L. Annaei Senecae opera omnia quae supersunt ex recensione F. Ern. Ruhkopf

271쪽

rime volutatas aut quasi rotatas fuisse, multo est credibilius. quod et ipsum, aere ita magis resistente, cum eo conflictum auxerit. Hoc ita suisse , ipsa verba veterum in hae re videntur indicare, ut Lucretii Ooloere et Statii rotare. Quod si igitur verum est potestque fieri, cui ipse Theophrastus fidem non derogavisse

καὶ χερειωγος ovτος veαγικο , de igne, p. 426 , quidni, quod fieri plumbo potuit quieto per frigus , et calida anni tempestate agitato potuit seri y Rei iidem auget tale quid fortasse opinatus Onosander, loco inter omnes alios sui generis insigni, Straleg.

εΩος ἐκπυρωθει , ἐς βαθυτατα δύSται ἡ σαρκος, ωστε μηδὀν Μασθαι, τΣχυδἐ χαι τον ογκον ἐπι ειυ. IIaee utcumque controversa si ponimus vera esse, cui sunt sane admodum similia, et recte se habere .

quae Seneca de glandibus in aere liquefactis tradit; quid titin i Dco enim id cuius gratia allertur hoc, rectius eo, fiet. Inde enim sequeretur, pariter hieme atque aestate gigni debere fulmina atque plura e celerioribus atque tenuioribus nubibus , quam etnrdioribus aut immotis et crassioribus, quod ab usu, qui contrarius est, abhorret. ΚOELER. t

273쪽

AD LUCILIUM

LIBER TERTIUS. SEN. Tom. V.

274쪽

ARGUMENTUM

LIBRI TERTII

Iuliis dolet lam aero ad studium naturae aecessisse, quum saltus ait Dei opera, quam Philippi aut Alexandri Iairocinia relebrare. Aquarum deindo tractationem, a divisione in duleea et medicatas, instituit. Negat sontos e sumina ex imbribus nasci. quia experimento proprio didicit masima, pluviarum non Diua deeem pedes terram madesaeere. Terram igitur potius ἐοaquas mutabilem facit. Thaletem, qui terram aqua, more navigii vehit, ineptiea dieiir a d telluris eorpus instar humani esse, in quo venae aquarum, ceu sanguinis, arteriae spiritus sint coneeptacula. Quidam etiam sontes imia plentur aut deplentur eartis horis aut mensibus, quomodo quartana ad horam venit, aut podagra ad tempus respondet. Ab aquis ad pisees transit, et aliquantulum Hrea mullos adhaeret; quos luxuria Romana Euelpis sub mensassuetitibus ekemptos, et vitreis ollis inelusos, varIo et maculoso eolore, id est. pieta et sormosa morte expirantes spectabat, oculosque pascebat ante gulam Bedii dein ad aquas, et de earum medicaminibus et miraculis plurima ex Aristotele et aliunde permiscet. Ad diluvia postremo et satales aquarum inusiadaliones gressum movet. Ea evenire, quum mare, flumina , caelum in exiis itum humani generis eo spirauerint. Oeeanus deinde et omnis aquarum illa elu .ias in aedes vias revoratur, redditurque iterum terris homo inseius see. Ieram a qui tamen in innocentia aua nota diurnat, ei cito redit lci nequitiam. v

275쪽

AD LUCILIUM

LIBER TERTIUS.

PRAEFATIO

Non praeterit me , Lucili, virorum Optime , quam

magnarum rerum fundamenta ponam Senex , qui mundum circuire constitui, et causas secretaque eius eruere, atque aliis noscenda prodere. Quando tam multa consequar, tam sparsa colligam, tam occulta Perspiciam 3 Premit a tergo senectus, et Obiicit annos inter vana studia consumptos: tanto magis urgeamus,

Premit a tergo. Elegans eat Erasmi divinatio, quum prius legeretur in edd. Praetermittat , in codd. Prae mittat , praemittit, in utrisque ergo

Inter υana studia. Quae illa' Attalo enim Stoico, et Sotioni Pythagorieo, illius aevi praestantissimis, puer Ορο ram dediti adolescentior , Papirio Fabiano, et Demetrio Cynico iamiliaris; ac ipse tola vita philosophatus suit. Forte igitur ad studia et curam divitiarum , quae ei immodicae , respexit , aut dialecticas quasdam rari gas, Stoicis post Chrysippum nimis amatas. Certe has ipse Ep. xvv, Sridet: Metimus nodos, inquit. et ambiguam significationem Derbis illigamus , deinde disso imus. Tantiam nobis υaeat 3 Iam υiMere, iam moriseimus Z Tota illo mente Pergendum PRAEF. ARG. Quam male tempus Mostrum collocamus, et quam egregie agitur, si iacturam vel senes reparare

et philosophiae operam dare non dubitamus t Imprimis philosophiae morali principatus tribuatur , qua nos

noscere et in vicinitalem Dei venire discimus. Sed via ad eam est studium philosophiae naturalis. Bouil. Mundum. Composilum hoe e qua- uor elementis laetum. Haec enim

notio imprimis Stoae propria fuit. Sic Posidonius, Eusebii . Praep. Evang.

