장음표시 사용
61쪽
nos leuauit ex Franciscanae familiς, & Scoti Academia iecens quidam author, pio & erudito magis , quam loniaso de hac controuersia opusculo, nuper ut creditur Tho- lota edito : ita enim sollicite & anxie, sese occultauit hic Scotista , fugiendae ut puto gloriae , quam inreuissimo scripto maximam & perpetuam meretur neque enimal1a potest esse causa fallendi homines j ut nullum voluerit sui vestigium , ex editionis anno , aut loco extare: sed quo se diligentius abdidit, eo videtur clarius innotuisse, Franciscanum esse piissimum, & profundum Scotistam, qui Patris sui sanctitatem resipiat, sui magistri subtilitatem fere aequet ,& ubique eius mentem assequatur. Itaque quid Franciscana familia, siue quid Scotus, quem sibi in magistrum delegit, quid eius discipuli sentiant, aut sentire oporteat, de probabilitatum usu, laxandus ne sit an restringendus , nullo labore, emolumento ingenti, siamma voluptate longe honestiori, illa quam mentitus Capucinorum Exprouincialis, dicebat se ex Amadri lectione percepisse , licebit discere ex huius Franciscant dissertatione , cuius, in gratiam Lectorum hic compendium & medullam dabo. Primo remotis ambasibus, aduersariorum sophismata. quibus exacte refellendis, multum nobis temporis amitasum est, uno verbo excludit, definitione opinionis probabilis , de qua disputandum suscipit praemissa, & controuersiae statu reuocato ad sensiim nostrae quartae regulae, agi de opinionibus probabilibus , hinc pro lege , salutis dehonesti causa, inde pro commodo, rem licatam , aut illicitam esse contendentibus; possit mens uno aut duplici iudicio practico utrique propositioni contradictoriae assentiri , & pronuntiare utramque partem contradictoriam esse licitam, ex propriis rationibus, & non esse licitam, ex rationibus partis oppositae. Controuersiae statum his Verbis constitutum , 3. . illustrat exemplo serui , clam subripientis bonaessiiDomini,in solutionem suae mercedis: de illo igitur quaeritur, non quidem, an possit esse dubius, di perplexus, propter rationes hinc inde oppositas, neque, an reiecta Vna parte , possit alteram elisere : Vtrumque enim quilibet nostriim id fieri posse in se experitur : sed an auestis rationibus pro utraque parte, possit sorio reduplex,aut unum iudicivin practicum,quo sibi persu de ti
62쪽
ramque partem , ut actu sibi propositam, esse vere probabilem , scilicet, illud quod subripit furtiuὸ a Domino,
esse suum, & non suum : teneri ad restitutionem , & non teneri: unde indigerenter ex duabus partibus simul propositis, possit licite quamlibet voluerit amplecti, habendo simul consensum paratum ad alteram partem, ut securam ad salutena. Toto vero opusculo, siue urgeat aduersarios, seu respondeat, non aliud argumentum Versat, quam quod nos
prima classe reposuimus, ex principiis syndereseos repetitum ; idque non tota ea amplitudine qua prosequuti sumus, iuxta varios mentis gradus, sed ea tantum parte Urger, quam Mercorus ex Delago, & D. Fagnanus ex Castropalao obiiciunt Sanchez, qui hanc controuersiam gauissimam de usu legitimo 'triusque p*rtis contradi- rariae , ad eum statum reuocat, quo subtilissimus illa Scotista deduxit. Quare, ut certa methodo quas fusius profert pro tiones digeramus , ad duo argumenta reuoco: quorum primum potest hac forma proponi. Ad licitum cuiuscunque opinionis probabilis assensum, & usum, necessarium est , mentem utrique parti contradictoriae assentiri absolute vi verae, & ut falsae: quia iudicium opsenionis probabilis practicum, est veluti conclusio deducta ex principiis syndereseos de rctus agendis, cuius illationi alsentitur, & vi illius, transit in assensum rei illatae, ut v rae & licitae , auesecus ut falsae & illicitae : atqui repugnae
