장음표시 사용
441쪽
sueue Hugonis Donelli Comment. in Cod. gs6
' Atque huius generis utilitates eas esse vult Paulus, quae circa rem non conlittunt.
Quae ergo aelli mandae an non t eae solum, vel ex sensu lustiniani , quas vult Paulus. & eirca rem consisten es dieit Plane hae ipsae. Solae en m esse reperientur, quae cum aberunt, re vera amissae,& quod iustiniani constitutio exigit, qua rum damnum re vera factum intelligatur. Nam ut exempla Pauli milia faciamus . verba ipsa consideremus: quam tandem intelligere pollumus utilitatem circa remeonsistere, niti quae rem circumlillat, ei cohaereat, a re non divellaturi Quae autem non divellitur . nisi in qua ivla duo
sunt, quae posui. ut re quae debebatur, praestita. haec utilitas rei adiuncta sequatur: eadem re detracta, haec ipsa utilitas subducatur, nec quaeratur aliundet cuius haee si nota, ut si forte percepta non sit, eum vellemus, ideo tantum factum fit. quia re debita earuimust huius generis sunt. exempli gratia. servi nostri oecilio, quod operas eius vivi percipere potuimus i quod hereditatem per eum parare, ex qua heres institutus erat; quod de eon scio quaestionem habere. ut veritas erue retur ι quod eo inter Comoedos habito
pluris chorus fuerit, quo Occiso chorus non sit futurus. Haec enim omnia revera Ob hane unam caussam amissa, quod servo caremus: & ideo ob hane unam caunsam, quia ista a servo duntaxat, non aliun de sperare potuimus. Merito igitur harum rerum damnum in lege Aquilla aestiman indum esse traditur, in L. proinde. ae L. isde Neratias, sed . ad legem Aqui . HugPertinet, quod eum qui damni infecti stipulatus est, si propter metum ruinae ea aedificia, quorum nomine libi cavit, fulsit: ima pensas eius rei consequi poste Cassius seriapti t. idemque iuris elle, cum propter vitium communis parietis qui si hi cavit damni in
secti, onerum eorum relevandorum gratia quae in parietem communem incum
hunt, aedificia sua fulsit . in eadem causissa esse detrimentum quoque, quod pro- Pter emigrationem inquilinorum factum est, in L. i. hane, D. de damn. tu ea. Omnia enim ex metu ruinae, quae si non fuisset. omnia is qui stipulatus est, integra haberet. Unde vere dicetur, quia viistiosae aedes laeus habitae sint ac oportuit,haee detrimenta contigisse, neque aliam eaussam esse. Non exigimus ut ea utilitas, quam circa rem consistere dicimus. ex corpore rei nascatura quasi idem fit in re, quod circa rem i & quae extra remst. circa rem non eonsistat: in quo innumeros stili icimus. Si ea utilitas Perrem acquiritur, si eius parandae caussa ei in re, quae debetur, quam unuis extrinsecus Veniet, ea circa rem consistit: ut pote quam res ipsa secum fert, sibique ad
iunctam habet. Servus Wenditus & tradi. tus, heres institutns eli: hereditatis utiliatas inter eas, quae circa rem consistunt, numerabitur, quia hanc per servum habere potuimus. itaque cum in emptione eam utilitatem duntaxat aelli mandam dicat Paulus , quae circa rem confiuit: tamen inater omnes constitit servo eo quem dixi. evicto iudieio ex empto, non modo observum evictum, sed etiam oh heredita istem a miliam agi polle. L. veuditor, de evict. Quid i mercedes ex operis servi, pensones ex rebus locatis, precium ex re,
quarum rerum utilitatem maxime circa rem confitere convenit, nonne extra rem
veniunt aliundet Et si vere iudieare volumus, omnem utilitatem, quae circa rem consistat, extra rem elis necesse est. Qua
re in hac re non quid paretur, & unde veniati sed unde eius quaerendi caussa na scatur, spectandum eli. Quae si nascitur
ex una ea te quae debetur, recte eam utilitatem eirca rem consistere dixerimus.
Quibus de verbo utilitatis cognitis, hoet manebit, polleaquam hie omnis consenis stanea sunt luttiniani sententiae: & omnem utilitatem quae circa rem consistat, quam eandem propriam rei debitae utintatem inatelligi volumus, in aestimationem venire, eum de eo, quod interest, quaerituri &contra, eam quae circa rem non conssistat,
quae eadem rei debitae non propria utilitas est, nusquam venire. De priore non dubitatur . si modo etiam mihi eum aliis conveniret, quam circa rem consistentem
vocemus. De polleriore t plane non li- 6quet. Et sane magna caussa est: nrin enim generalibus verbis eontrarium Ulpianus seripsit in L. L. iv f. D. de eo quodeer D. ut dieeret eam utilitatem aetti- mandam . quae circa rem non consistit:
quod si faceret, in his verbis, eirea rem aliquid elle ambigui existimare pollemus. Sed ne quid ambigeretur: in iisdem exem plis quae supra ex Paulo recensuimus, quod Paulus in aestimationem venire ne stat. id Vlpianus aestimandum esse dieit. Paulus ait, si mota per venditorem iactast, quo minus vinum traderetur, non ve
ni re in aetiimationem, quod emptor forte potuit ex vinci negotiari, de lucrum facere. Ulpianus in actione arbitr ria de eo. quod certo loco promissum est qno. niam in hane venit, quod actoris interest pecuniam suo loco potius solvi, quam in
quo nunc petitur aestimandum dicit praeter
442쪽
ssν Ad Tit. XLVII. Lib. VII. C. de sententiis&c. sues
ter pecuniam, quod merces .potuit illi e comparare actor. & ex meret bus lucrum face m. nimirum negociando. Paulusae limandum negat. quod ob triticum non traditum familia emptoris fame necata sit.
