장음표시 사용
141쪽
ab signis discedere nec subsistero nisi cibum capientes; diem ac noctem ire; vix, quod satis Rd naturale desiderium corporum 12 esset, quieti dare. Et ad collegam praemissi erant . qui nuntiarent adventum percontarenturque, clam an palam, interdiu an noctu venire sese vellet, iisdem an aliis considere castris. Nocte clam intrare melius viSum est. T sera per castra ab Livio consule data erat, ut tribunus tribunum, centurio centurionem, eques equitem, Pedes 2 peditem acciperet: neque enim dilatari castra opus GSe, ne hostis adventum alterius consulis sentiret; et coartatio plurium in angusto tendentium facilior futura erat, quod Claudianus exercitus nihil fera praeter arma secum in expeditionem 3 tulerat. Ceterum in ipso itinere auctum voluntariis agmen erat, offerentibus ultro sese et veteribus militibus, perfunctis iam militia, et iuvenibus, quos certatim nomina dantes, si quorum corporia Species roburque virium aptum militiae vide-4 batur, conscripserat. Ad Senam castra alterius consulis erant,
et quingentos sermo inde passus Hasdrubal aberat. Itaque quum iam appropinquaret, tectus montibus substitit Nero, ne 5 ante noctem castra ingrederetur. Silentio ingressi, ab sui quisquo ordinis hominibus in tentoria abducti, cum Summa omnium laetitia hospitaliter excipiuntur. Postero die consilium 6 habitum, cui ot L. Porcius Licinus praetor assuit. Castra iuncta
consulum castris habebat, et ante adventum eorum per loca alta ducendo exercitum, quum modo insideret augustos Saltus, ut transitum clauderet, modo ab latero nut ab tergo eurperet
agmen, ludificatus hostem omnibus artibus belli fuerat; is tum T in consilio aderat. Multorum eo inclinabant sententiae, ut, dum fessum via ac vigiliis reficeret militem Nero, simul et ad noscendum hostem paucos sibi sumeret dies, tempus pugnae8 differretur. Nero non suadere modo, Sed SummR OPa orare institit, ne consilium suum, quod tutum celeritas fecisset, 9 temerarium morando lacarent; errore, qui non diuturnus futurus esset, velut torpentem Hannibalem nee castra sua Sine
duce relicta aggredi nee ad sequendum se iter intendisse. Duili oti by Cooste
142쪽
Antequam se moveat, doleri Mercitum Hasdruhalis posse rediamque in Apuliam. Qiii prolatando spatium hosti det, oum et I 0 illa castra prodere Hannibali et aperire in Galliam itor, ut por otium, ubi velit, Hasdrubali coniungatur. Extemplo sig- linum dandum si expiandum in aetem abutendumque erroro hostium absentium proesentiumque, dum neque illi sciant. cum paucioribus nec hi, cum pluribus et validioribus rem esse. Consilio dimisso l2 signum pugnae proponitur, confestimque in aciem procedunt. Iam hostes ante castra instructi stabnnt. Moram pugnae Mattulit, quod Hasdrubal, provectus antρ signa cum paucis equitibus, scuta vetera hostium notavit, quae Rnte non viderRt. et strigosiores equos; multitudo quoque maior Solita visa est. Suspicatus enim id, quod erat, receptui propere cecinit, ac 2 misit ad flumen, unde aquabantur, ubi et excipi aliqui possent et notari ocu Iis, si qui sorte adustioris coloris ut ex recenti via essent; simul circumvehi procul castra iubet specularique, anum auctum aliqua parte sit vallum, et ut attendant, semel bisno Signum canat in castris. Ea quum ordine omnia relata qessent, eastra nihil aucta errorem faciebant; bina orant, sicut anto adventum consulis alterius suerant, una M. Livii, altera L. Porcii; neutris quicquam, quo latius tenderetur, ad munimenta adiectum. Illud veterem ducem assuetumque Romano bhosti movit, quod semel in praetoriis castris signum . bis inconsularibus reserebant cecinisse; et quonam modo ulter consul ab Hannibale abscessisset. cura angebat. Minimo id, si quod orat, suspicari poterat, tantae rei frustratione Hannibalem elusum, ut, ubi duX. ubi eXercitus esset cum quo castra collata habuerit, ignoraret; prosecto haud mediocri clade abstorritum Tinsequi non ausum; magno opere vereri, ne perditis rebus serum ipse auxilium venisset. Romanisque eadem iam fortuna in Italia, quae in Hispania. esset. Interdum litteras suas ad Seum non pervenisse credero, interceptisque iis. consulem ad Seso opprimendum accelerasse. II is anxiu uris, exstinctis ignibus, vigilia prima dato signo, ut taciti Vasa colligerent. signa serri iussit. In trepidatione et nocturno tumultu duces 9
