장음표시 사용
51쪽
, g Bibliothecae Theologicae Lib. I.
conclusione, quae immediate procedat ex principijs fidei; nam sicut in alijs
scientijs contingit, ut aliqua co
clusio distet a primis principijs illius
scientiae per aliquas demostrationes imiermedias, ita ut ultima conclusio non procedat immediate ex primis principijs per se notis , sed ex cinclusionibus demonstrationum intermediarum , ita in Theologia potest accidere, ut aliqua conclusio non deducatur immediate ex articulis fidei,vel ex propositionibus de fide, sed ex alijs conclusionibus Theologicis, us lite ad primas conclusiones immediate illatas ex principijs fidei; ceterum sicut in alijs scienti js vltimae illae conclusiones non habent ratione scientiae, nisi in quantum reduci possunt,&relolui in prima principia , ita proportionaliter in Theologia discurrendum Obijcitur primo, quia S. Thom. I. parte q. I. art. 7. dicit Omnia pertraetari in doc trina sacra sub ratione Dei, quae verba insinuare videntur deitatem esse
rationem formalem sub qua Theologiae. Resp. Sanctum doctorem ibi loqui de subiecto materiali Theologiae, siue vi alij dicunt, de ratione sormali ;illeque particulae sub ratione Dei lignificant stiliam Deum non sub una ratione,
quatenus scilicet cst unus, aut quatenus est Trinus , aut quatenus est creator aut
glorificator; sed sub ratione deitatis in uniuersum esse subiectum Theologie,ut explicatum fuit superiori capite. Obiicitur secundo,Theologus in suis discursibus saepe procedit ex una praemissa de fide & alia cognita lumine naturali; ergo si veritas complexa praemis serum est ratio formalis obiecti proxi- main immediata respectu conclusionis,
aliqua veritas naturalis, saltem ex parte, crit ratio formalis obiecti Theologici assensus, non vero sola reuelatio diuina virtualis, aut mediata. Resp. ad hoc argumentum concesso antecedenti negando consequentia,quia
ut dicemus capite sequenti agendo det, unitate doctrinae sacrae, contra quam directh pugnat propositum argumentupla licet premissa naturalis lumi icit sit mi. rnus certa, quam praemissa de fide, it ratione tamen virtualis reuelais eodem modo adunatur duplex praemissa de fi de, vel altera naturaliter euidens. Possent aliqua alia obi j ci contra superius dicta,sed quia specialem aliquam difficultatem non coutinent, libenter ab illis abstinemus . Solum aduertendum est, hoc esse discrimen inter Theologia,& alias scientias pure naturales, quod cum hae procedant ut plurimum ex principijs intrinsecis suorum obiectorum , ratio formalis sub ora debet esse aliquid intrinsecum ipsis vibiectis, de principiusue reale, siue virtuale passionum illius,
at vero in doctrina sacra, Cum total: terprocedat ex diuina aut lioritate & reuelatione,non est necet se ut talis ratio so
malis sit aliquid intrinsecum ipsi iis subiecto, sed suiscit illud extrinsecum nempe reuelatio diuina r Sicuti si Deus vellet, ut assentiretur huic veritati,quod omnis homo est discursiuus,propter lam sui testificationem, e reuelationem, tune homo posset dici subiectit in respectu talis assensus, ratio ver5 formalis , non esset aliquid intrinsecum ipsi homini, V.g. rationalitas, cum nihil tale assu matur ad terminandum eiusmodi assensum , sed talis ratio, seti loco talis rationis, esset diuina reuelatio; unde colligitur contra aliquos Theologos , non requiri , ut ratio formalis in aliqua selentia, semper sit principiu essendi, ex quo fluat proprietas illa, quae dicitur dein Ostrari, nisi quando cognitio procedit ex intrinsecis principiis subiecti , sed suiscit, si sit ratio cognoscendi,ut contingit in doctrina sacra: Quamuis enim Theologus interdum probet aliquid de Deo immediate per aliquid intrinsecum ipsi
Deo,& similiter de creaturis, tamen vltimate hoc intrinsecum ad illud extrinsecum commune principium reuocatur, nempe in diuinam reuelationem,
sine ordine ad quam nihil penitus sis' ctat ad Theologum , tanquam ipsius
52쪽
QEod si inquirat aliquis,quomodo reuelatio ista specificet realem scientiam qualis est metrina Sacra, cum tamen nihil reale ponat in obiceto reuelato, nisi tantum denominationem extrinsecam reuela i. Resp. ex dictis supra hoc eodem capite, fidem, R Theologiam non respicere quomodocumque pro ratione forma-Ii reuelationem diuinam, sed ut sie tenet ex parte Dei qui actitie reuelat; sic cnim est aliquid infallibile ; ut constat etiam in testimonio humano,locutio enim hominis non est sussiciens ad fidem humanam , nisi ut connotat personam i quentis, & eius qualitates, unde si perii possibile tale lumen, & reuelatio non
esset a Deo, sed ab aliqua creatura, ita ut per illam Deus neque mediat neque immediate loqueretur, talis reuelatio
non esset sussiciens ad diuinam fidem de ad Theologiam in ipsa fundatam,sed ad
aliam iuxta conditionem, & authoritatem loquentis. Ex ista autem reuelatio-iae duo extra Deum resultant. Vnum
in obiecto scilicet esse dictum, seu reuelatum a Deo, & hoc est extrinseca denominatio. Alterum est ipsa reuelatiopa sua cκ parte nostri, id est illumin tio aliqua actualis , qua nobis innotescunt talia obiecta; quae illuminatio fiein nobis per aliquem actum, quo vel ex Dciali Dei auxilio, vel etiam perinfusionem luminis habitualis, attingimus aliquam veritatem. Ratio igitur formalis siue in fide, sue in Theologia quae
respicit fidem tanquam suum habitum principiorum, non sumitur ex illuminutione passiua in nobis, quia haec est enfectus De1 ad extra, & non tam est relictatio, seu locutio ipsius, quam auditio nostra iiixta illud Regij prophetae psal. 84. Audiam quid loquatur dominus Deus. neque sumitur ex denominatione illa extrinseca in obiecto, quod dicitur reuelatum, sed ex ipsa reuelatione, seu Iocutione Dei a qua tale suscipit denominationem ι ita quod reuelatio, ut sestenes ex parte Dei, siue ut includit Deutestem alicuius veritatis, praebeat rati
nem formalem; ut autem denominati-ue iii obiecto, vel illuminatiue in intellectu nostro, non dicat rationem formalem, sed solum ipsius connotatione .
