장음표시 사용
121쪽
circa Solem , communi totius Solaris vorticis
18. Praeterea rerum Astronomicarum periti in AEthere, aliquando vasta spatia dentiore materia occupari observarunt. 'Anno i 683. initio veris, P. D. Cassinus, animadvertit nescio quam lucem in signis, quae ea tempestate a bole percurruntur; instar ejus lucis, qua via Lactea splendet; nisi quod media pars lucidior, extremae Obsturiores erant. Constellationes Arietis & Tauri inu sitato illo lumine illustratae videbantur, nec ab eo occidentes deserebantur, sed perpetuo eo videbantur uti comite. Ad Occidentem conspectus Qus non finiebatur, nisi nebulis, quae tres aut quatuor gradus supraHorirontem elatae erant, Pars ejus lucidissima, in occasum Vergens, Octoaut novem gradus lata erat. Oblique i a corpus lucidum juxta Zodiacum extendebatur,eXtremitas que ejus Septemtrionalis ad lucidissimas capitis Arietis stellas pertingebat, cujus totum corpus eo tectum erat. Secundum lonsitudinem, jurta Pleiadas porrectum erat, atque in acumen desinebat circa caput Tauri. Haec eo facilius observabantur, quod per eam lucem, etiam ubi densias
sima erat, Fixae omnes Stellae cernerentur, quem admodum per Cometarum caudas.
I9. Quamvis haec lux similis esset Cometarum caudae, quod esset pellucida, Huidemque coloris & situs respectu Solis, cui secundum longitudinem opposita erat; attamen non poterat esse Cometae cauda, qudd esset omnibus iis quae conspectae sunt multo latior. ' Plura de ea non dice-
122쪽
De Universo in Genere. C. XII. 9 Imus hic, cum a viro Erudito sit ejus motus diligenter observatus, & ex praeteritis observationibus etiam in futurum, nisi materia dissipetur, praedictus. Atque hinc satis liquet ingentes, in materia coelesti, fieri mutationes; cum Cometarum vapore spatia illa cipe impleantur , aut aliis corporibus fluidis quidem, sed ea crassioribus, quale fuit hoc, de quo modo diximus Phaenomenon; quod tamen forte etiam Vapore Cometae ultra Solem versantis constitit, quamquam eum Cometam, qudd Soli propior esset, non vidimus.
123쪽
I. Ostquam longh lateque per vastiss- ma Universi spatia, vagati sumuS;
tandem, quasi ex longinquo itinere in Patriam reducibus, haec nolira Terra, quam incolimus, nobis diligentius lustranda est. Nam in priori quidem Libro figuram ejus,molsisque diurnum & annuum, & situm quem in iis motibum servat , consideravimus , &quae inde consequantur potissima paucis tradidimus , hic nequaquam repetenda. Verum nunc molem ipsam Telluris , eaque , quae ex ejus visceribus effodiuntur , inspecturi su
a. Primo intuitu Terram spectantibus nihil prius occurrit ingenti massa, territ, hoc est,solida-
124쪽
lidarum plurium materiarum congerie & aqua cum falsa tum dulci constante;unde a Philosophis Terraqueus Globas haud raro Vocantur. Quamvis in eo solidae materiae copia fluidam forte superet , attamen superficiei globi majorem partem occupat aqua, quod liquebit in terrestrem globum oculos conjicientibus. Eam praeter fluvios, & lacus, & stagna, & sontes, quibus irrigatur Terra, variis in locis ; Oceanus, HVGque sinus longe latius extenduntur, quam sicca humus. Quod, sine dubio, in incolarum gratiam, ab rerum Creatore factum est; eo ingentem aquarum usum, aut rigantium terras, aut pisces suppeditantium , aut navigandas se praebentium , aut vaporeS emittentium , summa cum hominum utilitate . . seq. Verum missis aquis, de quibus postea ag mus , si quod Terra vocatur consideremus, d prehendemus es te congeriem, ut modo diceba-mUS, Variorum corporum. In ea enim arena, argilla, terrae variorum Colorum, lapides multorum generum, salia plura, sulfur, bitumen, ineralia innumera, metalla , aliaque a fodientibus inveniuntur. Neque, ut multa ejuscemodi corpora cernantur , Opus est ut ad ejus centrum usque fodinas agamus, quo humana ia-dustria pervenire nequit intra aliquot pedes. aliquando plurima id genus estodiuntur. Sed si quis praesertim Hungaricas & Peruvianas me tallorum fodinas lustrarit, quae aliis profundiores este dicuntur , innumera talia deprehem
q. Veteres Philosophi, quorum 'Seholastici sequuti sunt sententiam , & qui contEndebant
125쪽
Terram unum esse ex quatuor illis Elementis, ex quibus omnia constant , cum ejusmodi rerum misturam in Terrae partibus, quae superficiei vicinae sunt, animadverterent, Terram hanc puram esse negabant, & suum illud Elementum purum esse circa centrum dictitabant. Sed cum nemo ad regiones centro Terrae vicinas accedere adhuc potuerit, inanis est haec eorum conjectura; quod
magis liquebit ex iis, quae Lib. Via de eorum dicemus ElementiS.