intellectum Assentiri utrique parti contradictoriae. Maio-xem propositionem concedunt aduersarij : fuaxe Sanchea licet renuat posse intellectum, ex principiis intrinse-cis, habere assensiim utriusque partis contradictoriae, admittit tamen elici possie a principiis extrinsecis, id est, ab authoritate Doctorum, qui alterutri parti fauent. Id vero omnino repuMare probat noster author;primber Scoto 3. q. quia, anquit, in contradictoriis negatio non solum remouet assi aliostem, sed etiam ipsam rem assirmatam , ideo nullo tempore, nec reipsa, nec cogitatione intellectus , duae contradictoriae possunt simul effaverae. Idem declarat F. x. ex Scoto in . Metaph.quaest. ubi interpretatur hoc commune dictum, contradictoria
non polle intelligi , aut vix : quia non possimi, inquir, simul concipi ut vera cum assiensu, quamuis nibu vetcy
63쪽
apprehendi sine assensu. Ideo, inquit Scotus , contraria opiniones possunt esse in mente apprehendente, non iudicante. Eodem f. II. occupat responsionem aduersario- Tum, contradictoria non esse quidem abitu te vera iiise , sed collata ad nos , quia Vera apparent : contra ille instat, veritas rerum posita est in conuenientia adsilum exemplar, & ad ideam diuinam, vel est ipsemet res, ut relucet in intellectione diuina sui causa: At certum est, Vtramque partem contradictionis non esse determinare Veram in ideis, & rationibus alternis: Ergo nec potest Vlla ratione, a nobis utraque pars concipi, & iudicari Vera, sed ad summum illarum altera disiunctive.
Idem argumentum confirmat s. ra. Non minus repugnat , propositiones contradictorias de moralibus, simul Veras esse, seu licitas & non licitas , quam de rebus ad speculationem pertinentibus: Atqui istarum utrique re- Pugnat Veritatem inesse; ut probat Scotus ex Arist. . Metaph. ubi contra Pytagoraeos asserentes quaecunque appa-xent esse vera , arguit Philosophus t si ita sit, contradicto-xia simul fore vera, quia pluribus diuersa opinantibus, si quiliber verum assequatur, idem erit simul verum & falla Ium coniunctim aut diuisim. Probat ver γ primam prinpositionem ex eodemScoto. Veritas cuiuscunque conclusionis seu moralis seu speculatiuae continetur principiis unde deducitur:& si illa sint subalterna seu subordinata,referuntur tandem ad unum primum principium & immediatum , cuius veritas , & rectitudo est per se nota vel a Praecepto diuino, quale est istud non licet subripere rem lienam instro Domιno , illud vero principium non potest
continere utramque contradictionis partem, nempe rem ad se bripientem rure pertinere & non pertinere. Secundum argumentum multo uberius & elegantius
Prosequitur per plures paragraphos cuius summam hac forma propono: u mens .dem aut diuerso iudicio praehi-Co possit allentiti virique parti contradictoriae ut rectae &aicitae, sequitur constituendam esse quintam conscientiam,
quae omnia dubia practica dirimat his duobus es re non
est, ea vero conscientia noua est, inaudita, repugnans,&diuersa a quacunque alia conscientiae specie, ergo cum tot vitiis scateat est omnino abiicienda. Primam argumenti propositionem explicat F. 7. &probationem iam
64쪽
CONfENfvs FR ANCI CA. 2s insinuauimus, opinio probabilis posita est in iudicio praesico ex principiis syndereseos in regulam rei agendae: ni conscientia ex Diuo Thoma & Bonaventura,qvici aliud est quam conclusio illata ex principiis rationis , & per discursum admota directioni agendorum Minorem fuse probat 3 s. & pluribus sequentibus unque ad paragraphum I .Argumentis omnibus praemittit velut selidum fundamentum, conscientiae definitionem, quam 3.7. ait vix disserre ab opinione probabili tuta, seu
