장음표시 사용
61쪽
ac desipere arbitraretur. Possumusne verum aliquando, at que hujuε disputationis exitum invenire Possumus placare animos hominum iratorum,eoque infestius inter se depugna
tium, quo sese justius plerique putant pro patriae linguae gloria ac dignitate arma sumsisse ξ Possumus Etruscos Gallis, Gallos Hispanis, praesertim vero Latinos & iis, & reliquis, qui de linguae principatu contendunt, conciliare, & efficere, ut depositis simultatibus, unam omncs principem deligant, a rue ita suam non esse principem fateantur, ut nulli tamen de ignitate concedat Θ possumus, ut opinor: & profecto praeciara res est, & digna, in quam, quidquid possumus, consera
Ac mihi, quidem in humanas res intuenti, & bominum diversa studia atque instituta contemplanti, verissimum esse illud videtur, quod etiam proverbii loco jactatur: orbis alteis
ram partem, orbis alteram item partem contemnereatque inridere. Nam, ut omittam de aedium, vestimentorum, epularum, officiorum, rituum rationibus ac generibus admodum
dissimilibus dicere, quorum tamen cuique sua m ime pr hantur, ac relictuis sive honestiora, sive comodiora ferme via. dentur: id iplum in linguis, quam late pateat, possumus intelligere. . Licet unicuique in re minime obscura, quam sit hoc verum, secum ipsum reputare. Ego, quid mihi haud ita ante multos hos menses adciderit, dicam. Nam, cum animi causa Ligusticam oram lustrarem, & Lavaniam,quod opinpidum ad mare jacet, sorte venissem, nec longe lapicidinas toto orbe celebratas, in proximis montibus eue scirem, eo me visendi studio contuli. omnia sane mihi jucunda ac grata adciderunt; praesertim cum & iis, qui me deducebant, & iis. qui in operis erant, humanissimis, ac singula sciscitanti comiter atque adfatim respondentibus uterer. . Unum modo me pupugit, secitque ut nonnihil conturbatus, inde discederem. Quum enim jam satis oculos animumque & videndo & co-
62쪽
gnoscendo explhssem meum, coepi, more hoc nostro atque urbano, paulo pluribus verbis gratias tam bonis hominibus agere Vidissetis, Florentini, montanos illos incolas furtim inter se adspicere, mirari, ad Etrusca illa verba & vestrae similem syllabarum adpellationem horrescere, tenere vix risurn aut etiam sibilum. Tum mecum egomet: Nempe, inquam, non idem est ubique linguis honos. Qui Etrusce loquimur, Ligustice loquentes inridemus; illi nos; fortasse injuria; sed tamen rident. Rideri autem cur malim, quam probari Itaque, ut me illis darem, mutato repente sermone, & pronunciandi ratione conversa, coepi Ligustice Ligustica verba conjungere, atque ita reliquum gratiarum actionis absolvere. Quid quaeritis Θ Usque eo id illis gratum adcidere animadverti, ut & mihi gratularentur, quod tam subito resipuissem, ac barbae um illum sermonem, quo initio uti coeperam, abjecissem; & me inquinatissime conruptissimeque loquentem,&Vaste, ac rustice, quantum poteram, pronunciantem faustis minibus ad mare prosequerentur. Quid λ hoc mihi adcidit primum, ut eo sermone utem, qui bonus ac comodus haberetur, inriderer
Barbarus heis ego sum, quia non intestigor ulti: Et rident solidi verba latina Geta. Aiebat ille apud Barbaros exsulans latinus Poeta. Verum ι.& ille aliquando resipuit; &, ne latine apud non Latinos lo- s. Trist. EI. quens inrideretur, didicit Getice, imo & scripsit; atque itai φ. demum probatus est:
StrActaque sunι nostris barbara verba modis. Et placui uratare mihιὶ carpsque Poeta Inter inhumanoι nomen habere Getas. D Idem i.
