장음표시 사용
621쪽
121s Hugonis Donelli Comment. in Cod. Ia I 6
ei pali obligatione pignus nullum esse po- est, L. res h othecae, D. de pign. Hic autem nulla eit obligatio principalis . ubi Pecunia. quam debitor scripsit numera- am esse, non est numerata. Certe non conflat numeratam, nisi prius de fide numerationis constiterit probatione creditoris. Quare priusquam ille hoe probaverit, exceptio pignoris agenti non obitabit, ubi signus nullum est. Hoc loco occurriturmperatoribus: Eito enim, probatio debiti exigatur a creditore; at hoc modo res illi expedita est, nam debitum satis probat chirographo debitoris, quo is profitetur sibi decem mutua esse numerata. ita enim est, ut qui quid scripsit, consessioni suae stare debeat. L. eum de indebito, in in. v. de prob. L. generatiter, fur. de non numer. ρee. Sed hoc ius in pecunia mutua locum non habet: in qua consessio pecuniae numeratae fidem non secit, ut
roinde cogatur creditor hoc amplius. pro-are, pecuniam a se numeratam, L. 3. δερ. de non num. pec. quam ad rem pro
dita est reci in hac specie exceptio non numeratae pecuniae, L. adversus, δερ. densu uum. Per. Haec vero eit illa probatio debiti, quae hoc loco a creditore exigitur. Si tunc, cum creditor pignus possidet, quod a debitore repetitur, agenti debitori cautio eius, seu chirographum mendax non nocet, sed nihilominus creditor pecuniam a se numeratam probare debet:
mulio magis id probare debebit, si pignus a debitore polletium vindieabit. Eit
enim maius onus petitoris, quam rei, L. favorabitiores. v. de regaL iur. Ita sic reditori reo hoc onus imponitur: multo magis imponetur pignus persequenti: quae sententia est. L. au. hic
COD. DE IURE DOMINII IMPETRANDO.
Ad L. Domini . I. IN. Alexand. A. Nicolae.
Dominii iure pignora possidere desiderans, nomina debitorum, quos msolutione cessare dicis, exprimere, an solemnia peregisti, significare δε-hu,sti: dummodo scias omnia bona debitoris, quae ρignori dedit, ur universa dominio tuo generaliter addicantur impetrare te non posse . PP. XIV. Kal. Decemb. Alexandro. A. III. N Dione Cos in L. L credisor. 2.IN. Gordianus A. Iustae. L creditor pignus iure dominii a nostra serenitale posta re petiit, Npost formam rescripti Mo anno usuras a vobis accepit, a beneficio imperrato recessisse videtur. PP. Prid. Non. Decembr. Pio re Pontiano CUC
Imp. Iustinianus Α. Demostheni Praefecto praetorio. V iustissimam observationem, quae nullatenus in ipsis rerum claruit documentis penitus esse duximus amputandam, immo magis elarioribus remediis corrigendam. Igitur in pignoribus quae iure dominii possidere aliquis cupiebat, proferstio publica, re annus uitionis antiquitus introducti sunt: pignus autem publice proscriptum neque vidimus, neque s nise tantummodo ex lia Myrum recisatione) audivimus. Sancimui. itaque, si quis rem creditori suo
622쪽
pigneraveri , si quidem in pactione eaurum es quemadmodum debet pignus
rahi, sue in tempore, sive in aliis conventionibus, ea observari, de quibus inter creiatarem re debitorem conventum est. Sin autem nulla pactio intercesse rit, licentia da tur faeneratori ex denuntiatione vel ex sententia iudiciali post biennium ex quo attestatio missa, vel sententia molata est, numerandum, eam vendere. Si Dero nemo es qui co arare eam maluerit, re necessarium farereditori saltem sibi eam iure dominii pindere: in Mi mari ea in hane .caussam esse observandam censemus, si sis praesens si debitor, denunciatiori scilices post biennium minature sis affueris, provinciale tribunal credμιν petat, θ' ruricem certiorare festineι, quatenus ille eum requisierat, cerro tempore super hoe ab eo flatuendor ut fas debitori manifestum per anaritionem iudicis, quod a re iure petitum esse re certum tempus saluatur: imra quod se fueris inventus debitor, debeι is qui pecunias creditas accepit, debitum sterre, N pignus recuperare. Sin autem nullatenus fuerit Imemus, iudex certum tempus definiat, infra quod ei licentia dabitur sese manifestare. N erre pecuniam, pignus a pignoratione liberare. Sin autem tempore flatura via minime fueriν inventias, vel ereditam mcuniam totam sterre nolueris: tunc creditor adest eulmen principale, es precibus porrectis, iure dominii a nosra serenitate habere eand/m rem expetaι, habeatque ex Hiano oraculo eam in suo dominio. H postquam hoe fuerit subsecinum, pietapis intuitia habeas debiιον intra biennii tempus in suam rem humanum regressum, ex aest faeri oraeuli uti erandum: re liceat ei creditori qui iam ominus factus est, inerre debitum eum usuris N damnis vitio eius creditori illatis: quorum quamuaιem ereditor debet suo iuramento manifestare, suum pignus reeuperare. Sin ausem biennium fueris elusium, ρυnisme habemrem creditor idemque dominus iam irre cabilem factam. sed si quidem minus in stignore, plus in Abito invenimur: in hoc quod uincisur abundare,
sis creditori omnis ratio integra. Sin autem ex utraque starte quantuas aequamventatur: sine omnι dubitatione totam rem antea pignoratam retineas. Sin
autem minus quidem in debito, amplius autem in ρignore flat: tunc in hoe quod debitum excedit, omnia debitora iura integra leg nosera servabuntur: creditoribus quidem faeneratoris non suppositum, aliis autem debitoris credi-Dribus vel ipsi debitori servatum. m ne ex communione sim aliqua di culsas , licentia dabitur ereduari seu domino aestimationem superflui debitori Desereiatori debitoris eum competenti cautela in eum exponenda offerre. Sin D
ro creditor mstquam iure dominii hoe possideat, vendere hoc malueris: Γ-ceat quidem ei hoc facere: s quid autem fuersuum sit, debitori servare.
