Philosophia peripatetico-scholastica ex fontibus Aristotelis et S. Thomae Aquinatis expressa et ad adolescentium institutionem accommodata

421쪽

sub rdine causae superioris, sed n0n vicissim sicut 0rd familiae ut cum quinale loquamur, continetur sub ordine civi latis, et ordo civitatis sub ordine regni, sed n0n vicissim, ideoque paterfamilias est sub recl0re civitatis, et hic sub rege. uam ad rem, si i do specla lur, pr tu depende a Deo, c0ntra hunc ordinem Deus non p0les sa cere quicquam debere quippe sacere c0ntra suam praescientiam, aut V0luntalem, ut 0nitalem, quod est dictu absurdum. 0u0d si ordo dependet a causis particularibus planum est, Deum p0sse c0ntra ipsum aliquid estistere, cum latis ritu De si subiectus et ab ps ita procedat per liberum dispositionem suae voluntatis, ut constituere p0luisset alium rerum i dinem. uare c0ntra hunc I dinem agere p0lesl, pr0ul ei placitum uerili 0 producendi esseclus causarum Se cundarum sine ipsis, vel aliquid metend0, ad quod causae secundae perlingere neque uni l). 0 ita aperium exploriatumque est, ut ipse incredulus J0annes ac Rousseau sisti mare non dubitaverit, impium lare, si n0n esse absurdum, velle seri quaestionem hanc ultro ci-li 0que agitare, et eum qui nega live ipsam s0l Verei, non essu puniendum, sed potius cum dementibus claudendum 2).C0ncludendum laque est; rdinem universalem a De semel c0nstitulum minime p0sse immulari, cum Deus omnia disposueri per praescientiam persectissimam eiusque Voluntas immutabilis sit. Hoc autem minime impedii, qui minus ris alicuius causae particularis ad suum os eclum a Deo mutetur, si Deus ab aetern ei ex sua pro Videntia libere disp0suerit, flare immulandum, ut creaturae alii nates, quae sunt linis pr0ximus celerarum rerum, melius c0n Venientiusque ordinentur ad Ipsum iamquam ad finem ultimum universorum. uare aliud est, ordinem agentium naturalium a Deo praevisum et c0nsit lulum non p0sse mulari, qu0d si Verissimum ei aliud est, non p0luisse a Deo prius videri se ita disponi ui quandoque ad divinam virtutem ludulentius tale laciendam Deus ali lilii elliceret. Vel 0n adhibitis causis seu undis vel qu0d a causis secundis ieri repugnaret, Vel denique pluralem operationem causarum secundarum impediret, qu0d ultimum saepissime videmus ab ipsis causis secundis praestari. cum mutuo in agendo se impediant. Unde nihil Deus iacere potest. quod sub ordine suae providentiae non cadat: sed optime pol si cadere sub ordine suae tiro videntiae, ut alis luit stilicia contra ordino in naturaliter rebus inditum seu unius rei ad aliam. Haec distincti a neglecta et posthabita in causa sui l. luam ut rem aliqui in divers0s cuncesserint errores, tuos sic notatur a S rhoma:

424쪽

Quidam min0bilitatem divini ordinis ad res ipsas, quae rilini subduntur, extendere conati sunt dicentes qu0d omnia necesSe est esse, sicuti sunt in lanium qu0d quidam dixerunt, quod Deus non p0lestalia sacere, quam quae facit Ouidam aulem e converso mulabilitatem rerum, quae divinae providentiae subiiciuntur in mulabilitatem divinae providentiae transtulerunt, de Deo carnaliter sentientes, quod Deus adm0dum carnalis h0 minis si in sua v0luntate mutabilis. . . Alii veri,c0nlingentiam divinae providentiae subtraxerunta, l).Arg. 2. μ' Si Deus n0n 0sset aliquid facere c0nlr c immunem et 80litum naturae cursum, Vel perando sine causis secundis e0sdem esseclus qu0s ipsis mediantibus peratur et e0dem ordine, Vel pr0ducendo alios esseclus e alio rdine hoc exinde oriretur vel quod rebus Deus n0n suisset essendi causa vel qu0d licet res per intellectum pr0duxisset, nihilominus de illis n0n rupi iam, sed c0mmunem c0gni li0nem haberet, qualenus uinibus est causa essendi Vel demum quod res condidisse necessi late naturae iam ver nihil ex tribus sustineri p0les sine absurdilale. Ergo Deus p0les arbitratu suo agere contra