143쪽
parum intento asservati, alter in destinatis iam ante animo latebris subsedit, alter per vada nota Metaurum flumen tranavit. Ita desertum ub ducibus agmen primo per agros palatur, fessique aliquot somno ac vigiliis sternunt corpora passim 10 atque infrequentia relinquunt signa. Hasdrubal, dum lux viam ostenderet, lentius signa ferri iubet, et per tortuosi amnis sinus flexusque quum errorem volvens haud multum processisset substitit, ubi prima lux transitum opportunum ostendisset, ii transiturus. Sed quum, quantum a mari abscedebat, tanto altioribus coercentibus amnem ripis, non inveniret vada, diem terendo spatium dedit ad insequendum seso hosti. Nero primum cum omni equitatu advenit; Porcius deinde 2 assecutus cum levi armatura. Qui quum fessum agmen carperent ab omni parte incursarentque, et iam omisso itinere, quod sugae simile erat, castra metari Poenus in tumulo Super 3 fluminis ripam vellet, advenit Livius peditum omnibus copiis, non itineris modo, Sed ad conserendum extemplo proelium 4 instructis armatisque. Sed ubi omnes copias coniunxerunt directaque acies est, Claudius dextro in cornu, Livius ab sinistro pugnam instruit; media acies praetori tuenda datu 5 Hasdrubal, omissa munitions castrorum, postquam pugnandum vidit, in prima acie ante signa elephantos collocat; circa eos laevo in cornu adversus Claudium Gallos opponit, haud tantum
6 iis fidens, quantum ab hoste timeri eos credebat; ipse dextrum cornu adversus M. Livium sibi atque Hispanis sol ibi maximor in vetere milite spem habebat) sumpsit; Ligures in medio post elephantos positi. Sed longior quam latior acies erat; 8 Gallos prominens collis tegebat; ea frons, quam Hispani
tenebant, cum SiniStro Romanorum cornu concurrit; dextra omnis acies eXtra proelium eminens cessabat; collis oppositus 9 arcebat, ne aut a fronte aut ab latere aggrederentur. Inter Livium Hasdrubalom que ingens contractum certamen erat,
10 atroxque eaedes utrinque edebatur. Ibi duces ambo, ibi pars maior peditum equitumque Romanorum, ibi Hispani, vetus miles peritusque Romanae pugnae, et Ligures, durum in armis Diqitigod by Corale
144쪽
genus. Eodem versi elephanti, qui primo impetu turbaverantantesignanos et iam signa moverant loco; deinde, crescente licertamine et clamore. impotentius iam regi et inter duas acies Versari. velut incerti. quorum ossent, haud dissimiliter navibus Sino gubernaculo vagis. Claudius -Quid ergo praeci- l2piti cursu tam longum iter emensi sumus Θμ clamitans militibus, quum in ndvorsum collem laustra gigna erigere conatus esset, Postquam ea regione penetrari ad hostem non videbat 13 Posse, cohortes aliquot subductas e dextro cornu, ubi flationem magis segnem quam pugnam suturam cernebat, post aciem circumducit, et non hostibus modo, sed etiam suis inopinantibus l4 in dextrum hostium latus incurrit; tantaque celeritas fuit, ut quum ostendissent se ab latere, mox in terga iam pugnarent. I tu ex omnibus partibus, ab honte, ab latere, ab tergo, tru- 15
cidantur Hispani Liguresquo; et ad Gallos iam caedes pervenerat. Ibi minimum certaminis suit; nam et pars magna ab i6 signis aberant. noeto dilapsi stratique somno passim per ngros. et qui aderant, itinero ac vigiliis sessi, intolerantissima laboris corpora, vix arma humeris gestabant; et iam diei medium t Terat, sitisque et calor hiantes caedendos capiendosque affatim
praebebat. Elephanti plures ab ipsis rectoribus quam ab 49
