt, haud minorem eius rei apud se gratiam futuram esse affirmantes, quam redditae inviolatae foret virginis.12 Scipio, quando tanto opere peterent, accepturum se pollieitus, poni ante pedes . iussit, Vocatoque ad se Aluccio ἡSuper dotem' inquit, si quam Receptuma a socero es, haec tibi a me dotalia dona accedent ; aurumque tollere ae sibi haboro 13 iussit. His laetus donis honoribusque dimissus domum implevit populares laudibus moritis Scipionis: venisso dis simillimum iuVenem, vincentem omnia quum armis, tum benignitate aclo beneficiis. Itreque, dilectu clientium habito, cum delectis millo et quadringentis equitibus intra paucos dies κd Scipionem
51 Scipio retentum secum Laelium, dum captivos obsidesque 2 et praedam ex consilio eius disponeret, satis omnibus compositis, data quinquereme e captivis atque Magone et quindecim sero senatoribus, qui simul cum eo capti erant, in navem Diqiii by Cooste
86쪽
impositis, nuntium victoriae Romam mittit. Ipso paucos dios, 3 quibus morari Carthagine statuerat, exercendis navalibus pedestribusque copiis ubsumpsit. Primo die legiones in armis i 'quattuor millium spatio decurrerunt; secundo die arma curare et tergero ante tentoria iussi; tertio die rudibus inter se in modum iustae Pugnae concurrerunt praepilatisquo missilibus iaeulati sunt; quarto dio quies data; quinto iterum in armis decursum ost. Huno ordinum laboris quietisque, quoad Car- bthagine morati sunt, servarunt. Remigium cisssicique milites, si tranquillo in altum evecti. agilitatem navium simulacris navalis
pugnae experiebantur. Haec extra urbem terra murique eorpora IsimuI animosque ad bellum acuebant; urbs ipsa strepebat apparatu belli, fabris omnium generum in publica officina inelusis. Dux cuncta pari cura obibat; nurae in clarae erasi 8 nunc cum legionibus decurrebat; nunc operibus adspiciendis tempus dabat, quaeque in officinis quaeque in armamentario ac navalibus fabrorum multitudo plurima in singulos di certamine ingenti faciebat. His ita inchoatis resectisque, qua squassati erant, muris dispositisquo praesidiis ad custodiam urbis, Tarraconem ost profactus, a multis legationibus protinus in via aditus, quas partim dato responso ex iunoro dimisit, is
partim distulit Tarraconem, quo omnibus novis veteribusque sociis edixerat conventum. Et cuneti sere, qui cis Hiberum Ilineolunt populi. multi etiam ulterioris provinciae eonvenerunt. Carthaginiensium duces primo ex industria famam captae Clu thaginis eompresserunt; doinde, ut clarior res erat, quam ut tegi sic dissimulari posset. elevabant verbis r necopinato ad- 12 ventu ae prope furio unius diei urbem unam Hispaniae interceptam; euius rei tum parvae praemio elatum insolentem iuvenem immodico gaudio speciem magnae victoriae imposuime; at ubi appropinquare tres duoes, tres victores hostium exer- lacitus audisset, occursuram ei extemplo domesticorum funerum memoriam. Haec in vulgus luctabant, haudquaquam ipsi ignari, i quantum sibi ad omnia virium Carthagine anathsa decessissoL. Disiti Cooste
87쪽
die status remam in Hispania orat. In Italia consul MarcolinA Salapia per proditionem recepta, Marmoroas at Meles de
2 Samnitibus vi oepit. Ad tria millia militum ibi Hannibalis,