63쪽
At vero Barbarorum modo atque agrestium est bonos sermones inridere, quibus est suus malus: humanae gentes ac cultae bonis parcunt, malos dumtaxat insectantur. Quid igitur Z Quum aliquando, ut fieri apud vos etiam arbitror, in scenam Veneti hominis, aut Bergomatis, aut Bononiensis, aut Neapolitani, aut vero etiam Galli, Hispani, Germani persona inducitur; putatis eorum sermonibus plandi, quum tota The tra risu, cachinnis, sibilis personant An sunt harum Gentium sermones mali An Florentini inhumani, qui non malos semmones inrident Θ Quid λ Quum alii item Populi par pari, atajunt, reserentes, ad pulpita Florentini personam hominis evehunt, & simili plausu ac clamoribus excipiunt: Num aut eos barbaros, atque inhumanos, aut sermonem vestrum agrestem atque ridiculum esse dicemus Ergo & humanissimae Gentes, non modo barbarae atque agrestes, bonos sermones adspernantur; &, si quis propterea sermo ab alia gente non probatur, aut etiam' inridetur, non contino eficitur, esse eum malum. Verum hoc totum quale sit, post viderimus: Nunc illud teneamus,plurimum unamquamque gentem sermoni suo tribuere, alienum ferme inridere. Jurene omnes λ dicet alis quis. Ex quo tandem istuc quaeritur Ex mhne, an ex iis
ipsis, de quibus quaeritur Si ex illisi nulla se id non jure facere adfirmabit: si ex me; omnes injuria id facere confirmo. id ergo omnesne in errore versari dico, nec Omnium OL fensionem verebor Θ Ego vero tum omnium potius offensionem vererer, si vel unam aliquam, vel omnes non errare dicerem. Nunc autem quum errare omnes dico, sperare, potius videor, omnium me gratiam initurum, quam vereri ne alicujus in me offensionem concitem. Nam n illud dicerem; nemini, nisi forte uni satisfacere possem ; quum quidem singulae recte ac jure id se solas facere contenderent. Quum autem hoc dico, errare omnes, nulla mihi irasci, nulla non favere debet; qui non competitricibus tuis honorem cum,quem
64쪽
sbi uni deberi unaquaeque testaretur, sententia mea detulerim Ajo igitur,bona cum omnium non modo venia,verum eriam, ut spero, gratia: Injuria sermonem quemvis a quoquam de spidi; nec suum cujusque id quod institueram dicere) ali no ulla vi sua praestare, sed esse omnes modo sermones sint.boc est, vocibus, quibus tandem vis, ad significandas res, atque animi sensa depromenda, non careant esse, inquam, omnes inter se pares; neque ullam sive gravitatem, sive suavitatem, sive splendorem, sive ejusmodi aliam dotem ex iis, quibus vulgo linguae comendari censentur, in ipsis linguis inesse. Peto a vobis, Florentini, ut ne me putetis levitate aliqua, aut ambitione progressum, jactare ac profiteri id, quod vel falsum judicem, vel certe ejusmodi sit, ut nimis acutis atque exquisitis rationibus, longεque a comuni sensu abhorrentibus probari posse videatur. Non is ego sum,qui Sophistarum rationem atque institutum ferre in aliis, ne dum in me ipso pro
bare possim. Sic semper intellexi id quod a sapientissimis
Viris adcepimus neminem in oratorum numero esse habenis dum, qui non fit, non quidem nomine, verum re ipsa Philo- phus: homini autem Philosopho turpius nihil esse, nihil-ique tantae sapientiae prosessione indignius, quam, non dicam errare cid est enim humanumὶ sed, quem esse errorem sense-iris, amplecti, &, quod serendum est minus, in aliorum animis ac mentibus insinuare. Si vero est aliquid, quod verum judices, sed ejus probandi rationem non satis firmam habeas atque explicatam, id usque eo continendum puto, quoad ceristiora, atque apertiora pervideas ; vel, si efferre velis, id in Gymnasiis,atque in privatis Doctorum coetibus possis, in conin icionem certe adferri non oportere. Itaque utrumque prosiateor vobis, Florentini, & judicium animi mei, atque sente tiam in haci quaestione adlaturum, & omnia aperte, dilucide, bcmaque tam fide acturum. Atque utinam, quemadmodum ego, inimo maxime aperto. & simplici, & bono sum ea di-
65쪽
ctum, quae dicam, sic sperare possem, parem mihi omnes,qui