Sia autem dubitatio exoria stieris pro vendis ona, utpote viliore precio facta, sacramenti reli mem ereditor praestare compellatur quod nulla machinali ne vel circumscriptione Utis es, sed tanti vendideris rem, quanti miserit venire : N hoe tantummodo reddi debitori, quod ex iuramento supersuum D ris visum. yri autem ex iureiurando etiam minus habuisse credisor inveniamre in resaeuum habeas integram actionem. Vimationem autem rignoris, donec apud er uorem eundemque dominum permaneat sive amplioris Aeminoris quantum ad debitum quantitatis est, iudicialis esse volumus disceptationis: ut quod iudex super hoc salueris, hoc in aestimationem 'ignoris ἀσμυσι . Dar. XV Kal. April. Constaurinos. Lamparia N Orese in. OC COL
623쪽
ietis Hugonis Donelli Comment. in Cod.
hat, stat semine ad emptorem accedente ius dominuι a principe impetret. L. Impetrationem dominii quae praecedere debeam.
D Eclinet hie t titulus ad lus ereditorisio pignore. Id ius summum esse dixiamus, ut distrahere liceret, L. st ee ηυ, fur. de aesr. pignor. Neque vero quidquam amplius creditori eone editur in dominin pignoris. itaque pignus sibi frustra addicit: frui ra per interpositam personam
pis . Si tamen pignus expositum empto
rem non reperiat: consultum eli creditori,
ut rem dominii iure ei possidere liceat. Id ius impetratur a principe ad eum modum, qui hic praescriptus est in L. xit. hae litat. Quam ita commodissime intelligemus, si in hac impetratione haec Ordine spectentur, primum ea, quae hanc interpretationem praecedunt. deinde ipsa interpretatio, postremo, quae hanc sequun-x tur. Quae praecedere t debeant, haec sunt, Primum, ut creditor denuntiet debitori, ut solvat; alioqui sore, ut ius pignoris exsequatur. Et hoc, si debitor non negambit se debere: quod si negabit, creditor iudicio adversus eum experiri debet, &essicere, ut condemnetur. Secundum est, ut post hane denuntiationem, aut sentenistiam acceptam tolum hiennium cesset deo bitor . Tertium, ut hiennio exacto crediωtor pignus venum exponat. Quartum, ut exposito pignore emptorem non reperiat, eum qua parte congruit L. debrior. v. ad Treb. Quintum, ut ad extremum creditor iterum praesenti debitori denuntiet, ut solvat: sin aberit, curet, ut magi lira tum adeat, qui absenti per apparitorem
tempus praestituat, intra quod adsit, &pecuniam offerat.
3 His 1 peractis rebus, recte perveniet
ereditor ad dominii impetrationem . in quo impetrando haec forma ohservatur,
ut creditor precibus principi oblatis petat sibi pignus dominii iure possidere licere quo iacto, reseripto principis id impetrat. Quod de preeibus hic dicitur, monendi sumus haec esse, quae his precibus creditor complecti debeat.: nempe & nomina debitorum. & deplarare se solemnia peregisse, de quibus diximus i sumptum eκL. I. h. t. Ex eadem lege intelligimus frςditorem non debere generaliter petere. ut tibi universa hona debitoris addi.
Antur, iud nominatim reo certae, ut de
3. Forma in dominio impetrodo observanda. 4. Impetrati dominia esse a. r. L. ulli tu . C. Me iur. dom. imp isti veras distrahesdi pignoris son mutari.
his venum expositis constare possit, deque earum aestimatione, ne plus consequatur ereditor, quam ei dehetur.