hoste intersecti. Fabrilo scalprum cum malleo habebant; id. ubi saevire beluae ac ruere in suos coeperant, magister inter aures positum, ipso in articulo, quo iungitur capiti cervix, quanto maximo poterat ictu, adigebat. Ea celerrima via mortis 2 in tantae molis belua inventa erat, ubi regentes sprevissent primusque id Hasdrubal instituerat, dux quum saepe alias memorabilis, tum illa praecipuo pugna. Ille pugnantes hortando 3 pariterque obeundo pericula sustinuit; ille lassos abnuentesque taedio et labore nunc precando, nunc castigando aceendit; ille fugientes revocavit omissamque pugnam aliquot locis restituit; postremo, quum haud dubie fortuna hostium esset, ne superstes 4
tanto exercitui suum nomen secuto esset, concitato equo se
in cohortam Romanam immisit; ibi, ut patre Hamileare et Hannibale Batre dignum erat, pugnans cecidit. Diuitiam by Corale
145쪽
i 185 Nunquam eo bello una acie tantum hostium interfectum est, redditaque aequa Cannensi clades vel ducis vel exercitus G interitu videbatur. Quinquaginta sex milliu hostium occisa, capta quinque millia et quadringenti; magna praeda alia quum 7 omnis generis, tum nuri etiam argentique; civium etiam Romanorum, qui capti apud hostes erant, supra tria millia capitum recepta. Id solatii suit pro nmissis eo prcelio militibus. Nam haudquaqtiam incruentii victoria fuit; octo ferme
8 millia Romanorum sociorumque Occisa; redeoque etiam Vietores sanguinis caedisque ceperat Satietas, ut pOStero die, quum eSSet
nuntiatum Livio consuli, Gallos Cisulpinos Liguresque, qui
aut proelio non assuissent Rut inter caedem effugissent, uno agmine abire sino certo duce , sine signis, sine ordine ullos aut imperio; posse, si una equitum ala mittatur, Omnes deleri, - Quin supersint aliqui ' inquit - nuntii et hostium cladis et
noStrae Virtutis. Nero ea nocte, quae Secuta est Pugnam, regre33us citatiore,
quam inde venerat, agmine, die sexto Rd stativa sua utque 2 hostem pervenit. Iter eius frequentia minore, quia nemo praecesserat nuntius, laetitia Vero tanta, vix ut compotes men-3 itum prae gaudio essent, celebratum est. Nam Romae neuter animi habitus satis dici enarrarique potest, nec quo incerta exspectatione eventus civitas fuerat, nec quo victoriae fumum 4 necepit. Nunquam per omnes dieη, ex quo Claudium consulem prosectum fama attulit, ab orto Sole ad occidentem aut senator quisquam a curia atque ab magistratibus abscessit
5 aut populus o foro; matronae, quia nihil in ipsis opis erat, in
preces obtestationesque versae, per Omnia delubra vagae sup-6 pliciis votisque fatigare deos. Tam Eollicitae ac Suspensae civitati fama incerta primo accidit, duos Narnienses equites in castra, quae in saucibus Umbriae opposita erant, venisse ex 7 proelio nuntiantes caesos hostes. Et primo magis auribus quam animis id acceptum erat, ut maius laetiusque, quam quod mente capere aut satis credere possent; et ipsa celeritas fidem impediebat, quod biduo ante pugnatum dicebaturia Diuitiam by Corale
146쪽
Litterae deindo ab L. Manlio Acidino missae ex castris asse- 8runtur de Narniensium equitum adventu. Eae litterae per sforum ud tribunal praetoris latio senatum curia Qxciverunt; tantoque certamine ae tumultu populi ad fores curiae Concursum est, ut Rdire niantius non posset aeu traheretur a percontantibus vociferantibusque, ut in rostris prius quam in senatu litterae recitarentur. Tandem summoti et coerciti a magistratibus, 10 dispensarique laetitia intor potentes olus animos potuit. In lisenatu primum, deinde in contione litterae recitatae sunt; et pro cuiusque ingenio aliis iam cortum gaudium, aliis nulla ante futura fides erat, quam legatos eonsulumve litteras audissent. Ipsos deinde appropinquare legatos allatum est. Tum enim- 51Vem Omnis aetas currore obvii, primus quisque oculis auIibuSquo haurire tantum gaudium cupientes. Ad Mulvium usque Pon- 2tem continens agmen pervenit. Legati erant L. Veturius a