legi consentanea, sicut dicemus progressu argumentorum, quibus aliud praestruit fundamentum , a partitione conscientiae g. g. secundum Scoti principia, in quatuor veluti species diuita. Cum enim conscientia sit participatio legis aeternae,& quasi Vicaria Dei, si probe fungatur suo
munere, & Dei nomine vera praecipiat bona, ac mala vetet , primam constituit speciem conscientiae rectae, seu te gi aeternae consentaneae; a qua non putat Scotus recedere
conscientiam , cum actus quoad speciem indisserentes Iermittit, & indulget: unde putat existere secundam ve- uti speciem conscientiae indisserentis, ut dictat opus, nec
determinate bonum moraliter aut malum. Dissentit S. Doctor a Scoto hac specie conscientiet, quam non agnoscit, ex alio principio, de actibus quoad speciem indictarentibus , quos mali aut boni contendit ratione imbui oportere. cum siligulares fiunt & indiuidui. Sed hac controuerfia semota, quae nihil ad nostram refert, conscientiae tertiam specierit facit, recessu a diuina lege ; cum per errorem Gadet malum, & euadit in peruersam, seu quod idem est, in erroncam. Si vero mens haereat, α paribus argumentorum momentis, hinc inde librata, in neutrani Partem vergere velit aut possit , fit quarta species conscientiae dubiae. Ad superiorum aliquam reuocantur aliae
species : probabilem quae stat pro lege ad rectam , qua Vero stat pro libertate ad peruersam referimus, Vel ad dubiam, ad quam pertinet scrupulosa. Qin intimos auimi recessias Theologi, ac Philosophi,
longe accuratius rimati sunt, α lustrarunt, quam antiqui& recentes Mathematici, &Astrologi , Ccaeli, terrarum,3c maris spatia emensi sint; bos tantum mentis humanae, seu conscientiae, status ac gradus distinxerunt: ad quem
Fero superiorum, putant aduersarij pertinere suum illud
65쪽
iudicium, de utraque contradictionis parte, falsa & vera, recta & illicita 3
1llud noster author accurate excludit, ab omnibus speciebus conscientiae enumeratis M. H. quo enim nomine hanc conscientiam appellas Non scrupulosam, quae non torquet animum anxia religione, sed potius omnem auellit & semovet scrupulun , nec excogitata dicitur a suis authoribus , nisi ad mentis tranquillitatem. Non accensebunt etiam conscientiae erroneae , cum contendant conuenientem esse rectae rationi. Nec minus longe abest a
conscientia indifferenti , quia haec determinata est ad
nam partem contradictionis; altera abstrahit ab utraque Parte, Vel potius utramque complectitur. Eodem argumento euincitur, ad conscientiam dubiam non reuocari,
quia b c suspendit operationem, illa dirigit, & ad eam impellit. ' . Dices ad rectam spectare: sed ab illa multis nominibus
excluditur; maximὸ, quod recta unam tantum contradiactionis partem praescribat, ista vero utram'ue complectatur , cum tameti repugnet . simul quamlibet illarum' veram esse & falset i , quod reputat opinans, nec altera dit necessarium esse illarum alterutram esse malam & falsam : ac proinde, dum utrique assentitur, ut verae & bonae; rerum nomina, & naturas permiscet , lucem ten bras , malum bonum appellat. . Si ad ullam ex enumeratis conscientiae speciebus , reduci possit haec recentiorum conscientia, ad dubiam magis accedere, ac proinde periculosam esse, & peruertae Proximam,demonstiat nostst author M. q. Quia reliquae conscientiae species, alteram contradictionis partem rel- Piciunt: recta quidem, opus conforme legi peruerta,
dissentaneum ab illa ; indifferens, opus determinatu'quidem diriget, sed expers bonitatis aut malitIae moralis; nubia vero utramque contradictionis partem spectat, &dum assensum suspendit,impedit operationem : quod Verrius & essicacius existere Zebet , quam a dub- , ab hac .