Ulpianus in eadem illa arbitraria actione. qua pecunia alio loco petitur, poliquam utilitatem actoris venire dixisset, addidithaee in utilitate actoris aetii manda: quod me forte eo loco quo pecunia illi dati promissa erat, pecuniam debuit sub poena. aut pignoribus, & quia pecuniam eo Ioeci non aeceperit, unde diissolveret, poena commitia est, aut pignora distracta. d. L. 1 in D. v. de re quod reri. De. Et quid intere si, quaeso, ad genus damni, utrum ob pecuniam non solutam poena commilla, pignora distracta esse dicantur, an propter non datum triticum familia fame labo ,sse Res ipsas expendamus. Si pecuniam a cepillet actor Ephesi, quae eo loeci dari debebat: aes alienum suum dissoruisset . quod illic erat, neque poena illi eomantia. aut pignora essent distrina. Nempe haec utilitas ex pecunia soluta et Ze potuit. Et triticum si habuillat emptor, quod scitum exspectabat a venditore. haberet unde is miliam alem: quam, quia neque hoc triticum . neque aliud habebat, amisit. Paehaec, & eadem eum superiore utilitas. Haec tamen non aestimatur. Cuet quia . ut di
ximus, ut hanc amitteret emptor, non magis dici pote ii propterea contigisse, quod ille triti eum debitum non acceperit, quam quod aliud quodvis non habuerit. At in pecunia eadem ratio eli prorsus. Quod enim pinna commissa eli actori. quod pignora vendita, non magis aecidit eo, quia pecuniam promissam non habuit, quam quod Qiam quamlibet: neque enim cer tam pecuniam debebat. sed pecuniam generaliter. Quibus quid videtur dici potiet
magis repugnans totum, qui hunc loeum explicare e nati sunt, qui utroque illo in loeci eiusdem generia utilitates referri agnoseanti nam si qui sunt. qui id negent. ii neque mi bi quid dicant, attendere videntur, & uintis ex iis . quae supra diximus, refelluntur priorum ergo, quin ad rem pertineant, duae sunt sententiae, quae ideo mihi initio paucis attingendae visae sunt; ne in re e plicatu dimetii. e demque ad exemplum Pertinente . in qua periculose aliquid lahanc aut illam partem decerneretur, te
mere in aliis dissidere putaret. & ii quid forte recte diceretur a nobis, elemo
aliorum velut praeiudiciis impediti, quod in verum esset. omitterem. Una eii vetus ta Bariolo tradii. recepta vulgo. Quouias Paulus in L L. ' stiritis. s. cum pes
venditorem. aperte dicat . eam modo utilitatem aelli mandam elle, quae circa remeons stat: neque caussa sit, cur iri venditione potius id, quam in aliis caussis v leat: dubitari non debere, quin ea, quae circa rem non consistit, plane non sit aestimanda. Nam quod quidam pollea en iis .
quae circa rem non consiluus . quasdam propinquas esse diκerunt, quasdam remo tas, quas posteriores solas exeludi volunt
hi quid aliud, quam definitionem Pauli
oppugnarunt Sed hoe in omnibus aliis rebus quae debentur, admittens Battolus.
unam numeratam pecuniam eae ipit : inua etiam eam utilitatem, quae noli ' stat circa rem, praeliari vult: nimirum
quod det ea Ulpianus agit in L L. a. i v. de eo qaο. eer. De. Curt ii quis
roget. eum nihilominus haec uillitas in caeteris rebus admittaturi hae e ratio ted ditur. quod nummorum una sit. & ceria aestimatio: L. 3. δε ia Iit. iur. ut in his aut nihil eius quod interest nomine aestimanis dum sit i aut sit saltem ea utilitas, quae eirea rem non vertator, haberi timen potuit. At aihil aestimari, iniuriosum . ita reliquum est, genus hoc utilitatum aettio
mari oportere . in caeteris rebus, uUUno,
oleo, frumenso. & speciebus caeteris, va rie aestimatici commutari potest: ut lit. quod in his queat aetii mari, etiamsi eas utilitates. quae cite a rem non consiliunt, non admiserimus. 9uorum utrunque e iusmodi sit, on intelligo. In nummis, quanti plurimi sint. aelli mari non poteti.
quia aestimatio nummorum semper una
Quid tum ideone his non solutis, ea uti litas, quae propter pecuniam non solutam amissa non est, aetiimanda est i Non opionor. id enim ae iii inandum est, quod a est. & quidem vere. Hoc igitur quaerendum est, utrum ea utilitas, quam none cinsistere circa rem dicimus, propter non solinam pec iam amissa sit. an non sit. Si non est amissa. sola pecunia praestetur , qua debetur: quod praeterea amissum non ei propter fius rationem debitori si ne praestetur. Quod si propter dilationem pecu
niae militatem amissam esse volumus eum in caeteris rebus eodem modo a latetur, eos non praestetur. quid caussae diaei poteli t Nempe quod in eaeterit utiliatat alia cirea aestimationem rei occuνter
potet . ut rei aestimatio videlicet pro ternia pote varie augeatur. Ridie ulum : quali nos etiam minci potuerii: aut quasi diverim utilitatibus incurrentibus non omnex aeli is mari debe ni. quae frustratione de oriri
sunt amissae, de quod illu una in re ira
443쪽
rues Hugonis Donelli Comment . in Cod. 86o
non modo illi non nocere, sed etiam prodesse debeat , ad alterius maleficii & iniurivi deprecationem. Metito igitur hune Aleiatus reprehen- dit. Cuius I xltera est contraria superiori sententia haee: omnis utilitatis, quam actor consequi potuerit, habendam esse rationem, etiamsi circa rem, ut Paulus loquitur, non consistata nec interesse, lpecie DNe debeatur, an pecunia. Nam si hoe in pecunia certo loco promissa ex stipulatione probat Ulpianus, in L L. 2. I. ult. D. de eo quod eert. De. dubitandum non esse, quin in omnibus caustis sit admittendum . Sed cum hoc in caeteris obligationibus omnibus locum habeat. in emptione & venditione singulare ius esse, ne ea militas aestimetur. quae circa rem non consistat. De emptione autem loqui Paulum constat eo loco, ubi hoc genus excipit. Quod multo minus, quam prius illud probandum elt. Nam si quo in iudicio omnis utilitas aestimanda ell: ubi tandem citius aestimetur quam in eo, in quo ex fide hona agatur, qualis est emptio &vendit tot quo in genere potissimum omnia aestimantur. quae alterum alteri ex aequo ct bono praestare oportet. I. In bouae, dea I. I. BI. IV. de Ob . ex eo . Quod si in hae non aetii matur ea quae rei propria non eis, in quihus landem aliis ea aestime uri Neque sane huius lingularis iuris dignam se rationem attulit. Quoniam, inquit, confli tutum est, ut emptor, si pec Niam non daret, in usuris solum legitimis