Atque ita ratio formalis doctrinae s crae ut est habitus scientificus non desumitur ab:iliquo intrinseco sui obiecti, ut iam diximus , std aliquo extrinseco, reali tamen, & tenente id ex parte Dei,
-d doctrina Sacra si voa sientiat, specie insima. PRO intelligentia dissicultatis obseria
doctrina Thomistarum, quam explicat nostrum Collegium Complutense in i gica disp. I9. quod unitas stientiae de habitus pendet, de desium itur ab unitate ssui esuecti formalis, siue quod idem est ab unitate rationis formalis sub qua . Ita ut si talis ratio sit una solum unitate generica, stientia etiam, vel habitusint ib-lum una tali unitate, si vero sit una in specie infima, scientia etiam talem ha- at unitatein. Secundo notandum est nos in praesenti solum loqui de Theologia proprio iustitiusque labore & studio comparata ; num scilicet habeat rationem formalem sub qua specificam ita unam , ut omnes eius astansus sint eiustem speciei formaliter an vero sint dii tersae speciei, ita quod non ordinentur sub uno
lumine, sed potius diuersa lumina simul
aggregentur. Tertio notandum est, quod eo proportionali modo se habet in doctrina fa-cra sicut in alijs scientijs; quemadmodum i itur in alijs stientiis, reperiuntur disturbus aliqui probabiles, qui nunquaconstituunt unam rationem formalem
cum talibus scientiis, sed aggregantur illi solum materialiter de veluti red .cti-ue; similiter syllogi sint, si qui fiunt in progressu doctrinae sacrae, ex selis &meris principijs probabilibus, & opinatiuis,
53쪽
6 Bibliothecae Theologicae Lib. l.
tiuis , ut contingit maxime in materijs moralibus, unde tama oritur opinionum
varietas, tales inquam syllogismi vel discursus non pertinent formaliter loque-do ad scientiam Theologicam, sed habitum ab ipsa distinctum generant, quia
nec evidentcs sunt, nec certi. Quamuis
multo magis distinguatur Theologia ab alijs habitibus opinatiuis circa alias muterias, quia & incerti sunt,&doctrinam Geologicam non attingunt. Idem dico, si Theologus ita ex humana,seu naturali ratione argumentetur, ut assumat utrasque praemissas naturales ex Phil
sophia, vel alijs disciplinis, in hoc enim
casu, certum est tales discursus & conclusiones non clici ab habitu Theologiae, neque ad illum pertinere , nisi imperatiue, assistente solum Theologo per suum lumen & habitum Theologicum,& imperante caeteris scientisis, tanquam famulis & obsequentibus, tum ad ostemdendum veritates Theologicas non pugnare veritatibus naturalibus, tum
etiam quia saepe possunt iuuare ad caiadem Theologicas veritates explicandas vi fusius explicabitur sequenti libro . Quare dum inquirimus, num doctrina sacra sit una scientia in specie infima , solum loquimur de illa, pro ut comprehendit veritates scientifice & certo deductas ex principiis reuelatis, vel per subordinatione ad illa, ut quando Themlogus argumentatur ex altera praemissa
de fide, & altera cui denter nota lumine naturae. Et in hoc sensu est prima opinio aliquorum Theologorum asseremtium, Quod in Theologia sunt assensus specie distincti, quando concluso procedit ex una praemissa naturali, & altera
de fide, & quando procedit ex duplici
de fide. Ex alia parte Vasques I. parte dic7. cap. q. licet existimet conclusi nes Theolnicas esse eiusdem speciei, siue deducantur ex fide infusa, siue acquisita, quod a fortiori dicendum est si
Jtera praemissa sit naturaliter cuidem ter cognita ; asserit tamen Τheologiam non et se unam scientiam, si complectatur partem moralem. Nihilominus dicendum est habitum scientificum Theologiae in homine fi- .deli esse unam specie, & quidem unita te infimae speciei, siue procedat ex utraque praemissa de fide ; siue ex altera de
fide, & altera ex ratione naturali , siue versetur circa speculativa, siue circa moralia. Sumitur ex scriptura quae perpetuo loquitur de doctrina sacra tanquam unica scientia. Sap.ro. Dedis illi scientiam Sanctorum Lucae . I. Ad dandam scientiam salutis. Sancti etiam Patres scientiam in numero singulari appellant ; de D. Hom. 2. parte q. I. art.ῖ in corp. comparat Theologiam pote tiae visivae,&in sol. ad a. Sensui communi,qui propter uniuersalem rationem sui obiecti formalis, cum sit unus, se eκ- tendit tamen ad omnia obiecta sensuum particularium; unde habet doctrinam illam uniuersalem , nempe quod nihil prohibet inferiores potentias, vel babitus
diuersificari circa illas materias, qua communiter cadunt sub una potentia vel habitu superiori quia stiperior potentia , vel habitus res is obiectum sub uniuersaliori
