장음표시 사용
51쪽
Rursum, sicut diximus, ostendit Lucas, unde tanta tau- totum hominum almi ratio venerit, nimirum quod variis linguis, tanta fiducia, ta sancta & magnifica de Deo, Dei filio, disseruerint, qua de re paulo post. Non arbitramur hic nos operaepretium facturos, diutius hic immorando in descriptione regionum M populorum, qui hica Luca enumerantur. Hoc autem non admiratione, sed
deploratione dignum est, quod hi populi omnes ab Apostolis ad fidem Christianam conuersi fuerant . iam Vero porro a fide nostra defecerint. Hinc & nobis cauedum, ne aliquando a nobis etiam auferat Dominus regnum . Dei, dc hoc det Genti facienti fructus eius. Subit forsan rursum animum tuum admiratio, undEnam tam variae gentes,& qua re Hierosolymam conuenerint' Paulo sa-
pra diximus illos illo venisse ob festi celebritatem. His Sebola me- addimus Hierosolymis celeberrimam fuisse scholam, inrofobmis. qua lex diuina cum ciuibus Hierosolymitanis, tum exteris etiam Iudaeis fuit lectione publica tradita. Variis enim calamitatibus factum , ut gens Iudaica in omnem pene terrarum orbem disiecta, Hierosolymam tamen
regni & spei suae Metropolim rediret, sed & suos legis
cognoscendae, discendaeve gratia mitteret: quemadmodum olim veteres Gentilium suos Athenas, nos nostros Lutetiam, vel Agrippinam Coloniam literarum dii cendarum gratia iam mittimus. Eius rei habebimus euidentissimum argumentum inferius cap. 6. Sed haec suffecerint. Non enim multum refert quo nomine Hierosolymam venerint, sed hoc inaestigamus quid his testibus ibi factum fuerit,& quid apud eos Apostolorum maθnificentia pro secerit. Profecit autem tantu, ut multi tam
que docti viri plurimum admirarentur, viros Galilaeos tam audacter loqui, & variis linguis loqui, dc non vulgaria, sed insolita sancta, Deo que digna loqui. De singulis paucissimis disseremus. Admirabaatur, inquam, peregrini illi populi, quὁd Apostoli tam audacter, tantaque fiducia loquerentur de Christo. Loquebantur enim magnifica Dei publice, palam, multa libertat nullo timo-
52쪽
ne nulla formidine, sed quasi Hierosolymitanoru principes, praedicant, testificantur de Christo, hoc quod in concione Petri paulo post audiemus. Hoc enim praeter caetera operatus fuerat in illis Spiritus sanctus, ut timore profligato, iam nihil trepidarent, sed magna fiducia loquerentur, quae de Christo vera esse nouerant. Hςc autem Spiritus sancti virtus tantδ admirabilior apparet in Apo stolis, quanto penitius prior Apostolorum affectus,& rerum circunstantiae considerentur. Nam cum Christus a Iudaeis comprehenderetur, & ad potifices,& praesides captiuus duceretur, quo animo Apostoli affecti fuerunt Z Alius prae timore fugiebat, alius prae formidine Christum abnegabat, nullus certἡ audebat de Christo
vel mutire. Et Petrus tanta pusillanimitate tenebatur, ut nec coram abiecta ancilla, aut contempto seruo, Christum confiteri ausus fuerit. Huc accedit, quod etia post resurrectionem metus Iudaeorum in secretum conclaue
eos concludeba , & usque ad hoc tempus vix inter sede Christo loqui audebant. Iam vero in tanta hominu frequentia , praesentibus omnibus primoribus Iudaeorum, audientibus omnibus doctis, apertὸ, disertisque verbis testimonium dant innocentiae Christi, nihil veriti quid tandem de ipsis vel sentiat, vel statuat mundus, ut plane appareat nouam ipsis virtutem diuinitus accessisse: alteiarum, quare mirabantur populi, erat, quod audirent Apostolos loqui, non tantum natiua & materna sua lingua, sed variis linguis. Nonne,c cce inquit, omnes isti qui loquuntur, Galilaei sunt λ Sc quomodocios audimus eos vis nusquisque sua lingua, in qua nati sumusὶ Non intelligendum est, quasi Apostoli unam tantum vocem effudinsent : multae vero,&diuersae aeris reuerberatione voces