impetrationem t sequitur huius rei es- sectus: est autem hie in I. sin autem temore; ut post impetrationem debitori ni-ilominus aliquid iuris re snquatur in eam rem . Ac primum intra biennium ex quo ius dominii impetratum est, fit pol ellas dehitori rei suae recuperandae, si modo debitum offerat cum usuris, & omni damno, quod ex eius frustratione ereditor pallos est. Hoe ius singulare ei e notandum eis: nam postquam creditor dominus esse coepit, pollulabat ius dominii ut res ei invito avocari non posset, quantumlibet ei debitum offerretur, L. nou est, fustr. δε refc. venae L. 3d quod nostrum, D. de σου. tur. L. penuit, fustr. st antiq.ereae Et ideo bene hic dictum est, hoc ius humanitatis caulla debitori tributum. Usurae, de quibus hie dicitur. hae erunt , quae frequentantur in regione . ubi res agitur: dummodo non excedant modum constitutum. L. 1. v de usur. L, eor. I. 1. fur. de sor. De damno quod diximus. si erit controversia, de eo iuranti creditori fides habebitur. d. I. sin autem tempore, in sae. Biennio post impetrati nem dominii peracto ius dominii creditori omni ex parte confirmatur. Sed tamen etiam tunc hoc relinquitur, de quo &agat ipse, & item debitor . ut sive ex ea re creditor minus consecutus sit, quam et debetur, sue plus, id quo minus conse-eutus est, repetere possit vetere actione a
debitore, I. sed squidem; quod est a plius, id cogatur debitori reddere, I siuautem mi σus. At qua actiones Nam de-hitor dominus rei esse delinit, & lustinianus hoe casu omina debitori iura inistegra hae ipsa lege servari ibidem iubet: ut intelligere quis possit hoe casu etiam
in rem actionem debitori competere, ut
prius. Sed idem lustinianus ibidem etiam
post hane quaellionem emergentem voeat
creditorem dominum, Melius eli igitur, ne hie pugnantia inducantur, sic locum acciperet ut omnia iura debitori integra
serventur, non in rem . euius dominium
iam confirmatum est creditori i sed ad hoc, ut quod amplius in pignoro eli, quam debuit a
624쪽
1121 AdTit. XXXIV. Lib. VIII C. de iure Dom. 5 c. I 222
buit, id a creditore eonsequatur: verum Si sibi retinet. tanti res aestimatur, quanti tamen propriis actonibus. Qua actione igi- revera eii. Quod si de eo dubitetur, iu-tur non rei vindicatione, quae ei non dicis erit cognitio & aestimatio, vers. ED. competit, qui dominus esse desiit; sed Sin creditor eam rem vendat, non plus condictione ex lege, quae hae lege nova consequi intelligitur, quam quanti vendit: constituta in eam rem intelligitur, L. I. & si forte minoris vendiderit, quam quan- v. de coudict. ex Ie . Cavet tamen Iu- ti valet, ncin erit ei fraudi: dummodo iustinianus, ut in eam summam, quae exce- ret nihil dolo malo a se factum esse, ut dit debitum, res, cuius dominium impe- minoris tutio venderetur, I. sin autemtratum est, pignori sit vel ipsi debitori. dubitatio Hactenus constitutio. Sed i m x vel eius creditoribus, quibus iple prius minerimus huic locum esse, cum dominii eam rem obligaverat. Quod si sit contro- ius impetrare vult creditor in pignore, adversia , quanti valeat pignus ultra quam ius autem diitrahendi pignoris non perti- creditori debetur, ut hoe ab eo reddatur: net, de quo dixi ad L. . S seqq. Iunde eo sie constituit, ut intersit. utrum eam de distr. pig.
rem apud se retineat creditor, an vendat.
COD. . DE PACTIS PIGNORUM, ET LEGE COMMISSORIA IN PIGNORIBUS RESCINDENDA . Ad L. Qui pactus est. I.
IN. Alexand. A. Victorino.Qιi pactus es, nisi intra certum tempus pecuniam quam mutuam accepis , solveret, cessurum se creditoribus hypothecae venditionem, non contra
xis: sed id comprehendit, quod iure suo credisor in adipiscendo pignore ha
biturus erat. Communi isaque iure cressivor h pothecam vendere debet. PP.
CReditor pactus est, si intra certum litori, at certe alii. Respondet Alexan-
tempus pecuniam non . solveret, is der, conventionem hanc valere: neque
creditoribus celsurum hypothecae vendi- enim est e legi commissoriae similem. qu tionem. Quaesitum et t. an pecunia sua die niam ex lege commissoria venditio con- non soluta intelligatur pignus credit citi' trahatur cum creditore pro ea pecunia , venditum esse ex supra scripta conventio. quae debetur: hac autem conventione deinne. Respondet Alexander non eam vim bitor venditionem non contrahit, neque esse superiuris conventionis . Pactus est eum creditore, neque cum ullo alio: sed enim debitor se cessurum hypotheeae ven- tantum id tribuit creditori, quod ipse et-ditionem, id est, potestatem & ius hypo- iam sine conventione esset habiturus, nem thecam vendendi: proinde. nihil amplius m vendendi potestatem. Ex quo recte ex conventione habiturum ereditorem , colligit, eum iure communi rem pignusquam ut iure communi hypothecam ven- vendere poste. Potest etiam locus sic ac dat. Potest & rescriptum ite accipi, quasi ei pi verbis non repugnantibus: quasi dicat quaestum sit, an et si tantum pote itas triis imperator, conventionem hanc qua debl-buatur creditori ex superiore eonventione tor paciscitur, se pecunia non soluta cel- hypothecam vendendi, tamen eonventici surum hypothecae vendendae potestatem, ervari debeat. Movet, quod lex commin esse inutilem, quia sit supervacua: nam soria in pignoribus repudiata est. etiam sine conventione ius idem creditor
Videri autem potest haec conventio legi ellet habiturus. Quod verum esse docuimus eommittoriae similis. Etenim lex commise ad L. 4. fe r. fustr. de distri pig. Haesoria in pignoribus est, ut rex si vendita postrema sententia exprimitur illud, quod creditori poenae causta, si sua die pecunia indicatur in L. Cornelius, v. de hered.
soluta non erit. Hac vero conventione iustit. adiectionem omnem supervaeuam emcitur, ut res vendatur, ii minus e reis esse eius rei, quae etsi adiecta non esset , i
Dis. IX. telligeretur tamen. Hhhlix Ad L.
