장음표시 사용
151쪽
Liber XXVIII. A. v. e. 547. Scipio, nimia paucitate suorum exaequatum certamen e8Se, etiam eo superare hostem, quod ex muro pugnaret, duabus
res tantum pavoris iniecit sessis iam cum primis pugnando ut et oppidani moenia repentina fuga desererent, et Punicum praesidium metu, ne prodita urbs esset, relictis stationibus in 10 unum se colligeret. Timor inde oppidanos incessit, ne, si hostis urbem intrasset, sine discrimine, Poenus an Hispanusti esset, obvii passim caederentur, atque, patefacta repente
porta, frequentes eX oppido sesct eiecerunt, scuta prae Setenentes, ne tela procul coniicerentur, dextras nudas ostentantes.
12 ut gladios abiecisse appareret. Id utrum parum ex intervallo sit conspectum, an dolus aliquis suspectus fuerit, incompertumost; impetus hostilis in transfugas factus nec Secus quum 13 adversa acies caesi; eademque porta signa infesta in urbem illata. Et aliis partibus securibus dolabrisque eaedebantur portae, et ut quisque intraverat eques, ad forum Oecupundum 14 sita enim praeceptum erat) citato equo pergebat. Additum erat et triariorum equiti praesidium; legionarii ceteras partes pervadunt. Direptione et caede obviorum, nisi qui armis Sel 5 tuebantur, abstinuerunt. Carthaginienses omnes in custodiam dati sunt, oppidanorum mille ferme, qui clauserant portas 16 ceteris traditum oppidum, suae redditae res. Cecidero in urbis eius oppugnatione hostium duo millia sermo, Romanorum haud amplius nonag nta. Laeta et ipsis, qui rem gessero, urbis eius expugnatio fuit et imperatori ceteroque exercitui; Et speciosum Rdventum suum, ingentem turbam captivorum prae se ngentes, fecerunt. 2 Scipio, collaudato fratre, quum, quanto poterat Verborum honore, Carthagini ab se captae captam ab eo Orongim3 aequasset, quia et hiems instabat, ut nee tentare Gades nee disiectum passim per provinciam exercitum Hasdrubalis consectari posset, in citeriorem Hispaniam omnes suas copias
4 reduxit; dimissisquo in hiborna legionibus, L. Scipione fratro
152쪽
Romam misso et Hannone hostium imperatore ceterisque nobilibus eaptivis, ipse Tarraconem cone Sit. Eodem anno classis Romana cum M. Valerio Laevino 5
proconsule ex Sicilia in Ameam transmissa in Uticensi Cartilaginiensique agro late populationes socii. Extremis finibus Carthaginiensium, circa ipsa moenia Uticae praedae actae sunt. Re- 6 petentibus Siciliam classis Punica septuaginta erant longae naves
occurrit. Decem et septem naves ex iis captae Sunt, quattuor
in alto mersae; cetera fusa ac fugata classis. Terra marique Tvictor Romanus cum magna omnis generis praeda Lilybaeum repetit. Tuto indo mari, pulsis hostium navibus, magnι commeatus frumenti Romam subvecti.