ratione formali: certum est autem tam potentiam visium, quam etiam sensum communem esse unam simplicem qualitatem ,& potentiam , ergo idem afferendum est de doctrina sacra iuxta mentem D. Thom. qui ut omnem dubitandi rationem auferret circa hoc, subiunxit statim vi sic sacra doctrina sit vetat quadam impressio diuinae sientiae, quae es una est simplex omnium, id est omnium
obiectorum. Ubi tamen aduertendum est S. Doctorem non comparare Theologiam, vel doctrinam sacram cum scientia diuina&diuino lumine in ordine ad simplicitatem quantum ad actuales c gnitiones ; nam sine dubio plures sunt actuales cognitiones, & conclusiones in hac scientia, cum tamen scientia diuina sit una numero cognitio infinitar sed quautum ad habitum, & scientiam habitualem, ita ut sicut diuina scientia una simplicisma manens extendit se ad infinita & diuersa obiecta ita doctrina sa
cra cum sit suentia altissima, & per ip
54쪽
sum lumen inspirationis efferaciam habeat, ipse unica manens non murisic radiuersarum rerum considerationem iubet Vide Datain ta dist. I. q. I. Prol,
Specialiter quod doc trina no sit una , & eadem etiam quando tractat de moralibus , conflabit nugis ex dicendiscap.sequenti , ubi ostendemus esse habitum, simul formaliter emine ter uiatiuumn pracilaumia Fundamentum conclusionis est quia unitas s ciet infimae ea est,quet ulterius
in alias smies subdiuidi nequit, sed solum in plura mero singularia , atqui eiusmodi est unitas totius Theologiae
viatorum, siue versetur circa Angelos , sue circa creaturas corporalen siue cir- ea mores hominum, aut alia huiusmodi,
ergo Theologia est una scientia in specie
in a Maior est certa , nec ab ullo negari potest ; probatur ergo minor, quia Theologia consideratomnia supradicta, non solum sub eadem ratione formali virtualis reuelationis, sed etiam per ordinem ad unicum , dc simplicissimum
obiectum adaequamn videlicet Deum, ut diximus supinia Confirmatur hoc argumentum ; Si non forum ratio formalis sub-, sed etiam ratio formalis , erme
in aliqua scientia esset prorsus unae, &eadem in s cie infima, tunc habitus illius scientia esset proculdubio una simplex qualitas in specie infima i quidem nihil aliud praeterdicta requiri posse videtur adhoc, ut aliquis habitus acquisitus sit unus in specie infima, & de tactos datur aliquis habitus partialis in aliqua scientia, qui sit simplex qualitas ia te infima, Alis erit quarem diximus:
Sed ita se habet in scientia Theologica , Ugo est unus habitus in specie infima simpliciter, unaque simplex qualitas is Atque hinc etiam est cur multo facilius assignari possit in Theologia unitas, qua in omnibus alijs scientiis; nam in alijs scientijs non ita facile deuenitur ad aliquas primas rationes incomplexasiairca quas immediate versentur prima princi
assumantur tanquam media in primis demonstrationibus illarum scientiarum ;Sicut in Theologia, quaeconsiderat Deu non sub quavis consideratione, sed sub ratione adaequata deitatis , in quantum
per principia fidei possumus multa di ipso, aut de aliis consideratis in ordino ad ipsum inuestigari: Unde sicut omnes assensus fidei sunt eiusdem speciei infimae, ita ut habidis fidei insulae sit etiam
una simplex qualitas ; ira etiam omnes assensus Theologici, utpote concius iOnes deductae ex unico principio reiicia tionis ditiinae , applicato mediis assensibus fidei, erunt eiusdein speciei infims, ct consequenter Theologia erit unus h bitus scientificus in octe infima. Probatur 2. Conclusio reiiciendo fundamenta aliarum sententiarum, quia si esset aliqua ratioquare scientia The
logica non est inuis trabitiis in jecie infima,maxime quia Theologus Lepe procedit in demonstrandis siti conclusionibus ex una praemissa de fide,& altera Iumine naturali nota aut etiam , quin
non soluin circa obieeta speculabilia,sed etiam practica se extendit, sed het rationis non obstant, quia siue Theologus procedat ex duabus praemillis de fide ,
aut ex altera de fide , Se altera lumin naturali nota, siue versetur circa moralia, & circa sipeculativa, semper procedit sub eadem ratione formati,scilicet respiciendo omnex suas conclusiones, ut virtualiter reuelatas,&ex eisde fidei principijs deductas ν ergo non est cur denegemus Theologiet quod sit unicus habutus in specie infima Maior huius argu
menti est certa , continet enim funa mentum oppositarum sententiarum,m
de lumi o probanda est minoria Et T. quoad primam partem, scilicet quod conclusio deducta ex una primissa fide solum, &alia cognita lumine Dariis ret, non extrahatur a ratione formali vii' maliter reuelatς, sic ostenditiir, quia talis conclusio non insemir ex tali premi ssa naturali quomodocumque, sed ab ipsa ut coniuncla edeseuata A pr iis . de fila xliartitaprigim di mu
55쪽