625쪽
Hugonis Donelli Comment . in Cod. Ira
Ad L. Si fundi nomine. I. I p. Dioclet. & Maximian. A A. & CC. Dionyso. in fund/ nomine quem venae eras, emptori a, alio mota proprietatis gurisione alterum fundum pro eius evictione pignoris 'pothecaeve situlo empti nis instrumentis ea lege Maesi, in quem secundo ιrad deras, s is quem
veniaderas, mictus non fueris, obtineas: de hoc contra eum, qui moverax quaestionem lata sentensia: emptori parata securitate eirca eum, quem o
ligameras , restituendum et conventionis Mem impleri si negotium integrum es )praeses iubebis. S. Kalend. Decembr. Sirmii, A A. GF.
SEntentia haec est, eum pignus sub eonis
ditione datum est. deficiente conditi ne pignus nec datum videri, eoque & de pignore competere pignoratiliam actionem, quod pene totidem verbis comprehensum est in L. fotatum. s. r. v. destiga. actio. Rescriptum id hoc loco ex facio in hae specie, cum fundus creditori obligatus esset hac conditione, si alius
fundus venditus evictus esset. & eonstitit eum fundum evictum non este. Ergo quod quaestum est hoc loco. erit in. hanc rem de pignore recipiendo pignaeotitia actio. Quae actio, quia certa est & vulgaris, ideo praescr*tis verbi ς actioni in proposito locus non est, si ius vetus sequamur. L. I. x. S 3. de praef. verώ.
. Ult. IN. Constantinus A. M populum ruoniam Hier alias camiones praecipue commissoria penorum legis tr scit asperitas, placer infirmara eam, re is posterism omnem eius memoriam aboleri. D quis igitur tali contracta laborat, hac sanctione. res rex, y cum ρε teratis praesentia quoque repellit, b futura prohalet. Cressitores enim re amissa iubemus recuperare quod dederuis. Data H. MI. Febr. Ser Hicae,
CAExera pacta in pignore dando rectis piuntur . Improbatur id solum, quod hie dicitur lex commiliaria in pignore , de qua dicemus hoc ordine: quid iit lex
tomni illoria, & unde dicatur: quid sit cauilae. cur lex committoria in pignore improbetur, non in emptione : quibus tonditionibus improbetur, & qui loci in iure Moc legem admittere videantur. Lexin conventionibus 1 dicitur conventio non quaevis, ted conventio traditioni rei uo
strae adiecta ; aut conventio. qua in Mnoitra tradenda convenit, ut qui accepit, aliquid faceret, aut non faceret: quasi discas traditionis rei nostrae temperamen umquoddam, L. Legem, fust. δε με I. L. ea lege, Iustr. de coaedria. O . cam dat. L. I. L. 3. i. semus ea I se, D. defer. evor. quam vim huic verbo subesse.& unde sit ducta, ollendit ad c L. D-gem , fur. de pact.
626쪽
aras Ad Tit. XXXV. Lib. VII LC. de Pactis pig.&c. I 226
, Commissoria i dicitur a committendo.
Dieitur autem rcis quaeque committi aliis Cui, cum domino rei suae dominio excidente dominium alieti acquiritur, ut lieres dieatur alteri commilia, quali die sita ei traditam, ut incipiat in eius iure &potet late esse: denique lac commistam alis teri, ut is pro suo aruit ratu de ea te pol
sit liatuere. Id intelligere pollumus in iis mercibus, quae ob delictum fraudati ve,ctigalis dicuntur in commissum cadere, id
est, in poenam com milli. L. interdam, 'D. de pubi. Nam hic in commistum merces cadere dicuntur, quae committunturusto, & dicuntur fisco committi, quae ve teribus dominis ademptae fisco vindicantur, quasi dicas, fisco traducitur. ut lintiam in eius potellate, L. commυμ, D. de Pubtietas. quam verbi lignificationem& originem confirmavi pluribus ad L. 4. I. Cato, et . de verώ. o L.
3 Hinc l dicta est lex eommissoria in emptione. Eil enim haec lex, cum in con
ventione ita convenit, ut pretium certa
die solveretur. & nisi solutum esset, res ellet inempta, idell, emptor dominio eius
rei excideret, res ad venditorem veterem dominum reverteretur, L. 1. v. de IN. com. Qua conventione apparet, rem em p Orx ademptatu venditori committi, id est,
quali tradi & addici, ut is de ea pro suo iure liatuat. Hoc exemplo 1 otista est hoe
loco lex committoria in pignore , cum creditor pecuniam credit ea lege, ideli, eo pacto & conditione, ut pecunia certa die tibi reddatur, si ea die soluta non erit: ut Pignus, quod eo nomine obligatum eii. iuum nat pro pecunia credita,& quod iam laepe diximus, et commilint Mur P gnus ycenae caussa ob id, quia pecunia tua die toluta non fit. Haee est lex,
seu conventici traditioni pecuniae & pignoris adjecta, quae hae lege improbatur.
Non recte improbatur. , dixerit aliquis. uoniam si non laediιvr hac conventione ebi oc, nulla cauda est erus imprcthan dae . Sed etia laedatur, tamen idas convent o servanda est, quia lieet unleuique de re sua pacis ei: lieet etiam unicuique paelicendo deteriorem conditionem suam sacere. c. ruriuentium, I. si paciscar. L. 8acIum, C. de PacI. L. ρen. βρr. depact. Ei improbandi ratio est, quod non omnia pacta de re priuata valent a ted ea, quae neque dolo malo facta lint, neque
contra brinos mores ; caricis conrr , L.