Principio aestatis eius, qua haec sunt gesta, P. Sulpicius Sproconsul et Attalus rex, quum d ginae, sicut anto dictum est, hibernassent, Lemnum indo classe iuncta Romanae quinque et viginti quinqueremes, regiae quinque et triginta) tran8- miserunt. Et Philippus, ut, seu terra seu mari obviam Eundum 2 hosti foret, paratus ad omnes conatus esset, ipse Demetriadem ad mare descendit, Larisam diem ad conveniendum exercitui edixit. Undique ab sociis legationes Demetriadem ad famam 3 regis convenerunt. Sustulerant enim animos AEtoli quum ab 4 Romanu societato, tum post Attali adventum, finitimosque depopulabantur; nec Acarnanes solum Boeotique, et qui Euboeam bincolunt, in magno motu erant, sed Achaei quoque quos super Εtolicum bellum Machanidas etiam, Laeedaemonius tyrannus, haud procul Argivorum fino positis eastris terrebat. Hi 6
omnes, suis quisque urbibus quae pericula terra marique portendebantur, memorantes Ruxilia regem orabant. No ex regno 7 quidem ipsius tranquillae nuntiabantur res: ot Scerdilaedum Pleuratumque motos esse, et Thracum maxime Maedos, si
quod longinquum bellum regem occupasset, prorima Macedoniae incursuros. Boeoti quidem et intortores Graeciae populi 8 Thermopylarum saltum, ubi ungustae fauces coartant iter, fossa valloquo intercludi ab AEtolis nuntiabant, ne transitum ad sociorum urbes tuendas Philippo darent. Vol segnem 9 Diqitiam by Corale
153쪽
Lihor XXVIII. A. u. e 547 ducem tot excitare tumultus circumfusi poterant. Legationes dimittit pollicitus, prout tempus ne res sineret, omnibus laturum 10 so auxilium. In praesentia, quae maxime urgebnt res, Peparethum praesidium urbi mittit, unde allatum erat, Attalum ab Lemno classe transmi8Sn omnem circum urbem Rgrum depopu- 1l latum. PolyphRntam cum modica manu in Boeotiam. Menippum. item quendam ex regiis ducibus. cum mille peltastis spelta caetrae
12 haud dissimilis est Chalcidem mittit; additi quingenti Agrianum, ut omnes in8ulae partes tueri posset. Ipso Scotussam est prosectus, eodemque ab Larisa Macedonum copias traducit 3 iussit. Eo nuntiatum est, concilium AEtolis Heraeterem indictum regemquo Attalum ad consultandum de summa belli venturum.14 Magnis itineribus Heracloam duxit. Et concilio quidem 15 dimisso iam venit; segetibus tamen, quae prope maturitatem erant, maximo in sinu .mnianum evastatis, Seotussam copias reducit. Ibi exercitu omni relicto, eum cohorto regia Deme- 16 triadem sese recipit. Inde ut ad omnes hostium motus posset occurrere, in Phocidem atque Euboeam et Peparothum mittit,17 qui loca alta eligeront, unde editi ignes apparerent; ipse in Tisaeo mons ost in altitudinem ingentem cacuminis oditi)speculam posuit, ut ignibus procul sublatis signum, ubi quid
molirentur hostes, momento temporis Reeiperet. .
18 Romanus imperator et Attalus rex a Peparotho Nicaeam traiecerunt; inde classem in Euboeam ad urbem Oreum transmittunt, quae ab Demetriaco sinu Chalcidem et Euripum petentiis ad laevam prima urbium Euboeae posita est. Ita inter Attalumae Sulpicium convenit, ut Romani a mari, regii a terras oppugnarent. Quatriduo post, quam appulsa claSsis est, urbem aggressi sunt. Id tempus occultis cum Platore, qui a Philippo 2 praepositus urbi erat, colloquiis absumptum est. Duas arces urbs habet, unam imminentem mari, altera urbis modia ost. Cuniculo inde via ad mars ducit, quam a mari turris quin-3 que tabulatorum , egregium propugnaculum , claudebat. Ibi primo atrocissimum contractum ost certamen, et turre instructa omni genere telorum. et tormentis machinisque ad oppugnandam Diuitiam by Corale
154쪽