ne non quidem intrinsece sed extrinsece per approbationem , de correctionem, leu iudicium de ipse factum a fide, quatenus non reprobat illam, ut repugna rem sibi , sed potius assiimit ut veram: Vnde omnes Conclusiones Theologicae per euidentem con uentiam deducte, etiamsi altera premissa sit solum nota lumine naturali, si negentur eadem censura qualificantur , scilicet ut erroneἱ , &secundum prςsumptionem hqreticet, ut patet in hoc discursit , in quo ex duplicinatura in Christo Domino insertur duplex voluntas ex una premissa naturali , sic. ne illa appositam quod habet duas naturas intellectuales, debet etiam habere daas voluntates , sed chrisus Dominus sebrisii in duabus naturis intellectualibus creata nimirum dr increata , humana , o diuina, ergo Chrsus Dominus habet duas voluntates. Aut etiam si quis ex hum na natura in Christo inferret aliquam Proprietatem , sic: Omηe illad quod shomos risbile,sed tavrigus est homo, ergo Chrsus est is ilis. i si quis negaret
consequentiam pretiis meretur hqreticus; ergo signum est manifestum , quod licet prς missa naturalis luminis sire minus certa, quam premissa de fide in ordine tamen ad inserendum aliquid virtualiter reuelatum , eodem modo adunatur duplex premissa de fide , vel altera naturaliter euidens , quia etiam duplex
premissa de fide solummodo deducit
mediante consequentia naturali, veritatem aliquam vitetualiter reuelatam, qua-
Dis enim utraque prς missa secundum se sumpta sit de fidei, connexio tameris earum inter se ad inserendum lio est per fidem cognita , sed naturali discursu, Scex reuelatis deducta, Sita viriuoce c6- uenit cum connexione quet est inter prς- missam de fide ,& de lumine naturali, non quidem ut prςcise naturalis certitudinis est , sed ut extrinsece participat de intitudine primisset supernaturalis fidei in quantum ab ea approbatur, & corrugitur. Qid est valde notandum, quia proprie loquendo non potest prςmissa taturalis compotata ullum medium sermaliter cum pii issa de fide acrin serendum aliquid virtualiter feestatuin, nisi per hoc quod ii Ii subofdiriatur,dos,
ea ii dicatur, utpoth a Superiori , 54uaprsmissa naturaliRr euidens certitiid nem suam regulatae primissa sic coni uincta praemissς superiori de fide influit a-mul cum ipsa non diuersa ratione, ea diuerso lumine, in quantum de eius lumine , di certitudine participat , S ita constituitur una ratio sermalis , qui dicit virtualem reuelationem , '& media ram,sub qua eodem modo influit si re missa de fide, & naturalis ut Heliata a, illa , & secundum id quod participa ercapprobatione illa extrinseca iam dicta . At vero considerando in premissa iratu
rati, id quod prςcise habet de naturali
Iumine, naturalique certitiid in sic non praebet rationem formalem influcntem ,
sed solum ministrantem premissς supernaturali de fide, ut veritatem illa in virtualiter inclusam in prςmissa de fide, eonsormius, ct accommodatius ad nostrum intelligendi modsi capiamus,quiastpῆ melius per ea quς naturalia sunt, mantiducimur ad inuesti anda, & probanda ea quq in sepematuralibus conti
md ctiam Theologia pro vi CX tenditur ad partem moralem, seriar cesub eodem lumine virti alis reuelationis procedat, qu .ae erat secunda pars in ianoris superioris argumenti ei constat eκ hoc quod Theologus, ut Theologus procedit ex principijs reuelati S i ,1criptura; sed est certum in scripturae a multa contineri pertinentia ad praecepta moralia, unde dicitur a. ad Timoth. s. Omnisscriptara diuinitus inspiratii Utitis es ad ricodum, ad arauendum, ad corriapiendum , ad erudiendum in iustitia , veperfectus si homo Dei ad omne opus bonum instructus. Ergo Theologus ind
pendenter a Philosophia morali potes hes seis principijs reuelatis, siue quod idem est, sub eodem lumine vimialis leuelationis disturrere de rebus morais libus , inserreque multas conclusiones
ad praecepta moralial periinenaes,
56쪽
ea , qiis Philosophi tradunt per hanc scientiam approbari debent, & corrigi. Sed de hoc latius capite sequenti. Superest modo ut micet obiectioni satisfacia
Obiicies ergo contra conclusionem, si habitus Theol te esset simplex qualitas in specie infima, ut dictum fuit, sequeretur, quod ille , qui elicuit unum,
vel plures de scursus circa unam materia, v.g. Τrinitatis, aut Incarnationis, haberet etiam habitum circa alias materias V.g. Sacramentorum , discurrendo do illis, sed hoc est falsum, & contra man, festam experientiam, ergo &c. Respondetur ad hoc argumentum
distinguendo maioremiuequeretur quod ille qui elicuit unum, vel plures discursus circa aliquam materiain, haberet habitum circa alias in ratione principij remoti concedo, in ratione principij prinximi nego, deinde concessa minori ab solute neganda est consequentia. Habitus igitur Theologis, sicut & alij hab, tus scientifici, dupliciter potest considerari, δι comparari ad actus suos, scilicet
