장음표시 사용
91쪽
gnabo: modo inter istos ipsos delectos deligant. Non poterit in tanta delectorum copia, quem ipsi delegerint, non esse electissimus . At certe, inquiunt, quid prohibet, priv eum Doctorem pari, ac publicum, esse excellentia P Immo, inquam, nihil prohibet, esse etiam, si vultis, superiore: quid tumὸ An nunc id agitur, possint necne boni privati aliqui Doctores esse: An vero, utrum publicos deseri, mali quod snt, oporteatὸ Bonos ego hos, immo si diligenter adtendistis, optimos vulgo esse demonstravi; &, quae prima in sch
las publicas criminatio jactabatur, in quibus optimorum doctorum negabatur fieri posse delectus, satis, ut arbitror, apem te dilui. Caeterum cum privatis Doctoribus mihi neque ratio, neque res est: quibus usque adeo non irascor, ut, si boni sint, fieri etiam publicos velim; eorumque industriam a que excellentem facultatem ex domestica exercitatione a que umbratili in adspectum lucemque proferri, & publicis civitatum commodis inservire. Sed quoniam, quemadmodum quidem interpretor, eo vocor, ut de his ipsis, quod sentio, dicam; quoniamque universa de hac re disputatio eo pertinet, ut publicorum Doctorum priestantia ex privato . rum contentione magis intelligatur: non committam, ut publicis scholis patrocinium, me agente, aliqua ex parte d
Age vero: quicumque privatis Doctoribus tantum triabuis, ut prae his despicias publicos atque contemnas, est, quod a te mihi responderi velim: ut, si recte responderis, vincas; fin in hac responsione nullus fueris, desinas malediacere Artemne esse hanc docendi dicis Artem profectoi 3 CIe. de sive i artis quamdam similitudinem non negabis.
Legibus i. Nam & certa utitur ratione ac via, & tractatione, ut reliquae a. c. 47. aries, augescit. Nunc, quoniam esse artem dicis: quae- ηεη se ro etiam ex te illud: lacilemne artem, an difficilem esse
92쪽
publicos magistros, qui se multum in ea diuque exercuerunt, satis excellere. Relinquitur ergo, ut difficilem dicas. Recte est. Sed cur eam solis publicis Magistris dissicilem facis Θ cur non potius privatis, quam publicis, dissiciliorem Τ Necesse est enim privatos multis partibus plures esse, quam publicos. In dissicili autem arte, pauciores usit rius est excellere, quam plures. PhiIosophi, Mathematici, Causidici, Medici, Architecti, Pictores, Statuarii, quia
eorum artes dissiciles putantur, excellentes multi admodum
esse,non possunt. Vide igitur quid sequatur, si dissicilem docendi hanc artem statuis: paucos id quod res est pa
cos, inquam, posse in ea esse excellentes. Quod ego quum is esse intelligerem, paucos hosce eosdem, non alios pro secto esse arbitrabar, quam quos summa cura ad publica Magisteria deligi, & in hac una arte diu multumque exerceri videbam : quorum si numerum sumamque inirem,eos, pro cujusque civitatis modo atque urbis celebritate, aut' duos aut quinque aut decem aut viginti aut, ut multum, triginta fortasse reperiebam: neque vero civitatibus vel se
quentissimis male consultum existimabam, sie in artificio tam dissicili triginta ejusmodi artifices excellerent. Quid α 3 Dissicilem esse sane hanc artem fateris I paucos propi sea in ea excellentes esse posse concedis r idemque privatorum Doctorum excellentiam publicorum dignitati ant ponis ; hoc est , triginta excellentes in frequentissima civiatate reperiri posse Doctores negas, centum, ducentos, tr gentos , eoque amplius, totidcm nempe quot privatorum familiae sunt, reperiri posse non negas. Quae umquam tam florentes Athenae tanta excellentium Doctorum multitudine redundarunr Θ Ο fortunatam civitatem in qua plures praestantes Doctores, quam mediocres sutores reperianturi taquidem multis familiis calccandis singuli sutores susciunt rat vero non nisi singuli singulis familiis satis esse Doctores
93쪽
possunt. Ο levem l o inliberalem l o pene sordidam: artem hanc docendi nostrami in qua insinuet sortis op fices plus etiam, quam in artificiis suis excellere se possis.confidant Publi Nigidi, Marce Varro, Cai Caesar, Marce Cicero, Fabi Quintiliane pudet me vestri. Quid suit, quod
tantum operae, in scribendisi tam multis de arte sive grammatica sive rhetorica voluminibus poneretis, si haec discere ludus est, docere cujusvis 8 Vos vero, sapientissimi It licarum civitatum publici Doctores, monitos etiam atque etiam volo, & vehementer hortor, ut, siquidem in publica litterarum professione exspectationi hominum sati facere non potestis, minusque idonei quam privati docto. res ad vestras artes tradendas existimamini, ludos vestroso eludatis, publicum magisterium deponatis, & privati esse Doctores condiscatis. Probari enim aliter non potesti Dissiciles quidem primos in beatorum quasdam domos adi.