Ars evol. Pr0p0sili mai0 ex eo liquet, quod unum ex tribus c0mmem0ralis assumitur ab illis, qui c0ntendunt ordinarium naturae cursum ita esse necessarium, ut a De haudquaquam Variari possit. Neque minus manifesta eri propositi min0r 0nsideranti, et res omnes esse creatas a Deo, et Deum habere de uinibus pr0priam c0gni li0nem, et demum cuncta essecisse non necessitate naturae, sed per intellectum et v 0luuialem Iure et g sic concludi S. Th0mas emistribus habilis scilicet qu0d Deus sit rebus naturalibus causa essendi, et qu0d pr0priam c0gnilionem e pr0 videntiam habeat de un0qu0que et qu0d 0n agat necessitale naturae, sequitur qu0d 0les praeter cursum naturae aliquid agere in particularibus essectibus, Vel quantum ad esse in quantum aliquam n0vam serinam inducit rebus naturalibus, quam natura inducere non potest, sicut 0rmam gloriae aut huic materiae, sicui visum in caeco Vel quantum ad perali0nem, in quantum relinet perationes rerum naturalium, ne agant qu0d alae Sunt agere, sicut quod ignis n0n 0mburat a 2). gonfir Ad eamdem veritalem evincendam asserri p0ssunt milia illa argumenta, quae dem0nstrant, Deum cauSam primam, agentemper intellectum, et a qua uini participant causandi Virtutem, p0sse per se nullis adhibilis causis secundis illos e0sdem esseclus causare,

qu0s mediantibus particularibus causis pr0ducit 3).

t Contra gent. lib. III, cap. XCVIlI. 2 00. D. De Pot. . . a. 1. 3 Cf. S. Tuou. Contra gent. lib. II l, cap. XCIX.

425쪽

SOLVUNTUR DIFFICULTATES. 0ppon. ' Deus n0n 0les agere c0ntra naturaui. Atqui si aliquid emicere praeter i dinem rebus inditum, ageret 0nlr naturam. Erg Deus nihil ilicere siles praeter ordinem rebus inditum.

Resp. Dist. mui. Deus n0n 0les agere c0ntra naturam uni Vel salem, Cono. Deus n0n 0les ager c intra naturam particularem, Reg. Contradisi. min. Agere contra naturam universalem, eq. Ageret contra naturam particularem, Cone et est con S. Explico. Natura universalis dicitur secundum ordinem causae universalis ad omnia inseri 0ra agentia, et e conitari natura particularis dicitur secundum ordinem causae particularis ad particularem esseclum. P0rr si Deus sacere c0nlra naturam universalem. 100 eSSe contra r-dinem l0lius creaturae ad ipsum, qu0d evidenter a De estici ne luit. Verum si Deus aliquid agi c0ntra naturam particularem 40 es contra 0rdinem unius creaturae ad aliam, qui oris particularis cum si subiectus ordini universali, potes a De immulari propter ordinem uni Vel Salem, nempe pr0pler i dinem Dei, causae universalissimae ad cunctas res creatas. Sic qu0d erit c0ntra naturam particularem non erit simpliciter c0ntra naturam quippe quod erit secundum naturam universalissimam, secundum quam milia ordinantur in Deum. Celerum contra naturas particulares etiam res naturales agunt, uti palei in uini corrupli0ne causal a c0ntrariis agentibus. D00lrina a n0bis exp0sila sic illustratur a S. Th0ma: ε Contra naturam particularem et Deus facilis etiam res naturales: plod enim ignis c0rrumpatur, c0ntra naturam particularem huius ignis est unde Phil0s0phus dicit, qu0d 0rrupli 0, et senium, et desectus innis contra naturam est. Contra naturam ero universalem nulla res naturalis agit dicitur enim natura particularis secundum ordinem particularis causae ad particularem ellectum natura Ver universalis secundum 0rdinem primi agentis in natura flu0d est caelum ad omnia insidii iura agentia. Cum autem nullum inseri rum c0rporum agat nisi per vir lutem caelestis c0rp0ris, imp0ssibile est, lu0d alis illud corpus naturale agat 0nlra naturam uni Versalem . . . Sicut ergo lier virtutem caeli p0les aliquid fieri ulra naturam particularem, nec lamen hoc est contra naturam simpliciter, si uia h00 est secundum naturam universalem; ita virtute Dei p0les alis luid lieri conlia natu tali liniversalem.