condemnaretur. L. Mi. v. de peri Scom. rei vesae .Equum suit, ut vendit
ris quoque mora nihilo durius puniretur. Parem enim utriusque eonditionem fieri oportet, quod ita fiet si solum in eo, quod intrinsecus interest, damnetur : id enim
quod extra rem versatur. legitimum usu rarum modum excedit. Haec ille prope totidem verbis: in quihus si argumentum ab emptore ducendo id ageret tantum M ut
probaret nee venditorem eas utilitales, uae circa rem non consistunt, praestareehere: nugari eum putaremus, neque e
nim hoc propositum erat. Neque dubitat quisquam, quin & emptor, & venditoreas utilitates praellare non debeat. Quin hoc amrmamus, non m do non in hoc genere, sed nee in ullo alio hasce utilitates venire in aestimationem. Hoc quaerebatur, cum ipse eas singulariter ab emptione exincludi pulei. sitne aliqua ratio, quae id fimri suadeat, quod ipse ostendere nititur. Et cum rationem ab emptore ducat: nisi propriam caussam esse dicit cur emptor eas
non praestet, nihil agit. Rellat ergo, ut hoc eum dicere, itaq ue ratiocinari intelligamus: cur emptor alienam utilitatem non praestet, eo fieri, quia in usuras preeii teneatur, quibus venditorem coalentum eia se oportuit: hoc autem recepto, cons quens suisse, ut nec venditor ultra eum
modum quid praestaret, eoque nec id quod
extra rem interest . utpote cuius paremeaussam esse conveniret. Quorum utrunque nobis valde reprehendendum videtur. Primum enim utrum potius eam utilitatem quae circa rem non versatur, non praestat emptor, quia in usuras condemnatur: an quia per se ea uti
litas est, quae quia propter cessationem debitoris amissa non est, praeliari non de beat Nos quidem ideo putamus, quia propter se praeliari non debeat. Quod ut: salsum esset, tamen secit ille vitiose, eum id ipsum, quod erat controversum, sumpsit ad sententiae suae confirmationem. Deinde ut probaret emptorem, quia usurae precii ab eo exigi possunt, ideo eas utilitates, quae aliunde extrinsecus percipi potuerunt, praestare non de here: tamen nihil minus, quam hoc emei nobis videtur, a venditore quoque non debere exigi. lltci m do, inquit, par fiet emptoris & venditoris conditio. imo non modo par, sed et iam longe disti milis. Usuras enim legitimas nemo ideo exigi dicet. quia earum utilitas circa pecuniam debitam versetur. arae, inquit Paulus, aeon propter is erum petentiam fed prostro moram non solvestium infigantur. L. Cum quidam,
I. s pupilis. D. de Uaris, ubi hoc sentit . at loeus indieabir, usuras legitimas non ideo praestari, quasi haberi acquiri, que potuerint. Et sane fieri pote it, ut quis peeuniam sbi debitam acceperit, neque usuras ullas habeat; sive quod eam pecuniam statim expendere coactus siti sive quod non habuerit, apud quem tuto collocaret; sive quod etiam collocare non expedierit. Quod si is fructus ei rea rem consisteret, ii quis pecuniam certa die praestare promisisset, neque praestitisset: usurae ex mora accederent: quoniam
in hane stipulationem id quod laterest, v
niti L. si fundum rerto. N. de verbor. obl. eo autem quod interest, omnis utilitas. quae circa rem consilit, continetur. d. c. si seritis, I. eam per venditorem, D. de as. e t. At non accedunt usurae : quas certi iuris est in strictis iudieiis nisi stipulanti promissas non deberi. L. 3.
C. de usur. L. mora, s. i. oua, v. eod. Non igitur earum utilitas eiusmodi, quae circa rem consistat. seu quae re tradita
in eo quod interest pecuniam habuisse,na-
444쪽
g61 Ad Tit. XLVII. L1b. VII C. de Sententiis icc. 862
meretur. Quod si ita est: nonne hoc modo similis conditio futura fuit, si & mora a venditore iacta vicissim ea utilitas, quae circa rem non consistit, praestetur: si non praestetur, plane dissimilis, si quidem exemplum empioris in venditore sequi deberemus' At enim quod extra rem interest,
legitimum usurarum modum excedit, supra autem hunc modum a venditore exigi non debet. Utrunque salsum est. Prius, quia fieri potest . ut nihil amplius absit
venditori, quam quod extrinsecus conse qui potuit, quod praeilitum non maiorem modum, quam usurarum efficeret . Po- 1lerius ideo, quia si supra modum usurarum venditor praestare non debet. si is tritieum venditum sua die non tradiderit,& tritici creverit forte ad duplum, ut fit, aritimatio. ne hanc quidem praestabit, au-etore Aleiato: quia altera quasi sors, quae accessit, non dico unius mensis. sed multorum annorum usuras superat. Quod ne
ipse quidem Aleiatus dicit, & aperte salsum est ex d. L. si seritis, I. cum per
venditorem. Ex quo intelligitur, emptoris praeliationem usurarum ad venditorem nihil attinere. Ergo dieat aliquis, utriusque par caussa esse non debet i quis negat Sed par in eo erit. si neque uterque id praestet alteri, quod vere propter debitoris celsationem non abest: & quod vere abest, id ab utroque praelletur: interim fluctus rei omnis testimetur: in quo
usura numeratur tum . cum ex fide bona
agitur. Demus tamen & quod Aleiatus dicit. & quod Bactolus. vera elIe Omnia. Nihil agitur, in eodem luto hae litant . Summa enim hue redit, ut ea utilitas quae cim a rem non consistit, alibi aettimanda sit:
alibi non sit a llimanda : quae distinctio
cuiuscunque modi erit, ad explicandam Constitutionis difficultatem iuxta elt inutilis.