tus offendetis; quod, quum e publica professione rece tes sitis, putabunt homines, vos nondum, quantum satis est, esse privatos. Sed durate, durate inquam, vosmet νebus fruate sexudis. Patebunt enim opinione celerius regificae aedes, in easque ultro, honorificentissimeque ada. mittemini: si praesertim non tam litteras, quam nescio quas potiores vobiscum artes vendibilioresque adtuleritis. Nam scitote, non tam heic Doctorem liberis, quam domui curatorem, codici, ac rationibus scribam, ruri erutiam, si diis placet, villicum quaeri. O tempora nisi boni
superi respexerint litteris calamitosal o mores hominum praeposteros atque perversost Huccine tandem omnia recia derunt, ut propterea publici tam male doctores audiant, tam vacua in singulos dies publica Gymnasia fiant, tantopere doinestica institutio commendetur atque invalescat. , quod rei familiaris rationibus magis conducat, privatos habere doctores, quam publicos ρ Retexo jam orationem me
94쪽
am. Fateor, si optimi sunt, qui sint conservando auge doque patrimonio maxime utiles, fateor, inquam, istiusmodi privatos doctores meliores esse, quam publicos: fateor, non injuria publicas scholas reprehendi: nec optimorum doctorum fieri in iis posse delectus, vehementer civitatu hus incommodum esse confirmo. Verum mihi danda v nia est, quod errore quodam populari inductus, in doctore , non nisi docendi facultatem quaerendam esse arbitrabar qquam quum excellentem esse in publicis doctoribus intelligerem, negabam, quidquam illis reperiri posse praesta
rius. Nunc, quoniam, eos esse optimos, verbi falsa inter pretatione decepti, ostendere non potuimus, conemur sal
rem, si sorte dicendo id consequi poterimus, ostendere snihil certe in eo esse incommodi, quod interdum vel potius, ut isti ajunt, nimium saepe mutentur. 'Quid autem P Hoc publicorum Doctorum magis est,' quam privatorum 8 An non hi saepe dimittuntur Θ non ipsi pe missioneni petunt non denique interdum atque etiam saepe mutantur e Neque haec mea magis sententia est, quam eorum ipsorum, qui hasce in scholis publicis mutationes serre se negant posse. Quod ita esse, quivis vel ex hac re, quae mihi ante paucos hos dies ipsi adcidit, sane faceta asperridicula, existimare potest. Quum enim in optimum ceteroqui, mihique amicissimum virum, sed peregrinis opianionibus nimio opere addictum, pauloque scholis publicis insensiorem incidissem, ac multa de crebra hac Magistrorum
mutatione, tamquam ex veteri declamatione aliqua, deplo. santem ac conquerentem audissem: dixi contra nonnulla, quae res & tempus poscere videbantur. Τum eo omni seris mone confecto, cum de quibusdam rebus aliis, tum ad e
tremum de filiolo ejus, femuissimo puero, agere inter nos sane benevolo animo coepimus. Quem cum ego & ab imtenio & ab indole di a castissimis moribus mire laudarem rest
95쪽
est vero, inquit, ut dicis nam quid dissimulem summa
exspectatione puer, atque is, quem certe numquam mepo
niteat suscepisse. Sed Magistro bono est illi vehementor opus: qualem si quem inter auditores rhetoricos tuos esse compereris, scito te mihi gratissimum esse facturum, sit huic puero destinaris. Tum ego; quid Θ inquam: illine, certe grandiusculo , Magistrum nondum parasti Θ Sexcentos , linquit ille plane stomachans, sexcentos ad ii nc diem paravi: sed totidem, alius alia de causa, dilapsi sunt. Quamquam , si verum quaeris, una fuit omnium atque eadem causa, avaritia. Ut est enim genus hoc hominum maxime sor