qua 1 si ex virtute caeli; non lamen erit contra naturam illi plicit 'i'. quia eri secundum naturam universalissimam fluae consid ratur ex

ordine Dei ad omnes creaturas. Et ex hoc intellectu Augustitius dicit. tu id Deus nihil contra alii iam facit. Unde subiungit ut si uia hoc est unicuique natura piud Deus laci s l).

426쪽

0ppon. 2. Sicut 0rdi iti stiliae es a De0, sic et ris naturae. Atqui Deus n0n 0lest aliquid assere praeter i dinem iustitiae. Ergo nec potest aliquid esticere c0ntra ordinem naturae. Resp. Dixi mai. Id est ordo iustitiae et rit naturae c0n00rdant in eo, qu0d ml, procedunt a De0, auctore lum ordinis ut 0ralis, tum ordinis physici, Cone. 0ncordant in eo qu0d 00dem in id ordinant res utrique ordini subiectas, Reg. Const. min. et est cons. Explico. Siqui quaelibet causa partistularis es a De0, sic e quilibet 0rdo, cum ritu moreseat ex habitudine causae ad suum esseclum. Sed inter i dinem iustiliae et 0rdinem naturae40 disseri, qu0d iustitia principaliter c0nsistit in debilo ordine creaturae ali0ualis ad Deum hine Deus nihil potest agere contra ordinem iustitiae ex ad Vers cursus naturae est secundum risinem unius creaturae ad aliam; et contra hunc ordinem Deus agere p0lesl l . 0ppon. 3. Ord causae naturalis ad suum proprium effectum est illi essentialis. Atqui Deus n0n 0les auferre a rebus, qu0d est ipsis essentiale. Ergo Deus n0n 0test impedire, qu0 minus causa naturalis pr0ducat pr0prium esseclum, ide0que non p0lest mulare ordinem naturalem vigentem in rebus. Resp. Dis l. mai. ordo causae ad suum esseclum est illi essentialis qualenus est essentiale causae naturali ordinari ad pr0prium esseclum per Virtutem agendi, Cone. ualenus es essentiale causae naturali ordinari per ipsum actum agendi seu per pr0duelionem determinali esseclus, Reg. Cone. min. et est. 9nS. Explico cum quaelibet subflautia naturalis necessari debeat esse ac liva c0nsequenter debet necessari 0rnari virtute agendi, per quam ordinatur ad determinatum esseclum. Verum cum eius acti debeat recipi in subieci a se distinclo ad 00 ut esseclus exsurgat p0sila Virtute agendi in causa, p0lest essessius impediri propter c0ntrariam disp0sili0nem alieniis, qu0d non est id0neum ad illam serviam recipiendam nihil0 minus ord causae ad suum esseclum naturalem in- leger remane et imm0bilis. Ignis quippe semper ordinem dicit adc0mburendum, sive combura sive non c0mburat aliquod subiectum, qu0d 0les esse Vel abesse esse acc0mm0dalum ad illam serinam recipiendam Vel secus. uare S. Th0mas merit sic prop0silae dissi-cullati audis edurrit e Licet Deus faciat aliquem esseclum praeteracli 0nem causae naturalis, ii in lamen l0llit ordinem causae ad suum esseelum unde et in igne fornacis remanebat 0rd ad comburendum, licet 0n 0mburere ires pueros in camino h 2 . 0ppon. 4. Perseeli et b0num universi est b0num ordinis, ad quem perlinet cursus rerum naturalium. Atqui Deus n0n 0les agere

427쪽

c0ntra cursum rerum naturalium.