Quaero enim hac utilitate amissa, quae eΚre non est, velintne damnum re vera inductum elle, an non re verat Si re vera
damnum fit huius utilitatis amissione: Omnibus in actionibus. omnibus in rebus ex constitutione luttiniani utilitas praestanda est. Si re vera non fit, nullis neque in rebus neque iudiciis aestimanda. in propter eadem dis heultas relinquitur.
y Nostra lic ratio est i neque in emptione& venditione, neque in ullo alio iudieio, fi res quae praestari debuit, tradita non iit eam utilitatem elle aelli mandam , qyae circa rem non consistit: idest, quae ex re non est, seu quae talis est, ut qua vis res abiit, quae tradi debebat, ipsa tamen ella, &percipi eodem modo potuerit aliunde ; neque interesse, speciesne aliqua, ut uilicum, an pecunia debeatur quae praestita non fuerit. Si triti eum, aut pecunia mihi debeatur: nunquam haec utilitas, exempli gratia. in aeui mationem vocabitur, quod triticum acceptum pluris vendere potui, de lucrum facere ; quod ex tritico familiam alere, aut pecunia recepta aes alienum dinsolvere potui: quibus non receptis, aut illic familia mea fame necata lit, aut hic poena mihi commilia, vel pignora a cre- .ditore distracta nam horum utilitatem circa triticum, aut pecuniam debitam non consistere Paulus dicit) Si rationem quaerimus, expedita est: quippe nasce res Eeque salvas habere potui alio tritico, aliave pecunia, etsi maxime neque id triticum. quod debebatur, neque ea pecunia mihi redderetur. Quo fit, ut non magis tib id
amissae dici possint, quia triticum id non habui. quam quia aliud non habui. Quods verum est: non est aequum id detrimeatum dependere te mora facta, quod peculiariter cessationi tuae adscribi non potest: haec ratio non in uno aliquo genere obligationis. aut rei in obligationem deis ductae tantum valet, sed aeque in omnibus . illud etiam absurdum. huius utilita tis aestimationem in emptione repudiari a
Paulo, in caeteris quae bonae fidei iudicia
non sunt, admitti . Postremo cum hac uti litate amissa necesse sit, damnum re vera inductum esse, aut non esse: lulliniani constitutioni aliter satisfacere non possumus , quam si absolute alterum recipiamus: ut aut in omnibus hanc aelii mandam dicamus, aut nusquam . Non else
autem aestimandam & Pauli auctoritas, &multo magis ratio facit , quae in omnibus est eadem. Enimvero hoc ita verum est, nisi appareat huius utilitatis a contrahentibus in contrahendo habitam ellerationem. Nam id si contingit, conventio nimirum servanda est: id inde conflabit, si nominatim a creditore solutio pecuniae, de qua agitur, in locum aliquem, aut personam certam, aut certum tempus collata
erit: cum creditori expediret aut in eo loco, aut ei personae: quae adiecta eli. eo-ve tempore solvi propter eas utilitates. quas supra dixi: hoe enim eum fit, quia frustra non adiicitur, solationem ad eas utilitates, quae inde percipi potuerunt, retulit te creditorem perspicuum est. Si secutae non sunt, aetii inari eas aequum eli: ut enim eas consequeretur creditor, actum
ell. Itaque non arbitraria actio. De est Pad eerto Deo Se. facit, ut de pecunia certo loco promissa illius generis utilit tes arbitrio iudicis commitiantur: sed conventio, quae cum Pariter in Omnibus co
445쪽
863 Hugonis Donelli Comment . in Cod. 86
ractibus servanda sit. etiam si nullo certo loco pecunia promissa sit, idem valebit . Proinde: neque illud requiremus,
mercatores sint, necne, qui inter se agunt et neque eas utilitates propinquas elle velis, non remotas, ad rem pertinere existima-himus. Cui ulcunque modi erunt, ad quas solutionem relatam elle apparebit, qui Dquis is qui retulit, quodcunque iudicium
id erit quo agetur, creditor frustratus eas recte exiget. Hoc de genere se ilicet Ulpianus loquitur, qui in pecunia, quam certo loco dari promissum est, utilitates supra seriptas aestimandas esse ait in L L. 2. I. D. N. de eo quod ter. De. Sed quas
num omnes eius generis, quae ubique capi potuerunt imo eas ianium, quae in loco haberi potuerunt pecunia soluta, in quo pecunia solvi debuit: ut liquido appareat, non ob aliam caussam eas aelli mari, quam quod a .liectione loci, idest, conventione eius iplius to ei tantum utilitates quaesitae sunt. Verba eius adscribam: Iutianas Laisbeo eis sententiam secutus. etiam actoris
habuit rationem, ea ius ruterdum potari
interesse, Ephesi recipere: itaque utititas quoque actoris veniet. auid enim, si traiectitram pecti uiam dederit, Ephesi ree ptarus, ubi ob par a debebat ρeeuniam,
vel sub pignoribus; is distracta pignora
pulator pecuniae solutionem eo, ut haberet Ephesi, unde pecuniam, quam illic debebat, dissolveret: neque vero parum eius intererat ibi pecuniam reperire paratam,
potius quam ipsum secum ferre. Si frustratus erit , ideoque illas utilitates quas Ulpianus dicit, amiserit: quis neget has illi praeliandas esse, cum ut eas conseque
retur, locum, in quem tibi solvi vellet, nominatim adieceriit Ergo quod sua interfuit pecuniam eo loco recipere, id consequetur: quia loci adiectione id actum est. Quod si eo loco nihil interfuit . quantumvis si xlibi soluta esset pecunia, consecutus esset actor, ne ibi in poenam incideret, aut pignora distraherentur. declarat Ulpianus nullam huius rei rationem
xo Ut autem intelligatur non t esse hule
sententiae tantum locum in eo genere, cum pecunia certo loco promissa est . quasi arbitrariae actionis, qua in eo genere agitur. L. a. in pr. L. ideo, de eo quodeer. De. potestas id exprimat scertum est enim in arbitrariis actionibus, itidem fere ut in honae fidei, liberam iudici potestatem dari rem ex aequo & bono aest, mandi, I. traeterea, In . de as. d. L. ideo. D. de eo quod eer. De. Quod in- ei adiectione essicitur, emeitui & pertis.