lib. XV, eap. 45: συ μα ait munis dum esse εξ Ουρπιου καὶ ωρος , και τὸ ς, και θαλαττης, και των ἐν αυτοις Pυσεω v. Circuire autem vult mundum, ut quem cum urbe et oppido cominparare sol ἀant Stoici. Cicero de Leg. I. 7. Cons. Lipsit Physiol. Stoic. lib. II, Diss. 6 et 7. Ruhk.

276쪽

a et damna aetatis male exemptae labor sarciat. Nox ad diem accedat: occupationes recidantur: patrimonii longe ἀ domino iacentis cura soluntur : sibi lotus animus vacet, et ad Contemplationem sui saltem in

ipso sugae impetu respiciati Faciet, ac sibi instabit et quotidie brevitatem temporis metietur. Quidquid amissum est, id diligenti usu praesentis vitae recolliget. Fidelissimus est ad honesta ex poenitentia trana situs. Libet mihi exclamare illum poetae inclyti

IIoc dicerem, si puer iuvenisve molirer. Nullumen ininon tam magnis rebus tempus angustum est. Nunc

eat . Mi W-ideri diaest, ne res nos, non Meiaa , d/e iane. Dei ode tempus Gu, dieitiae fortasse in oculis habuit. Egisse se enim causas sub Tiherio

et Cato, Ep. Mix, s a, testatur rMo io , ait, Uud Sotionem philoso.

phtim mer sedi, modo e svis vixere e vi, modo desii Melti agere ἔ modo desii posse. Priam. Exemptae. Omnium eodd. et edd. xl. Pincianus, eximere diem, tem-ms, idem esse quod deripere et Maia risere negotiis, quacumque de causa immernor , legendum putavit, exa-eliae. Gmiiov. usum loquendi bene probavit, nunc satis notum , vel ex Ernesii Cla v. Cic. h. v. Aerinis made exemptiae est: optimis , ludiis de ira iaciae' et vanis traductae. R I. in pationes. Quo minus bae oeru patioties ad munus quoddam publicum, quo apud Nercitiem sit gehatur, referri possint, impediunt tum se uentia, Parsimonii, etc. tum seces.

aio ab ossiciis publicis. Di ilia eum

itaque clara Exemplum se esse dieit, amniumque sibi instare, M ad di inailla servianda adhortari debere. R. Patrimonii longa .... iaeetiris. Be

spexit, dum scripsit, ad se Annaeus; quippe cuius patrimonium ei opes longe ab ipso et Hlira mare, non minima pars ἱn Aegypici aut Britaniania, taeebant. Caeterum adeo suti di .ves, ut Suilius ap. Tacit. An n. XIlI, obiteiat eum, intra quadrienti tum regiae amielliae ter millie, lIS, id est, sere 300,o00, 000 ,esieri. quod ad Gallieaeum pecuniarum assem sἱ exegeris, erit 52, 62,485 D. paravisse. R. et B. Sol em in ipso signe Myem. S;e Omnes eodd. Gothosredi eoni eiura Gruiem memorata Aut em ipso in

mitti resP. non opus est. Moriturus

277쪽

vero ad rem seriam , gravem , immensam, POSt meridianas horas accessimus. Faciamus quod in itinere fieri solet. Qui tardius exierunt , velocitate pensant 4

moram. Festinemus; et opus nescio an superabile, magnum certe, Sine aetatis excusatione tractemus.

Crescit animus, quoties coepti magnitudinem attendit , et cogitat , quantum proposito , non quantum sibi supersit. Consumpsere se quidam , dum aeta Pe-ιgum externorum Componunt, quaeque paSsi invicem ausique sunt populi. Quanto satius est, sua mala extinguere, quam aliena posteris tradere 7 Quanto

Potius deorum opera celebrare , quam Philippi aut Alexandri latrocinia, caeterorumque, qui exitio gen-

Poti meridianas horas. M. vitae. Non infrequens est haee distinetici temporis ad vitam humanam, tum ap. Bomaticis es Adr. Itinii Adv436, quod habet, in meridie Mitae philosopliarnres um apud Graee.

Sie Plato, lib. Iu de Legg. p. 287. vol. VIII Bip. qui ab Empedocle. Dolatile Aristotele Poet. S 24 . coli.