tur ge taum. s. vir , D. de ρact. L. ρas. qua contra, favr. de stare. Haec autem lex, de qua ag tar. ex hoc genere eit, e Il enim comta honos mores. Et proba
hile est, non hae constitutione Constallotini primum hane legem improbatam elle, sed etiam displicuisse veteribus: thntum
poena aucta et t. de lut apertius conlislutum hae eonstituti e , cum aut veteres in eo variarent sententiis, aut ab his ita convenito acciperetur. ut reciperetur per convenientiam. Eii autem contra bonos
mores, quia invitat creditorem ad deli quendum de fraudandum eos , qui non consentiunt, quod genus totum improbari constat. L. s. v. de pact. dat. lnvita mentum ad fraudandum Mitismodi est: nam si impune licebit ereditori hoc pacisti , semper hanc Iegem in pecunia credenda adiicient creduores. & res ad se
quam minimo transferent: debitores autem necessitate peeuniae accipiendae coninitricti & hane legem & aliam quanuis facile luscipient, ut sibi pecunia potiri lisceat. Haec lex nominatim improbatur in
pignore. Unde t intelligimus legem com- smilloriam in emptione etiam nunc manere: id enim manere neeelse eli, quod subi tum non probatur, L. praecipimur,iη si . fur. de aneu. Et merito lex com milioria in emptione non item improbatur, ut in pignore. Alfera enim iniusta et , altera inita. Lex commissoris in pignore dominium veteri domino aufers. Lex commitsoria in emptione dominium veteri domino conservat, nempe venditori. Lex commissoria in pignore pignus addicit creditori pro minima pecunia interdum, quae credita est. Lex commilloria in emptione rem venditori suo addicit i ullo pretio, certe eo, quod ab e pirare prius profectum erat, de quci ille queri non debet. Pollremo len commises oria in pignore ad ieitrer non eonsentie redebitore, qui necesse habet propter in plam pecuniam accipere. Lex autem com mistoria in emptione nulla necessitate adiicitur, quia nemo cogitur emere. Non eit igitur mirandum, si in emptione Tec P a. in pignore improbetur. Neque vero credibilis est unquam eonstitutione Constam tini in emptione legem commissoriam repudiaram dissile . Etst enim haee e stit ilo in Codice Theodosiano indefinite legatur scripta de lege eommissoria: tamen ex adiunctis conlututionis apparet Co llantinum lensisse cis lege commissoria in
pignoribus. Primum . quia nominat acer bitatem huius legis commissoriae, quae a-eerbitas huius legis nulla est in emptibne. Deinde iubet creditores a ipere . quod dederunt, quae verba ad venditorem non pertinent. led ad eum, qui mutuam po- cumam credidit. Uteumque est, semper
627쪽
illud eonstat legem superiorem improbari saltem in pignore hae constitutione. 6 Sed videndum est, i ne qui Ioel huieeonstitutioni adversentur. Ex quo genere plerique esse videri possunt. Primum re ei pitur haec venditio . si debitor pecunia accepta, & dato pignore, simpliciter pomea pignus det ereditori in solutum. L. eum dominam . mp. de pig. L. Titias, v. de ign. aes. Quidni igitur & ah initio in pignore dando pignoris quoque venditio re-rie contrahatur sub conditione, si pecunia soluta non erit' Sed longe disti milia hae sunt. Nam hae venditione ab initio interposita fraudatur debitor, qui necesse
habuit eam interponere, eum creditor alia lege pecuniam non daret. Pollea autem si debitor tem vendit pro pecunia vendi inla, volens rem vendit. non coactus. L. nec emere, θρ' de ιων. delib. Nemo autem videtur fraudare eos, qui sciunt &consentiunt. L. nemo videtur, v. de reg. iar. Immo, dicet aliquis, etsi venditio pignoris contracta erit ab initio sub hae conditione. si pecunia soluta non erit, venditio recte contrahetur. Sie enim recte
contrahi placet, ut pecunia sua die non
a. Liberationum fiamma disi a. Ipse rura liberari, quid: G qaid per exuptionem, ibid. t. Escep/ionem tiberat oris ea assa Hista opponi δε-
CUM propositum sit deineeps de libe
rationum generibus agere. α de stipulatione, sine qua non sit recte novatio& aecepti latio: non inepte saeium videiatur, ut coniungeretur hic tractatus de ex-
soluta. res creditori empta sit iusto pretio tunc aestimanda. L. si fundus, I. uis. D. de pig. Sed multum intereti, utrum convenerit, ut res creditori empta esset pro Pecunia credita, an vero empta esset tuito pretio. Nam hoc calo posteriore nulla ia-iuria fit debitori, si iusium pretium accipit . Postremo obiicitur L. aD. v. de contr. empl. ubi ipsissima lex commisi ria, de qua diximus. admitti videtur. Recipitur enim hae e conventio: fidei ullar, qui creditori debitoris datus eli, habeat pignus creditori datum sibi emptum, si pecuniam nomine debitoris creditori solverit. & habeat tantum pro pecunia creditori soluta, idest, debitori credita. Re spondeo: Lex commillaria in pignoribus improbatur, quae rem addicit imi creditori, non etiam quae rem addicit vel fidei ulIori. ves alii, qui pecuniam non cre didit. Disterentiae ratio eli, quod creditori adi ieere hane legem cogitur debitor, ut aliter pecuniam non acciperet a cre-itore: alii adiicere non cogitur, quoniam ab eo pecuniam non accipit. Iam autem dixi neminem fraudari, qui sciat & eonissentiat non coactus.
s. In condemnasionem gaia deducare, sata st ia
rara eae tiauem, excentone actari securrere.
e rionιbias. Est enim exceptio spe etes liberationis. Et quoniam minus hoc modo debitores liberamur, quam cum liberantur ipso iure: inde etiam factum videri potest, ut hic tractatus praemitte tetur iis
628쪽
11 a V Ad Tit. XXXVI. Lib. VIII. C. de Excepi. Z c. I 23
eaussis, quibus ipso iure obligatio tollitur.