nae adiectione. Stipulatus tum decem mihi, aut Titio utrum ego velim dari. Quis dubitet, si forte interlii mea Titio potius, quam mihi solvi, quoniam poenam pro- iniseram, si illi solutum non esset : idcirco cavisse me, ut Titio solveretur, ne in eam poenam inciderem , ideoque id actum esse, ut ea utilitas mihi praeliaretur Ergo haec ita praeliabitur auctore Papiniano: de quo ille ita scribit in L. liber. I rg. s. uIt. v. de verb. Ohlig. decem mi. hi aut Titio, utrum ego velim, dare bondes r ex eo, quod mihi dandum es, eerti
sipulatio est i ex eo, quod ιlti solvendum,
incertit quoniam paruam Prom feram, sTitio Hiatum non fuisset . Observa hic quoque aetii mari quod interfuit mea, sed quod interfuit Titio pecuniam solutam esse, ne si illi solutum non foret, poena committeretur: licubi autem alias expedivit mihi pecuniam solvi, ut alii praelia in rem, id in aestimationem non venire. Selis licet hoe non est actum: illud de Titio adversus periculum, quod ab illo metuebatur, nominatim cautum est. Temporis
adiecti vis eadem. Ulpiauus in L. . iuprauc0. D. de eo quod cer. loe se uod si
Obesi, inquit, petetur: ipsa Dia jumma
petetur . nec a lius quid, ni' si quis m-pulatus est vel si temporis utilitas tuteris
venit Fac horum rationem a creditore non
elle habitam, quia solutio in horum aliquod
nominatim collata non sit: definitione in Pauli de genere utilitatis ad interpretat li)nem verborum luiliniani adcommolatam in omnibus perpetuam, & veram rutique ris: ut ubique ea utilitas in aetiimationem veniat. quae circa rem consistit. Illa adde. in omnibus propter conventicinem regulam e cim mutaris: ut quia ita actum eis,haee ipsa, quam saepe ia in dicimus circa rem non consistere, vel verius ipsa loel
adiecti utilitas, & personae. & temporis
ubique aestimetur. Quo genere utilitatis ex adiectione loci semel recepto, consequens erit, ut non tantum damnum aestiis
mari debeat, quod actor fruit ratus laeerit: sed etiam lucrum, ii quod in eo loco, quem adiecit, facere potuerit. In eo enim quod intereti aestimando. parem esIe damni iacti & tueri amissi caullam, supra
effectu ut eli. Puta ergo pecunia suo loco accepta stipulatorem merces emere potuisse: potuisse tritico accepto negociari,& lucrum facere . hoc quoque ael limabitur. Quod & ipsum ab Ulpiano eodem illo loco, quem supra retuli, clare poliis
446쪽
x sue Ad Tit. XL VII. Lib. VII. C. de Sententiis icc. 166
tum est: qui post pRnae commissionem,& pignorum dili rabitonem, de quibus 1 cutus erat . ita intulit: quid si merces s Iebat comparare an lis lucri ratio ba beatur, non sotius damni λ Fato, S la. erι habendam rationem. Quid ergo attinuit, dixerit quispiam, id me nune inculcare, quod ex uno illo Ulpiani loco cerni, & ex superioribus facile intelligi potuit ' Quia fusi hic, quod de lucro moneremus, quod singulari cautione indiget, positum quidem ab Ulpiano: sed Obiter,
ut aut tanquam ad rem non pertinens praeteriri, aut certe cuiusmodi sit, ignorari potuerit. Id vero huiusmodi est: non ita dicere nos lucri quod in constituto loco Parari potuit, habendam rationem, ut hoe ipso. quod potuerit actor merces ex pe
cunia comparare, aut ex tritico negocia
ri, & luerum saeere, id lucri, quod futurum ellet, sit aestimandum. Prius hoc volumus, videri creditorem id ita facturum fati Ie, & ad eam spem & cogitationem loei adiectionem retulis te. Nam ut ante quoque diκimus . non debet videri abesse cuiquam, quod non probetur fuisse acquisiturus. id ergo unde aetti mahitur ' Duabus his ex rebus. si & potuit facere lucrum. & voluit. An potuerit, ex loco intelligetur, ii is fuit, in quo merces emipollini, & soleant. An voluerit, ex perissonae conditione & eonsuetudine iudiea-
' T. Nullum sternae eonventionati modum sat ut hae eousitutione, sed nee u Iis legibus ostenditur. x. Modum tamen aliquem esse debere eae
tua re . heu flue iρsi ρα uae proρο- sto deduci probabiti admodum putat anuor; ae qui st. UNum ad sententiam legis superesse viis
detur, de quo cognoscamus, & de quo me ad extremum dicturum esse, cum de modo dicerem. sum pollicitus: quod praeter rationem eius quod interest, de quo hoc loco agitur, argumenti loco obiter interseritur, & ad modum poenarum conventionalium pertinet. Iustinianus enim prohare volens rei'e se fecisse. quod modum laxationemque ei quod interest imposuisset, ita scribit: eum fetamus esse na
tura congruum, eas tantum Parnas exi
gi, qua Uel eum eo etenti moderamine proferantur, veI a legitas certo Me con- Tom. IX. bitur; & si nullam aliam caussam videbitur habuisse. cur eo pecuniae solutionem reserret. Finge negociatorem esse, qui merces eo loco comparare solebat: hoc
est . quod Ulpianus ita uuaerit, quid si memees flebat eo ararer hoc enim consulto addidit, ut intelligeremus non aliter lucri hahendam esse rationem, quam si ira comparare suetus esset: non quia ad utilitatem consequendam quidquam faciant personae ratio. aut plusquam negocianti in hac
re tribuatur. quam alii: sed quia pertineant haec ad fidem faciendam eius lueri, quod actor se cogitasse, lihique abesse quaeritur. De damno non idem Ulpianus scribit: non, inquam, persona, ab eo dis inguitur: sed sine exceptione haec esse .lli manda dieit, quod pecunia Ephesi non soluta pignora dili racta sint, quod poenast commi illa. Merito, quia damnum non ell, nisi ubi quid de noli ro amissum et :quod eum factum esse constabit, stulte argumenta quaerantur, an fieri potuerit. L crum autem non id quis petit. quod 1 cerit . sed quod pecunia accepta se facturum fuisse dicit: quod an ita futurum fuerit, certum non eli. Ergo quid accide re potuerit, coniecturis exquirendum est. Quibus expositis de modo & aestimaticine ei os quod interest, simul de sententia huius legis, quae de hisca rebus all. di et um est.