proxime, & remote, seu per modum
principi j proximi, & remoti ; remote quidem coip , quod ipse habitus posisidetur, siue sub statu intenis, siue sub
statu remisse ; proxime autem, non statim refertur, sed posita aliqua conditi ne ; nempe in cassi nostro, posita determinatione intellectus per nouas demon-stiationes, nouasq; species intelligibiles acquisitas: tuc enim habitus incipit proximEreferri ad hanc vel illam veritatem aut conclusionem nouam, ita ut si perimpossibile habitus scientifici essent indivisibiles intensii vS,adhuc tamen essent capaces huius nouo extensionis per con- notationem nous conditionis explicatq; ut optime explicat ex D.Th. I.2.q. qar. ad 33 q.s a. art. r.in fine corporis,n strum Ilegium mpl.in libde Gener.&corruptaei*q.qu. I I. cuius titulus est quomodo fiat augmentum extensivum qualitatum.
Amis quomodo radoctrina sit hasitus speculativus simul,st pratam . CVm tota presentis questionis resbis lutio pendeat ex intefligentia ist
rum nominum . Speculatiuum o practricum, necessarium est breuiter explicare quid si peculatio er axis, a quibus accipitur ratio speculatiui & practici. Notandum est igitur primo speculationem ex communi sententia significare, quamdam contemplationem rerum,
similem illi e Gnitioni , quam habent, qui ex aliquo eminenti loco inferiora respieiunt; Unde scientia speculati v a dicetur illa, quq ita sistit in contemplatione sui obiecti , ut non sit immediate directiva & ordinatiua,seu regula tua alicuius operis libere ab homine factibilis,
seu operabilis, per oppositum vero cum praxis tam effectionem, quam actionem significet, ut patet ex ipsa nominis etymologia , scientia practica vocabitur illa,quq per se & immediate est regulativa& directiva alicuius operis factibilis ab
homine, ut operante per intellectum,&voluntatem:propter quod Aristoteles a. Metaph. text. 3. docuit finem scientiet speculative esse veritatem, practici vero opus, quia sicuti illa consistit in eritatis contemplatione , ita hqc versatur circa operis directionem . Quod etiam colligitur ex I de anima tex s. que I
ca adducit S.Τhomas q.3. de veriti arti3. in corpore. Unde etiam 2. Ethic.cap. 1.
docuit cognitionem de virtutibus quς pertinet ad practicam scientiam non ege inspeculemur, sed is operemur , scilicet ex he, & ex natura sua. Itaq'e in scienti js omnes conclusi
nes procedentes ex recto,& vero discur .su, si in se considerentur, vel sunt directilis alicuius humani operis, vel solum cognoscitiue alicuius veritatis ; Si primo modo sit cognitio, dici poterit c nitio practica, latissime sumpto vocaulo practicς cognitionis, di illud opus,
57쪽
3 4 Bibliothecae Theologicae Lib. I
seu operatio, cuiuς ipsa est immediat Edirectiua , dici poterit etiam lati ismet praxis ; praxis enim proprie loquendo , non est ipsi cognitio , & scientia practica, sed opus illud , cuius illa cognitio est ordinatiua, & regulatiua ; quamuis alii distinguant, de praxi formaliter , &obiective, asserantque formaliter esso actum prachicantem , id est diri tatem,& causantem opus, & sic t ertinete sor- maliter ad actum intellectus , qui solus dirigere pote st : Si vero sumatiir praxis
obiective, id est pro obiecto ad quod
tendit actus practicus , necessario debere esse aliquid preter cognitionem intel- Iedius , vel saltem dicere ordinem ad aliquid extra intellectum. E contra vero si cognitio se habeat secundo modo, dici poterit, & erit absolute speculatiua ,&issicirca quod versetur, dicitur obiectum speculabile; ita ut primo actui correspo-deat habitus dictus practicus, secundo vero speculativus , & praemisse ex quibus procedit prima cognitio, ut sic praecise dicentur pertinere ad intellectui . practicum, aliae vero ad speculatiuum ;non quia hae sint duae potentiae intellectivae , realiter inter se distinctae, cunia, re vera non sint, nisi una simplicissima,
sed fit haec distinctio per ordinem ad
duos uniuersalissimos actus,ad quos potes se extendere intellectus unus m
nens , per diuersos habitus. Secundo notandum est , quod cum denominatio practici desumatur a praxi, tot modis dici potest aliqua scientia practica , quot modis dicetur, praxis ; praxis autem potest dupliciter sumi, siue
diuidi in potesin & energetan , id est in effectionem & actionε, & sic omnis habitus practicus in uniuersum,vel est acti-uus,vel factivus,primus pertinet ad prudentiam , quae dicitur habitus practicus electivus, & activus; Secundus vero ad artem, quae 6.Eth.cap . dicitur habitus eum recta ratione factivus, sicuti pr dentia dicitur habitus eum recta ratione activus,seu electivus.