quae praegidii causa relicta erant. oppressa; praeda set aliquantum olus fuit militi concessa. Tritici quoque ducenta quadraginta millia modium et centum decern millia hordei inventa. a Cotorum nequaquam inde tantum gaudium fuit, quanta clades intra paucos dies necepta est haud pro ni PIordonon urbe.4 Castra ibi Cn. Fulvius proconsul habebat spo recipiendae Herdonem, quae post Cannensem cladem ab Romanis dolaeerat. 5 nee loco satis tuto posita nee praesidiis firmata. Negligentiam insitam ingenio ducis augebat spes ea, quod labare iis advorsi ΝΡmnum fidem senserat, postquam Salapin amissa excessime ii iis Ioeis in Bruttios Hannibalem auditum est. Ea omnia ab Hordonea per occultos nuntios delata Hannibali simul curam sociae retinondae urbis ot spem fecero incautum hostem aggradiendi. Exorcitu expedito, ita ut tamam prope praeveniret magnis itineribus ad Herdoneam contendit. et quo plus torroris T hosti obiiceret aeie instructa accessit. Par audacia Romanus. oonsilio et viribus impar, copiis raptim eductis conflixit. 8 Quinta legio et sinistra ala acriter pugnam inierunt; oetorem
Hannibal, signo equitibus dato. ni. quum pedestres aete8 oecupasSent praesenti certamino oculos animosque circumvecti l pars castra hostium. pars terga trepidantium invaderent. ipse
88쪽
in Fulvii similitudinem nominis, quia Cn. Fulvium praetorem biennio ante in iisdem devicerat liseia, increpans, similemeVentum pugnae sore affirmabat. Neque ea spes vana festi 10 Nam quum cominus acie et peditum certamine multi cecidis-Sent Romanorum, starent tamen ordines Signaque, equestris illum ultus a tergo, simul a castris elamor hostilis auditus Eextam ante legionem, quae in secunda acie posita prior ab
Numidis turbata est, quintam deinde atque eos, qui ad prima signa erant, avertit; pars in fugam effari, pars in medio let est, ubi si ipse Cn. Fulvius eum undecim tribunis militum cecidit. Romanorum sociorumque quot caesa in eo proelio l3 millia sint, quis pro eerto affirmet, quum tredecitn millia alibi, alibi haud plus quam septem inveniam 8 Castris prae- 14 daque victor potitur. Herdoneam quia et defecturam fuisse
ad Romanos comperit, nec mansuram in fide, si indo abscessisset, multitudino omni Μetapontum ac Thurios traducta, incendit; occidit principes, qui cum Fulvio colloquia occulta habuisse comperii sunt. Romani, qui ex tanta clade evaserant, ibdivorsis itineribus semermes ad Marcellum consulem in Samnium perfugerunt. Marcellus nihil admodum tanta elado territus littoras 2 Romam ad senatum de duco et exercitu ad Herdoneam amisso seribit: ceterum eundam se, qui post Cannonsam pugnam serocem 2 vietoria Hannibalem eontudisset, ire adversus eum, brevem illi laetitiam, qua exsultet, facturum. Et Romae quidem quum 3Iuctus ingens ex praeterito, tum timor in futurum erat. Consul 4 ex Samnio m Lucanos transgressus ad Numistronem in conspectu Hannibalis loeo plano, quum Poenus collem tenere
posuit castra. Addidit et aliam fidontis speciem, quod prior 5
in aciem eduxit; nec detrectavit Hannibal, ut signa portis efferri vidit. Ita tamen aciem instruxerunt, ut Poenus dextrum eornu in collem erigeret, Romani sinistrum ad oppidum applicarent. Ab hora tertia quum ad noctem pugnam exten- 6 dissent, fesSaeque pugnando primae Reios essent, ab Romanis
prima legio et dextra ala, ab Hannibale Hispani milites et Diuitizod by Corale
89쪽
funditor Baliaris, elephanti quoque, commisso iam certRminor in proelium acti, diu pugna neutro inclinata stetit. Ut primae legioni tertia, dextrae sitae sinistra subiit, et apud hostes integri
8 a fessis pugnam accepere, novum atque atrox proelium EX iam Segni repente exarsit, recentibus animis corporibusque;