didum & inliberale, simul atque spem lucelli majoris alic jus ostentari vident, diffluunt. Heic ego porro interpellans :Honorificentius, inquam, si videtur, de honestissimo probatissimoque civitatis ordine loquitor: de discipulo autem illo meo, quid fieri possit, considerabo. Et simul. adridens, quum a me jam ille discederet: Interim valde, inquam, gaudeo, Magistros vestris domibus id quod publicis scholis non contingere initio sermonis tam dolenter querebare contingere sempiternos. Nempe ita, ita est, inquam plane, Florentini. . Una est haec omnium scholarum, sive publicas sive privatas con templere, parque conditio, ut in iis perpetui Doctores esse non possint. Quod ita tamen est verum, ut in publicis quidem perdiu multos versari, ac nonnullos etiam consenescere videamus. Qui autem minimum durant, suntque
perrari, iis saltem magisterii unus est annus explendus. Quid putatis primis illis latinae Grammaticae rudimentis probe ediscendis plus annuo spatio requiri ξ Atqui nonnulli privati Doctores exstiterunt privatos dico nam e publicis, hoc est, e rerum peritis, & ingeniorum, quae viilgo homi.
num natura sert, expertis, nemo, quod sciam, usque adeo
deliravit qui non elementa modo illa, sed universam rei
96쪽
rei grammaticae rationem tradituros se puerulis, non minno , sed sex, opinor, mensibus professi sunt. Nimium hoc quidem, ac perabsurdum et at vero aeque illud falsum; priamae illi institutioni non octo mensium operam, aut sumum idecem , sussicere: sit modo, qui docendus est, non omnino hebes ac tardus, adserat studium, adhibeat diligentiam. praestet Doctori suo adsiduitatem, Hunc, in illa puerili doctrina satis instructum, si Magister suus repente deserat. alterique comittat: recens autem hic in fidem ac disciplinam suam adcipiat; & reliquam, ut ita dicam, exaedificatio nem , recte ac probe ab veteri jactis iundamentis, supe struat: absolutoque id quod fieri certe potest, fitque plerumque annuo opere atque persecto, alteri alumnum suum tradat, politioribus quibusdam litteris, quam Flumanitatem vocant, imbuendum: atque hic demum Rhetorisormandum possiciendumque comendet: quid 'hi doctrinae comparandae gradus; quid haec Doctorum in alio quodam genere ac munere subcessio discentibus possit obficere, sane non video. Unum quoddam est opus, adolescentem in hisce litteris, quae Gramatica atque Rhetorica de harum
enim Magistris tota hac oratione quaerimus continentur, erudiri. Hujus autem operis multae sunt partes ἱ quas minime necesse est omnes unum atque.eumdem Doctorem
obire. Namque, ut ab illo simili, quod supra adtigi, ne recedamus: ne in aedificiis quidem constituendis quidquam operis aut firmitati aut elegantiae obest, ipsos inter se fabros atque artifices totius operis faciundi vices ossiciaque partiri. Quinimmo illud usuvenire vulgo intelli*imus, ut , qui δε-diendis jaciendisque iundamentis maxime apti sunt, iidem parietibus tollendis, ferruminandis, ad perpendiculumque
exigendis, non aeque idonei reperiantur; nec, qui in hoc valuerint, videmus continuo eosdem tectorio albarioque inducendo esse maxime adcomodatos: nec horum ipsorum
97쪽
hac una in re scientiam atque artificium ad tectum apte imis ponendum ac commode fastigandum multum admodum conferre. Similiter in oratorio hoc opere, quod facultate unum, institui ne multiplex est, nihil impedit, quo munus ei perficiundo plures tamquam artifices, alii in alio. partium operis genere praestantes adcedant, & suam veluti provinciam quisque sortiatur: atque alii quidem latinit iis in adolescente tamquam iundamenta ponant; alii reli- 'qua, eodem pertinentia, tradentes, tamquam parietes tollant; alii humanitatis atque elegantiae quemdam colorem, tamquam albarium, adliniant; alii demum in artis intima, ac veluti ad oratorium culmen & fastigium eumdem illum