Id quale sit, intelligitur ex divisione Ii.
Ergo i liberantur debitores iure omnium obligationum communi, partim ipso iure, partirn per exceptionem, L. ut fervum, s. t. qi. de obI. S au. L. eum quis, 38. I. I. L. qui decem, rh. v. de δει. ipso iure, cum ipso solum iure, puta verbis
ipsis legis sine alio suo facto quis liberatur : quod quibus modis fiat, dicetur Oporis tunius, infra, ad lit. de uo Uat. Per exceptionem, cum subt ilitate iuris, idest, vel bis ipsis maneate Dbligatione, reus aeuitate aliqua defensionis se tuetur, quae e fensio aetioni opposita , dicitur exceptio. IV. de excep. iv pr. S deinceps, L. si quis cam. 36. de verb. obL Valet interdum ipso iure idem, quod iure civili, non praetorio: de qua signifieatione horum verborum in usu iuris scripsi pluribus ad s. amoues autem, In t. de aes.
Hie ipsum ius exceptioni oppositum idem valet, quod ius solum. Estque omnino superioris dillinctionis haec sententia. Tollitur obligatio & actio ipso iure, id eit, solo
ita, ut ad Omnem defensionem in lite contellanda sufficiat reo negare se debere. Perimitur per exceptionem, cum necesse est, ut fateatur se adhue iure civili debere; sed adversus intentionem iure civili comparatam opponere debet defensonem, qua actionem excludat; quae, ut
dixi, defensio exceptio appellatur Ins. de excep. in pr. is deinceps. Ita fit, ut dein sensio exceptionis sit in facto rei posita ad eius liherationem. Hoc est, i quod Paulus seribit in L. s unus, 3. ρact. D. do pact. in stipulationibus ad liberandum
reum ius, in pactis autem factum versari. Non significat, ut vulgo ea sententia ac cipitur, pacta iure non valere ad liberationem, sed tantum factum nudum habere. Nam revera pactum prodeli ad liberationem non minus, quam stipulatio Aquiliana. L. s. sv. de pact. Sed interutrumque hoe interesse sgnificat Paulus, quod stipulationes & liberationes iuris civilis ius continent, idest, iure ipso debi. torem liberam & actionem perimunt ι pa su autem factum debitoris continent ad liberationem, idest, ita debitorem liberant, si ipse in iudieio exceptionem opponat, & eo facto se tueatur adversus in
ientionem, de quo seripsi plura ad L L.
s. fv. de pact. Hac divitione constituta, res eo redit, ut si noverimus, quid sit exceptio, &quibus ex caussis exceptiones de re quaque nascantur, sive quot genera sint e
ceptionum : eadem opera quibus modisquisque per exceptionem liberetur, intellighmus: quae nunc breviter subiiciam
Exceptio t sc definitur ab Ulpiano in 3L. 1. de excep. quali quaedam exclusio, quae actiosi cuiusque rei ononi solet, ad exeis Gudam id quod in intentionem eou demnationemυe deductum est. Aliis verbis, sed prope eadem sententia se definitur a Paulo in L. exceptio. 11 D. eod. ut si, conditio quae modo eximit reum damnatione , modo minuit damnationem.
Definitiones sumptae, illa ab effectu exinceptionis, & utendi modo; haec etiam a
Effectus t hic est. Exeeptio exelusio
eii actionis. Hi ne intelligimus, tametsi debitor qui exceptionem habet iure comis
paratam, actione vetere iure civili teneatur. tamen opposita exceptione id eum consequi, ut non magis teneatur, quam
si adversus eum nulla es et actio: ad quod demonstrandum pertinent exempla tit. IV. de exeυ. Atque hine nata regula iuris rnihil interesse, utrum quis actionem non habeat, an ea per exceptionem infirmetur. L. nibιι interes, 'D de reg. iar. Κx
eadem vi nata verba rei convenientia, re
pelli, removeri. submoveri, excludi, inis firmari actionem exceptione, seu ope exceptionis, quae legenti pallim in hoc argumento occurrent. Non eli t exeeptio quae- suis exelusio, sed exclusio actionis: ex quo intelligimus nulli competere exceptionem, nisi subsit actio iure civili eonitituta, quais teneatur: ut perseeutio quidem iusta sit, sed iniqua adversus eum, cum quo agi tur, ut loquitur tui linianus Inst. de ex F. in pr. S deince s. iustam vocat, i quae si ure nititur & conlistit; iniquam, ex qua non si aequum debitorem condemnari , postulante id legis sententia. Et vero hac
de cauIIa recte conitituitur, ne actio leiagitima noceat, quae iure tantum summo nocet. Neque enim ius summum diem dum ius est. nisi abusive. Unde ius defi nitur ars, non summi iuris Ec verborum.
sed aequi & honi, L. r. v. de rust. Uiar. Quod i si ita est, apparet errare vul- ygo interpretes, qui cuderunt nobis eas ex ceptiones, quas appellant facti, idest, ea allegationes, quibus ostenditur actionem ipso iure sublatam elle, veluti eum dehiiator solutionem allegat. Atqui non eli eκ-ceptio, quae actionem praecedentem non excludit. Solutionis autem allegati .non poteli actionem praecedentem excludere, cum actio post solutionem nulla esse cre- 'erit. Explicat autem Ulpianus qua iv iit
aec exclusio, quae obiicitur. Ad ext I
629쪽
xa 31 Hugonis Done Ili Comment. in Cod. Ia 3 a
dendum inquit, id, quod tu intentionem coademnatiouemve deductum est. In intentionem, idest, in petitionem. intendet re t eu eontendere aliquid ab aliquo, ut nobis praestet i vel affirmare aliquid, quo ab alio quid petamus, 3. t. In '. de as.