s. Si comperta esset R. Cartesii conjectura, qua censet Planetas olim fuisse Stellas fixis similes, atque ignea materia constantes, sed postea
incrustatas opaca & solida, in centro terrae esset etiamnum hodie ingens flamma, quod nonnulli opinantur. Verum cum ratio, qua factos esse Planetas conjecit vir summus, inter ea numerari possit, quae sunt ex quacumque parte spectentur dubia, nec vero propiora iis quae natura sua im
possibilia sunt, nisi quod fieri posse videantur; temere sane centrum Terrae igneum esse a nimiis ejus admiratoribus statuitur. 6. Si Terrae partes, quibus nunc constat, aliquando sejunctae circa centrum idem actae fuissent orbiculari motu, ex certissimis experimentis possemus colligere ad centrum Terrae deturbatas fuisse eas partes, quae omnium densissimae sunt. Cum autem nihil norimus gravius metallis , haud incredibile esset intimasTerrae regioneS Constare immani massa variorum metallorum. Quo posito, in ea opinione confirmari nos sentiremus magneticis experimentis , eX quibus fere constat, Terram esse instar ingentis Magnetis. Itaque non absurde 1uspicaremur Terram, in me- db
126쪽
ditullio potissimum. ferrea, aut magnetica materia abundare; quoa esset eorum sententiae prorsus contrarium, qui igneum ei esse centrum adfirmant. Sed quod est hic adsumendum, nulla certa ratione constat, ideoque adsensum, ne fallamur, cohibere hoc in negotio multo praestabilius est. 7. Interea, ut Cap. VI. q. I 3. Libri I. Observavimus, quo altius Terra effoditur, eo gravior est materia; & quamvis ad Terrae centrumaCcedere non liceat, attamen e profundissimis fodinis metalla hauriuntur, quae raro in superficie Terrae inveniuntur; & si liceret aliquot milliaria fodere, cum ne semimilliaris quidem sint fodinae omnium profundissimae, fortasse densior occurreret materieS.
8. Cum ea incomperta sint, hoc licet saltem de Terra adfirmare, quod ad partes superficiei viciniores adtinet; perpetuam, nimirum . in iis fieri mutationem ,quae ex variis causis oriri potest. Ι ter eaS, humanos labores non numerabimus; sed cum videamus durissima corpora quae aeri exposita sunt, ne excepto quidem adamante, teri longo tempore & varias mutationes, sine humana opera, pati; totam Terrae , cui aer incumbit, superficiem ei rei obnoxiam esΙe colligere possu
9. Praeterea Tempestatum perpetua vicissit do, calor, friguS, pluviae, venti, terrae motus, eluviones, aliaque id genus ingentem perpetuo adferunt mutationem , in eam partem Terrae quae ejus superficiei proxima est. Si addas innumerorum Animalium, & Plantarum, quae Terrae fructibus, aut succis aluntur, atque in
127쪽
Terram putrefactione post breve tempus, redeunt, mutationes perpetuas; hanc quam calcamus stiperficiem, in regionibus potissimum a Iongo tempore cultis, Constare fere corporibus animalium brutorum aut hominum intelliges; vel potius materia, quae Varias formas quotidie induit.
vicibus, non potest non evenire ut terra arida augeatur, minuatur Vero humor; nam partes
corporum fluidorum , quae semel solidis mistae sunt & variis falibus permistis fluiditatem suam
amiserunt, eam amplius recuperare non videntur. Quod fit potissimum in Plantarum & Animalium corporibus, quae liquidis vegetata & nutrita ampliora fiunt, & postea in putredinem abeunt. Hinc colligunt nonnulli ne nimium Planetarum decrescat, ac tandem deficiat humor, Cometas escte a rerum opifice institutos; quorum fumi late per Solarem Vorticem sparsi, in minores Planetarum Vortices decidant, eorsimque
liquores augeant' . . I i. Ingens quoque oriatur in Terra mutatio
necesse est ex variis ignibus qui ejus viscera depasci videntur ; Verum ea de re fusius, in III. Capite agemUS. a. Supra g. 6. Obiter indicavimus Terram instar ingentis Magnetis aliquando a Philosophis spectari, quod ubi de Magnete agemus copiosius diducemus. Interea hic possumus observare, hac quoque in parte, fieri varias in ea mutationes ; quod liquet ex acsis magneticae declinationibus, quae nunc directe Polo obversa est. nunc ad occasum, aut ad ortum, ali
128쪽
quot gradibus declinat. Hoc autem non potest fieri, quin materiae magneticae, quae ex Terra manat, mutentur meatus, Cum modo recta ex Polo videatur venire, modo ex Terrae partibus , quae ad sinistram, aut dextram sunt. An porro ea mutatio ex ignibus subterraneis , qui magneticas Terrae fodinas hic aut illic corrumpant, quae tamen postea reparentur, an alia de causa fiat, nemini constat.