quinta conscientia recentiorum, nam conscientia dub
Respicit utramque partem contradictionis disiunctive tam rum, & ideo timet operati , nec stante dubio potest se .ccingere operi : alias eligeret peccare , hoc ipso quod
ξ μ ndi Pixiculum non recuset, aut fugiat: illlia vcr
66쪽
mn scientia quam impugnamus, auget magis quam dibia; quando quidem poςtiue assentitur, partium alteran cuius delectum permittit, malam este & falsam. Dici
consilientiam hanc, aut opinionem recentiorum, nil, differre a consitientia probabili, quam hic aut horreuolcat ad primam speciem conscientiae rectae. Sed g. m. . inde amolitur hoc argumento, quod conficientia Vere probabilis designet voluntati unam contradictionis partem , semota altera; quod minime conuenit recentiorum
probabilitati , utramque partem approbantis. Deinde, bic author non agnoscit opinionem probabilem, nisi sit iudicium praeticum, ex syndereseos principiis deductum, Consormius legi aeternae : quam definitionem late & erudite explicat f. 4.& tribus sequentibus. Sed ad huius grauissimae difficultatis enodationem , a lucem, obseruari velim , probabile de quo toties dictum nec res adhuc exhausta est, bifariam sumi: primo late, pro quocunque verisimili , quod rationibus non sit destitutum , quae aliud sentientibus negotium facessant, qualia sunt plura placita philosophorum, & haereticorum,
contra res fide receptas,de prouidentia, de immortalitate animorum, &c. quibus quamlibet argumentis verisimilibus muniantur, nefas sit assentiri. Praeter haec verisimilia
Improbanda, quae lato sen se dici postent probabilia, sed improbanda, urictiori significatu vocabuli probabile dicitur, quod vere probari possit: idque iterum dupliciter, Vel astensu tantum, vel astensii & vsii, itaui probari ponsi, & usurpari. Itaque probabile toto suo quo latissim
patet ambitu, tribos gradibus contineri & distingui conuenientissime potest, extremis duobus,vno medio. Extre-viorum primus & remotissimus, est eorum verisimilium, quorum assensus & usus periculo non caret & vitio, & ad illum gradum reserimus quaecumque finem ultimum hominis , Sc subinde immortalitatem animorum, Dei unitatem , existentiam , & prouidentiam, impugnant placita & arsumenta , quorum licet non occurrat lutio postiuaeuidens, igest . quae falsi conuincat, omnis taman illis assensus denegandus est. Alterius extremi gradus. sunt ea probabilia, quorum assensius & usus innoxius est.& legitimus , huius ordinis sunt opiniones quaecumquep obabiles negative & positive tutae, ut stant pro lege
67쪽
lalute, a qua omnimodam a peccato , & a malo, in nu-nitatem habent. 3. Denique, & medio gradu ac thatu, Continentur probabilia , quorum assensus nihil mali habet , sed usus periculo non caret: itaque potes innoxia illis assensium adhibere , sed non perinde tutum est ea surpare, seu ad opus & ad Vsium reuocare; cuius generis
innumera dedimus exempla : eoque pertinent, quaecumque diximus speculatiuE, non practic probabilia, qualia
Teputamus quascumque aduersarij ingeniose excogitant opiniones, pro commodo contra legem pugnantes, quibus nihil subtilius ad exercitationem ingeniorum , nihil Periculosius ad usum de ad alutem. Has omnes nostrae distinctionis partes , egregiὸ illustrat exemplum accommodatissimum, & pluries repetixum venatoris, cui ad ingressum sylvae, occurrit vel certa sera agrellis ' incertus masne sit an femina, vel quid aliud apparet se in sylvis motans, & dubius haeret fera ne sit sylvestris, an mansiteta, vel homo , nec in has omnes Partes desimi argumenta, quibus omnes probabiles fiant, sed verisimilius sit illi, feram esse sylvestrem, non tamen seposita omni formidine, ne mansueta sit, aut homo. Quid ad ista 3 permittimus venatori horum omnium opinari quod libuerit ' & ad arsi trium assensium praeberet Parti quae magis arriserit : at Ionge aliud est de usu, ne-'que enim licet ad opus aduocare. Quare dicerem hasvmnes partes probabiles speculatiue, & quoad assensium, 'noxias esse & periculosas, ad usum reuocatas, ob formi-ῶinem adiunctam , ne dum creditur probabiliter ferasylvestris, sciopo aut telo, domestica suo domino chara,
Non existimo ullum, hanc nostram probabilium diuisionem in tres gradus, eorumque constitutam distinctionem, negaturum. Sed hic mirari subit , recentiorum
Theologorum fiduciam, qua iura diuina ὸispensant, ατesoluunt, multo largius & liberalius , quam humana: damnant homicidij, aut grauis iniuriae venatorem, qui Probabilius reputans se feram sylvestrem, & Vasam im- Petere, nihil moratus formiainem suae opinioni adiunctam, ne forte displodat aut iaculetur in seram domesti-Cam, aut hominem, reuera homicidium admittat; nihil.