Sitiretii Empedocle p. 603, mutuatus est: Bμιις ευ δυσμαις του βιου ....

eum seriinlur . MAI. - Oeeurrit quoque apud recentiores. Europaeieis enim lingui, haud aliena haee io. qtiendi ratiq. A A. Conmmmere se quidam, ele. In aut ii ,ibi bonus Seneea interdum, in loea eommunia incidens, ut ea rhetorἰee explἱeel ornetque; quod exeonsuetudine priorum annorum sive aeci aut ei adhaes; l, ideoque tondonetur. sed non imitatione exprim tur. Caelerum Theopompum, Clitaretium Livium, Trogum Pompeium, qui xi iam suam historiae eolligendae et seribendae insumpserunt, spectasse videtur. RuM. Quanto solitis .... tradere ' necle aiestatuit Seneea , quandoquid om histδε-ria hellis aliisque generis humantea lamitatibus eumulata esse solet. At quidni quia utrumque sacere, et, dum mala sua extinguat, aliena ἱ aliorum eommodum posteris tradere

possit 3 MAI. Philippi et AI andri Ial eisin. Quam dure et inique habeat Nosterreges rerum militarium fama inelytos iam advertimus non semel. Inhoe eonsentiunt plerique seriptores.

- CL vertia Cieeronis, de sep. lib. III. aut potius piratae, de quo loquitur apud Augustin. de Civ. Dei. l. Iv, 4 el Νon. Marcellum in M o. puro XIII 6: Qtii Alexandro, e

278쪽

L. ANNALI SE NEC Etium clari, non minores fuero pestes mortalium , quam inundalio, qua planum omne perfusum est , quam conflagratio , qua magna pars animantium exaruit 2. Quemadmodum Hannibal superaverit Alpes, scribunt; quemadmodum confirmatum Hispaniae cladibus bellum Italias inopinatus intulerit; fractisque rebus etiam post Carthaginem pertinax , reges pererraverit,

contra Romanos ducem se promittens , exercitum petens; quemadmodum non desierit senex omnibus

angulis hellum quaerere. Adeo sine patria esse pati

quia id exiguo naMigio Deio, latro

υoeor a quia tu magna classe, impera.

eor. Apud Quint. Curtium, t. VII, 8.s 49. confidenter Scytharum legali rn, qui te gloriaria ad Irurones per sequendos Uentra. Omnium gerilium , quas adisti, latro ea. Sibi eonflaus Seneca similia eoMile it iti Alexania drum Epist. Hi, 87, et xc v, 6 . Patruum sequitur Meanus Pharsal. X ,201 Illio Pelidei proles .es a Philippi, Fediae praedo, iam t. Qui hune eius patrem Philippum ita appella eis

Poti minores Here pestes . . . . anim

mantium exaruit. Quod ita verum est ut sexa olim Attila qui maximam ,

της Ο Ουρουης partem subegit. θεο-ia Ttγα praedieaverit, quod non, ut Oμαρομώ-γοe Zoil; reeordantibus forsan videbitur, virum arguebat Deo insensum noxiumque, sed a Deo missum ui humanum genus plecteret stagellaretqMe. B u. Quemadmodiam, ele. Polubium, Li. tum aliosque haee tradidisse eonis stat, ut de Philippo et Alexandro Theopompus, Clitarchus aliique exisposueranti αλ . Consimarum .... Mitam, Vt pax .eoniuratio eo mari dieuntur, quum invaluere, ita rariore phrasi, Miliam Urmari dieitur, exemplo tamen Ciceronia Famil. Ep. ix, 33 r Aestam

commortim a Mutila ilia postea cora- firmatum est a Pompeio, etc. Κoelee.

- IIispaniae eladibus, Hispaniae gentibus devietis . Saguntoque expugnato, e silium helli Italia. iv rendi ad maturitalem perdueium idemque hellum ipsum opud animum eius confirmatum erat. MM. Post Criae viginem a Romanis deis

ictam atque fraeiam , nos dum lamen tune expugnatam et excisam.

Nam Hannibale demum mortuo ante Chr. mal. 4 83 Carthago deleta estante Chr. nati 4 46. R et B.

Ducem se promitians, exeret timperens. Sic tres et ii optimi codd. ap. Irtii. Alii codd. et edd. Meem is prom. etiam vel et sine ocreiati. Gmnovio probante reduxi. RMI Senex omniἷtis angviis Mitam Maerere honi Grai. e d. Erasmusque e alii τὰ omnitas angulis omittunt. R.