auditae fuissent. Hoc enim magis esset audientium Iudaeorum , quam loquentium Apostolorum miraculum: verum hoc miraculum , Spiritus sanctus in Apostolorulinguis, non in Iudetorum auribus operabatur. Igitur no nam vocem aut linguam sonabant, S diuersae ab auditoribus audiebantur & intelligebatur: sed cum Hebretis loquebantur Hebraicὸ, cum Parthis Parthice, cum Asiaticis Asiatice, cum Romanis Latine, & omnino cuius cunque linguae aut nationis turbam accedebant, ea lin-
53쪽
gua magnifica Dei praedi eabant. Etenim Christus iam
ante se legerat maximὰ omnium duodecim Apostolos, qui post ascensionem eius in caelos uniuersum orbe terrarum peragraret, δέ nomine suo omnes gentes imperio Christi su b i icerent: sed quia ingentis erat molis, ni regi Christo totum terrarum orbem in tot nationes, in tot
religiones, in tot philosophias, in tot opiniones, in tot mores, in tot imperia, & principatus diuersissim os diuisum subiicere, qua obsecro virtute,qua sortitudine Apostoli, primum idiotae, deinde partim piscatores, partim publicani, postremo omnes indocti, humiles, & abiecti ad expugnandum orbem nossent sussicere, nisi tam diuites Spiritus sancti acce sent gratias i Ergo, qui eos
elegit ut tanta perficerent nudos emittere noluit, sed repleuit eos Spiritu sancto,deditque audaciam quae sentirent proferendi:dedit donum linguarum, ut ab omnibus
intelligi possent: dedit ite, ut nihil absurdi, nihil praeter decoru, sed omnia sancte, prudenter, & piὸ loquerentur:
unde & non immerito admiratur omnes, quibus datum est nouos illos audire Doctores. Erat enim res admiranda, homines idiotas tanta dexteritate posse interpretaxi scripturas. sed haec alias mam hac de re saepissime dabitur nobis oecasio fusius di merendi. Stupebat autem omnes, in mirabant.r, adinvicem direntes : Quιdnam vult hoe esses aotem irridentes,dicebant: QMia m.sio sunt planiisi. Sic neri solet ut ad conspectum nouarum, & insolitarum rerum,& stupescamus,& admiratione capiamur:
alij tamen sie: alij vero aliter, ut quisque ingenio praeditus est vel candido, vel malitioso. Quidam enim ad res insolitas stupent, & praeterea nihil cogitant, siue illud
boni , siue mali quid portendat: quidam vero res penitius considerantes,quae futura sint, coniectare cupiunt: alii rursum omnia in peiorem partem interpretantur. Sic Ahoc in loco, quotquot erant viri religiosi , rei novitate
perculsi disserebant, dicentes : .gidnam vult l, em Quid sibi vult prodigium hocὶ Nihil isti calumniantur,
sed quae non intelligunt, quaerui, non grauatim bene monentibus obtemperaturi: hoc enim sequentia declarabun t: e conuerso, qui iudici j erant iniquioris ac prςcipitis, irridentes dicebat: Musto expleti sunt. Videmus hie
54쪽
quam diuersos auditores habeat Euangelium. Certὸ hic typus erat rerum futurarum , semper, videlicet, fore in Ecclesia viros, qui simplici mente non intellecta quaerant, illis autem se manifestaturum Dominum. Rursus alios suin ros, qui omnia diuina contemnant, ac conuiciis incessant. Id enim hic illi etiam faciunt, qui Apostolos ebrietatis accusant, & insaniae insimulant. Et erant
quidem Apostoli musto repleti, sed musto Euangelicae
gratiae . non musto recentis vini, quo in furore verterentur, sed musto spiritus, quo in alios S peliores viros e uerterentur, hoc quod res ipsa clamat . Non iam se stupent Apostoli ad Lcripta Prophetam, non abnegat Christum , non latitant in anguli domorum : sed scripturas probe intellectas a se, etiam aliis interpretatur,& quod