me audituri sunt, voluntatem benevolentiamque praestituros. Nunc vereor, ne quis jam mihi subcensere, ac propemodum irasci coeperit, & ne jam nunc apud se destinet, eumdem aniamum reliquae deinceps.omni orationi adhibere. Putabit eis iam, me hoc sumsisse, ut contra Etruscam linguam disputem, eamque ex eo dignitatis gradu, in quo, sua & multorum s ne sapientissimorum hominum opinione sita est, hac mea conistentione detraham. Quod non ita est, mihi credite, Florentini, &, si quis aliter putat, is & me minime novit, &remiplam parum adtendit. Nam neque ego tam sum furiosus atque amens, ut, si maxime sentircm, Etruscam linguam omnibus de dignitate concedere,tamen velim, in hac urbe,quod semper omnium bonarum artium, praesertim vcro Hegantissimi sermonis, domicilium est habitum, apud Florentinos homines, qui suae linguae semper primas derularunt, homo p rcgrinus atque advena hanc invidiae plenam, atque offensionis controversiam comovere, &, non modo nulla utilitare
proposita, sed magno etiam meae famae atque existimationis periculo esse tam impudens : neque rursum id, quod de ii gula me esse dicturum proposui, est ejusmodi, ut, i 'vel omniabus aperiissimeque probaro ; quidquam propterea de Etruωscae linguae gloria ac laude detrahatur. Nam, ut omnes se tinones vi sua sint atque ipsa natura pares, illud tamen relinquitur. ut alter alteri extrinsecus adjectis, atquc adtributis dotibus praestare possidet quemadmodum, si queam quod tasse queam metallorum omne genus par cile sua ipsorum dignitate demonstrarem, nequaquam illud effecero, ut non aurum tamen prae reliquis opinione, atque adprobatione hominum maxime comendetur nec, si non inest in ipsis linguis gravitas, si non suavitas, si non splendor, idcirco, qui iis uti velit, non potest non graviter, non suaviter,non splendide diacere... Hoc totum cisiusmodi sit, planius est iam atque en stieatius explicandum. ' Ego
66쪽
Ego enim sic existimor quemadmodum homo, si, ut homo est, consideretur, homini nequaquam praestat; quod Omnes eadem sentiendi atque intelligendi vi, qua sola homines sunt, aequE polleant: ita linguas, si per se ipsae spectentur,
modo verbis, ut sirora dictum est, ad quisque res signficanis das, animique sensa depromenda cujus unius rei eaus1 prim viunt institutae ') idoneis non careant, in eodem omnes di- Cic.pto staris gradu esse ponendas. Atque idem confiteor, esse ta- Caecina men alias aliis opinione atque existimatione hominum prae- ζα,3 stantiores, noli secus omnino atque ipli homines sua ipsorum citi, nobis tu opinione sunt aliis alii nobiliores. Sed neque linguarum testis passet, praestantiam illam, neque hominum hanc nobilitatem rerum ver is omm- ipsarum inatura facit, sed, quemadmodum dictum est, opinio.
Tolle opinionem; fient continuo omnia paria, neque erit non potest, nino quidquam, cur aut hominem homini, aut linguam lin--ria reperis
guae praestare dicas. Jam, quod ad hominum nobilitatem pe φώ μης.tinet, sic ipsi inter se homines convenerunt, ut, qui inlustribus 9arentibus, avis, majoribus ortus esset, hunc nobilem duiscerent , hunc obscuro loco natis anteferrent, huic plurimum observantiae atque honoris haberent. l Cur ita convenerint, si ex me quaeris, vel nesci e me dicam, vel dici a me hoc tempore non oportere. Nqn enim nunc id agitur, ratiohene id feceritit; quave secerint; sed omnino secerint necne: fecisse autem cene dubium esse non potest. Linguas iterum similiit
hominum opinio ac v6luntas, non natura moderata est: ut eae principes habeahtur, quibus hominum quidam coetus, quas Gentes di Nationes adpellamus, principatum deferre maxime voluerunt. Qua in re tam id esse eos potissimum sequutos possumus animadvertem, uti quae linguae scriptori-biis optimis abundarent, praeferrent eas ferme reliquis. Ita Graeci Atheniensem, Latini Romanam,&, ut temporibus prou 'piora vide mus, Galli Paris nam, Hispani Castellanam, Itali
Florentinam, aut cerac Etruscwν praetulerunt. Nempe, quum, I a viderent
67쪽
viderent ex iis sive Civitatibus, sive Gentibus exstitisse quam plurimos summis ingeniis praeditos, & doctrinis maximis i structos, qui suam quisque linguam studiose ac diligenter excolerent, eaque sive in optimarum artium tractatione, sive in earumdem ratione hominibus tradenda, uterentur; eam esse
omnium praestantissimam judicarunt, in eaque sibi esse maxime elaborandum censuerunt, quam summi illi Viri potissi' mum delegissent, quaque eorum praeclara cogitata, atque omnis doctrina contineretur. Videtis igitur, quod familiarum nobilitati Majores, hoc linguarum dignitati conserre scripto.
