장음표시 사용
181쪽
i fg Bibliothecae Theologicae Lib. II.
erroris magister esse nequit. Secundo,
quia sicut impossibile est non esse bonum quod appetitu namrali, aut naturae instinctu et ex virtutis moralis affectu appetitur, ita quod ex virtute intellecti-ua cognoscitur impossibile est falsum esse; sive quod idem est, sicut qui ex
virtute morali agit , is non potest non recte agere i ita qui secundum virtutes intellectivas operatur,is errare speculatiue, & decipi non potest; etenim ex Philosopho 6. eth. cap. 2.& 3. Vims intelis asemper, se exfua essentia ve rum dicit, ta que est determinaua ad Uertim, quod est opus intellectus speculauiui ,
quam virtus moralis est determinata ad bonum. Sic recte Cicero lib. de nati Deorum pronuntiauit, de quo omnium natura consentit id verum esse necesses;& elegantius Tertuli. Iib. de testim. animae; haec, inquit, tesimonia anima quan
to vera, tanto simplicia: quanto simplicia,
tanto vulgaria: quanto vulgaria, tanto
communia ; quaauo communia, tanto na
turailia ; quanto naturalia, tanto diurna.
Non putem cuiquam friuolum ct frigidum videri disse, si recogitet natura maiesta
tem, ex qua censetur autoritas anima,
Quantum dederis magistrae, tantum adiu- ditabis disicipulae, Magi a natura, anima
discipula: quidquid aut illa docuit ut ista
perdidicis, a Deo traditum est, magis
sciliceti us magistrae. Hactenus grauis Tertullianus; sed de hoc argumento vide inserius dicenda lib. q. ubi aduersus Atheos probatur Dei existentia. Quod si dicat aliquis, per miraculu,&ab lute loquendo fieri posse, ut ij
Omnes decipiantur, ctiam in illis circu- stantijs communis consensus, post diligentem & accuratam rei disquisitione, atque adeo non posse inde argui certitudinem metaphysicam e Respondetur id repugnare prouidentiae Dei, cuius voluntatem nisi assiciat,moueatque nitas, & eam sapientia regat, eius omnipotentia nihil molitur; quare quod Deu num & sapientem velle repugnat, id ab eo quoque fieri repugnat; tam autem diuinae sapiensiae, quam boaitati
repugnat, quod miraculo falsitatem e&fi et ut in tali casu contingeret. Secunda regula, ut scilicet euidenter sciatur authorem illum, qui nullo modo fallitur, nullo quoque pacto velle decipere, sed esIe veracem in proponenda re illa, de qua habenda est fides; quae est secunda conditio infallibilis a moris fidei humanae, siue quod idem
est, ut authoritati humanae indubitata , certaque fides adhibeatur; secunda, i quam , regula ad hoc euidenter cognoscendum omni exceptione maior, est, si videlicet multi idem omnino asserunt, qui tamen nullo modo inter se egerunt, aut conuenerunt, ut fallerent. Unde si
diuersis in locis ,diuersisque temporibus infinita prope hominu multitudo ali qui moribus, opinionibus, in stitutisque dissimilium idem affirmant, puto esse impossibile, ut fallaciam faciant, coponantque adeo seliciter, ut viros prude res, di sagaces lateat,ut iterum dicemus lib. . agendo de euidentia eredibilitatis fidei Christianae. Tertia tandem regula, ad clare &euidenter cognoscendum,quae verba ab authore fidei proseruntur,eodem in semsu intelligi ab auditore, in quo ab eo
proferuntur; ita ut nulla sit terminorum aequi uocatio, nullaque in verborum intelligentia deceptio; quae est tertia conis
ditio requisita ad authoritate illius cuius dictis fides certissima,adhibenda est; talis, inquam, regula colligitur ex D. Augustino lib. de magist. cap. 13. dum docet tribus modis fieri posse,ut aliquis etiam linguae , & idiomatis gnarus UeIit suam mentem fideliter aperire audienti, nec tamen id praestet. i. si ei aliquid efferre volenti, aliud quam quod vult
proferre verbum occurrit,& excidit lingua mentem praecurrente. a. si id limguae vitio, impedimentoque contingit. 3. cum profert verba ambigua,& aequia uoca,& in uno sensu, vel significato ipse ea sumit, in alio vero sumuntur in audiente . Rae omnia incommoda
sicut facile vitari possunt per suas regulas , per easdem etiam poterit clare M
182쪽
euidenter constare de vero sensu , quo homo sapiens in re aliqua, & vero ii mi sui sententiam alteri credendam proinponit .