3. Paenae eo uventionalis modus ex eo quod nostra interes, aestimandus. . λιorsum Iusimanus ad ρrobandum modum eis r quod interest . a fatur
exemplo paenarum conventronatium.
elusae statuuηture cuius argumenti vis quae ellet. & illic ostendimus. lnteram hoe significat , non poenas tantum legitimas certo fine concludi: sed etiam illas, quae a legibus non sunt, non nis cum competenti moderamine, ut ipse loquitur, exigi. Cum enim disiunctione utatur. & in altero disiunctionis membro eas pinnas nominet. quae a legibus statuuntur: neeesse est . in altero alias poenas, quam quae lintex legibus, intelligat Eae lunt autem, quas quisque sibi cavit, si quid factum non esset . aut contra quam cautum et . quid factum esset: harum igitur de moderamen
447쪽
s6ν Hugonis Donelli Cominem. in Cod. 86s
esse aliquod significat: quod quale sit, mula tum dubitatur, 1 non solum quia nihil aperte de ea re in reliquis partibus iuris cautum legimus ; sed etiam quia nonnulli proserri potiunt loci, qui vehementer refragentur. Scribit Ulp. in L. stipulatioisa. I. alteri, D. do ver. obri. si quis alteri itipulari velit, quia recta id consequi non potest, poenam stipulari convenire, ut si ita factum non sit, ut cautum est,
committatur stipulatio etiam ei, cuius nihil intereli. Poenam enim eum stipulatur suis, non illud inspici, quid interfuerit, sed quiae si quantitas, quaeque conditi stipulationis: quod habet hanc sententiam: poena in stipulatum deducta, cum conditio poenae exiliterit, nihil amplius quaerendum, quam quantum deductum sit: quorsum,
nisi ut praestetur Iam ut ad certum modum conventionales poenae proferri debeam: quem hune esse modum dicemus Utrumne ut supra duplum eius rei, sive summae, quae in obligationem deducta est, poenam stultra stipulemur, quemadmodum nec supra eam summam id, quod intereil. ex hau constitutione consequi possumus Videamus. ne sit iniquum. s pluris mea interesse potuit, me mihi privata pactione ea vere non potuis te. Quid si hoc Paulus diserte scribit, poenam nos non t/ntum
ad triplum, sed etiam ad quadruplum sit pulari pollet is in L. si dictum. ς6. D.
de evict. Si dictum fuerit in vendendo, inquit, ut simpla promittatur, vel triplum, vel ga a vlam; ex empto actioue agi poterit. Rursum placetne ad quadruplum tantum eas progredi poste exemplo poenarum legitimarum, quae hunc modum non excedunt ' At neque hoc usquam cautum est, neque magis ex hac lege eLsci poteli, quam ut ne ad duplum prae uetur, de quo constitutio loquitur : &quod ad exemplum pertinet, nihil simile habent inter se, poena quae ex delicto est,& quae ex conventione petitur. illa a lege iniungitur invitis pro delicti modo: hanc unusquisque voluntate sua libi imponit, dum pro commodo stipulantis quid futurum ella paciscitur. Et mihi quidem ita res se habere videtur, nullis legibus
cortum pinnae modum esse constitutum . quem conventione excedere non liceret: quod, ut superiora omittantur, unde me.
lius probari potet . quam ex hac coni i- tutione t Dii linguit enim Iustinianus eas
poenas quae a contrahentibus proseruntur,
ab iis quae a legibus certo fine statuuntur. Non ergo illae a legibus certo fiae statuuntur. Stulte enim separantur, si o.
mnes certum & definitum legibus modo habent. Quod si res ratione colligendaeit, cum omnis eodve nilo edicto Praetoris servanda sit, quae de re privata interinposta, neque contra lςges sit, neque contra honos mores, L. Iuri eatium, I.
Praetor, I. si paciscar , D. M paLI. quid
huic poenae conventioni deesse potest, quominus servanda sit De re privata de familiari esse constat. Utrum ergo legibus eam contrariam else putamus t quibus tnam si qua est lex, quae huic generi praestituerit modum, constitutio eii haec Iustiniani, quae aut id fecerit, aut certe suis
periorum sententiam de eadem re aper
lius eomplexa sit Λt haec de eo, quod interest, agit: longe autem aliud eli id, quod interest, de cuius summa nihil nominatim dictum est, quodque Iolum ex
incerto sine conventione petitur : aliud poena, de qua nominatim cautum est. Bonis autem moribus qui dici potest haee
conventio adversari, cum nihil sit aequius. quam ereditorem non decipi: quodque in eam rem sibi caverit, ideo servari, ne decipiatur Id enim ita fiet, si ubi factum
non eli, quod debuit, poenam exigere licebit: dum enim p Enam metuet, faciet
reus quod promisit: si aut nihil eit quod
metuat sui minus, negliget. illud quidem nullo modo probandum esse videtur, Quod quidam de sendunt. poenae modum ad taxationem huius ponititutionis de eo, quod interest, id est, ad dupli quantitatem revocandum. Quid enim. ii multo pluris
nunc mora a te facta mea intersiit Nimirum neque si probare velim interes le mea in magnam quantitatem. idque consequi,
audiendus sim; quia eius quod intersit, modum lustinianus ad duplum praeeiderit: neque ex illorum sententia paen m queam
Petere, quia taxationem eius quod interia
eii, sequatur. Quo quid iniquiust Ego.
cum mura tua mihi multa amitti potuerint, aIque et i m amilla sint, de quibus ego diligenter mihi et verim, ne quis esset litibus locus, mihi vigilando & cavendo prospicere non potuerim, & quod indignandum est magis, tu impune mihi illuserist Nulla r tio et t. quae hanc septentiam tam iniquam possit defendere, praesertim eum illud a Staevola lariptum, & inter omnes probatum esse constet, intvigilantibus ferulum me e L. pen. in . v. quae in fraud. ered. de ut nihil aeque
grave veteres putarunt, quam fidem fallere i ita nihil magis ad exemplum Rem P. pertinere, quam iniuriae, & fraudationis metui poenam. L. I. de coasi.
448쪽
s69 Ad Tit. XLVII. Lib. VlΙ. C. de Sententiis S c. Iro
Quis igitur in his poenae relinquitur tmcidus' nam eonititutio aliquod eius moderamen intelligi voluit. Si quidem in ea cauila poena pro milia eii, in qua genere ipso tanti interes le potest, quantum poenae nomine promissum eli : plane nullus hie mihi poenae modus quaerendus videtur, idque superioribus satis este tum puto. Si genere ipso, inquam, tanti cuiuia
quam iniere IIe potet . Non enim exigemus ab actore, ut probet tanti sua inter-elle, ut sic deinde poenam consequatur.