in occulto didicerant, qu6dque metu occultauerant,nuc proferunt in vulgus. Obliuiscuntur veteris Iudaismi,ac velut iam nati, non meminerunt vitae superioris, nec recordantur afflictionum , quibus territi Dominum deseruerant: verum etiam si nullis praesdiis sint instructi, nee praesides timent, nec Ieges, nec carceres, quae omnia in progressu notiora fient. De hac ebrietate loquutus erat Dominus in Evangelio: Nemo mittit vinum nouum in tres veteres,alioquin rumpuntur vires,& vinum effunditur, & vires pereunt. sed vinum nouum in vires nouos mittunt,& ambo conseruantur, Mati. 9. Qua similitudine praedixerat Christus, Apostolos suos non perpetuo fore tam rudes, sed olim fore, ut quae iam videntur illis grauissima, tum sint iudicaturi esse facillima. Verum diuina haec non animaduertunt homines isti iniqui, sed potius calumniantur illos,ebrietatis & furoris insimulat, & ex se metiuntur omnes. Nee mitu. Non est enim discipulus super magistru, sed bene habet, si eandem cum mgistro aleam subire cogitur. Quis aute ignorat quoties pari modo calumniati sunt ChristuZIoan. Io. dicunt de ipso,dςmon tu habet,& insanit. Et apud Matth qu exprobrat Iudaeis Christus, quod ipsum ebrietatis δc leuitatis insimularint dicetes: Ecce homo epulo,& amicus publicanorum. Sed haec hactenus. Sic solet mudus eos tractare qui ipsi praecipue bene consultum volunt. Sequitur in eo textu:Stans autem Petrua cum undecim euasit voce sua,
55쪽
o loquutius est eis: Gri fratres Iudaei, in qui habitatis FG rusalem uniuersi , hae ποbu notum sit, fν auribus percipite merba mea. Non enim, sicut vos aestimatu, b, ebriis ut e sit hora tiei tertia. In Euangelio Ioannis legimus quosdablasphemasse Christum, atque de ipso dixisse: D moniuhabet,& insanit, sicut etiam paulo ante diximus. Alij vero caluntas & blasphemias illorum retundebant, dicentes pro Christo. Haec non sunt verba daemonium habentis:Sic & hoc loci, cum audimus Petrum talem instituere orationem, vere possumus dicere: Haec non sunt verba hominis ebriosi,sed sunt verba sobrietatis at plenus quidem est& bene potus,non vino, sed Spiritu sancto, quod iam supra admonuimus. Sed accedamus ad ipsurn conisextum & singula verba, quatum ipse Dominus dederit, discutiamus. Stans autem Petrus cum undecim, inquit Lucas , leuauit vocem suam , & loquutus est eis. An he haec omnia admiratione sunt dignissima 3 Vbi timor ille qui Apostolos non solum a publico prohibebar, sed etiam eo viquam exanimabat pene, ut es ausis foribus in unis aedibus, in coenaculo illo manerent' Iam omnia nouata sunt, iam Apostoli porro transformati sunt, magno timori,magnaeq; trepidationi, magna successit confidentia, hoc quod Lucas noster nobis disertis verbis significare voluit. Stans, inquiens Petrus,& leuat vocem suam. Non est pusillanimis, nihil trepidat, sed agit confidenter, prodit in conspectum omnium: non a pud se mussitat, sed leuat Nocem suam, sic ut ab omnibus possit audiri. Et locutus est cum eis. Cum quibus Z Cum eis quos iam supra enumerauerat Lucas, qui venerande x omnium natione quae iub caelo est, cum viris eruditione & prudentia apud mundum clarissimis, quod ce id magni spiritus, ingentisque fiduciae signum est. Vnde tanta fiducia piscatori, idiotae,& humili, ut tantam multitudinem auderet et intueri Saepe magnis Oratoribus, qui multis vigiliis elucubratam ac meditatam oratione ωdserunt, dicturis apud frequentem populum , aut principes, fugit color, vox faucibus haeret, obstupescit mes, praeq; trepidatione ac pudore nescium, quid vel primu vel postremum dicant. Atqui nihil tale videmus in Petro, sed omnia contrario modo sese habere: unde ergo hoc