res. a o quid conficitur Θ Nempe illud, quod suprap
sui: si consentu hominum eae linguae reliquis praelatae sunt, quibus excellentes scriptores esse usos viderunt, non vi sua atque natura linguas linguis, sed ipsorum hominum opinione ac voluntate praestare: ac propterea, si per se ipsae spectentur, esse omnes inter se pares. Video, Florentini, nec vero dissimulabo, quid dici con. tra hanc conclusionem possiti Consensu quidem hominum ac voluntate factum esse, ut praeserrentur eae linguae, quae meliores, quam aliae, scriptores haberent; sed potuisse scripto res ipsos eam linguam potissimum deligere, quae sibi sive meis hor alia, sive omnium optima videretur, & esset. iSi potuit hoc fieri, si etiam factum est, non positim recusare, quin causa continuo cadam. Verum ego neque factum eta, neque fieri potuisse contendo. Nam quid puta. tisὸ Ciccronem, exempli causa,latinam linguam, Petrarcham Elauscam, bonos item scriptores alios alias earum, quas almiis illustratas, & tamquam nobiles factas, eruditisque hominibus comendatas fatemur, delegisse potissimum atque usurpasse, quod eae reliquis meliores essent; an ideo reliquis eas factas esse meliores, quod ab iis delecta potissimum atque usurpatae snt Equidem hoc alterum verissimum judico: primum ita
lud omnino falsum. Etenim quum se linguarum nobilitatis
68쪽
Principes illi, atque Auctores ad scribendum contulerim linguas eas, quibus usuri scribentes erant, jam tum exstitisse atque adeo in ore vulgi, rudes illas quidem atque impolitas, verumtamen satis insiructas, omnique vocabulorum genere abundantes versatas esse, celebratasque quis nescit Neque enim earum Conditores illi, sed usurpatores fuerunt: neque eo sermone scripserunt, homines nimirum acuti & callidi, qui, squidem eum sibi ipsi suo marte peperissent, a nemine PDuset intelligi. Id modo unum sibi permitti quosdam voluisse video, ut, si quando eas res tractare coepissent, quat nemo ante in eodem sermone adtigisset. certa quaedam vocabula ab iis Sermonibus, quorum erant usu protrita, necessario mutuarentur, aut etiam alia sui ipsorum sermonis propria, leviter
imulata innovarenti : Hactenus, quia facere aliter non poterant, licere: sibi ab usitato sermone recedere existimarunt. At vero ubi haec suma necessitas aberat, usque co usitatarum V
qum tenaces, latini praesertim, erant, ut, si quando usitatam quidem, sed minus vulgo frequentatam usurparent, veniam quodammodo praefarentur, illis aut illarum similibus utentes tormulis: ιθ sie enim jam loquunι- : si hoe verbo uti ροέμ-mus, Uri Atque etiam si novum aliquod quod sortasse erat non noνum, sed tamen ipsis, ut saepe adcidit, inauditum) ab aliquo induci verbum audissent, vitiosum ducerent, gravi thrque reprehenderent: quod, ut alia omittam eliempla,quae
multa sunt, in Νί Antonio, qui piissimum nove dixerat, tace ronem secisse scimus. Quod si aliqui non ita religiosi aut
in novis inducendis, aut in vetustis vocibus innovandis su Philin. runt qucles Poetarum nonnulli, in primisque Dantes Alighe, rius inter Italos suisse existimatuo id neque tam saepefecerunt, ut vocum sive novarum, sive innovatarum ratio magnopere fit habenda , neque non necessitate ipsi etiam aliqua, sive rhythmi, sive memetri, sive convenientiae inter R. stllabarum extremarum consonantiae coacti fecerunt: di certe non tam
69쪽