adolescentem perducentes, tamquam coronam ac tectum imis ponant. Utriusque autem rei causam exquirere si velimus, illam verissimam reperiemus ; quod in utraque facultate, aeredificandi & Instituendi, unum est quiddam, quo omnis singulorum artificum intenta mens i pectet, quoque singulare cujusque ac proprium opus dirigatur: ut, quamquam diversa inter se ipsa sint opera, si tamen eodem singula reserantur, perinde sit, ac si non a multis, sed ab uno omnia a ministrentur. Hoc, dictum fortasse obscurius, dicam, si potero, planius. Videtisne in exstruendo aedificio sic illa ab aliis fundamenta agi atque constitui, ut, & altitudine & I xitate, parietibus superimponendis proportione respondeantpparietes autem ipsos ab aliis ita tolli atque educi, ut & caia meris & tabulatis & tecto fastigitique conveniant 3 reliquaque omnia sic esse inter se apta ac veluti concinentia, ut ima cum mediis, media ipsa cum imis summisque concordent Quid ita Θ quia, quamquam non unius fabri opera industriaque advocatur, at unius Architecti concepta animo, suisque momentis, certisque modulis exacta, descriptio ac
forma una perficitur. Quid in docendo ' Hoc item multiplici in opere plures tamquam manus Verum ,sia atque
98쪽
alia obeuntur munia, rerum est plurimarum stinctio atque
agitatio : verum omnia una demum mente administrantur, una cst forma totius operis atque descriptio; unus omnium moderator atque architectus; una docendi est ratio; unum
atque idem magisterium t ut proinde non iure magis latino oratori ab ipsiis initiis sormando plurium Magistrorum institutio, quam aedificandae ab ipsis fundamentis domui varia ac diversia plurium fabrorum opera impedimento esse possit.
Quo quidem loco illud mihi venit in mentem dicere, quo haud scio an dici verius quidquam possit: Magisthos in publicis scholis non id quod causae bonitate confisus,
paulo ante dederam atque concesseram non inquam, annuos, sed esse perpetuos. Non enim Magistros eos esse vere existimare possumus, qui neque a se conditas artes profitentur , neque sua praecepta tradunt, neque ab se artificii sui, sed ab aliis peti imitationem volunt. Duces hos ego ad eas artes, Interpretes quosdam, Comites, Adjutores voco : Magistros vero non alios, nisi quorum ipsae sunt artes atque praecepta, a quibusque imitatio petitur, duco. It que, quum ante annos serme septemdec1m rhetoricam hanc artem docere institui, primumque sum auditores meos, florentissimos juvenes, adloquutus , cum alia quaedam in
hanc sententiam, tum illud dicere me ac comemorare me missi ; in quo animadverti, universos maxime comm v rii: - - Errare; si qtii me rhetorica Magistram isto anno fore arbitrarentur: habere eos jam inde ab institutis publicis scholis excestentissimum rethorem , quo nemo umquam melior exinterit, nec vero esset exstiturus, Marcum TulΤιum Ciceronem. , Hune audirent, huic parerent, ad hujus se unius Amilitudinem conformarent: me, quamdiu tantus Magister
foreι, non commissurum , at vocem astam meam de rhetoriis ea arae mitterem, aut opus ustam meum ad imitandum proindi erem et adrogantissimi hominis esse s non frodi qui Na quam
99쪽
IO quam sperare se melius esse adlatarum: itaque ab eo una
omnia eum pracepta tum exempla peterentur 3 efur Graerepta ea essent, ut ex optimaram vel Graestram ves Latino