Satis est, si res sit eiusmodi, in qua natura rei si non huius, at alicuius quandoque tanti interes le possit, quantum in stipularum deductum est . filioqui frustra Poenam caverimus, quae ideo adit ei solet, ne actor. quid sua intersit.:necesse habeat probare, quod probatu in primis difficile eli. & plerunque ad exiguam summam deducitur. L. uis. v. de prae .H-tat. Plus diei mus, si propter assectionem
interiit agentis id fieri, quod cautum erat, puta aut librum ad assectionem pertinentem, aut tundum maiorum nobis dari reddi ve . aut alteri quid fieri. quo nomine poena promitti sit, nihil amplius quaerendum eli. Absurdum est enim, cum de ani
mo actoris agatur, rem eius animo non aestimarii&icomputatione e cum autem
poenam dixit, rem lanii aestimavit. Quae quidem in his causiis accipi volumus, in quibus poenam stipulari lieet sine fraude
usurarum : nam cum pecunia debetur ,
convenit hic poenam stipulari non licere. ne ad duplum quidem, quoniam in fraudem comtitutionum videatur adiectum , quod usuram legitimam excedit. L. Iulianus, I. ibi, D. de aes te t. Sed si res talis sit, ut proposita facti specie appareat nihil neque huius, neque alteriuscuiusquam, qui idem stipulatus foret, neque promissum accepi isset, ad eam summam interes le polle, quanta poenae nomine est promissa, quod ultra erit, quantulum id cunque fuerit, nobis nee praestandum esse videtur: finge rem promercalem elle pro-m illam, aut eiusmodi, qualem quivis eodem modo, eodem precio possit reperi- Tom. IX. re, & nis daretur, promissam esse poenam . in hanc sententiam me finis i pie poenae veluti manu deduxit: finis hie est,
ut poenae adiectione nobis ea summa cauri
tum sit de eo quod interest, L L. alti. de praei. stipa I. I. ulti. Inst. de verb.
ObI. ut si quo modo nolira interesse potest vel ex affectione, an intersit, necne,& quatenus intersit , non quaeratur . L.
stipulatis issa, I. alteri, de verb. oblig. Fae iam neque in eam rem, de qua agitur, allectionem ullam cadere, neque fieri posse, ut ad hunc aut illum modum cuiusquam intersit, idque genere ipso rei conflare, ut si res sit ea, quam modo diximus. conficitur poenam exigi non posse. arg. L. quod dictum, D. de pact. lnsumma poenae t modus iudicio notiro non ex quantitate poenae in lil putatum deductae . sed ex eo quod in re, de qua agitur, interest nostra, spectandus eli. ut si interesse possit nostra, nihil quantitatem
poenae moremur, sed quanta est, tantum
recte petamus : si minus, ad eius quod intereste potest, poenae moderemur petitionem. Sed hoc sensu, quaeret quispiam. quid exemplum poenarum conventionalium, quo lustinianus ad probandum eius, quod interest. modum utitur, ad rem pertineat, si id, quod interest, hoc ipso,
quod certam quantitatem excedit, petere non liceat: in poena autem conventionali nihil tale reperiatur, ut quantitas poenae modum faciat: nempe intelligendum erit, argumentum hoc poenarum legitimarum,& conventionalium non eo referri a Iustiniano, ut probet, cur id, quod interest, ultra duplum exigi vetet, sed simpliciter cur ei rei modum i latuerit, ut deinde quaeratur, cur hunc modum: litque hic sensus: si in poenis legitimis &conventionalibus aliquis modus est, conveniens est, ut sit & in eo, quod interest sed non continuo enicitur eundemessse debere. Alioqui ita colligi debuit. etiam id, quod interest, ad quadruplum exigi posse, quoniam & huc usque legitimae poenae excurrunt, quarum & ipsarum argumento utitur.
449쪽
AD TIΤ. I. LIB. VIII. COD. DE INTERDICTIS.
r. series fractastis in inserdictis. a. Intor dictum quid, cae nam. q. s. 3. Isterdictum uiae appes sum. 4. Interdictam formati distare ab actione r re ni lia alitid esse, quam actionem, nam. 7. r. Actiones olim promis ira dictas, vi caeteris νε-btis essed inrisdictum, amnemque ex caussa inferdictoriam actionem esse δε possessiona,
6. Interdina omnia esse de posse ια tias possessam sis , eis dicamur quaedam proprie
ratis eaussam eontinere. . Car Natureis olim de possesso, agi interdictis, non actionisus, cam non ageretur
caussa proditae sunt partim actiones, partim interdicia. Actionum quaedam in rem sunt, quaedam in perinsonam. In rem . de rebus nostris, aut ad ius nostrum pertinentibus, quas petimus ab eo, qui ossidet. In personam, de eo, quod nDis debetur. L. amonum, Q de obi. Sact. I. I. In f. de σLI. interdicta de ponsessione rei cuiusque asserenda, ut m X dicetur. De his ita ius compositum est, ut prius compositores de actioni hus & iis iuribus, quae ad actiones pertinent, dicerent : quod hucusque secerunt. Sic deinde ordine de interdictis; quod fit hoc loco. Hunc ordinem secutum eme Iullinianum in institutionibus conliat ex principio tituli de interdictis. Consentaneum est compositores iuris hunc eundem ordinem & in Pandectis & in Codice secu- ω tos esse. interdictum t si formulam veterem spectes, unde interdicta sunt appellata, ite recte definitur: formula & conceptio verborum, qua praetor inter eos,
qui de Possessione, aut quasi posse issione
contendebant, iubebat eum , cum quo agebatur, aliquid facere, aut facere vetabat, prout id ad possessionem asserenis dam, de qua agebatur, convenire vide hatur. Nam alias petitur, ut possessio restituatur, aut ut res exhibeatur: hic praetor restitui, aut exhiberi iubebat. Alias qui rem tenet, aut ea fruitur, petit, ne