56쪽
hoe Petro 3 Non ex carne & sanguine, sed ex dono gratuito Paracleti illius, quem iam olim Christus discipulis
suis pollicitus fuerat. Stans igitur Petrus, sicut Lucas ait, eum undecim, &c. Quare addit Lucas, etiam undecim Apostolos nimirum) Petro astitisseὶ nimirum ut declararet non solum Petrum tam confidentem factum, sed Otiam reliquos undecim sic immutatos, ut non dubitarint
prodire in conspectum tantorum virorum , tanquam testes omnium, quae a Petro dicebantur. Iam antequam orationem Petri auspicamur, necessarium videtur prius inuestigare caussas quae D. Petrum mouerunt,ut illam haberet. Praecipua sertassis haec est, qua se, subsque vindicaret a calumnia eorum , qui illos ebrietatis insimulabant, unde & statim in ipso exordio ipsum ebrietatis crimen mmolitur, seque, suosque ab illo purgat: sed hoc potius obseruandum, quare D. Petrus ad hanc calumniam tacere vel noluerit, vel non debuerit 3 Rem igitur sic accipe. Ab omnibus quidem, immo a nemine libenter corripimur, ab illis autem longe grauius ferimus corripi, qui ipsi ut eorripiantur, sunt dignissimi. Quum igitur Petrus iam i crepatoriam institueret orationem, voluit prius se ab imtentato purgare crimine,ut posthac liberius posset in ill
rum calumniatorum mores inuehi. Dein non latebat Pstrum astutia Satanae, qua conatur contemptis concion
toribus etiam ministerium illorum contemptibile reddere. In hoc enim totus est Satan, ut ministerium verbi ave suspectum, aut omnino contemptum in Ecclesia reddat. Sed audiamus tandem piscatorem nostrum, sua resonantem verba. Viri Iudaei, inquit. & qui habitatis Hierus lem uniuersi. Omnes in uniuersum alloquitur, quoniam omnes Christo adducere cupit. Quotquot hic in sancta ciuitate estis, siue ciues,sue peregrini,sive Iudaei,sue Gentiles,audite attentis auribus,& animis verba mea. Iam satis superque audistis ineptas impiorum Pontificum voces : & tempus & locus postulat,ut iam me audiatis. Non enim, sicut vos aestimatis,hi mei confratres, ac Christi discipuli) ebrii sunt, neque ego ebrius sum, quum sit hora diei tertia. Ab 'ebrio nihil boni vel certi exspectes, sed a
nobis talia audietis,qualia si acceperitis, poterunt vos sal uos reddere. Non enim ebrij sumus,cum sit hora diei te Tantz Iure;
57쪽
Io AN. Ho F MEIS TER vs r tia. Prima defensionis argumentatio ducta est a temposscircumstantia.Nam matutinum tempus non est fgnum, aut occaso ebrietatis. Tertia iam tantum est diei hora: ergo non est verisimile coapostolos meos ebrios esse. Sed haec argumentatio non valeret, s illi horas diei nostro more numerassent. Iudati vero, scut quidam vere admonent, Babylonios imitati, horas una cum oriente Sole auspicabantur, adeo ut nunc tertia apud illos nobis vel ad nonam,vel octauam incidat.Addam etiam,si nos iam cum Iudaeis ab exoriente Sole numeraremus, argumentatio Petri, qua hic utitur,nihil valeret.Tantus est enim iam viunt potorum luxus,tanta insania,ut non solum vesperi, sed etiam summo mane multos irebrietatos esse liceat videre. Quomodo enim mane non snt ebrii, qui potando,&inebriando, & crapulando noctem diei aciutasunt Z Sed haec alias Quid igitur factum est,mi Petre,quod tui con- fratres,qui hactenus idiotae ab omnibus habiti sunt, iam tam magnifice,& variis linguis loquuntur magnalia Dei Sed boe eLἱ quod di lum εΠ per Propbetam Ioel : Et erit iis nouissimis diebm, dicit Dominus, essundam de Spiritu meo super omnem carnem prophetabunt*ὴ vestri, filia , fra, O iuuenes vesri visones videbunt, O fensores Ῥιλ isomnia fomniabunt.