rum orationum animadversione prastantiora condi voae possent; s orationes ejusmodi, ut nastis cujus quam vel optim 1 ρυσπιξι ρ ni absolutiores evadere: unum modo me iliad deme posticeri atque adeo prassiturum , ut ducem me ad istam adire volentibus praeberem ; cs, quoniam aliena quadam lingua loqueretur, interpretis vice defungerer; es qua pracriperet, s qua ex praceptis atque arte diceret , expliearem: diligentiam, adsiduitatem, fidem meam in hae una re postiaeebar : Magistrum me ueque fore, neque , si maxime vestem esse posse. testabar. - - Haec ego jam tum, Florentini, non Oratorio quodam more ad tempus causamque, sed plane G animi mei sententia vereque dixi. Magistri adpelI mur: at non nisi operarii quidam de ministri Magistrorum atque interpretes stimus. Ipsi illi Donati, Alvari, Ambr sit a visitatione, Bonciarii, Butii, Lancellotti, Sorii, Dec lanii, quique eorum similes in scholis grammaticis aut rhetoricis praeleguntur, magistri non sunt. Observatores modis quidam atque enarratores artificii ejus, quo in re sive grammatica sive rhetorica veteres illi ac germani Magistri utuntur, adpellandi sunt atque habendi. Nihil de suo, nisi an,
madversiones quasdam adferunt; omncm praeceptorum rationem ex illorum diligenti observatione constituunt. Si quid edicunt, id sua quidem voce declaratum, sed ex vel rum illorum sensu prolatum intelligi volunt, eosque solos magistros esse atque haberi aequo animo ac summa cum voluntate patiuntur. Jam veros hosce ac solos Magistros quis non a scholis publicis numquam removeri, numquam mutari, ac tae plane perpetuos intelligit Θ Magistris autem in
nentibus, quantum tandem reserre ad institutionem arbitra
mini, si nos, qui non nisi ministri quidam, ut saepius dicam,
100쪽
atque interpretes sumus, ad eam pene unam rem adhibiti, ut vocem vivam discentibus praebeamus, & nostro ore Magistri ipsi illi sua, non nostra, animi sensa depromant, qua tum, inquam, referre arbitramini, nos si recesserimus; &biennio. vel etiam non plus anno, interpretandi hoc mun re defuncti, aliis deinceps atque aliis eamdem provinciam planam atque expeditam tradiderimus Θ Interpres receia sit ; novusque subcessit. Quid 3 At manent praecepta; manet docendi ratio ; manet magisterium: Magistri denique illi, quos dixi, legitimi atque ordinarii, & tam-Zam totius operis architecti, non recesserunt: ut, si di-ipuli in scholis iidem maneant, qui proximo anno Herunt, nec se sive ad superiores facultates, sive, ut fieri plerumque video, ad alias quasdam potiores, hoc est, magis quaestuosas artes contulerint, ii, novi interpretis ac doctoris adve tu, vocis alium quemdam auribus suis adcidere sonum se tiant; rem quidem iqum atque doctrinam minime immut iam, sed plane esse eamdein intelligant. Si quis est autem, qui, quamquam esse haec vera fateatur, interpretes modo in scholis publicis aliquando, non magistros magisteriumque mutari, horum tamen ipsorum interpretum mutationem esse incommodam discentibus arbitretur: huic ego h 'ini, nimium fortasse difficili ac moroso, , brevissime respondeis bo : Primum: fi quid in eo esse incommodi concessero, tamen non esse ejusmodi, ut cum plurimis publicarum scholarum comodis conferatur; nec, quum res humanae omnes
aliqua in re laborent atque deficiant, neque esse possint ex omni parte persectae, esse aequum, Ob eam unam rem scholas publicas damnari ac respui, quod ab aliquo minimo imeommodo sejunctae esse non possint: deinde, id ita esse in- comodurn, ut in eo ipso tantumdem commodi reperiatur. Nam, sie quid nocet mutatio, propterea nocet, quod aliquando, qui subcessit, non eadem sit, qua, qui recessit, sive doctrina, sive doctrime tradendae facultate. Quid vero,