mcn dubitant ab omni metu peccati & damnationis
68쪽
eos liberare, qui opiniones sequantur probabiles, cum formidine tum innata ipsis , tum ab aduersis opinionibus probabilioribus ingesta, ne a salutis via abducant, &grauiter impingant in legem diuinam , idque multo probabilius sit, quam a lege & a salute non esse dissentaneas.
Quare ut rem abloluam, & aliquam lucem conseram
profundissimae disputationi nostri Scotistis,obseruandum est ultimo, cuilibet opinioni probabili , cuiuscumque sit generis & ordinis , aliquid subesse formidinis, ne res secus
se habeat, quam opinemur, aut credamus; eaque sormido aut dubitatio, ex triplici capite existit, ab ineuidentia mentis & rei, atque inde oriuntur dubitationes de mysteriis fidei. quas non excIudit omnino fides, sed tantum eas, quae vincant & trahant In oppositum, Ut ex Scoto docet noster author g. s. nascitur etiam haec formido a debilitate argumentorum , quibus munitur Opinio, vel tandem ab aduersae paribus aut validioribus fundamentis: licet vero huiusmodi formidinem aut dubitationem, omnis opinio aut obscura cognitio adiunctas habeat, non tamen eodem sunt loco hasendae; nam cum opinio fauet
legi , & consentanea est fini ultimo, ac recto in illum appetitui , nihil morari oportet huiusmodi dubitationes , de procul amandanda est omnis sermido , quia huiusmodi
opinionis, tum assensus, tum usus, omni caret periculo peccati, & damnationisi quod cum nequeat amoueri &abstergi ab aduersis opinionibus , summae mihi videtur este figuciae, ne dicam temeritatis, ista superioribus ςquaere, quoad securitatem salutis & innocentiae. Ex his omnibus agnoscet facile eruditus Lector profundam mentem Scotistae nostri , & quam sequitur diuersiam a nostra methodum nos de probabilibus egimus toto suo ambitu, eaque definiuimus, ut hos tres gradus accurate distinctos complectuntur. Hic vero auisor ansampsit explicandum, & definiendum probabile, omninbpracticum , seu assensu & usu probandum , illudque accurate definit, quatenus est iudicium prudens legi, fini ultimo, & recto sapientum in illum appetitui consorme, quod formidinem sibi adiunctam nihil moretur, nec impediat certam destinationem, & dilectionem boni operis:
ruare illam formidinem dicit simplicem esse, non firmam ubi rationem, & ad intellectum speculatiuum pertinere,
69쪽
ueo D is P. I. SE CT. I. . . quia non impellit ad operationem. Addit etiam acute, este diuersi genetis a iudicio practico , quod istius determinatio actualis sit , eiusque conformitas ad rationem Teputatam rectam actu cognostatur: difDrmitas vero de
qua est sormido, & veritas opposita , concipiuntur solum ut possibiles, quod tamen satis est, ut opinio adiimcta illa quasi radicali formidine, ex Aristotele sit quoddari debile , & infirmum. Atque ex hac philos hi sententia, idem
author ex Scoto M. I s. corollarium infert summe hic notandum, cum ex Arist. . metaph. textu 18. se habeat opinaus ad scientem respectu veritatis, eodem modo quo infirmus ad hominem sanum.Sicut, inquit Scotus , homini infirmo allaborandum est magis quam fano, valetudinixecuperandae, ita etiam de opinantibus statuendum est, quod minime , inqhit Doctor subtilis, contingeret, sitaem posiet esse verum & falsum. Scoli dictum egreste eius discipulus ad rem sit biectam usurpat, si Vtraque, inquit, pars contradictionis estet licita, & probabilis prudenter , seu probanda, assensu & vsh, ad quid opus longa disquisitione , ut agnoscamus quid tuto fieri possit aut