Qi md pertinet modo ad conditiones ex parte credentis necessarias, ut
eius fides certissimae sit ; videnda sunt inferius dicenda lib. . ubi agendo dieuidentia credibilitatis fidei Christiane,
fue rerum per illam credendarum, ad ducuntur plures causae, cur tam multi res ita clarein cuidenter credibiles,credendo non amplectantur, idque suo vitio , & ob impedimentum quod in ipsis est , sicut a lippientibus oculis lux ipsa videri non potast, non quidem quia ipsa visibilis non est , sed quia visum inc-ytum & vitiatum offendit: Interim dico hominem,ut in credendo authoritati infallibili certitudinem veram, & perse-etam habeat, duabus veluti concitionibus positi uis praeditum esse oportere,
una ex parte voluntatis, altera ex parte intelleAus,quae utraque veram componat, aut cificiat docilitatem. Conditio, seu qualitas ex parte voluntatis ad veram docilitate desiderata est amor quidam veritatis, atque adeo subiectionis
stib eo a quo ut sapiente & verace potest erudiri, & cdoceri; qui amor coniungi debet cum modesta & humili suae inscitiae agnitione, & cum studio diligentiaque in comparanda rei credendae veritate ; quam enim superbia,&addisce-dae veritatis negIigentia docilitati sit contraria , superbumque impediat nirem alioqui credibilem ipse credat satis clare colligitur ex capite s. S. Ioannis ubi Christus Dominus Iudgos alloqucS,αuomodo, inquit, vos potestis credere qui gloriam ab inuisem accipitis, ctgloriam quae a solo Deo es non quaeritis; nec non etiam ex eo quod communiter SS. Patres nullam aliam fere causam errandi inhaereticis agnoscunt quam superbia; vnde recte S.Basilius conc. in Psal. I IS. ait, quod qui mentem suam non humiliat , qui eam uniuersorum mensuram sacit, insim is, & ob vanitatem mentis suae clatus non potest dicere cum Psalmista, Credidi propter quod locutus sum. Altera conditio,vel qualitas ex parte intellectus requisita, est prudentiaci in iudicando de veritate proposita peritia ; clim enim qui credit, ut cerius sit, debeat videre motiva illa credibilitatis, scilicet authoritatem reuelantis , & r uelationem esse eiusmodi,ut mereantur tantam fidem, & certitudinem, satis. c5stat, totum hoc fieri debere ex deliberatione matura ac prudenti; quare tantiam abest, ut ad docilitatem, & ad habendam veram fidei humanae certitudinem impediat doctrina, vel ingenium, ut aliqui videntur existimare, ut potius e contrario ea maximd iuuent , quia tamen doctrina fastum aliquando & Ω- perbiam comitem habet, & ut ait Apostolus ocientia instat, hinc est quod aliquando ctiam incredulitati & indocilitati per accidens occasio esse potest rsed de his satis, qui plura desiderat co-sulat D.Augustinum libale utilitate credenti, capite potissimum undecimo ia
De probatione topica, seu probabili . Via inter locos Theologicos aliqui reperiuntur, qui pr abilemtaritum , seu topicam faciunt probati
nem , id circo ad huius sectionis complementum breuiter agendum est de illa,rebusque ad illam pertinentibus. Primum ergo sic definiri potest veluti negative Topica probatio , est non certa probasio ι dicitur probatio quia probat,
& per hoc distinguitur a sophistica, quae nihil probat, sed potius habet pro line
deceptionem; dicitur non certa, ut a certa distinguatur, deficit enim illi certitudo. Ex qua definitione satis constat probabile, seu topicum, a quo probatio topica vel probabilis sitam habet denom,
nationem , esse quid medium inter certum , ct sophisticum , adeo ut respectit
sophistici se habeat in plus , respectu
vero certi deficienter; cum enim sophisticae apparentiae dicant solam dubita-
183쪽
,6 o Bibliothecae Theologicie Lib. lI.