Hinc intentio omnis affirmatio, qua aliquid ab aliquo petimus. L .s quis intentione. v. de iud. L. vindieautem, D. de evict. L. in exceptionib. v. de prob. Signifieatio translata a sagittariis, qui ar- eum intendunt in rem aliquam, ut eam petant: quod facit omnis, qui iudicio exinperitur. dum adversus reum intendit actionem. Unde & actor, eum agit, dicitur dirigere actionem adversus reum. L. L.
β. tit. S L. r. δερ. de exsee. rei iud.s in condemnationem , t accipere possumus ,& in condemnationem futuram. & in condemnationem praeteritam: ut fgnificetur exceptionem excludere id, quod in intentionem deductum est in hoe, ut reus postea condemnetur in id, quod petitur, vel ut excludatur id, in quod iam reus condemnatus est: quam ad rem comparatae sunt exceptiones iis, qui in id, quantum facere possunt, conveniuntur e condemnatione, de quibus in I. ρeu. Issit. de a I. Ex hoc sensu illud dictum aeeipi potest, quod est in definitione Pauli, eum
dicitur exceptio esse, qua modo reus eximitur condemnatione, modo minuitur condemnatio. Eximitur condemnatione, Cum
petitio penitus excluditur ι minuitur condemnatio, cum in id solum, quod facere potest, condemnaturi aut in solidum condemnatus convenitur tantum in id, quod facere potes , propter exceptionem.
ao Atque t hie effectus est exceptionis. Sed
suomodo exceptione utetur reus ad de- easionem Z id indieatur verbis illis definitionis, quae cuiusque rei actioni opponi solet : quibus significatur ita exceptione excludi actionem, si exeeptio actioni opponatur . Hi ne illa rursum nata eX re, obiicere, opponere exceptionem, petenti actori exceptione occurrere, quod postremum est in L. 4. v. de servit. Opponitur autem in lite contestanda. L. Duavi dem, L. praeseriptionem, tu'. hoe tit. Atque haec oppositio ita exceptionis pro-yria, ut si sit praetermissa, nihil prosit minea reo exceptio ad liberationem. Unde merito diximus defensonem omnem exemptionis in facto rei esse positam . Sic ergo exceptione utimur ad excludendam acti
a r Est i praeterea & exceptionis sua coninceptio & formula verborum, a qua exceptio conditio appellatur in ae L. exceptio, D. de exeυ. Si cognoverimus, quamobrem defensio ad excludendam actionem comparata dicatur exceptio: simul quamobrem dieatur conditio, intelligemus. Nonis nulli putant exceptionem dictam esse, quia exceptione sie excipiatur actio intentata a debitore, ut pila in nos em illa a nobis excipitur, quam in alium retorquemus. Non male fortasse, si vis verhorum spectetur. Sed verendum est, ne non satis sit ex usu actorum. Nam exceptione dicitur actio repelli. Contraria sunt, emissum accipere, S repellere. Res sie habet: defensio omnis actioni opposita ad eam excludendam e indem modo dicitur exceptio, quo usitate exceptiones dicuntur orationes, quibus
aliquid de regula excipimus. Id enim se eit omnis defensio, si eum intentione a versarii conferatur. Nam intentio actoris generalis est, qua exempli gratia, decem
mutua petens id agit, ut reus in ea decem condemnetur: quia intendat omnem qui mutuum accepit, mutuum reddere deinbere . Exceptio a reo opponitur, qua excipit pactum, iusiurandum. rem iudicatam.& similes caussas. ex quibus exceptiones nascuntur: ut dieat videlicet: quod intendis, actor, generaliter omnem qui mutuum accepit, mutuum reddere, sic accipiendum est: nisi pactum inter nos interve nerit, ne a me peterest nisi ego iuraverim te deferente me reddere non debere;& si quae sunt similes causIae, quae totidem sunt superioris definitionis exceptiones. lam vero omnis exceptio, qua quid excipitur de regula, conditio eli: certe eoneipitur sub conditione. Sic enim sublieitur: hoe ita est, si non i nisi iliud, aut Hud factum erit, & si quae particulae eandem vim habent. Hinc factum, ut exceptio conditio appelletur . Quam obeaussam animadvertere possumus fere mnem exceptionem concipi sub conditi ne . Ex innumeris locis liceat duos citare, L. h. L. s a te, N. de excep. rei iud.