eam ex navibus expositis. Quum omnium animos oculosque 4 id certamen avertisset, porta maritimae areis Plator Romanos ReeePit, momentoque rem occupata est. Oppidani pulsi indoin medium urbem ad alteram tendero arcem. Et ibi positi berant, qui fores portae obiicerent. Ita exclusi in medio caeduntur capiunturque. Macedonum praesidium conglobatum 6 sub arcis muro stetit; nec fuga effuse petita nec pertinaciter
proelium initum. Eos Plator, venia ab Sulpicio impetrata, in 7 naves impositos ad Demetrium Phthiotidis exposuit; ipso ad
Sulpicius, tam facili ad Oreum suo essu elatus, Chalcidem 8 inde protinus victrici classe petit; ubi linudqunquam ad spem eventus respondit. Ex patenti utrinquo coaetum in sangustias mare Speciem intuenti prirno gemini portus in ora duo versi praebuerit; sed haud sacile alia infestior classi statio est. Nam et venti nb utriusque terrae praealtis montibus 10 subiti ac procellosi se deiiciunt, et fretum ipsum Euripi non septies die, sicut fama fert, temporibus Statis reciprocat, sed,
temere in modum venti nunc hue, nune illuc verso mari, velut monto praecipiti devolutus torrens rapitur. Ita nee nocte nec
dio quies navibus datur. Quum classem tam insesta statio iluccepit, tum et oppidum, nita parto clausum mari, alia ab terra egregie munitum praesidioque valido firmatum, et praecipuo fide praesectorum principumque, quae fluxa et vana apud Oreum fuerat, Atabile atque ineXpugnabile fuit. Id prudenter, 12 ut in temere suscepta re, Romanus secit, quod, circumspectis difficultatibus, no frustra tempus tereret, celeriter abstitit incepto classemque inde ad Cynum Locridis semporium id est urbis Opuntiorum millo passuum a mari sitae traiecit. Philippum ot ignos ab Oreo editi monuerant, sed serius et Platoris fraude ex specula elati; et impari maritimis viribus haud saeilis orat in insulam classi accessus; ita per cuncta- 2tionem reε omissa; ad Chalcidis auxilium, ubi signum accepit impigre est motus. Nam et ipsa Chalcis, quanquam eiusdem insulae urbs est, tamen adeo arto interscinditur laeto, ut ponte Duili su by Cooste
155쪽
continenti iungatur terraque aditum saciliorem quam mari 3 habeat. Igitur Philippus a Demetriado Scotussam, inde de tertia vigilia prosectus, deiecto praesidio susisque AEtolis, qui saltum Thermopylarum insidebant, quum trepidos hostes Heraeleam compulisset, ipse uno die Phocidis Elatiam millia
4 amplius sexaginta contendit. Eodem sermo die ab Attalo rege Opuntiorum urbs capta diripiebatur. Concesserat eam regi praedam Sulpicius, quia Oreum paucos ante dies ab Ro-5 mano milite, expertibus regiis, direptum fuerat, quum Romana classis eo se recepisset. Attalus, ignarus adventus Philippi, 6 pecuniis a principibus exigendis terebat tempus, adeoque improvisa res fuit. ut, nisi Cretensium quidam forte pabulatum ab urbe longius progressi agmen hostium procul conspexisSent, 7 opprimi potuerit. Attalus inermis atque incompositus eursu
effuso mare ac naves petit, et molientibus ab terra naves Philippus supervenit tumultumque etiam ex terra nauticis
8 praebuit. Inde Opuntem rediit, deos hominesque aecuSans, quod tantae rei fortunam ex oculis prope raptam amisiSSet. 9 Upuntii quoque ab eadem ira increpiti, quod, quum trahere obsidionem in adventum suum potuissent, viso Statim hoStei 0 prope in voluntariam deditionem concessissent. Compositis circa Opuntem rebus, Thronium est prosectus. Et AttaluS primo Oreum, inde, quum fama accidisset, Prusian, Bithyniae regem, in fines regni sui transgressum, omissis rebus atquel l tolleo bello in Asiam traiecit. Et Sulpicius d ginam classem recepit, unde initio veris prosectus erat. Haud maiore ertamine, quam Opuntem Attalus ceperat, Philippus Thro-