Quis talia exspectasset a rudi piscatore Z Potuisset Diuus Petrus dicere, nihil hic seri praeter opinionem . quum Dominus Iesus ipsis non semel pollicitus fuerit copiosiora Spiritus sancti dona: sed parum proseris. set sua oratione apud eos, qui de Christo nihil adhue magnifice sentiebant, ut qui illius turpissimam mortem, cuius tamen ignorabant mysterium, in recenti memoria habebant. Primum igitur visum est Petro, antiquius proferre testimonium, & cuius auctoritas sacrosancta esset apud uniuersos Iudaeos. Hoc est quod dictum cst per Prophetam Ioelem, &ς. Nolite, inquit, pituimum mirari, quod auditis nos idiotas, nouis& variis linguis loqui de magnificis Dei operibus:sed potius cogitate,quod Dominus Deus hodie praestitit, quae iam olim sutura esse polliacitus fuerat. Scriptum enim est in Ioele: Et erit in nouisi. is diebus, dicit Dominus,essundam de Spiritu meo 1 rer Omnem carnem. Vult dicere: Apud patres nostro;
58쪽
IN ACTA ΛΡos TOLOR v v 1 cvsque ad nostra tempora pauci inuenti sunt, quibus Deus prophetiae donum impertierat, ut Moles, Prophetarum non magnus chorus, & pauci alij: sed Dominus per Ioe- Iem praealait,in nouissimis temporibus, nimirum, quae ad
nos venerunt fore, ut magnus numerus sit ubique Prophetarum, sitque dona sua largius i psis hominibus don, turus. Vnde non ait, dabo illis & illis hominibus Spiritum sanctum : sed sic potius loquitur: Effundam de spiritu meo super omnem carnem. Notate singula verba, de
intelligite mysteria. Effundam, inquit. Effundere autem non est parce dispensantis, sed copiose largientis: sicut Min superioribus dixerat, Baptizabimini Spiritu sancto, non post multos hos dies: significat ergo copiosioresse Spiritus sancti gratias daturum in nouo testamento, quam in veteri dederit. Dein addit, De spiritu meo, non spiritum meum.Neque enim diuina substantia a n bis potest circumscriptiue comprehendi, sed conseruntur
dona tantum S piritus sancti secundum mensuram. I. Cor.
H. Neque aliter intelligendum est,etiamsi, quod in multis locis legimus,scriptum sit, Spiritum sanctum nobis dari: non enim ille in sua substantia, sed illius dona nobis communicantur,hoc quod & in superioribus,ni fallor,admonui. Addit Dominum de spiritu suo effusurum super
omnem carnem, hoc est, non solum saper Iudaeos, sed etiam super Gentes,vt,sicut alibi legit, videat omnis caro salutare Dei. In veteri enim testamento solus Israeliticus populus donis Dei triumphabat paucis aliis admissis:at in nouo testameto,& plurimis,& copiosius omnia elargientur. Hinc Propheta clarius se exponit, inquiens: Et prophetabunt iiiij vestri, & filiae vestrae, & iuuenes vestri visiones videbunt, & seniores vestri somnia somniabunt, hoc est omnes, siue ex omnibus aliqui vera, ac viva Dei cognitione donabuntur. Licet enim hic tria nomina ponantur, prophetia,viso,& somnium : tamen eandem habent interpretationem, sicut ex V teri lege manifestum
est Prophetia est, quando Deus cordi indit eam vim, ut possit aut .praedicere futura, aut interpretari scripturas, quemadmodum Mosi, & caeteris Prophetis datum est:&in nouo testamento Apostolis, sicut ex ipsorum scriptis
manifestum est. Et Christus Apostolis dixerat, spiritum
59쪽
sanctum ipsis praedicturum, quae vcnturac sient. Viso est. quando Ueus per aliquam visionem aliquid reuelat i insequentibus videbimus excrepta in Petro & Paulo, itc min Apocalypsi : In veteri lcstamento habes apud Let echie-lcm & alios,visonum multa & varia excmpla.Tertio somnium cst, quando Deus aliquid reuelat in sciunto,ut ex plum est in Ioseph, lacob, Daniele,& nonnullis aliis. Per hos enim tres re C dos loquutus est Deus suis amicis. Vnde est quod Apostolus scribit: Multifariore mulusque nodis olim locutus est Deus patribus nostris in Prophetis,&e. Huc pertinet quod Dominus in Numeris icquitur: Si quis suerit intcr vos Propheta Dcmini in visone apparebo ei vel per somnium loquar ad illi m, S e. Et eiusnodi dona fiequentiora fuerunt in primitiua Ecclesa, quam