tionem absque ulla penitus probatione, secundum quod probatio dicitur quasi proba ratio; probabiles praemisI, , seu medium probabile, ita ex parte dicunt
dubitationem , ut etiam ex parte annexam habeant probationem. Cum autem per oppositum probatio certa sit completa rei manifestatio,firma intellectus adhaesio ad rem probatam; probatio topica seu probabilis, est incompleta duntaxat rei manifestatio, non firma intellectus ad illam adhesio, sed titubans, ct eum dubitatione. Hinc etiam sequitur eadem penitus esse probabilitatis, seu probationis probabilis ; ac certitudinis, seu probationis certae fundamenta, solumque inter sodisserre in plus vel minus,scu pcnes perfectum & imperfectum; unde sicut ex dictis supra duo sunt certitudinis fundamenta ; primum est authoritas,vel dictum illius, qui in dicendo non potest errare; secundum est cuidentia tum scnsius, tum intellectus; tot etiam sunt Pr babilitatis . Primum est authoritas, seu dictum alicuius fide dignidicet in dicu-do possit errare: inquantum enim est fide dignus facit probatiuam cognitione; in quantu crrori est obnoxius facit dubitationem : Ad hoc autem ut aliquis fide dignus sit, atque adeo eius authoritas praecise probabilem faciat probati nem, plura requiruntur primo debet eL se versatus circa tale obiectum, de quo quaeritur probabilitas, ad hoc ut centeatur probabile. Hinc purus Philosophus, vel etiam plures , qui in Philosophicis
dumtaxat excellant, nequeunt per se reddere aliquam conclusionem Theologicam probabilem; nec Theologus licet insignis in utraque Theologia Schoelastica & morali per se reddere potest conclusionem Mathematicam probabilem, & sic de caeteris: verum est tame, quod quando aliquis est peritus in aliqua scientia,quae habet alti nitatem cum alia, ut est Theologia Scholastica, ac Moralis ; scientia Canonum,& Legum; scientia Physica , ac Mcdicina , addere
potest aliquod pondus opinioni quam
reddunt, vel reddiderunt probabilem. periti in tali scientia; imo verissimum etiam est, quod quo pluribus scientijs est aliquis instructus, co reddit opinionem circa illam materiam , in qua ipse insignis est, probabiliorem; neque enim negari potest, quin una iuuet aliam, sicut enim causae sunt sibi inuicem causae, ita disciplinae sibi inuicem prosunt, facemque praeferunt. in conditionem eleganter expressit Philosophus lib. I. Topic. cap. I. ubi probabilitatem explicans sapientum semper facit mentionem; Probasilia, n-quit,sunt quae videntur omnibus ut plurimis , aut sapientibus: ct his vel omnibus , vel plurimis, vel maxime familiaribus o probatis. Quibus verbis tria probabilium genera distinguit Philosophus . Primum est eorum , quae videntur omnibus, siue doctis, Due in- 'doctis, v. g. matre diligit filiam; aliaeque propositiones immediatae probabiles, quibus omnes plane assensum praebent. Secitndum cst corum, quae vidcntur plurimis, hoc c si doetis & indoctis; quod enim contendunt aliqui hoc secundum genus probabilium esse penes multitudinem , dc excludere sapientes rsatis conuincitur falsitatis, tum ex coquod ab imperita,& ignara multitudine ut sic non potest desumi probabile a gumentum; itim etiam ex eo quod sicut in primo genere ly omnibωKomprehcndit&doctos&indoctos; ita etiam in
hoc secundo ly plarimis; si quidem soli
sapientes per se opinione reddunt probabilem ; unde licet probabilior sit illa opinio, in qua conueniunt omnes , vcI plurimi sapientes, & non sapientes simul,quam illa, in qua soli sapientes; Iumini enim naturali, quo indoctus non priuatur,videtur esse allinior; nihilominus tamen oportet ut a sapientibus viris imperitae multitudinis sensus examinetur , ct approbetur, si probabilis censendus est. rtium probabilium genus est eorum quae videntur solis sapietibus:quod habet sub se tres species; Prima est e
184쪽
rim , et irae videntur omnibus , sed sella sapientibus ; secunda eorum, quae videtur plurimis sed non omnibus apientiabus , tertia denique eorum, quae maxime tamiliaribus, & probatis, siue ut vertit Perionius ijs, quorum spectata est,in perspecta tapientia,videntur: N tandum est tamen ubi dicitur in plurali,
Sapientibas, famitaribus,ac probauis, non Propterea necessario iuxta Aristotelem debere esse pIures sapientes ex his , ad hoc ut opinio aliqua dicatur probabilis: Etsi enim certissimum sit esteris paribus illud,in quo plures numero sapiemtes consenserint, probabilius esse; sum. cit tamen ad reponendum aliquid inter opiniones probabiles unius insignis, &admodum celebrati viri sensus, maxime circa aliquod obiectum ab alijsdoc orbibus non examinatum; nisi repugnauerit dignis maiori fide opinionibus, ct proriduxerit inopinabiles sententias. duo sunt necessario coniungenda; nam non fit, ut non sint opiniones probabiles, eo quod repugnent dignis maiori fide opinionibus , nisi sint inopinabiles sententiae, una enim opinio, ut satis patet, est probabilior alia; & hic breuiter dicta sufficiant de probabilitate iandata in authoritate, quae ab alijs probabilitas authentita siue extrinseca appellatur,rationalis vero vel intrinseca illa quq in ratione consistit, de qua statim. 9d pertinet igitur ad alterum pro- habilitatis fitndamentum;ut certitudinis
fundamentum est euidentia, siue clara itum sensus, tum intellectus cognitio ἔita probabilitatis fundamentum est non clara utriusque cognitio; non eo sensu , quod illa particula clara sumatur meth priuatiue,& pro ut est idem ac obscura ; sed imperfecte,& pro ut non est ita clara cognitio, sicut illa quae ad ce titudinem requiritur; sic si quis a longe, vel in crepusculo,uel in dorso dumtaxat videat Sortem, clare autem non videat, per coniecturas tantum & indi.