12 nium cepit. Incolebant urbem eam profugi ab Thebis Phthioticis; urbe sua capta a Philippo quum in fidem A tolorum perfugissent, sedem iis ΣΚtoli eam dederant urbis 13 vastatae ac desertae priore eiusdem Philippi bello. Tum ab Thronio, Eicut anto dictum est, recepta prosectus Tithronon et Drymias, Doridis parva atque ignobilia oppidis, cepit. Inde Elatiam, iussis ibi se opperiri Ptolemaei Rhodiotarumque legalis, venit. Ubi quum de finiendo aetolico bello Diuili od by Corale
156쪽
ageretur assuerant enim legati nuper Heracleae concilio Romanorum aetolorumque), nuntius affertur, Machanidam Olmpiorum sollemne ludicrum parantes Elios aggredi statuisse. Praevertendum id ratus, legatis eum benigno responso dimissis, ibse nequo causam eius belli fuisse nee moram, si modo sequa et honesta condiciono liceat, paci facturum, cum expedito l6 agmine profectus per Boeotiam Megara atque indo Corinthum descendit, unde commeatibus sumptis Phliunt a Pheneumque petit. Et iam quum Heraeam venisset, audit Maelianidam l7 fama adventus sui territum refugisSe Lucedaemonem, uFium- quo se ad concilium Achaeorum recepit, simul classem Punicum, ut mari quoque aliquid posset, accitam, ibi ratus Eo inventurum. Paucis ante diebus inde Oxeas traiecerant Poeni; l8 inde portus Acarnanum petierant, quum ab Oreo profectum Attalum Romanosque audissent, veriti, ne ad se iretur et intra Rhium fauces eae sunt Corinthii sinus opprimerentur. Philippus maerebat quidem et angebatur, quum ad omnia Sipso raptim isset, nulli tamen se rei in tempore Oeeureisse, et rapientem omnia ex oculis elusisse celeritatem suam fortunam ; in concilio autem dissimulans aegritudinem elato animo 2 disseruit, testatus deos hominesque, Se nullo loco nec tempore defuisse, quin, ubi hostium arma concrepuissent, eo quanta maxima posset celeritato tenderet; sed vix rationem iniri 3POSSe, utrum v Se audacius an fugacius ab hostibus geratur
bellum. Sic ab Opunto Attalum, sic Sulpicium ab Chalcide, sic eis ipsis diebus Machanidam e manibus suis elapsum. Sed non semper felicem esse fugam, nec pro difficili id bellum 4 habendum, in quo Ei modo congressus eum hostibus sis, Viceris. Quod primum esset, consessionem se hostium habere, 5 nequaquam pares esse sibi; brevi ot victoriam haud dubiam
habiturum, nec meliore eventu eos Secum quam Spe PugnR-turos. Laeti regem socii audierunt. Reddidit indo Achaeis 6 Heraeam et Triphyliam, Alipheram autem Megalopolitis, quod suorum fuisso finium satis probabant, restituit. Inde navibus Tacceptis ab Achaeis erant autem tres quadriremes et biremes
Livina ex ree. Madvigii. IV. 9
157쪽
8 totidem) Anticyram traiecit. Inde quinqueremibus septem et lembis viginti amplius, quos, ut adiungeret Carthaginiensium elassi, miserat in Corinthium sinum, prosectus ad Erythras aetolorum, quas prope Eupalium sunt, escensionem socii. 9 Haud sesellii 2Etolos; nam hominum quod aut in agris aut
in propinquis castellis Potidaniae atque Apolloniae fuit, in
10 silvas montesque refugit; pecora, quae inter festinationem abigi nequierant, Sunt direpta et in naves compulsa. Cum iis ceteraque praedn Nicia, praetore Achaeorum, AEgium misso, quum Corinthum petisset, pedestres inde copias per Boeotiam 1l torra duci iussit; ipse ab Cenchreis praeter terram Atticam super Sunium navigans inter medias Prope hostium classes 12 Chalcidom pervenit. Inde, collaudata fida ac virtuto. quod neque timor nec Spes flexisset eorum animos, hortatusque 13 ne opuntiorum fortunam mallent, ab Chalcide oreum navigat principumquo iis, qui fugere capta urbe quam se Romanis
tradere maluerant, Summa rerum et Custodia urbis permissa,