Obseritandum est, ad rationem pro priam practici habitus no lassicere,quos ex illo possit quouis modo regulari, ver excitari voluntas ad aliquid siciendum,
sicuti potest ex contemplatione diuinarcssentiae , aut cuiusuis alterius obiecti boni excitari ad amandum ; Sic enim
nulla dari potest scientia usqueruleo speculativa, ex cuius contemplatione non contagat aut cxcitetur in voluntate aliquis affectus gaudii, & desectationis ob
adeptam alicuius veritatis notitiam, nes enim homines naturaliter scire desiderant; Sed debet talis habitus , ad hoc, ut sit vere practicus , versari primo per
se directe circa praxim , tanquam circa obiectum suum , & cum naturali ordinci ad operandum , di esse proxima regula operationis, tradereque ex professo modum dirigendi aliquam actionem, siue elicitam , siue imperatam a voluntati , eamque sine errore perficiendi; Vt recto aduertit D. Thomas qu. I . de veritate art. . in corpore , his verbis : Non quaelibra relatio ad opus facis inteructum esse
practicum,quia Iruplex peculatis potes ali
cui esse remota occa o aliquid operandi,
sicuti Phisophus speculatur animatu es
immortalem, o ex de scuti a causa --mata sumere potes occasionem aliquid operandi , sed intellectum practicum oportet Ustproximam regulam operis, utpore, quo consideretur usum operabile , se rasiones
operandi, se causa operis. Haec Sanctus Doctor. Igitur ad hoc ut aliqua notitia sit vere practica , debet esse immediaici ordinatiua, &directiua , versarique circa illud opus, tanquam circa proprium obicctum, cuiusmodi sunt hae conclusio nes, ergo hoc, vel illud, est ita, vel ita a
Quarto notandum est praxim non ien actione selius voluntatis, ut volunt aliqui colliguntq; ex Arist. I.Magn.Moralaeap.33.prope fine ubi docet, Pruri tum non imperare SapisAm,qua est per-
finiis a scientia, sed potius praeparare
illi animum quietum est tranquillum ma derando illius psipiones. Sed etiam cu-., iustum-
58쪽
iescumque alterius potentiar,atque adeo ipsiusmet intellectus, ita ut actus scientiae speculatiuae possit dici praxis, pertineatque ad prudentiam mi erati, & dirigere talem actum. Quod ut intelligatur, concilienturque varia loca tam Aristotelis, quam D.Th. notandum est actu scientiae dupliciter posse considerari, primo secundum speciem actus, secundo quantum ad exercitium aetus, primo modo, assensus scientificus, non dicitur dependere a voluntate, sed a suis praemissis, quibus positis intellectus necessitatur ad assentiendum; at secundo modo dependet a voluntate, subiacetquo imperio ipsius, quatenus vqluntas potest remouere intellectum, ne discurrat in hac vel in illa materiain posito quod ita permittat, aut velit, tenetur id praestare ex honesto fine , & secundum virtutem , sicuti tenetur in omnibus alijs operationibus a loquendo ergo de actu scientiae primo modo, certum est non et Ie praxim,sumendo praxim obiective, neque regulari posse per prudentiam , sed potius prudentia praeparare illi animum tranquillum, si quidem talis tranquillitas maxime iuuat ad comparandas scientias ; & hoc solum voluit Aristoteles loco citato Magnoriam Morat nec
do prudentiam,sia politicam vocat ministram sapientiaeumperando scilicet de his quae ordinantur ad sapientiam; siue quomodo homines debeant ad sapientiam peruenire. At vero si considereturaistus scientiae secundo modo, maxime spectat ad prudentiam ,& ad virtutem studiositatis ,&est praxis, etiam obiectita; quod voluit Aristoteles I. Ethliacorum cap- a. quando docet Politicam quae ad prudentiam pertinet , ut diciturin 6. Ethici capa. praeordinare, quaenascientiae dedisciplinae debeant permitti,
habet: Dici potest quod ipse actos speculatisa rationis, secundum quod est volamarius, cadit sub electione , ct consilio, quantum adseum exercitia,Wper cosequent
cidit sub ordinatione prudentia d quantum ad sua pectem,prout comparatur ad obiectum quod es verum necessarium , non cadis su consilio, nec sub prudentia; ubi etiam aduertendum est nos non dicere, quod actus scientiae speculativae, sit scientia praetica,sed quod sit prassis, seu quod sit operatio apta aliquo modo regulari & ordinari per scientiam practicam modo explicato : & eadem est ratio omnium operationum humanarus uenaturalium, siue artificialium, quae secundum quod a voluntate libera d pendere pollant, suntque ordinabiles ad finem uniueisalem, subsunt Prudentiae,& ut sic dici possunt praxis obiecti-uc, etiam sumendo praxim proprie,seu, ut dicunt aliqui secundu quod est obiectum scientiae practicae activae.Per quod facile conciliari possunt duae oppositae sententiae, quarum prima asserit praximesse actum alterius potentiae ab intellectu, secunda verti comprehendit sub illa adium intellectus. QSamuis enim operatio, quae primario, de per sein peressentiam, ut ita dicamus vocatur praxis, a qua reliqua denominantur practica, non possit esse operatio intellectus secundum sua speciem, sed alterius p