cia poterit probabiliter iudicare, quod Sortes sit; idem erit de cognitionibus,
quae per indicia, & coniecturas,& si in
quae certa non sunt obtinentur ; unde
potest ex dictis per terminos veluti positivos tradi aliqualis definitio vel deseriptio probationis topicae seu proba bilis in tota sua latitudine , quod sit c gnitis , qua aliquod haset fundamentum
veritatis, υel in authoritate dicentis, vel in lumine intellectus. t siensissed ta-en non habet fundamentum certa Veritatis; vel etiam , quodsit iudicium determinatu ad unam partem contradictio in nixum
rationabili moriuo: Eo ipso autem quod motiuu est rationabile: est quoque non leue, non modici momenti, non exphrs fidei, neque enim est hominis rationabiliter, vel prudenter operantis sinere, ut intellectus in aliquam determinate spartem a rationibus arundineis flecta
Si quis autem inquirat aliquis unde possit. dignosti motivum aliquod esse
rationabile; respondetur nullum signua posteriori posse assignari magis certurationabilitatis motivi, quam sensus h minum septentum , siue quod ut tale a viribus sapientibus approbetur: impos sibile est enim moraliter omnino,ut opinio aliqua rationabile fundamentum ,
vel motivum habeat, & nulli sapienti tale videatur: Quare, licet in probatione, vel cognitione probabili, quae habet pro fundamento, vel motivo authoritatem dicentis,talis authoritas non solum se habeat tanquam conditio, sed ut tylamet ratio formalis assentiendi; tamen in probatione, vel cognitione probabuli, quae innititur alicui motivo rationabili , talis authoritas non se habet cum illo ut medium, vel ratio formalis, sed
ut conditio, vel ratio explicans, siue ut quid concomitans naturam motivi probabilis . Hinc primo quotiestumque motivum videbitur rationabile simul sapientibus, ac non sapientibus, crit probabilior opinio, quam si rationabile a pareat solis sapientibus; & quo plures
hi, eo etiam adhuc probabilior. Sccundo, quo magis, vel minus erit rationa-X bile
185쪽
16 L Bibliothecae Theologicae Lib. II.
tale motivum, eo opinio erit magis, vel minus probabilis, & dummodo sit verum dicere, motivum est rationabile , licet sit parum , opinio simpliciter erit probabilis , nec poterit dici improbabi-bs. Tertio improbabilem esse opini nem illam, quae nulli rationabili utitur
motivo; cum autem unum motivum
possit esse magis a ratione alienu, quam aliud,sicuti una propositio magis distata vero,quam alia; hinc fit ut una etiam opinio sit alia improbabilior. Quodnam autem sit irrationabile motivum , constat ex iudicio sapientum. myrto ad hoc ut opinio sit vere probabilisaequiari rationabile motivum, non vero sufficere, quod non appareat motivum in contrarium. Ut enim quis rationabiliter opinari dicatur, non suffcit, ut iudicet tantum se non irrationabiliter ope
rari , sed insuper, ut pote animal rationale, ratione duci debet, ad hoc ut huic parti potius, quam illi, & maxime dum
non apparet euidentia, adhaereat. Quin- ω non posse cocedi dari opiniones probabiles circa id , cuius contrarium cui- denter, ac certo demonstretur, vel ex
seminis ipsis appareat; nec contra H quod fides Catholica docet; est enim finitus irrationabile opinati contra id, quod demonstratur, vel adhqrere illi parti, cuius opposita est certissima, di infallibilis, ut in diuina fide contingit. Hinc est quod opiniones h reticorum , Gentiliumque contra fidei Catholicae dogmata, non sunt reipsa, seu vere prinhabiles, sed tantu apparenter; viri enim
sapientes apud eos,si velint sincere mintiua nostrae fidei, & saarum sectatum examinare, non poterunt iudicare prudenter esse suis adlisrendum pronuntiatis : cognostentque euidenter, solum. fidei nostrae effatis humanum esse subibetendum intellectum. Hinc etiam merito coarguendi sine illi Philosophiae doctores Catholici,qui algumenta e fautici Philosephia desumpta contra id quod vera docet Philosephia magnis
eientes, illa haud soluunt, aut soluere non conantur, sed dissicultatem potius
exaggerant, cum tamen non ilum euidentia, ac certa esse non possint; verum
nec probabilia, sed sophistica tantum
186쪽
Quantam unusquisque locus Theologicus in particulari probationem faciat.