debeat 3 . . Atque hinc validiissimum arripit argumentum, contra quintam conscientiam , paragr. I . Vsque ad I 8. a testimonio omnium antiquorum , & recentium , maxime
Scoti, & D. Thomae, quibus proposita dubitatione de
rebus controiaersis moralibus , & variis argumentis verisimilibus, & validis, hinc inde dubitationem augentibus. nunquam ulli antiquorum venit in mentem . ad haec dubia responsio recentiorum , perinde facilis ac necestaria, si tutam putassent: liberum cuique esse opinionu eX aduerso pugnantium , quam placuerit sectari, quod verisimilibus argumentis nulla destituatur : at nulli unquam antiquorum ita visum est respondere sibi tutum esse : imo scotus in 3.distinct.is. quaest. I.monet ideo bene mιden messe in moralibus , cum inter se Doctores altercGntur , AEntequam aliquid age tur ; idem monet quaest. f.in prologum dubiis ex Scriptura emergentibus , quorum cognitio necessaria sit ad salutem , an scilicet aliquod peccatum mortale detur, in Scriptura non expressiam, nec ab Vllo interpretum deductum , a talib- , inquit Scotus , debet homo sibi cauere, ne dum se exponit periculo incidat 3n peccatum
70쪽
culo peccara ex genere suo venialis , mortala anterdum incurrat , ex negligentia aut temeritate. Plura addemus ex
eodem Scoto & authore param sequenti. Ad finem huius compendii, obseruari velim summani scientiaxum omnium cum Theologia cognationem. Nulla videtur a Theologia remotior dialecticis quaestionibus, certum tamen est , & ex modo dictis constare potest, omnium controuersarum seu dogmaticae, seu ethicae Theoloδiae , velut originem repeti a duabus aialecticae quaestioni ous : quarum t. disputat Aristoteles de legibus propositionum contradictorianim , an perinde propositionum huius oppolitionis de futuro contingenti, altera determinate sit vera, altera falsa , uti omnes admittunt, cum propositiones contradictoriae fiunt de re praesenti , aut pTaeterita, vel absolutae necessitatis. Thomis hae post Philosophum, negant semoto Dei decreto, hanc contradIctoriarum legem conuenire propositionibus de futuro Contingenti, ob manifestum a caeteris discrimen, quod huiusmodi futuris, nullum determinatae veritatis subsit fundamentum, quale competit necessiariis ab ipsamet natura, praesentibus aut praeteritis ab ipsa determinatione prssentiae ratae, aut iam praeteritae irrevocabiliter. Recentiores ab Aristotela & a nobis distentiunt., atque ex hoc
modico dissidio Logicae , sparsa est in omnes Theologiae partes, primum de icientia Dei, deinde de praedes inarione, subinde de prouidentia, & de gratia diIlensio perpetua.
Non omnino dissimilis est origo controuersiarum de parte morali etiam ex Logica : Ad illius finem disputant dialectici 4e demonstratione, ac subinde de scientiarum vilitate, euidentia,& ab aliis habitibus distinctione, an scilicet differat ab opinione, qua ratione cum illa stare
possit, aut pugnet. Inde existit controuersia, quae tota ad speculationem, nihil ad mores videbatur pertinere, an eadem de re per diuersa media demonstrativum unum. probabile alterum, mentis amensus opinativus , & scientificus, possint conuenire, simulque stare. Negant Tho-mistae omnes, ex duplici principio de lege artis syllogisticae . quod vi medii evnde insertur conclusio, sequatur sienius, non solum illationis, sed etiam rei illatae: unde