279쪽

Poterat, Sive hoste non poterat. Quanto satius, quid γLaciendum sit, quam quid iactum sit, quaerere aud ere eos, qui sua permisere Fortunae, nihil stabile ab illa datum esse, eius omnia fluere aura mobilius nescit enim quiescere, gaudet laetis tristia sustinere, et utraque miscere. Itaque in secundis nemo considat, in adversis nemo deficiat: esternae sunt vices rerum. Quid exultas 2 Ista quibus veheris in summum, a Nescis uhi te relictura sint: habebunt suum, non tuum, finem. Quid iaces 7 ad imum delatus es: nunc est resurgendi locus. In melius adversa, in deterius

optata flectuntur. Istae concipienda est animo varietas, Non privatarum tantum domuum, quas levis casus

impellit, sed etiam publicarum. Regna ex infimo

Coorta supra imperantes Constiterunt. Vetera imperia o in ipso nove cecidere. Iniri non potest numerus, qua in multa ab aliis fracta sint: nunc quummaxime

Pumto satius. Seneca hic non vituperat totam historiam sed has tantummodo vices eius, quibus nonnisi in enarrandia bellis, praeliis, omninoque rebus bellicis gestis occupatur. Sed lamen historicis nota ad modiunsavere se, infra prodit VII , 36, .mel. - Quanto salitas , etc. At

quidni haec quoque historia duce discas Z Nou cogitavit Seneca de laudibus historiae sp Ciceron. de orat. II, 9; Polybium et Diodor. Sicul. in

praefat. Opp. Cicero enirn eam iure meritoque vocat magistram vitae, et

Polybius I, 4, 2 coli. I, 35, III,

sententiam dicta Homeri, Hesiodi, Herodoti, al. collegit Anton. Mureis lus, Var iaci. XVI, 3 5. Grul. Lam pad. II, p. 3l7 4.) Noster haec ipsa , ut philosophum decet, exsequutus est de Providentia, c. 5, etc. de Benes. VI, 23 , etc. MM. Ista concipienda. Sic Gron. Vulgo

Ita eonc ienda .... Rutili. ReSna .... constiterunt. Regna ex ia-

simo coorta fuere Persicum, Macedonicum , LIdorum et praecipue Romaniim imperium , de quibus sor-lasse cogitaverit Seneca. Bouil. Nunc quummaxime. Hoc eodem tempore alia mperia exaltantur, alia

280쪽

Deus alia exaltat, alia submittit, nec molliter ponit, sed ex fastigio suo nullas habitura reliquias iactat. Magna ista , quia parvi sumus, credimus. Multis rebus non ex natura sua, sed ex humilitate nostra , magnitudo est. Quid praecipuum in rebus humanis d est 3 Non classibus maria complesse , nec in rubri maris littore signa fixisse , nec deficiente terra adi iniurias aliorum errasse in Oceano , ignota quaerentem : sed animo omne vidisse , et qua nulla est maior victoria , vitia domuisse. Innumerabiles sunt, qui

urbes , qui populos habuere in potestate : paucissimi, qui se. Quid est praecipuum 2 Erigere animum Supra minas Et promissa sortunae: nihil dignum pu- . tare quod speres. Quid enim habet dignum, quodio concupiscas 2, qui a divinorum conversatione quoties ad humana recideris , non aliter caligabis , quam quorum oculi in densam umbram ex claro sole rediere. Quid est praecipuum 7 Posse lacio animo adversa

submittuntur, minuuntur. Hoc saepe uno eodemque tempore fieri solet. CL . nesii Clav. Cic. in Quummaxime:

coli. Spalding. ad Quintil. lib. VI, 3,

ria exemplorum reserta eslr e quibus ipsa Roma, imperium Buganti ianum , etc. qHorum easus exaltationi aliorum occasionem dedit eodem tempore. Ilorat. lib. I, Od. xxxxv, v. 4 2: Valet imia summis Mutare et insignem attenurae detis, obscura Promens r une vicem ruax Grima cum stridore

acuto Stistulit, hic Posuisse gaudet. Cf. ibi Mit herlich, qui nee nostri loel immemor fuit. Mhh.

Non classibus .... quaerentem. Recte

observat Fromondus, Alexandrum tangi et Nearchi in Oceano navigationem et errores. Cf. Arriani Indiea ex ed. Frid. Schmieiter. Halis Magis

Nus continetur. I.M. Nilui .... eres. Spes enim inter affectus , s. Periurbationes, appellius vehementiores a Stoicis resertur, ideoque reiicienda est, Apathia hoc postulante. Bouil. Posse laeto animo, etc. Egregium hoc praeceptum Siciae ab rimnibus qui eam sectantur inculcatur ι E. C. ab Epicteto Enchirid. e. 3 . Noster de Vil. Beat. 46, hane sententiam praeclare exposuit. Spectant eo iambi Cleanthis eximii a Seneca conversi Epist. Curi , a Socratis et Euripidis dictis non abludentes , quae Epictet. Enchiridii eapite ult. non Praeter