illis laus tribuitur, quod id secerint,quam venia, quod neces sario secerint, quam venia, quod necessario secerint, datur. Eo igitur sermone, qui esset in ore vulgi, scriptores optimos esse usos intelligimus. At multum tamen inter scriptorum& vulgi sermonem intereste constat. Multum Imo vero plurimum. Atque adeo hoc ipsum satis signi est, quidquid, praeter significandi vim, habent bonitatis linguae, adscitum id .esse, non insitum, ab scriptoribus habere, non a naturar uti roinde, si vulgi sermo a bonis scriptoribus usurpatus fit m ior, confitendum sit, non ideo bonos scriptores alios alias linguas delegisse atque usurpasse, quod eae reliquis meliores essent, sed ideo factas eas esse reliquis meliores, quod sint a bonis scriptoribus delectar, atque usurpatae. Quid mihi tu igitur gravitatem, quid splendorem, quid suavitatem, quid admirandam tuae linguae pulchritudinem praedicas Cur illam tantopere amplexaris, & tamquam taliolam deoscularis tuam Θ Quid te mihi molestum ofkrs . Quid meas obtundis aures Quid te jactas magnificeque cin
cumspicis ξ Quid peregrinos insectaris Quid inrides Quid
Barbaros vocas Θ Nemo est barbarus lingua, sed mo ibuti Nulla non lingua gravis, nulla non splendida, nulla non suaa vis, nulla non pulchra est, si quis eam modo probe calluerityeaque uti vel loquendo, vel scribendo scienter possit. QItaque, si quemvis despectissimum sermonem homo poliundes
orationis non ignarus adsumserit, eumque artificio quodam extrinsecus adhibito, quo & minus plebejas voces deligat,&' quas delegerit, apta inter se compositione conlocet; praeserat tim vero rebus amplis, magnificis,gravibus, non minutis, non humilibus, non meptisi adjungat; modo propriis, modo translatis utatur; denique omnia, quibus excultae jam lingua maxime commendantur, in sua illa excolenda conquirati siquis, inquam, talis artisex despectissimum quemvis se cinem, ita, uti diutum est, excoluerit, ac perpolitat , hunc neia: cesse
70쪽
cesse est, & gravem, & splendiduin, & suavem, & pulchrum haberi. Quod quidem ipsum licet etiam e contrario inteuligamus. Nam, si excultum jam atque ab aliis perpolitum
sermonem quemvis rudis homo atque hujuscemodi artificii ignarus usurpet, levem, abjectam, invenustam, ingratamque hujus orationem serre quis potest Θ ut omnino bonos, qui putantur, sermones malorum scriptorum non minus adipe nemur, quam malos bonorum expetamus. Atque hoc quiadem in genere scio Megiolanensi sermone, quo multa Caro. lus Maria Magius elegantissime scripsit, & me & alios vehe menter esse solitos delectari. Neque tamen admodum et ganter loqui Mediolanenses existimantur. Quis sermo m gis, quam Ligurum, nostris quidem auribus inconditus, a que absonus habetur Eum tamen Antonius Folieta vario scriptorum genere mirifice eκornavit. Cavallus vero ex ea dem gente, homo ingenii selicissimi, atque ad omnia, quod de Catone dictum adcepimus, versatilis, ad eam pulchritudinem ac venustatem patriam linguam suis scriptis evexit, ut illa fidenter dicam possit tali scriptore freta, cum quavis ex elegantissimis de dignitate certare. Quid ρ si pari i genio ac facultaw homines eamdem novorum & multipliacium scriptorum genere tractandam; excolendamque sitscia perent Θ N6nne necesse esset, eam brevi tempore in pretio, atque in existimatione, addo etiam in usu esse Θ Nam qua ulla ratione alia, aut G ca, aut Latina, aut Etrusca in hanc gloriam, in qua nunc sunt, celebritatemque venerunt Θ Sed &illa, de pleraeque Italicae, mise , atquc infelices, nimirum j cent ι carem luce ς neglectu hominum, atque fastidiis obsolescunt. Non eas alieni expetunt, quod suis contenti sunt raon sui adjuvant; vel quia desperant, se quidquam pros cturos, vel quia utilius putant, magisque e re litterarum pu-iblica, & privata sua fore, si quas stequentari, celebratique a plerisque sapientibus viris vident, qM quoque ipsi colant. . , Atque