장음표시 사용
181쪽
Iso PHYsICAE. LIB. II. 17. Nullum est inter nativum & factitium Nitrum discrimen, nisi quod illud sponte, hoc
arte excernatur: quemadmodum, in Sale, fieri vidimus. Quodvis etiam Nitrum Salis est genus, nec aliter fere ab eo quUd Sulem proprie vocamus, differt, nisi hisce tribus, quod Nitrum probe purgatum Sale acidius, leviusque sit, &facile ignem concipiat. i 8. Si hujus discriminis quaeratur ratio, aliunde oriri non videtur, nisi quod I. anguli, quibus utrimque oblongae nitri particulae terminantur , acutioreS sint particularum salinarum angulis; quo fit ut Linguae imposita: VehementiUS .ct aliter eam pungant, unde aciditatis nascitur sensus: a. nitri particulae sint tenuiores, & po-xis abundent, quos ubi subierunt igneae particulae nitrosias facillime agitant, atque in aere rapidissime circumagunt, conec fractae sint; unde Oritur, Ut antea Ostendimus, flamma: 3. HOC ipso fit ut leviores sint, cum salinae intra eum- dem ambitum majorem homogeneae materiae
complectantur copiam. Plura de Nitro, & adcuratiora legi poterunt in Historid inrasi Miri, Londini edita anno 167O. a Gnillelmo Cur e . Particulas Nitri consideravit, ope Microscopii, M. Lisserus , & deprehendit sexangulas , te nues, longas, lateribus parallelogrammis. &ex altera parte in pyramidale acumen desi
bus dicebatur Chalcanthum , estque Variorum generum , quae ex Plinio describemus. ' Graeci, se inquit, cognationem aeris nomine secerunt &
182쪽
atramento sutorio, adpellant enim Chalcam, , thum. Fit in Hispaniae puteis, stagnisve, id ge- nus aquae habentibus. Decoquitur ea admista se dulci pari mensura, & in piscinas ligneas fun-- ditur. Immobilibus super has transtris, depense dent restes lapillis extentae,quibus adhaerescensis limus, vitreis acinis unde vitriolum dictam),, imaSinem quamdam uvae reddit. Exemtumis ita siccatur, diebus triginta. Color est caeru- leus, perquam spectabili nitore, vitrsimque
se esse creditur. Diluendo fit atramentum, tin- ,, gendis coriis. Unde atramentum sutorium Po- , , catur.) Fit & pluribus modis, genere terrae eo in scrobes cavato; quarum e lateribus deis stillantes hiberno gelu stirias Stalagmian V is eant, neque est purius aliud. Sed ex eo candi- , , dum colorem sentientem violam Lonchotonis adpellant. Fit & in saxorum catinis, pluvia is aqua corrivato limo gelante.Fit & Salis modo, o flagrantissimo Sole admissas dulces aquas Co- gente. Ideo duplici quidam differentia, fossileri aut factitium adpellant hoc. Pallidius, &quan-ri tum colore, tantum bonitate deterius. 2O. Praeter hoc, quod Veteribus proprie ChaLeanthum dicebatur, tria Vitrioli solent recenseri
genera, Chalcitis, MI & μθ. se Chalcitinis Vocant lapidem ex quo ipsum aes coquitur. o Distat a Cadmia, quod tua super terram ex se subdialibus petris caeditur , haec eX Obrutis. Item quod Chalcitis friat se statim, mollis
D natura, ut videatur lanugo concreta. Habet M autem aeriS venas oblongas. Probatur mellei
183쪽
2I. MInveterata Sory fit, Sory autem AEgyp- tium maxime laudatur, multum superato Gy- is prio, Hispaniensi, & Africo. In quacumque se natione Optimum, cui maximum virus in ol- , , factu, trituque pinguiter nigrescens,& spon-- giosum; & AEgyptium quidem tale, alterius se nationiS contritum splendescit, ut Misy,& estri lapidosius. Uritur carbonibus, ut Chalcitis. 22. M. Misy aliqui tradiderunt fieri, exusto se lapide in scrobibus, flori Qus luteo miscenteo se ligni pinei favilli. Revera nutem esit pra- dicto fit lapide, concretum natues, di scretum- is que & optimum in Cypriorum ossicinis; cu- ,, jus notae sunt friati aureae scintillae, A cum ter,