tentiae nempe voluntatis in agibilibus , aut Potentiae exterioris , &transeuntis in factibilibus: attamen si consideretur eadem operatio intellectus quantu ad exercitium, quatenus actio est volunt
ria , & imperata, simulque dirigitur ab alio reflexo actu intellectus mediant electione, sic habitus prudentiae, qui sine dubio est practicus, habet pro obiecto non solum actiones voluntatis, sed etiam intellectus, qui proinde sub illi ratione recte vocari possunt praxis. Ultimo notandum est speculatiuum& practicum ecundum quod in aliquo habitu reperiuntur , dupliciter accipi posse, uno modo limitatis , pro ut sunt differentiae constitutivae habituum aut scientiatum inferiorum, & sic una ratio istarum dicit incompoisibilitatem cum alia: alio modo sumi possunt magis illiamitate, pro ut conueniunt in unica ra-
59쪽
3 6 Bibliothecae Theolbgicae Lib. I
tione superioris ordinis, nam quae sunt dispersa & diuisia in inferioribus , sunt unita in stiperioribus, sicut scientia Dei una formaliter existens simul est practis ea & speculptiua, & utrumque conuenit illi formaliter. His pro intelligentia dissicultatis adnotatis. Dicendum est primo cum D.Th. &alijs , secram doctrinam sumptam pro
Theologia, esse simul practicam ct speculatiuam, non quod omnes actus, aut
conciusiones ipsius sint simul practicae& specillatiuae ut volunt aliqui Theologi, icd quod habitus Theologiae sit practicus,&speculativus, quia potest se extendere ad conclusiones practicas &speculatiuas. Ita D. Th. r. parte q. I. attic. q. & in prologo sentent. quaest. I. ari. 3. quaestiunc. I. Potestque sicquenti ratione essicaciter probari; nam conclusiones Theologicae possunt esse,& practicae , & spcculativae, ergo etiam habitus, aut scientia Theologiar erit practica, ct speculativa, consequentia patet, cum enim ex doctrina D. Th. i. parte q. 87. artic.2. & alibi lape, habitus non possit a nobis cognosci, non tantum antit, sed etiam quid sit, seu quam esse tiam habeat, nisi per actus suos,ad quos
Ordinati: GDquitur quod ille habitus vocari debeat speculativus '& practicus, seu habitus scientiae speculatiuae & Pr cticae, cuius conclusiones & actus speculati iii sunt di practici, si quidem habitus scientiae est habitus conclusionu, ordinatur alie ad illas tanquam ad suos
proprios actus. Primum autem antec
de Probatur nam ex principijs fidei, quae sunt principia huius scientiae deduci possunt conclusiones, quae ex se , &immediate non dirigunt, aut regulant aliquod opus humanum, neque habent
pro materia, ct obieesto proximo tale opus, sed consistunt in mera veritatis alicuius cognitione de re a nobiS non operabili, ut conclusiones quae inseruntur circa mysteria unitatis & trinitatis diuinae, Incarnationis Se similium rem;
vi possunt deduci conclusiones ex se&immediate directivae operationum humanarum , ut quod sit ita, vel ita operandum ; sed illae primae conclusiones sunt speculatiuaediae vero secundae pra- isticae ut colligitur ex notandis supra
positis; igitur in habitu Theologico datur conclusiones practicae & speculatiuae, quod erat antecedens probandum. Confirmatur hoc argumentum, habitus fidei non solum est habitus specillativus , sed citam practicus habens pro obiecto summu speculabile di sititimam rationem agibilium, nam Deus si cundum se, quod est obiectum materiale fidei est summum speculabile,& quia
est ultimus finis, est semina ratio agibilium, si quidem agendorum ratio desumitur ex fine ; ergo etiam doctrina sacra sumpta pro Theologia, non solum erit habitus speculativus, sed etiam practicus, quia etia illa attingit Deum modo capite 3. & q. explicato, non solum considerando perfeAiones illas, quaS habet in se, sed etiam pro ut est vitiinis finis noster, non quide operabilis a nobis operatione factiua ,sed consequibilis&attingibilis operatione morali; quocississicit ad hoc ut dicatur obiective terminare scientiam , aut habitum practi