De prolatione Theologica desumpta ab othoritate diuinari
quenti, quod diuitiarum scripturarum n mine nihil aliud intelligatur, quam doetri ira caelestis, quam Scriptores scini,peculiariter inspirante,ac in omnibus suggere te Spiritu Sancto diuinis litteris consignarunt; nemini sise illud admittenti Hubium esse potest, quin algumentum , ab authoritate sacrae scripturae recte ii .tellectae desumptum, certissimam ac in- fallibilem faciat probationem. Quia i autem sacra scriptura plures ex inferius dicendis sensus habet,litteralem scilicet, de spiritualem, & hunc spiritualem, siue mysticum adhuc triplicem, Tropolowcum, Allegoricum & Ailagogicumaei lieultas est ex quo eiusmodi sensuum haberi possit aliquid fide certum, atque adeo proprium principium, unde sciet - tificus Theologiae habitus conclusiones suas deducere possit; pro cuius expliacatione sequentes assertiones pono. Alsertio prima . Ex litterati lacraescripturae sensu, certo tamen & indubitato, firmum ac irrefragabile desumitur argumentum ad stabilienda fidei dogmata , Theologicasque veritates . Haec assertio conceditur ab omnibus diuinarum litterarum veritate admittentibus, illaque semel supposita videtur omnino lumine naturali nota; cum enim sint i summet votam Dei scriptum, quem misi. Theol. . I.
nee falli, nec talere posse naturaeiter cognoscimus, satis constat illas debere esse infallibilis authoritatis maxime secundum litteralem sensum, qui posita vocum significatione ex libera impositione hominum, iam est ex natura sua determinatus, & consequenter est ordinarie ex se nobis euidens, & indubitatus ; & cum sit fimdamentum omnium aliorum sensuum, nulli dubium esse potest, quin sit intentus a Spiritu Sancto per scripturas sacras principaliter si
Dictum fuit in assertione ex sensu litterati certam & indubitatam obtineri posse probationem, dummodo sit etiam Omnino certus, de indubitatus, si quidem ad certam ex sicra scriptura probationem , non sufficit habere certam do fide notitiam, quod vere sit verbum Dei; siue quod hic locus scripturae praecise consideratus contineat vere verbuDei, sed insuper requiritur, quod ea dcm certitudine constet de vera illius intelligentia,& interpretatione, unde cumque proueniat, de quo libro sequeti sectione r. Si enim semel de uno,uel altero probabilitas tantum habeatur, ut
sententia, vel propositio in illis fundata non est de fide, ita neque potest ex illa consequenter deduci conclusio vere ac proprie Theologica', quae nonnisi ex ccrto reuelatis, & diuina fide creditis derivari potest ; de quo videri porcst D. Augustinus lib. 1. de Genesi ad liti
187쪽
16 4 Bibliothecae Theologicae Lib. t I
ram cap. I 8. nec non Cassianus collat. 8.cap. . Prol abilitatis autem sphqram esse adeo latamini etiam circa sacros c
dices versiari possit patet ex multis, quae adducentur libro sequenti fusius . Primo ante die 8. Aprilis anni is 6. quo die a Concilio Tridentino ses I .factum est decretum circa sacrae scripturae libros ab omnibus recipiendos vel saltem ante diem 26. Ianuarij anni I s64. quo confirmatum est tale decrctum, potuit esse opinio probabilis, quod aliquis e
rum absolute, vel secundum aliquam sui partem haud inter eos reponendus foret. Secundo potest esse opinio pro- habilis, quod nunquam interciderit aliquis liber, qui re vera fuerit in Ecclesia Canonicus, ut docent aliqui; & adhue probabilis,quod aliqui perierint,vt d cent alii, de quibus libro sequenti; qui cum addant posse in Ecclesia librum,
qui hactenus iudicatus est incertae a thoritatis, declarari postea Canonicum,& diuinae authoritatis; manifeste sequitur, quod oratio Manasse Regis Iudae, iacaptus tenexetur Babylone; libri duo, qώi sub nomine libra tertν,9 quarti Esdrae circumferuntur, ex eo praecise quod do facto no fuerint a Tridentino inter C nonicos repositi, non tolli quo minus adhuc pol sent inter eos approbari. Et certe negari non potest, quin modo ex
illis libris aliquod probabile argumentum desumi posse, imo S probabilius,
quam ex pluribus alijs,cum a nonnullis Sanctis Patribus citenturin in aliquibus Biblijs Iatinis tam manu scriptis, quam impressis reperiantur. Tertio potest esse opinio,& valde probabilis,quod L tinae editionis interpres, aliqua partim
accommodate verterit, minusque latune expressicrit, aliqua etiam obscure, &ambigue interpretatus sit &c. & dummodo habeatur pro certo, vulgata editionem nullo esse de datam errore, ex
quo aliquod perniciosum dogma infide, aut moribus colligi possit, siue nulla
esse circa res ad fidem,bonosique mores spectantes in hac versione interpretum
errata; opiniones variae, ac probabiles ad hanc versionem pertinentes admitti possunt. Legantur ad id inter caeteros Andreas riga lib. Is .in Concil.4 rident. cap. 9. Sixtus Senensis lib.8. Biblioth.in fine, Cardinalis Bella inus lib.a. diverbo Dei cap. et L & Dominicus Bannes I. p. q. I. artic.8. dubio . qui inter caetera scripsit, se vehementer desiderare, ut contentio haec inter pios Theologos Summi Pontificis authoritate definiretur, & componeretur ; ideoque si Ecclesia prudente, ac sciente, hic inter Theologos sententiarum diuersitas permittitiir,pei inde es e,ac si Ecclesia diceret,unumquemq; in suo sensu abundare posse dummodo fidei veritas, clesiaeque authoritas defendatur. Quarto p