sibi tenenti , aut petenti vis fiat: hane praetor fieri vetabat. Colligi potest haee definitio ex initio Tit. Insit. de interae de qua & mox plura dicentur. Ex t ea intelligere possumus interdictum sdictum esse, quasi inter, aut interim edictum; & interdicere, quas inter & interim edicere. Non dico inter duos dictum. ut est apud Iustinianum in I. in s . Inst. eod. Parum apte: quoniam & sententia,& arbitrium, & interlocutio inter duos dicitur: quorum tamen nihil a veteribus dicitur interdictum. Non dico interim: nam & multa interim dici & tractari solent, donec ad ius nostrum perveniamus; vae tamen nihil minus sunt, quam inter-icta, cuiusmodi sunt, quae dicuntur a privatis litigatoribus: in magistratu autem &iudicibus interlocutiones. Ne illud qu, dein
450쪽
s 3 Ad Tit. I. Lib. VIII. C. de Interdictis. 37
dem placet, interdicti appellationem, quae proprie ad prohibitoria interdicta pertinet nam interdicere proprie vetare est ad
caetera quoque per abusionem elle translatam, ut quosdam putalle refert Iullinian. in L I. i. IV. de interae Nam ut hoc in verbo interdicti ferri possiti certe in verbo puterreriari, unde est interdictum, defendi non potest. Nemo enim unquam
de exhibitoriis, aut relli tutoriis interdictis loquens, dixit in his interdicere pro iubere, & decernere, ne abusive quidem: cum tamen in his & prarior.& actor etiam proprie interdicere dicantur . Hoc dico igitur interdictum, dictum quasi anter de interim evictum, & interdicere quasi inter & interim edicere. Quod omni in terdicto plane convenit. Est enim elicere iubere aliquid. Id vero in omni interdicto praetor facie hat. Edicebat enim,&iubebat quid fieri, aut non fieri. illud cum faciebat. dicebatur absolute iubere: proinde & hie maxime proprie edicere. HOC Posterius cum faciebat, dicebatur speciali verbo prohibere, & vetare ρ sic tamen, ut iuberet nihilominus, ne fieret: proinde& hic quoque ediceret: ut profecto nihil aliud sit interdictum, quam inter privatos& interim interpositum praetoris edictum. Et tamen quia non simplieiter dictum eis, dicitur interim edictum. Et recte; edicebat enim hic praetor interim: id est vel obiter, ut omnis caussa pol sessionis est momentavea, L. timca, IV. si de mom. ptiffv. V. L. momentariae, in V. unde vi. vel
interea dum de alia re principali contenditur: puta de iure & proprietate rei,
per quod tempus decidi solet polsessio-ms atque usus controversia, L. ordinarii. IV. de rei vinae L. 3. ins b. t. ea que decisio olim trinsigebatur interdictis.
4 Ex t eadem definitione intelligimus interdictum, ut fuit vetus formula, actionem non esse. Nam actio est privati litigatoris petitio & persecutio, qua intendit sibi aliquid ab adversario dari, aut fieri oportere. g. r. IV. de act. Interdictum litigatoris petitionem & intentionem non habet; sed i ullus est, & imperium praetoris adversus eum, cum quo
agitur . propositum. 5ed haec ita sunt, si, ut dixi, formulam tantum in interdicto
spectemus. Quod si spectabimus vim &pote statem interdicti, id est, id quod in interdicto agimus, & consequi volumus; sine dubio interdictum actio est, sicque rectis lime definietur: ut sit actio, qua de posses done asserenda vel quasi possessione agitur, sive eam nunc primum adipisci, live adepti retinere, sive ademptam &
missam recuperare velimus. Dixi interdictum actionem esse, recte: inde enim dicitur actionis verbo contineri. L. actionis. 29. de obi. U AELI. Hinc etiam quaecunque de actionibus dicuntur, eadem di-euntur & de interdictis. Itaque & interdicto agere dicimur: & dicitur interdictum aliquibus & in aliquos competerea dieitur & condemnatio eius iudicii esse.
L. 3. I. I. I. condemnatio, S. BD. D.
de tabuLIexbib. Quae omnia actionum propria sunt, ideo, ut dixi, tributa inte dicto: quia eis interdictum vetere sormula petitionem litigatoris non continebat, sed iussum & imperium praetoris; vi tamen ipsa nihi I aliud erat, nisi petitio &persecutio privata litigatoris. Non enim ita iubebat praetor in interdicto, aut quid vetabat, ut tententiam ferret: alioqui sententia esset sine caussae cognitione, quod ius non recipit, L. ex stipulatione .s r. de feni. S interlor. L. I. fur. de ex Gcat. rei tuae sed praetor una cum interdicto iudicem dabat, qui cognosce
ret, an vere intenderet petitor caussam esse, cur res sibi restitueretur, exhibere tur, pol Iessio retineretur, atque ita causissa cognita reum condemnaret. ita interdictum nihil aliud erat, nisi persecutio possessionis in iudicio; quae actionis definitio
est. Inst. de a I. iv pr. Nunc formulis veteribus interdictoruin sublatis, constat nihil amplius de interdictis rellare, quam
actionem ex caussa interdictorum, I. ult. Instit. de interae L. vltim. t r. boc tit. ut iam inter actiones, quae sunt ex cavlla interdictorum, & caeteras non formula
intersit, sed res tantum, de quibus agitur.'Nam i caeterae actiones sunt de rebus aliis quibuslibet. Interdictum, sive actio ex caussa interdicti est de possessione, vel quasi possessione oblinenda . Inst. de iu-terd. in pr. De possessione in rebus privatis & eorporalibus, quae solae possunt pos-sderi. L. 3. in pr. L. qui universas, g. I. D. de ac . pos. Si tamen & de harum vera possessione agatur, vel adipiscenda,
vel retinenda, vel recuperanda: quo per tinet omnis de possessione controversia dunde & interdictorum diviso. L. I. F. es igitur. D. uti pos g. seq. IV. de iπ-terd. Quod ideo adiecimus, quia & de
his rebus interdum agitur interdicto, ut exhibeantur, ut fit in interdicto de tabulis exhibendis: quo tamen senere interdictorum non petitur possessio, sed videndi tantum & cognoscendi copia. De quasi possessione dictum, propter reς sacras, re ligiosas. publicas, liberum hominem: quae res cum non sint in hominum commer etias