Dices primis,omnis cocliisio Theo Iogica videtur posse esse directiva voluntatis ad bene operandum, imo ad hoci solum videtur esse necessaria, & inuenta,unde Math.ra. dicitur in his duobus mandatis,scilicet dilectionis Dei & proximi, uniuersam legem pendere, & prophetas: & ad Rom. I. dicitur de illis qui
non operantur Mnc,quod veritatem I9ei
in iniustitia detinent, quia veritas Dei , id est vera Dei cognitio per fidem, Zedoctrinam sinam habita, quantum est de se inducit hominem ad bonum, unde quando non consequitur hunc efictu . veluti captiua detenta per iniustitiae ata istum ligatur; ergo doctrina sacra nota erit habitus simul praeticus, ct speculativus, ut diximus, sed tantum practi
Resp. ad hoc argumentum ex 3 moia tando distinguendo antecedensia emine,
60쪽
& oceasionaliter, ac veluti per accidens concedo , proxime Se immediate nego; deinde negandum est absolute consequens, aut etiam distinguendum , si l
quamur de habitu Theologiae pro viversatur circa materias piacticas, Se ordinatur ad conclusiones proxime di immediat E directivas operis concedo esse scientiam practicam , si vero. consideretur ut versatur circa materias mere speculabiles dico illum, ut sic non denominari , nec esse praeticum, sed speculatiuum:& utroque modo cosiderata The logia est necessaria , & inuenta , non solum ut bene operemur, sed etiam ut bene, & recte diuina iiitelligamus; & qua uis ipsa sit magis necessaria in nobis ratione status viae, & utilitatis nostrae, seu
ex fine scientis, ut operemur, quam ut
sciamus, sicuti etiam & fides diuina, inquam tanquam in habitum principiorum resoluitur, non tamen necessitas vclvtilitas scientis potest esse suffciens ratio, cur aliquis habitus scientificus sit practicus, aut speculativus, sed consideranda est ipsa natura scientiae secundum se, & per ordinem ad suum proprium obiectum: Nam etiam scientiae pust nati reales, ut plurimum, sunt magis necessariae hominibus ad vitam substentan dam, quam ad sciendum, non tamet apropterea desinunt esse speculatiuae,unde etiam si aliquis eliceret omnes prorsus conclusiones Theologicas in hunc finem, ut ex illis excitaretur ad bene operandum, vel Deum super omnia diligendum , non propterea tales conclusones dicerentur essentialiter praeticae,
aut secundum suam speciem, sed solum quo ad modum ,& finem scientis, siue
quoad exercitium modo supra notan
do q. explicato. Per quod patet ad loca scriptiirae allata, solum enim probant sacram doctrinam esse practicam quoad eam partem in qua instruimur ad bene operandum in praecipitur,aut prinponitur nobis aliquid faciendum aut fugiendu m, non vero probant, quod non
sit dicenda simili speculativa respectu illius patus, in qua multa sunt consideranda, absque ullo ordine ad opus per se loquendo, citiusmodi sunt mylteria Trinitatis & Incarnationis aliaque simia
Instabit secundo aliquis per Opp
situm asserendo sacram doctrinam esse scientiam mere speculatiuam, tum quia procedit modo resblutivo, tum etiam
quia si esset scientia practica , deberet maxime pertinere ad prudentiam si quidem inter habitus practicos solum numeratur prudentia circa agibilia, & ars circa factibilia , sed Theologia non est prudentia; constat enim aliquem posse esse magnum Theologum , di valde imprudentem seu peccatorcm, ergo &c.
Resp. ad primam partem huius instantiae quod quando Aristoteles a.Metaph. cap. I. & lib.6. text. I. ibid. D.Th.& I. p. q. I . artic. I 6.&in 1. distinet.3. quaest.I. art.a.& alibi docent, scientiam practicam non procedere modo resolutivo, sed compositivo, ibi per procedere modo resolutivo non intelligunt, quod non procedere debeat per prineipia necessaria , & consechientiam legitimam, atque adeo demonstrative, nam sicut iuintellectu speculativo datur habitus primorum principiorum speculabilium ita etiam datur in intellectu practico hinsetus principiorum operabilium, qui inclinat ad prima principia operabilia,cuiusmodi sint, bonum esse sequendum , malum vero fugiendum &c. unde que adinodum per discursum legitimum deducuntur coclusiones ex principijs speculabilibus, & assensus illarum pariunt scientiam speculativam , ita per discursum legitimum deducuntur conclusi nes ex principijs practicis, S: illariimastensius generant pariter scientiam practicam ; sed intendunt solum dicereis , quod illa cognitio non est regula proxima speculandi, resoluendo effectum in causam , conclusiones in principia , inuestigando naturas illorum , sed est regula proxima operandisinducedo se mam in aliquam materiam operabilem,& ita licet quis possit resoluere illo conclusionem in sua principias me