test esse opinio probabilis, quod iam
verborum copositio relicta fuerit sciemtiae, ac diligentiae sacri scriptoris itae tamen ut specialis Spiritus Sancti assi,
stentia necessaria fuerit,ne ipsemet scriptor in ea erraret compositione ) licet sit probabilior eorum opinio , qui asserunt singula verba, singulosque sacrorum librorum apices Spiritum Sanctum dictasse semper, adeo ut sacer scriptor mese amanuensis fuerit. Certe sicut lite vltima opinio videtur sacrae scripturae dignitati magis fauere; ita videri potest prima magis modo Dei agendi consueto conformis, qui relinquit causas secundas,in supernaturalibus etiam, suum quem possunt, praebere concursu. Qtum
to potest esse opinio probabilis aliqua-do , quod hic, & non ille suerit author libri Canonici, scriptus fuerit hoc loco,
tempore, id iom. ate,& non alio. Sexto
aliquibus Theologis probabiliter exist,
mantibus maximam sacrortim codicum partem Disse ab Hebraeis corruptania;
oppositu probabilius tenent alij. Septi,ino potest esse opinio probabilis, quod idem scripturae locus nisi aliud constet ex unanimi sensu Patrum, vel Ecclesiae in tribuendo illi multiplicem sensum non possit habere plures sensus litterales , ut docent aliqui, licet contraria sit probabilior. Octauo potest esse opinio probabilis, quod aliqua , quae commurui tetr
188쪽
niter tanqtiam historica sumuntur, posis sint etiam figurate , ac mistice accipiade quo videri potest D. Thomas I. p. Tq. artic.a. 8c quest M. de potentia ar-rica . Nono plurimae sunt circa sacram
scripturam qui stiones , quae sesua fide
Catholica in utramque partem agitariqucunt; ut qualis,vel ubi paradisus terrestris, an ibi nune Elias & Enoe in si
tu translationis vivant &c. legatur D. Augustinus litat . contra Pelag. & Caelestium cap.2Quod pertinet modo ad probabilitatem circa sacrae seripturae sensum , &interpretationem; supposito, quod illi, quicumque sint, sacrae scripturae sensus sunt certi , dc ab omnibus plane fidelibus indubitata fide recipiendi ; Qui priamo ab ipsamet scriptura alibi tradunturi unus enim scripturae locus aliquando alium interpretatur . Secundo ex Apostolorum traditione derivant. Ter tio ab uniuersa recipiuntur Ecclesilia .
Quarto a Concilio Generali,vel a Summo Potifice in fidei definitionibus pro-Ponuntur,: Q eo a Sanctis Patribus unanimiter traduntur. inadruplicem probabilium interpretationum speciem assignare possumus. Prima est earum , quae in Conciliorum Pontificumque decretis. habentur, quando non per sinconducunt ad definitionem dogmatis illius, de quo ex instituto agitur. Mun- earum,quae a magna Sanctorum parte tradunt dicet aliqui repugnent.Temm earum, quas accurati, vereque docti interpretes, aut Theologi adducunt. uana earum, quae ex ratione ipsa deducuntur dummodo hae tradantur a viatis psis, di humilibus, satisque in The lilia & litteris sis: ris versatis ; ut enim libro sequenti dicemus ad intelligentia
diuinarum scripturarum maxime conducit humilitas, mansuetudo, pax, puritas,& Oratio; ubi etiam adducemus plures regulas, ad hoc ut probabiles fiant interpretationes. huc usque diximus de pro habilitate circa sacros codices eorum'
sue sensum, non impediunt, quin, si s
mel ex uno scripturae loco manifesse e5stet, aliquid esse de fide, tunc possint utiliter ad idem confirmandum afferri alia scripturae loca, in quibus idem sensus probabiliter solum contineatiu ; etsi enim non suificiant ad probandam sententiam aliquam fide certam, eam tamen quodammodo corioborant, no peradditionem maioris authoritatis , vel
certitudinis, ut satis per se patet, sed quia per huiusmodi ςongrueres,ac pro babiles sensus, rationesque in illis sun- datas, facilius disponi solet intellectus, dociliorque reddi. Propterea hic arguendi modus familiaris est. non sollim Theologis ed antiquis etiam Patribus, rui passim in alicuius indubitatae fideiogmatis probationem, si confirmati nem, multa alia congerunt Scripturae testimonia, quae dogma illud in sensu dumtaxat probabili, non certo significant, quod est valo notandum. Si quis tamen aliquem sacrae scripturae locum praue, uri etiam probab,
liter dumtaxat intellectum averret ad impugnandam veram aliquam , ac ce
tam sententiam, vel ad confirmandam opinionem aperte absurdam in Philos, si ieis: siue quod idem, si quis multa probabilia asimae, vel negare , quasi pertinentia ad sacram doctrinam auderet; profecto ille talis plurimum dero 'ret dignitati, dc authoritati diuinarum laripturarum apud infideles, eorumque conuersionem impediret; ut recte n tauit D. Augustinus lib. r. de Genesi ad litteram cap. I9. &lib. a. cap. 2. Vndhetiam s. Thomas, propositis ipsi quadraginta duobus articulis a Magistro I anne de Vercellis ordinis Praedicatoru, eiusque aliquando Generali, ut responderet,an scillare sancti forent illius sententiae,vel opimoni quam continebant articuli, clim in principio opusculi ro. protestatus fuisset, plures illorum ad G dei doctrinam non periinere, sed potius ad Philosophorum dogmata ; stati missibdit: Multum autem nocet talia , qua ad ρietatis doctrixam non spectam , vel erere, vel uegare, quasi,eninensia ad μω
189쪽
16 6 Bibliothecae Theologicae Lib. II.