De rebus subterraneis in genere, N primum quidem de Sulfureo Bitumine.
i. Iximus superiore Capite , Terrae hujus L nostrae molem non constare homogene1 materia, sed innumeris variorum senerum corporibus esse mistam. De potissimis , quantum nobis per brevitatem institutam licet, singillatim agemus; atque hic quidem non ipsam Teris .rae superficiem, sed quae sunt paullo interius considerabimuS. a. Non possumus equidem quae ex Terra estodiuntur ad curate dividere, ut ad certa referantur
Fenera, eX quorum definitionibus quidquid est inferioribus speciebus commune, quidquid generibus inter se diversum, intelligi queat. Ut hoc
fieret, naturaS OmneS earum rerum nobis esse Oporteret certo perspectas , a qua cognitione multum absumus. Ut tamen ordinem aliquem ObserVemus , quaecumque sub Terra latent in tres ordines dividimus. Sunt quae flammam con Tom. III. F . . ' c,
129쪽
cipiant, ut sulfur, bitumen, aliaque; sunt quae vi ignis liquefiant, ut metalla; sunt denique, quae in calcem redigantur, antequam liquesseri possint, ut lapides. Horum potissima eo ordine lustrabimus.
3. Inter ea, quae flammam concipiunt, praecipua sunt sulfur & bitumen & varia eorum genera; aut eorumdem diversae, quas non recensebiumus, misturae. Multis autem in locis Terrarum,
estodiuntur sulfur & bitumen, puriora quidem aut impuriora, seu quae minus aut magis pursari debent, ut usibus quibus adhibentur inserviant. q. Sullar igitur est, quantum licuit nobis ejus naturam cognoscere, fossile coloris lutei & subvi-lidis, quod facile fran8i potest atque in tenuissimum pulverem comminui, & quod incenditur igni admotum. Ingentis est odoris, &incensum exigua copia eo aerem implet; si majore uratur, in loco clauso, facile suffocare potest praesentes, qui praesertim dissiciliore resipiratione laborarent.
Est quidem ligno gravius & compactius, sed
non aequat pondus aut soliditatem metallorum.
s. se Nascitur ' in insulis AEoliis, inter Siciliam ,, & Italiam; sed nobilissimum in Melo insula. - Ιn Italia quoque invenitur, in Neapolitano
o Campanoque agro, collibus qui vocantur Leu- , , cogari. Ibi e cuniculis effossum perficitur igni.,, Genera quatuor; viVum quod Graeci vo ,, cant boc es, quod ita 'irum est, ut puraeatione quae ignis ope fi , non indigeat) nascitur soli - dum, hoe est, gleba . Solum, cetera enim li-- quore Constant & conficiuntur Oleo, aut a se qua ) incocta, Vivum effoditur, transucetque&viret. Alterum genu S adpellant glebam, ful-
' Plininsuat verba ex Lib. ΣXXν, c. II.
130쪽
si lonum tantum ossicinis familiare. Tertio quo- is que generi usus tantum unus est, ad sumendas , lanas, quoniam candorem tantum molliciemis confert. Egula vocatur hoc genus. Quarto is autem ad ei lychnia maxime conficienda. 6. Ἀπυρον, aut quod diligenter purgatum est, pluribus morbis, & doloribus discutiendis adhibetur, quibus nocet frigus , calor conducit. se Sentitur vis ejus & in aquis ferventibus sis Thermis, qmbus membrorum doloribus solent mederi) se neque alia res facilius accenditur , quori adparet ignium vim magnam ei inesse. Fulis mina & fulgura quoque fulfuris odorem ha-- bent, ac lux ipsa eorum sulfurea est. Haec &alia de sulfure Plinius, quibus sunt adjungenda quaecumqu. alibi eadem de re legentur, aut eXperientia cognosci poterunt. Sed nequaquam ignis in est sulfuri ; sed sulfuris particulae ejusmodi sunt ut facile ignem concipiant. 7. Uituminis ' vicina est natura, alibi limus, se alibi terra. Limus, e Judaeae lacu emergens. se terra in Syria, circa Sidonem oppidum mariti- mum. Spissantur haec utraque & in densita-M tem coeunt. Est vero liquidum bitumen, sicut
si Zacynthium, & quod a Babylone invehitur. , Ibi quidem & candidum gignitur nam plerum-
, , que nigrum est). Liquidum est Apolloniati- cum; quae omnia Graeci πισσώφαλ- adpel- lant, ex arSumento picis & bituminis . Gigni- tur etiam pingue, liquoris Oleacei, in Sicilia, , Agrigentino tonte, inficiens rivum. Incolae se id arundinum paniculis colligunt, citissimc sic , , adhaerescens. Utuntur eo ad lucernarum Iu .F a se mina