is tur, arenosa natura, sive terrea, chalcitidi si- is milis. Hoc admiscent. qui aurum purgant. 13. Hae sunt variae Uitrioli species, quas singulas, Omnesque earum proprietates subtiliter persequi non adgrediemur. Observabimus tantum in genere, I. ejus graVitatem, quamquam pro generibus aliqua est diversitas, salis gravitatem fere sequare: a. quo purgatius est, eo acidius esse, & ejus spiritum, ut Chymici loquuntur, summa aciditate praeditum: 3. corrosivum summopere esse, similique adstringendi vim hahere ma imam: q. igne non inflammari, sed in pulverem, seu calcem redigi. 24. I. AEquat salis gravitatem, quia ejus particulae aeque compactae sunt ac siilinae; ideoque, sub eadem circumferentia, aequalem materiae homOἶeneae copiam complectuntur. II. Est acidissimum, ob acutissimos angulos, . in quos particulae ejus desinunt, quae eo acutiore S & pungentiores, ut ita dicam, evadunt, quo omnis he
184쪽
terogeneae materiae impedimentis magis explicantur. Quςmadmodum enim culter per se acutus,
si aciem habeat duriore quapiam materia impeditam, dissicilius caedit; contra si purgatus sit, ut libera supersit acies, facilius secat: sic anguli vitrioli dissicilius, aut facilius pungunt, & pene
trant , prout sunt magis aut minus impediti. III. Mirum non est acutissimas particulas, quae quosvis poros subeunt, corrodere ea quibus imponuntur ; sunt enim terebrarum instar , quae omnia aere agitatae perforant. Simul constringunt carnes quibus immittuntur , quas veluti clavi undequaque subeuntes necessarid coarctant. Quo plures enim in hiantes poros aguntur cunei, eo magis porosa materia constringitur, nisi solvatur ejus continuitaS , nimia cuneorum vi. 'IU. Eadem de causa, Vitriolum igne non inflammatur, ob quam salem inflammari poste negavimus. Ostendit M. Lisserus particulas vitrioli ex utraque parte acuminatas esse, & ex decem planis lateribus constare; scilicet, ex quatuor mediis planis pentagonis, & tribus ad e*trema triangulis.
as. Superest Alumen , - quod , ut ait Pliis nius ', intelligitur salsugo terrae. Plura &- ejus genera. In Cypro candidum & nigrum, is exigua coloris dimerentii, cum sit ussis m, is gna; quoniam inficiendis claro colore lanis, si candidum liquidsimque utilissimum est; cones traque fuscis aut obscuris nigrum. Et aurum is nigro purgatur. Fit autem omne eX aqua,.se limoque, hoc est, terrae exsudantis natura. ri Corrivatum hieme, aestivis solibus matura-H s ' , , tur
185쪽
tur. . Quod fuerit eX eo praecox, candidius fit.,, Gignitur autem in Hispania, AEgypto, Arme- , , nia, Macedonia, Ponto, Africa; infulis Saris dinia, Melo, Lipara, Strongyle. Laudatissi- mum in AEgypto, proximum in Melo. 26. se Hujus duae species, liquidum, 1pissim- , , que Liquidi probatio , ut sit limpidum,
, , lacteumque sine Omensis fricantium, cum quo- dam igniculo calori S. HOC φοριμον VOCant..is Alterum genus est pallidi, & scabri; ideoque
M hOC VOcant παραφορον. Vis liquidi aluminisse adstringere, indurare, rodere. 26. ,, Concreti aluminis unum genuS cap - , , pellant Graeci, in capillamenta quaedam canen-- tia dehiscens; unde quidam τρωτο potiuS ad- , , pellavere. Hoc fit e lapide, ex quo ue Chal- citin vocant ; ut sit sudor quidam ejus lapidis, in spumam coagulatus. Hoc genus aluminis minus sistit humorem inutilem Corporibus. In- , , terioris hoc es, in terra abditioris ) est alterum ,, generiS, quod Stronolen Vocant. Duae Musse a pecies. Fungosum atque omni humore dilui se facile, quod in totum damnatur. Melius pu- micosum &. foraminum fistulis spongiae simi- le, rotundumque natu a , candido propius; cum quadam pinguitudine, sine arenis, fria- , , bile, nec inficiens nigritia. Hoc coquitur per, , se, carbonibus puris, donec cinis fiat. Nullio Vis major, neque adstringendi, neque denim grandi, neque indurandi.