sacram doctrinam . Vnde mihi videtur tusius esse, ut haec, η'ae Philosophi communes seoreunt, ct nostrae s dei non repugnant , ncique sic esse asserenda, Ut --- ω fidei , licet ab Mando sub nomine Phil sophorum introduca tur, neque sic esse neganda , tanquam fidei contraria , ac sapientibus huius mundi contemnendi δε- iAum fidei occasio praebetur . Certe cum plerumque acciciat; inquit Diuus Augustinus locis statim citatis ut aliquid de terra , de caelo, de caeteris huiusmodi clementis, de motu, & conuersione, vel etiam magnitudine, Sinteruallis syderum, de certis defectibus Solis & Llinae, de circuitibus annorum, &temporum, de naturis animalium , stuticum, lapidum , atque huiusmodi cst ris, etiam non Christiani ita nouerint, ut certissima ratione, vel experientia teneant ; Si quempiam de numero Christianorum in ea re,quam optime norunt errare deprehenderint, & vanam sentemtiam suam de nostris libris asserere , quo pacto illis libris credituri sunt, de resurrectione mortuoru , & de spe vitae aeternae , regnoque caelorum, quando de his rebus, quas iam creperiri, vel indubitatis numeris percipere potuerunt, fallaciter putauelint esse conscriptos.
nuit Augustinus , cauendum quoque est cum haereticis, quibus non minorem calumniandi occasionem darent Cath
lici viri, si semel tanquam de fide assio
marent , vel decernerent id, quod re vera non est tale; vel probabile, vel probabilius esset, haud haberi ex Scriptura, vel traditione. Hinc apparet consultissimum esse, ut nonnisi accuratissimo, longiorique examine facio a viris omni exceptione maioribus in pietate, doctrina, & prudentia, & boni Ecclesiae uniuersalis reuera amantissimis , prodeant aliquae censurae opinionum, damnantes, illas tanquam Sacrae scripture contrarias, presertim si clusinodi opiniones ad pietatem, vel bonos mores pertinere non videantur ; Certeque haud Eccle-sae commodo, vel utilitati consulerent illi, qui, ex quacumque ratione id eumniret, valde faciles forent sive voce,siue scripto, siue quouis alio signo innandis , tanquam contra Sacrae Scripture sensum, illis quae ex. una parte no constaret esse contra illam, & ex alia es.sent inter Philosephos, vel Mathematiacos , vel Theologos valde probabilia. Similiter in asserenda aliqua opim: ne tanquam de fide ex diuinarum Sc priuarum authoritate , dum haec probubilem habet interpretationem, grauista me peccari potest, multiplicique peccato. Primo contra charitatem; quis enim non grauiter o ditur, cuius sententia tanquam heretica proscribitur ex ncm urgenti , ac cui denti testimonio, sed *pius ex acerrimo in illum odio,vel inuidia. Secundo contra iustitiam, detrahitur enim per hoc aliorum famae, &in re magni momenti. Tertio contra o seruantiam sacrisinet Scripturis debitam, ut enim docet Benedictus Pererius initio commenta in Genes Male merentur
de Scriptura, qui eam, qu per se lalisimὸ
patet, o variarum sententiarum , atque interpretationum es capax, adsuae opιni nis angustias coarctare,ct coangustare volunt . inarto contra fidem ipsam, si enim quis tueatur mordicus sensum talem , non quia Scripturae, sed quia proprius , si postea constet germanus, Verusque sensus,facile hunc reij cici,adeoque ille, qui haereticum alium appellauit, vere in hqresim incurret. Quare
Diuus Augustinus lib. I. de Genesi ad
litter. cap. I 8. recte monet; Ut in rebus
obscuris, atque ab oculis nostis remoti s mis, si qua in Scriptura legimus, quae possuut saluafide, qua imbuimur, alias atque alias parere sententias, in nullam i larum praecipiti a sectione ita nos prodiciamus , nesi forte diligentius discussa verbias eam labefactauerit, corruamus , Monprosententia diuinarum scripturarum,sed pro nost a ita dimicantes, ut eam velimus Scripturarum esse, quae nostra est ; cum potius eam, quae Scripturarum est,nostram esse velle debeamus.