Philo, P. Licinius Varus, Q. Coecilius Metellus) cireumfusi
omnis generis hominum frequentia in sorum pervenerunti, quum 4 alii ipsos. alii comites eorum, quae ncta essent, Percontarentur; et ut quisque audierat. exercitum hostium imperatoremque occisum, legiones Romanas incolumes, salvos conSulm ESSe,
extemplo aliis porro impertiebant gaudium suum. Quum baegre in curiam perventum esset, multo aegriuS Summotu turba,
ne patribus miseeretur, litterae in senatu recitatae sunt. Inde si traducti in contionem legati. L. Veturius, litteris . recitatis, ipse planius Omnia, quae acta erant, exposuit eum ingenti
RSSenSu, Postremo etiam clamore uniVersae contionis, quum ViXgaudium animis caperent. Discursum inde ab aliis circa 7 templa deum, ut grates agerent, ab aliis domos, ut coniugibus liberisque tam laetum nuntium impertirent. Senatus, quod M. 8 Livius ot C. Claudius consules incolumi exercitu ducem hostium legionesque occidissent, supplicationem in triduum decrevit. Eam supplicationem C. Hostilius praetor edixit; celebrata a viris seminisque est. Omnia templa per totum triduum sequa- 9lem turbam habuere, quum matronae amplissima Veste cum liberis, perinde ac si debellatum laret, omni solutae metu deis Diuili Corale
147쪽
10 immortalibus gratos agerent. Statum quoquo civitatis ea vietoria Irmavit, ut iam inde haud secus quam in pace res inter sis contrahere vendendo, ' argentum creditum solvendo
auderent.11 C. Claudius consul quum in castra redisset, caput Hasdrubalis, quod servatum cum cura attulerat, proiici ante hostium stationes, captivosque Afros Vinctos, ut Erant, oStendi, duos etiam ex iis solutos ire ad Hannibalem et expromere t 2 quae acta essent, iussit. Hannibal, tanto simul publico familiarique ictus luctu, agnoscere so fortunam Carthaginis fertur 13 dixisse; castrisque inde motis, ut omnia auxilia, quae diffusa latius tueri non poterat, in extremum Italiae angulum Bruttios contraheret, et Metapontinos, civitatem universam, excit sedibus suis, et Lucanoriam qui suae dicionis orant, in Bruttium agrum traduxit. Diuiti by Cooste
148쪽
Quum transitu IIasdrubalis, quantum in Italiam declinaverat belli, tantum levatae Hispaniae viderentur, renatum ibi subito par priori bellum est. Hispanias ea tempestato sic habebant 2 Romani Poenique: Hasdrubal Gisgonis filius ad Oceanum
penitus Gadesque eoncesserat; nostri maris ora omnisque 3 sermo Hispania, qua ad orientem vergit, Scipionis ac Romanae dicionis erat. Novus imperator Hanno, in locum Barcini 4 Hasdrubalis novo cum exercitu ex Africa transgressus Μagonique iunctus, quum in Celtiberia, quae media inter duo maria est. brevi magnum numerum armasset, Scipio badversus eum M. Silanum eum decem haud plus millibus militum, equitibus quingentis misit. Silanus quantis maximis 6 potuit itineribus simpediebant autem et asperitates viarum et angustiae saltibus crebris. ut pleraque Hispaniae sunt, inclusae , tamen non solum nuntios, sed etiam famam adventus sui praegressus, ducibus indidem ex Cotti heria transfugis ad hostem pervenit. Eisdem auctoribus compertum est, quum decem Teirciter millia ab hoste abessent, bina castra circa Viam, qua irent, esse; laeva Celtiberos, novum exercitum, Supra novem millia hominum, dextra Punica tenero castra; ea Stationibus, 8 vigiliis . omni iusta militari custodia tuta ot firma osse, illa altera soluta neglectaque, ut barbarorum et tironum et minus Diuiilred by Corale
149쪽
ratus Silanus signa quam maxime ad laevam iubebat ferri, necunde ab stationibus Punicis conspiceretur; ipse, priumissis 2 speculatoribus, citato agmine ad hostem pergit. Tria millia ferme aberat, quum hauddum qiuisquarn hostium Senserat; 2 eonfragosa loca et obsiti virgultis tegebant colles. Ibi in cava