Resp. Dist. mui. Per inelio universi es b0num ordinis universalis, 'ne sis b0num ordinis particularis Reg. Contradisi. min. Deus n0n potes agere c0nlra 0num particulare universi Reg. 0n pol est agere

contra b0num commune, Cone et Reg. cons. Deus enim agend0 0ntraordinarium rerum cursum, n0n aufert universalem ordinem, qui intercedi inter ipsum ei res ab ipso conditas; sed solum rem0Vel r-dinem cuiusdam causae particularis ad suum esseclum, in qu minime c0nsistit persecli universi, cum saepissime ipsa agentia naturalia hunc 0rdinem particularem praepediant, quin perseeli universi aliquid detrimenti patiatur.

0ppon. .' Ouae sunt contra ordinarium naturae cursum, uni

les agere contra c0nsuetum naturae cursum.

Res p. Dist. mai. Quae sunt c0uli a naturam, sunt imp0ssibilia simpliciter, eg Sunt imp0ssibilia se undum q/ιid Con . Contradisi. min. Deus ii in p0les facere imp0ssibile secundum qu id impossibili talem claudit, 'ne Deus ii in p0les sacere imp0ssibile secundum quod impossibilitatem n0n claudii. Reg. et Reg. DRS. En qu im0d0 S. Th imas illi cultatem en0dal u leui Deus n0np0lest facere, qu0d assii mali 0 et negatio in simul vera ita n in p0les sacere, ea quae sunt inpossibilia in natura, in quantum praedictum imp0ssibile in se claudunt. Sicut pale quod mortuum vi vilicare, claudit in se c0ntradicli 0nem, si p0natur a principio intrinseco naturaliter mortuus ad vilam redire: nam de ratione mortui est quod si privatus principii vitae unde Deus hoc non facili sed qu0d mortuus ab exieri0ri principio vitam iterato ac luitari quod contradictionem n0n includit et eadem ratio est de aliis fluae sunt impossibilia naturae, quae sacere p0les s l . 0ppon. .' illa ad tuae non est polentia passiva et receptiva in natura, fieri ne lueunt in ipsa his pli ad ea quae sunt eontra naturalem rerum cursum, non est polentia in natura. Ergo.

Res p. Dist. Diui illa ad quae non est pulentia passiva in natura. fieri ne sueunt ab agente naturali. Con . Fieri ne spi uini ab ag 'nio Super naturali, Reg. Contrudis t. iii. Ad ea tuae sunt contra naturae cursum, n0n est polentia per ordinem ad causam supernaturalem. Reg. Non est pulentia per ordinem ad causas naturales, Explico. Ut listi uelio rite intelligatur placet alserre ipsa verba S. Thomae quae sic habent et uanti alii tua Virtus elixa est altior. lauto eamdem se in lini si perducere in altiorem ossi, tum et inde si tu id res alis pia est in puleiilia ad diu usa se ululis in habitudinem ad

428쪽

divers0s agentes. Unde nihil pr0hibet, quin natura creata sit in pu lenita ad aliqua sienda per divinam p0lentiam, quae inferior p0lentia sacere n0n 0lest et ista vocalm P0tentia bedientiae, secim dum quod