nunc sunt: nec est ea illorum neci si itas irin, quae tum erat. Habuit praesens saeculum etiam somniatores,& pne
malicos suos Anabaptistas: sed illi ipsit suis verbis,& factis
fatis declararunt, quo spiritu agitati, visiones & scmnia illa habuerunt. Certe Spiritus sanctus nunquam docebit per visiones vel somnia,quae apertis,& certist mis scripturis pugnare certum est : est enim spiritus veritatis, unde quae vel vana, et falsa sunt,nunquam praescribet. Haec a tem non in hoc dicta velim quas non soleat vel adhue Spiritus sanctus dona sua nobis Christianis impartiri: scd volo ne omnium spiritui credamus, sed potius probcinus spiritus, an ex Deo sint. Sed videamus sequentia. Et quidem super seruos meos. si ancism mcira in ri bus ilPu θ μα-dam de spiritu meo ,' prophetabunt. Videntur hac quasi per repetitionem, siue interpretationem priorum , iuxta consuetudinem Hebraeorum, dici: sed nihil prohibcbit, negotium altius repetere. Nemo, qui modo aliqualiter inscripturis sanctis versatus est,ignorat Iud orum populum Centabus non raro praelatum: unde etiam Paulus dicit: Gloria autem,& honor,& pax omni operanti bonum,I daro primum,& Graeco, hoc est Gentili. Vides quod Paulus Iudaeo eredcnti,vel bonum operanti primum gradum gloriar, honoris, S pacis concedit . utpote cuius est,scutidem Apostolus dicit adoptio filiorum,& gloria,& test mentum, & legi satio, Sc. Gentili vero, quem Graecum nominat, secundum gradum tribuit. Hunc ordinem vi,
60쪽
detur etiam Propheta hic obseruare. Nam primo dixit, Prophetabunt fili j vestri, & filiae vestrae : quo nomine intellig imus eos, qui ex Iudaeis ad fidem Christi conuersi sunt, ut Apostolos, & horum nepotes, & successeres. Secundo dicit: Effundam etiam de spiritu meo super seruos meos, & ancillas meas, & prophetabunt: quod dictam existimamus pertinere ad eos, qui ex Hellenismo conuersi sunt ad Christianismum, qui tamen ac ipsi postea facti sunt, & appellati fili j Dei. Adnotarunt quidem dc hoc, quod de filiis, non de seruis dictum est, Prophetabunt : quo intelligunt praedictum, licet satis tecte, solos
Apostolos, utpote ex Iudaeis natos in eam auctoritatem venturos, ut illoram propnetiis vel scripturis, nemo citra impietatem sit contradicturus. Et verum est, quod omnes Canonici libri Noui testamenti ab illis scripti sunt, qui Iudaei nati fuerunt. Sequitur. Et dabo prod/Pa ira . . ea o γ ιn terra , sanguiuem cis ignem, oe vaporem fomi
quam veniat dies Domini maguM , in mam si Diem Domini magnum, & manifestum non abs de intelligi mus tempus illud, quod fuit a passione Domini usque ad 'huius gloriosam resurrectionem. Et quod ad prodigia at-με ''μ' tinet, Euangelica historia nos non linit dabios esse, quum nillil non dicit factam, quod hic a Propheta futurum suisse Petrus contestatur. Sol enim in morte Christi obscuratus est, velum templi ruptum, xςrra mota, petraescissae, & monumenta aperta sunt. Sunt autem qui haec Prophetae postrema verba non ad tempus Dominicae
passionis, & resurrectionis reserunt, sed ad diem tua cij extremi, hoc est, secundi aduentus: nec isti male sen- ouunt, quoniam & suae sententiae Christum adstipulat Iem habe it, sicut intuenti Euangelium manifestam est. inquit enim Dominus apud Lucam : Erunt scilicet sab
terris pressura gentium, &c. Et apud blatti,M statim autem post tribulationem dierum illorum sol obscurabitur ,-luna non dabit lumen suuin, de stellae cadent de caelo, &c. Sed quoniam haec aperta supt,a' inquentia festinemus. Sequitur autem in ipso Propheta, quod Petrus