de quo more iudiciorum veterum si quis plura desideret, reperiet diligenter expo situm a Duareno ad L. iar gestiam, s. r. N. de paci. in illis verbis, actiosem
Nune t quae sint exceptiones, seu isi ramodi, quibus per exceptionem in re qua que quis liberetur, vide mus. Ex epti num auo sunt genera. Quaedam sunt temporales & dilatoriae ι quaedam perpetuae& peremptoriae. Temporales & dilatoriae sunt, quae ad tempus nocent, & in id tempus actionem differunt. Aliter temporales praescriptiones dicuntur sub titulo do
630쪽
12D Ad Tit. XXXVI. Lib. VIII C. de Excepi. Z c. I 23
exceptiones temporales dicuntur . etiam quae sunt perpetuae: sed temporales ideo, quia ex usu longi temporis naicuntur. Peris petuae & peremptoriae sunt, quae perpetuo agenti obitant, eoque modo rem, id est, caussam, de qua agitur, Perimunt: haec in L. 3. D. de excestr. X I. an euan-x3 tur. Insit. eod. Dilatoriarum t & temporalium exceptionum tria genera sunt. Quaedam sunt iudicii recusandi & transferendi caulla. nata ex eo, quod quis non recte iudicium ordinat: puta quia is agit, cui actio non compeIit, aut eo loco agitus, vel apud eum magistratum, ubi &apud quem conveniri quis non poteti: quo in genere est exceptio, quae dicitur pro curatoria, & eae, quae dicuntur usitate fori praescriptiones . I. penala. Institat. eod. L. ait. hoe tit. Quaedam sunt de re ipsa, quae ex pacto nascuntur, cum ita
convenit, ne intra cerium tempus ageretur. I. an uantur. Insit. eod. Quaedam minuendae condemnationis gratia, quae noutam eκ re, quam ex conditione personae debitoris nascuntur, eique humanitatis caus sa tribuuntur. Huius generis est exceptio
omnis, quae datur debitori in id, quod facere pote it. Quae quibus personis. R quibus ex causiis tribuantur . exponitur in I.
D. de re. iud. Huius generis eXceptiones recte dilatorias & temporales esse dicimus: nam tamdiu nocent creditori, quandiu de-hitor facere non poteti: quod si debitor facultatibus auctus sit. & facere pol Ie incipiat , iam amplius non utitur hac exceptione. L. uniea, I. eam autem, fur. de rei ux. a P.
i. Perpetuae t & peremptoriae excepti ' nes caussis itidem distinguuntur: quae sunt
variae. Licet autem hanc generum disti ctionem in his observare. Igitur quaedam a principio in re contrahenda statim nascuntur, quaedam exsistunt postea. Nascuntur ah initio exceptiones perpetuo partim ex re,& eo, quod factum est: partim ex persona aut rei, aut debitoris. Ex re nascuntur . si quis quid metu promiserit. lipromiserit inductus dolo; si promiserit errore lapsus, dum putat se debere, quod
non debet; si eaverit pecuniam tanquam acceptam, quae ei numerata non sit. Hinc
illae exceptiones: s uod metas ea D, de ua in Issit. eod. in prine. Exceptio doli pecialis, de qua in Instit. ibid. S Titulo
m. de doli mali is metas exeept. Nam& generalis doli exceptio est, quae ex Omnibus aliis exceptionibus oritur: quoniam
dolo facit, quicunque id, quod quaque
exceptione elidi poteli, petit. L. v. f. Tom. IX. s generaliter, D. de dori S metus exisceρtion. Exceptio in factum, de qua eodem loen Insitat. S L. si quis eam aliter. D. de vers. obL item exceptio nounumeratae pecuniae, de qua in I x. Iu- sit ut . eod. L. ad Uur, lir tot. rit. δερ. de Nou uum. ρee. Has exceptiones iam ab initio nasci apparet . quia iam ab initio caumas, eκ quihus nascantur, conlii tulas habent. Ex persona nascuntur ab initio duae: exceptio SC. Macedoniam. &exceptio SC. Velleiani. Prior filiisfamilias
comparata est de pecunia ipsis credita e comparata non ipsorum favore, sed odio is neratorum . Posterior tributa mulieri-hus, quae pro aliis intercesserunt, ipsarum scilicet gratia, dum earum infirmi tali consulitur: de his est in L. 7. I. r. D. eod. L. qui exceptionem. v. is conae inae Adde titulos, qui sunt de his e uias s. D. Se C. de senatusconsuis. Macedos. s ad senatusto suis. GIDias. Exsistunt
poti rem contractam exceptiones ex his pene caussis. Primum ex voluntate inci, ris, si voluit debitorem , aut eum, cum quo agitur, non teneri. Tum ex iureiurando debitoris, libi oraverit debitor actore deferente, se non debere. Praeterea ti de-hi tot iudieio absolutus erit. Pol emo extempore. Voluntas actoris dehitorem ex ceptione liberat . quocunque modo nuda voluntate constitueri v. ne debitor tener tur. Hinc exceptio pacti conventi. si convenit inter debitorem & creditorem, ne creditor peteret: de qua in I. Praeterea IV. eod. Haec edicto de pactis compa rata est. L. iurisgentium . I. sed eam nulti. S s. ait. D. de pact. L. in bovae
factum. vel doli mali adversus heredes.s tellator voluit debitorem aliquo modo liberari: de qua specie elt in L. r. hoc
rit. Ex eodem fonte eit exceptio rei venis ditae & traditae, proposita ei. cui res vendita tradita eli ex voluntate venditoris. aut eius, qui postea venditori heres exti terit L. t. is toto tit. 'II. de excep. rei venae Ex iureiurando est exceptio iurisiurandi, de qua in I. aeque. IV eod. Haee proposita eli edicto de iureiurando: de
qua in L. ait. fg L. nam poseaquam. v. de iureiur. Ex sententia, qua absolutus est debitor, est exceptici rei iudicatae:
tii. Ex tempore nascitur exceptio ex conititutionibus, cum intra tempora constitutionibus constituta creditor non egit:
L. Aut, S pene tot. tit. IV. de praeK. trig. vel quad. anno. & si qui sunt limi-