ipso Demetriadem ab Euboea, unde primum ad opem feren- 14dam sociis profectus erat, traiecit. Cassandreae deinde centum navium longarum carinis positis contractaque ad effectum eius operis multitudine fabrorum navalium, quia res in Graecia tranquillas et prosectio Attali secerat et in temporo laborantibus foetis latum ab se auxilium, retro in regnum concessit, ut Maedis bellum inferret. 9 Extremo aestatis eius, qua haec in Graecia gesta sunt,
quum Q. Fabius Maximi filius legatus ab M. Livio consule
Romam ud Senatum nuntiasset, consulem satis praesidii Galliae provinciae credero L. Porcium cum suis legionibus esse, dece-2 dero se indo ac deduci exercitum consularem poSSe, patreS non Μ. Livium tantum redire ad urbem, Sed collegam quoque
3 eius C. Claudium iusserunt. Id modo in decreto intersuit, quod M. Livii Oxercitum reduci, Neronis legiones Hannibali
4 oppositas manere in provincia iusserunt. Inter consules ita per litteras convenit, ut, quemudmodum uno animo rem Diuitiaco by GO le
158쪽
publicam gessissent, ita, quanquam ex diversis regionibus convenirent, uno temporo ad urbem accederent; Praenesto qui prior venisset, collegam ibi opperiri iussus. Forto ita evenit, 5 ut eodem dio ambo Praeneste venirent. Inde praemisso odicto, ut triduo post frequens sonatus ad sedem Bellonae adesset omni multitudino obviam effusa ad urbem accessero. Non 6 salutabant modo universi circumfusi, Sed pro se quisque victrices dextras consulum capientes ulli gratulabantur, alii gratias agebant, quod eorum opera incolumis res publica esset. In senatu quum more omnium imperatorum , expositis rebus Tab se gestis, postulassent, ut pro re publica fortiter soliciterquo administrata et deis immortalibus haberetur honos et ipsis triumphantibus urbem intro liceret, Se Vero ea, quae postularent, 8 decernere patres merito deoriam primum dein secundum deos consulum responderunt; sit supplicatione amborum nomine ot striumpho utrique decreto, inter ipsos, ne, quum bellum communi animo gessissent, triumphum Separarent, ita convenit
ut, quoniam et in provincia Μ. Livii res gesta esset, et eo 10 die, quo pugnatum foret, eius sorte nuspicium fuisset, otoxorcitus Livianus deductus Romam venisset, Neronis deduei de provincia non potuisset, ut M. Livium quadrigis urbem ineuntom milites Sequerentur, C. Claudius equo sino militibus inveherotur. Ita consociatus triumphus quum utriquo, tum Ilmagis ei, qui, quantum merito anteibnt, tantum honoro collegae cesserat, gloriam auxit. Illum equitem aiebant sox diorum 12 spatio transcurrisse longitudinem Italiae et eo die cum Hasdrubalo in Gallia signis collatis pugnasse, quo eum castra advorsus sese in Apulia posita habere Hannibal credidissol. Ita unum mnSulem pro utraque parte Italiae adversus duos i 3 ducos, duosJ imperatores hinc consilium suum, hine corpus opposuisse. Nomen Neronis satis fuisse ad continendum 14 eastris Hannibalem; Hasdrubalem vero qua alia re quam adventu eius obrutum atque exstinctum esse Z Itaque iret 15 alter consul sublimis curru multiiugis, si Vellet, equis; uno equo per urbem verum triumphum vehi, Neronemque, etiamsi
159쪽
pedes incedat, vel parta eo bello vel spreta eo triumpho 16 gloria memorabilem fore. Hi sermones spectantium Neronem usque in Capitolium prosecuti sunt. Pecuniae in aerarium II tulerunt sestertium tricios, octoginta millia seris. Militibus M. Livius quinquagenos senos asses divisit; tantundem C. Claudius absentibus militibus suis est pollicitus, quum ad exer-18 citum redisset. Notatum, eo die plura carmina militaribus l9 iocis in C. Claudium quam consulem suum iactata; equites L. Veturium et Q. Castellium legatos magnis tulisse laudibus,
hortatosque esse plebem, ut eos consules in proximum annum 20 crearent; adiecisse equitum praerogativae Ructoritatem Consules,
postero die in contione, quam forti fideliquo duorum praecipue
Iegatorum opera usi essent, commemoranteS.