9 sed nox incerta victoria diremit pugnantes. Postero dis Romani ab sole orto in multum diei stet oro in acie; ubi nemo hostium Rdversus prodiit, spolia per otium legere et congestos 10 in unum locum cremavere suos. Nocte insequenti Hannibal silentio movit castra et in Apuliam abiit. Marcellus, ubi lux fugRm hostium aperuit, sauciis cum praesidio modico Numi-atrone relictis praepositoquo iis L. Furio Purpurione, tribunoli militum, vestigiis institit sequi. Ad Venusiam adeptus eum est. Ibi per dies aliquot, quum ab stationibus procursaretur, mixta equitum pedituinquo tumultuosa mngis praelin quam 3 masna, 12 et ferme omnia Romanis secunda fuerunt. Inde per Apuliam ducti Mercitus sine ullo memorando certam ine, quum Hannibal nocte signa moveret, locum insidiis Doerens, Marcellus nisi certa
buce et explorato ante non 8equeretur.3 Capuae interem Flaecus tum horris principum vendendis, agro, qui publicatus fuerat, locando locavit autem omnem frummio
tempus terit, ne deesset materia in Campanos 36Pυiendi, novum 2 in occulto gliscens per indicium protraetum est facinus. Milites cediscus emotos, simul ut cum agro tecta urbis fruenda locarentur, simul metuens, ne suum quoque exercitum, sicut Hannibalis, nimia urbis amoenitas molliret, in portis murisque sibimet ipsos tecta 3 militiariter coegerat indiscare; erant autem pleraque eae cratibuSaut tabulis faeta, alia arundine leaeta, astramento intecta σmnis, 4 velut de industria, alimentis ignis. Hore noctis una hora omnia incendere centum septuaginta Campani, principibus fratribus Blos-5 His, coniuraverant. Indicio eius rei ea familia Blossiorum facto
portis repente i su procon lis clau3is, quum ad arma signo dato milites concurrissent, comprehensi omnes, qui in n-a erant, Supplementum hoc est hom nia docti saeculi quinti deeimi.
90쪽
et, quinatione a riter habita, dum ti ne lique; iudicibus libertas et inris dena millia data. Nucerinos et Aeerranos querent , ubi 6 hiabitarent, non esse, Acerris ea parte incensis, Nuceria deleta, Romam Fulvius ad senatum misit. Acerrania permissum, ut Taediscurent, quin incensa erant; Nucerini Atellam, quia id malu- orant, Atellanis Calatiam migrara iussis, traducti.
Inter multaB magnasque res, quae nune secundae, nune 8 adversae Occupabant cogitationes hominum, ne Tarentinae
quidem arcis exeidit memoria. Μ. Ogulnius et P. Aquilius sin Etruriam legati ad frumentum coemendum, quod Tarentum portaretur, profecti, et mille milites da exercitu urbano, par
numerus Romanorum εο serumque, eodem in praesidium eum frumento missi. Iam gestas in exitu erat comitiorum quo consularium 4
instabat tempus; sed litterae Marcelli, negantis e re publica esse vestigium abscedi tib Hannibale cui cedenti certamenque
abnuenti gravis ipso instaret, curam iniecerant, ne Rut con-2sulem tum maxime res agentem a bello avocarent, aut in annum consules deessent. Optimum visum est, quanquηm 3 extra Italiam esset, Valerium potius consulem ex Sicilia rovocari. Ad eum litterae iussu senatus ab L. Manlio praetore 4 urbano missae cum litteris consulis M. Marcelli, ut ex iis nosceret, quae causa patribus eum potius quam collegam revocandi ex provincia GSet.
Eo fere tempore legati ab rege Syphace Romam venerunt, Squae prospera proelia rex cum Carthnginiensibus fecisset memorantes. Regem nec inimiciorem ulli populo quam Car- 6thaginiensi nec amiciorem quam Romano esse affirmabant; misisse eum antea legatos in Hispaniam ad Cn. et P. Co nelios imperatores Romanos; nunc ab ipso velut sonte petere Romanam amicitiam voluisse. Senatus non legatis modo 7 benigno respondit, sed et ipso legatos cum donis ad regem misit, L. Genueitim, P. Poetelium, P. Popillium. Dona tulero 8