valle atque ob id occulta considere militem et cibum capere ivbsit; et speculatores trunSlagarum dicta affirmantes venerunt; 3 tum sarcinis in medium coniectis arma Ilo inani capiunt acie- quo iusta in pugnum Vndunt. Mille pussuum aberunt, quum ab hoste conspecti Sunt, trepidarique repente coeptum; et Mago ex castris citato equo ad primum clamorem et tumultum ad-4 vehitur. Erant in Celtibero exercitu quattuor millia scutata et ducenti equites; hanc iustani legionem set id ferme roboris erat) in prima acie locat; ceteros, levem armaturam, inb subsidiis posuit. Quum ita instructos educeret e castris, vixdum 6 in egressos vallo cos Romani pila coniecerunt. Subsidunt Hispani adversus enussa tela ab hoste, inde ad mittenda ipsi consurgunt; quae quum Romani conserti, ut solent, densatis excepissent Seutis, tum pes cum pede collatus et gladiis geri 7 res coepta est. Ceterum asperitas locorum Celtiberis, quibus in proelio concursare mos est, velocitatem inutilem faciebat et haud iniqua eadem eriit Romanis, stabili pugnae asSuetis, 8 nisi quod angustiae et internata virgulta ordines dirimebant, et singuli binique velut clam paribus conserere pugnam coge-9 bantur. Quod ad fugam impedimento hostibus erat, id ad
10 caedem eos velut vinctos praebebat; et iam ferme omnibus scutatis Celtiberorum interfectis, levis armatura et Carthaginienses , qui eX niteris castris subsidio Venerant, pereulsi eaede-
1l bantur. Duo haud amplius millia peditum et equitatus omni8, vix inito proelio, cum Magono offugerunt. Hanno, alter imperator, cum eis, qui postremi iam profligato proelio advenerant, 12 vivus capitur. Magonem fugientem equitatus ferme omnis, et quod Veterum peditum erat, secuti decimo die in Gaditanam Diqitiam by Corale
150쪽
provinciam ad Hasdrubalem pervenerunt; Celtiberi, novus miles, in proximas dilapsi silvas inde domos diffugerunt. Peropportuna victoria nequaquam tunium iam conflatum l3bellum, quanta futuri materia belli, si licuisset iis, Celtiberorum gento excita, et alios ad arma sollicitare populos, oppressa erat. Itaque collaudato benigne Silano, Scipio. spem debel- 14 landi, si nihil eam ipso cunctando moratus esset, nactus. ndid. quod reliquum belli erat, in ultimam Hispaniam adversus Hasdrubalem pergit. Poenus quum castra tum sorte in Baetiea ibad sociorum animos continendos in fide haberet, signis repente sublatis, sugae magis quam itineris modo penitus ad Oceanum et Gades ducit. Ceterum, quoad continui8set exercitum, propo- 16 situm bello se fore ratus, antequam freto Gades traiiceret exercitum omnem passim in civitates divisit, ut et muris se ipsi et armis muros tutarentur. Scipio ubi animadvertit, 3 dissipatum passim bellum, et circumferre nd singulas urbes arma diutini m is quam magni ESSe operis, retro vertit iter. No hostibus tumon eam relinqueret regionem, L. Scipionem 2 fratrem eum decem millibus peditum, milia equitum ad oppugnandam opulentissimam in iis locis urbem Orongin barbari appellabant) mittit. Sita in Maesessum finibus est, Hispanae 3 geniis; ager frugifer; urgentum etiam incolae fodiunt. Ea arx fuerat Hasdrubali ad Oxcursiones circa mediterraneos populos faciendas. Scipio, castris prope urbem positis, Prius- 4 quam circumVulturet urbem, misit ad portas, qui ex propinquo alloquio animos tentarent suaderentque, ut amicitiam potiusquam vim experirentur Romanorum. Ubi nihil pacati respon- 5debatur, lassa duplicique vallo circumdatu urbe, in tres partes exercitum dividit, ut una Semper pars, quietis interim duabus, oppugnaret. Prima pars quum adorta oppugnure esset, atrOX 68ane et anceps proelium suit; non subire, non scalas serre ad muros prae incidentibus telis facile erat; etiam qui orexerant Tad murum scalas, alii surcis ad id ipsum factis detrudebantur in alios lupi superno ferrei iniecti. ut in periculo essent, ne suspensi in murum extraherentur. Quod ubi animadvertit 8 Diuili od by Cooste