18. Alia etiam aluminis memorantur benera , quae non adtingemus. Existimant id, quod hodie lumen rupis vocamus , ignotum
Veteribus fuisse ; quod candidum est & fere
186쪽
pellucidum. Sed omnium adfinis est natura. 29. I. Sapor est salinuS , quamquam aciditatem Vitrioli non aequat: χ. summopere adstringit, unde a Graecis το συφειν, adyringere, dicitur. Simul rodit & indurat: 3. in calcem igne redigitur : q. levius est plerumque Sale marino. Quarum proprietatum ratio, prout conjecturis eam adsequi licet, facile ex superioribus colligetur. In forma particularum , quibus Constat, forte hoc sangulare est, quod sint crassiores, magis scabrae & obtusioribus acuminibus praeditae , quam aliorum salium. Cetera ut adcuratiuS exsequeremur, I ultis Opus esset experimentis. Ostendit, ope
Ivlicroscopii , M. Liserus A luminis figuram
esse paullo compressiorem, & ex altera quidem parte , quasi vertice , planum sexanguis tum habere; ex altera vero opposita, simile planum sexangulum, quibus bina plana quadrangula interponuntur; itaque confici id ex undecim planis, quinque sexangulis, & sex quadrangulis. go. Atque haec quidem de salibus hactenus, quae ad ulterius in eorum examine procedendum manuductionis loco esse possunt. Superest ut de Lapidibus aliquid dicamus, singulas enim species, aut etiam plurimas Ut prosequeremur ,. justum volumen esset conscribendum. Lapides in genere vocamus Fusilia dura , rigida, quae comminui in pulverem malleo tusa, ope ignis in calcem redigi, deinde etiam liquefieri , in vitrum mutari possunt, neque ullo sapore sunt praedita. 3 i. Communes hasce lapidum proprietates e principiis aliquoties memoratis, sic explicare possumus. I. Massa tota lapidum est dura & rigi-
187쪽
da, quia constat particulis, quarum haec est nais tura. De rigore autem &. duritie in genere, Libro V. agemus. II. Lapides malleo vehementius lusi in pulverem comminuuntur; quia cum rigidae particulae flecti, aut ad latera aliarum aliae fluere malleo cedentes nequeant, necessario maJore vidissiliunt,earramque solvitur continuitas. III. Igne lapides non inflammantur, neque in vapores di Rsolvuntur; propter gravitatem & rigiditatem particularum, quibus constant. Sed cum tamen omnes Iapidum partes aeque durae non sint, vi diuturna ignis quidquid minus durum est aut sulfureum a duris particulis separatum exeditur,& saepe lapides in pulverem comminuuntur satis levem. Hic autem pulvis, aut massae quae supersunt igne adeste, calx vocantur. IV. Vehementiore & diuturniore viisnis liquefiunt ut metalla, quia absumtis partic lis sulfureis, remanent tantum pellucidae seu vitreae quae usque adeo agitantur ut liquidae fiant. At calore ces iante , soliaitatem suam recuperant.