Denique illi tales , qui firmissimos
190쪽
Otigunt assensus circa obiecta, quae probabiliter non sunt de fide,nec exprimuntur in Sacra Scriptura, videntur omnino
iniuriosi humano intellectui , maximaeque imprudentiae arguendi; exigentibus illis , quod non exigit Deus, qui non vult obligare homines ad aetum fidei, dum habent iudicium probabile ad eum
non teneri,ut docent communiter The logi 22. agendo de euidentia credibilitatis . Hinc non mirandum quod Concilia, & Summi Pontifices raris sinὰ d clarent aliquod pertinere ad fidem, ac sollicite inuestigent, an illa quae propinnantur damnanda tanquam contra fide, sint rei a talia , &an deducantur certe
ex principijs, iam per fidem habitis , de
ubi res non est explorata , relinquant Iibertatem in assentiendo, licet aliquando proponant aliquam sententiam veluti probabiliorem , & aliquando etiam nistis de causis prohibeant, ne aIiqua Opinio publice defendatur. Quae omnia utinam intelligerent, serioque meditarentur omnes viri Theologi, tot enim non essent ita faciles in asserendis opinionibus suis tanquam de fide, & c Sacra Scriptura habitis, & in damnandis aliorum opinionibus tanquam illis co trariis; hinc Theol Miae etiam ipsi maior conciliaretur honor, nec haereticis daretur Occasio tam sepe detrahendi Scholasticis Theologis ; Sanctoriamque Patrum vestigijs Augustini, praesertim de Τhomae fidelius insit steretur, qui in hac re, quod passim docuerunt verbo,firm
Sanctus enim Augustinus , & fidelis eius discipulus ac imitator S.Thomas fueriint semper parcissimi in condemnadis aliorum sententi js, tanquam Sacrae Scripturae dissonis, maxime si hi forent insignes pietate ac doctrina , ut facile constabit per singula eorum opera dis
currenti. Sanctus Thomas I .parte q.7ψart. Σωquaerens an omnes creationis dies fusrint unus, licet optime sciret caeteros omnes ferme interpretes dissentire , &niaxime id Sacris consentire litteris , in
gratiam tamen Diui Augustini contrarium sentientis eam non damnat; imo potius , ut neutri .ententiae praeiudicetur,utriusque rationibus respondendum esse ait. Vbi Caietanas prudentissime
ait. Cog sce S. Thomatam magnam reuerentiam erga Sanctorem Mya ero multo maras erga Sanctost os P tam magnum ingenium, dum in calce ωrporis dicit,ut neutri sentetiae praeiudicetur triusque rationibus respondendum est. Morem
modestissimum, ac ingeniosissimum , item ubique videbis in D.Thoma erga sanctos, sanctorumque dicta, disie hinc erra.
Et in appendice, ex articulo habes primo, quomodo per rationem ostendas Doctores
Catholicos posse inter se diuersa statire ,
etiam in exponendo aliquem locum Sacra Scriptura, er tamen cum hoc adhuc rem nere Catholicos, e . Secundo bases , quomodo per rationem declares, quod tesse citra fidei deuimentam Otholicorum D Lursi varietas a ruit dignitatem Scripturarum, dum eumdem locum litteratis etiam sensus plures compati ae gignere monstras
seupra quaest. I. an. Io. astruit o dignitatem Ecclesia de qua in Psalm. φ . pro laude magna dicitur, asilia regina a dextris tuis in vestitu deauraso circumdata varietate , o circumamicta varietatibus . Iterum I. parte quaest. 6 I. artic. 3.
quaerens utrum Angeli sitiat creati ante smundum corporeum, licet negativam partem Patrum Latinorum , ut probabiliorem amplectatur, adducto loco scripti irae Genes. I. In principio creauit Deus caelum o Ierram; contrariam tamen non damnat , precipue propter sententiam
Gregorij Nazianzeni, cuius, inquit, tanta in do trina Christiana authoritas, ut nullus unquam cius dictis calumniam inserre praesenapserit, sicut nec Athana-sj documentis ut Hieronymus dicit. Vbi Caietanus ex hoc quod S. Doctor in solutione ad tertium, iuxta opinionem
Gricorii glossat caluando Scripturam de possibili ; Disce, inquit, unde aliqui sthaereticum , vel intolerabile. Haereticum
ergo illud esse die, quo posito Scripturesin-fus verus tollitur ἱ tolerabile autem, quo