10 Quum comitiorum tempus appeteret et per dictatorem comitia haberi plaeuissot, C. Claudius consul M. Livium collegam dictatorem dixit, Livius Q. Caecilium magistrum equitum. 2 A M. Livio dictatore ereati consules L. Veturius, Q. Caecilius, 3 is ipse, qui tum erat magister equitum. Inde praetorum comitia habita; ereati C. Servilius, M. Caecilius Metellus, Ti. Claudius Asellus, Q. Mamilius Turrinus, qui tum sedilis plebis 4 erat. Comitiis persectis dictator, magistratu abdicato dimissoque exercitu, in Etruriam provinciam ex Senatus consulto est, prosectus ad quaestiones habendas, qui Etruscorum Umbrorumve populi desectionis ab Romanis ad Hasdrubalom sub
adventum eius consilia agitassent . quiquo eum auxiliiου Ruts commeatu aut ope aliqua iuvissent. Haec eo anno domi
militiaeque gesta. Ludi Romani ter toti instaurati ab sedilibus T curulibus, Cn. Servilio Caepione, Ser. Cornelio Lentulo; item ludi plebeii semel toti instaurati ab sedilibus plebis M. Pomponio Mathono et Q. Mumilio Turrino. 8 Tertio decimo anno Punici belli, L. Veturio Philono at
Q. Caecilio Metello consulibus, Bruttii ambobus, ut cum Han-9 nibale bellum gererent, provincia decreta. Praetores exinde sortiti sunt, M. Caecilius Metellus urbanam, Q. Mamilius pereis minam, C. Servilius Siciliam, Ti. Gaudius Sardiniam. Exer-Diuili oci Corale
160쪽
citus ita divisi: consulum alteri, quem C. Claudius prioris anni consul, alteri, quom r. Claudius propraetor sese binae legiones orant) habuissent exercitum ; in Etruria duas volonum lilegiones a C. Terentio propraetore Μ. Livius proconsul. cui prorogatum in annum imperium erat, acciperet. Et Q. ΜΗ- 12 milius ut, collegae iurisdictione tradita, Galliam eum exercitu cui L. Porcius pro praetor praefuerat, obtineret, decretum mi iussusque populari agros Gallorum, qui ad Poenos sub ad- Ventum Hasdrubalis desecissent. C. Servilio eum Cannensibus laduabus legionibus, sicut C. Mamilius tenuerat, Sicilia tuenda data. Ex Sardinia vetus exercitus, cui A. Hostilius praefue- 14rat, deportatus; novam legionem, quam Ti. Claudius traiiceret secum, consules conscripserunt. Q. Claudio, ut Tarentum, 15 C. Hostilio Tubulo , ut Capuam provineiam haberet, Prorogatum in annum imperium est. M. Valerius proconsul, qui 16 tuendae eirca Siciliam maritimae orae praefuerat , triginta navibus C. Servilio praetori traditis, cum cetera omni claSse
In civitato tanto discrimine belli sollieita quum omnium 11
secundorum adversorumque enusas in deos verterent, multa
prodigia nuntiabantur: Tarracinae Iovis aedem, Satrici matris 2 Matuis de coelo tactam; Satricam haud minus terrebant in sedem Iovis foribus ipsis duo perlapsi angues; ab Antionuntiatum est, cruentas spicas metentibus vis osso; Caere 3 porcus biceps et agnus mas idemquct femina natus erat; et
Albae duo soles visos ferebant, et nocte Fregellis lucem obortam; et bos in agro Romano locutus et ara Neptuni 4 multo manRSSo sudore in circo Flaminio dicebantur; et aedes Cereris, Salutis. Quirini do caelo tactae. Prodigia consules 5 hostiis maioribus procurare iussi et supplicationem unum diem habere; ea ex senatus eonsulto facta. Plus Omnibus Gant nuntiatis peregro aut visis domi prodigiis terruit animos hominum ignis in sede Vestae exstinctus, caesaque flagro est Vestalis, cuius custodia. eius noctis fuerat, iussu P. Licinii
pontificis. Id quanquam nihil portendentibus deis, ceterum IDiuiilred by Corale