32. Antequam ad id, quod de lapidibus dicendum superest, pergamus, breviter praecipua¬issima calcis proprietas explicanda est. Vibdemus autem Calcem vivam, injecta aqua frigida, subito incalescere& effervescere; cujus reia Physicis causa quaeritur. In animum ante omnia revocas dum quod diSimus, diuturna vi ignis, quidquid fuit in lapidibus minus durum adesum fuisse, ac proinde poros ea materia plenos Vacuos mansisse. Hi vero pori non modo sunt patentiores, & amplioreS, quOS aereae particulae subeunt , & implent; sed citam leuissimi recessus, amfractusque varii, in quibus nul-
Ia potest esse aerea particula, sed est tenuior ma-
188쪽
teria. Dum calx aeri exposita est , in eodem manet statu, nec ulla fit effervescentia; quia aer non incumbit gravius superficiei calcis, neque materia illa tenuior 1ubitti ex poris calcis egredi
33. V erum cum aquae copia paullo major, pro copia calcis, in eam conjicitur, aqueae particulae superficiem calcis, & pondere suo, & motu vario
qui omnium liquidorum particulis inest) premunt & impetunt, ita ut poros subeundo contextum calcis subito dissolvant; quo fit ut subtilior illa materia, quae in tenuissimis poris calcis continebatur subito erumpat undequaque magno impetu, quo illa fermentatio subitanea in aqua excitatur. Quemadmodum enim aqua igni imposita ebullit, subeuntibus innumeris particulis igneis, . quae eam agitant: sic bullitio in aqua, in qua calx est, eruptione particularum tenuissimarum , quaei calce latebant, creatur. Postquam autem aliquamdiu aqua bulliit, particulae illae per eius poros dilabuntur, ac denique quaquaversum per aerem dissipantur, unde fit ut desinat effervescentia : haud aliter ac in aqua igni imposita, ubi materia ignea absumta est. 34. IV. Lapides, certe duriores, nullo sapore sunt praediti; quia non possunt eorum particulae ita humore dissolvi, ut quod in iis salinum forte est, s unctum ab aliis particulis linguae poros subeat, risisque nervos pungat; qua ratione saporis sensatio,. ut antea jam indicavimus, in no
his excitatur.3 s. Lapides dividi solent in communes, seu viles, & pretiosos; sed cum ea divisio ad eorum naturam nihil faciat , praestat eos dividere in opacos
189쪽
& pellucidos. Opaci sunt silices & variorum generum lapides, quibus in aedilaciis, figurisque va- .riis formandis utimur. Nimirum lux quae, ut alibi videbimus, per lineas rectaS solet ad nos pervenire , incidens in eos lapides, aut eOS permeare, propter caecos meatus, non potest; aut, si permeat, curvos amfractus sequitur, adeoque in nobis sensum luminis non creat. Accedunt ad opacitatem varii lapides pretiosi , qui sunt coloribus saturioribus tincti, eadem de causia, quamquam politiores in superficie. Omnes tamen etiam opaci lapides constant particulis pellucidis , cum Omnes
liquefactione in vitream materiam commutentur; sed sulfureae particulae iis permistae obstant pelluciditati, quae, his in vapores evectis, in vitroinde confecto cernitur.
36. Pellucidum est crystallum , pellucidus
adamas, & plurima arenae grana; quia radii lucis per linem rectas eorum poros permeant; quod pluribus hic non explicabimus, quia lucis naturae explicatio amplior praemitti deberet. Plerique lapides pretiosiores aut pellucidi sunt, quamquam adamantis pelluciditatem non aequant, aut fere
pellucidi, & splendenteS. 3 . Solent quaerere Philosophi, an generentur salia & lapides, in terrae visceribuS. Sunt qm negent, sunt qui adfirment; neque perspicuum est, a quibus stet veritas. Qui generari volunt, existimant salia & lapides liquores esse in terra
Concretos; putantque ignibus subterranei S, Varias in terra eg coqui misturas, quae deinde, per terrae meatus, huc illuc dissipentur; ubi concrescunt, & concretae a nobis inveniuntur. Nititur haec eorum condectura eΣemplo Vitri,
190쪽
quod excoquitur ex arena, lapidibsisque in calcem redares, Violentissimo igne, nitr6que admisto; tum etiam variarum miliurarurn, Quae arte humana sunt, & lapides pretiosos uitantur, Varus coloribus adfusis. Verum ut potest hoc esse , forte etiam plane aliter res sit: nec sat nota sunt nobis terrae Viscera, ut hoc in negotio quidquam negare, aut adfirmare possimus 38. Inter lapides recenseri solet Magnes oui propter lingularem naturam adcurati ut a nobis Capite sequenti eXpendetur.
CAPUT UI. De Magnete, ejusque proprietatibus.
L insanimus quo primum tempore in
. notescere coeperit Magnes, eo usque, in inveniendis Terrae Polis, usus, inquirere. Hi tantum Historiam PhysicamMagnetis spectamus. Primo igitur varias Mus proprietates experientia cognitas ; deinde Philosophorum praecipuas circa da 1politionem intimam Magnetis, conje-esuraS in medium adferemus. in II. Sed ante omnia, observandum Magnetem inveniri ita fodinis ferrariis, & colore ac pondere ferrum referre. Uerum cum ferrum liquetiat 1 & malleo ductile sit; Magnes malleo lusus Comminuitur , & vi i*nis in calcem redigitur: unde collisere est particulas Magnetis duriores esse rigidiores. ac magis inter se implicitas, quam ferri