0ppon. . cursus naturae c0nstitutus sui ab ipsa sapientia et voluntate divina iam vero Deus n0n 0les aliquid facere c0ntra idqu0d est c0nstitulum a sua sapientia el x0luntate. Erg0. Resp. Dist. mai. Ord naturae c0nslitulus sui ab ipsa sapientia divina, quae prae0rdinavit in Sua aeterna voluntate quand0que se aliter, pr0pler causam aliquam, peraturam esse, 'ne Sine hac prae0rdinatione Reg. Contradisi. min. et est. OnS. Explico Ord mundanus seu cursus naturae sane sui a De ab aeterno prae0rdinatus il lamen, ut Dei voluntas ab aeterii simul determinavit aliquid miciendum esse praeter ordinem rebus inditum

pro pleri0num creaturae ali 0nalis, quae Sic melius cognosceret polentiam divinam. Hoc autem neque est agere contra suam V 0luntatem, neque V 0luntatem mutare; nam tum ordinarius naturae Ursus, tum

esseclus ille praeter cursum naturae a De causalus dependet ab e0dem clu 0lentissimae et immulabilis volu latis Dei. Haec d0ctrina, quae et maxime quaesii0nem illustral et plurimas dissicultatus radicitus evellit, si dilucide pr0ponilur ad Aquinale n0stro C Si quis dical, qu id cum ordinem istum rebus Deus indiderii, n0n potest esse absque mulali 0ne ipsius e praeter i dinem ab ips0 institulum peretur in rebus, esseclus absque pr0priis causis pr0ducend0 ex ipsa rerum natura refelli potest. Ord enim indilus rebus a D00 vel secundum id si qu0d in rebus frequenter accidere s0lel, non autem ubique, Vel secundum id qu0d est semper. Multae enim naturalium causarum esseclus su0s producunt e idem modo ut frequenler, non aulem ut semper; nam quand0que, licet ut in pauci 0ribus aliter aceidit vel propter desectum Virtutis agentis, Vel pr0pler materiae in disp0sili 0nem, et pr0pter aliquod mi lius agens, sicut cum natura in h0mine generat digilum exlum. 0n autem pr0 plei h icdescit aut mulatur pr0 videntia ordo nam et hoc ipsum qu0d alurali 0rd institulus secundum ea quae uni frequenter quand0que deficiat, providentia subes divinae. Si ergo per aliquam Virlulem creatam fieri p0les ut 0rd naturalis muletur ab e0. qu0d est requenter ad id quod est raro absque mulali 0ne providentiae divinae; muli magis divina virlus quandoque aliquid sacere potest sine suae providentiae praeiudici praeler i dinem rebus naturalibus inditum a De0. 00 enim ipsum ad suae virtutis manissestationem facit interdum null0 enim m0d melius manifestari silest, qu0dQ0la natura divinae volunt ali subiecta est, quam ex h00 qu0d quand0que ipse

429쪽

praeter naturae rdinem aliquid operatur. Ex 0 enim 3pparet, qu0dord rerum pr0cessi ab e0, et non per necessitalem natura 2, Sed per

p0les facere aliquid contra naturae cursum. Resp. Dist. nai. Ilura es causa rdinali 0nis in uinibus rebus, quae ad naturam perlinent, 'ne Est causa ordinationis in omnibus creaturis simpliciter, Neg. Cono. min. et Reg. cons. Siquidem Phil080phus l0quitur de rdine, qui vige in natura visibili et rite affirmat naturam esse causam ordinali 0nis in omnibus rebus id est Deum impressisse rebus naturalibus principium aliqu0d intrinsecum, per qu0d quaelibe res c0ulendit ad finem sibi constitulum ab Auct 0re naturae. Verum res visibiles pr0xime ordinantur ad 0num creaturae ali 0-nalis e sic Deus in b0num hominis quand0que mula ordinem gen-lium particularium visibilium, ut haec mulati h0minem iuvel ad suum finem SSequendum. oppon. s.' uae sunt c0uli a principia ali 0uis creatae a De fieri nullatenus p0ssunt, e qu0d sunt imp0ssibilia. Atqui etiam quae sunt c0ntra principia naturae a Deo conditae sun imp0ssibilia. Ergo Deus

suu sieri a D00, quia sunt simpliciter imp0ssibilia Cone. Oui suntieeundum quid, seu huic vel illi imp0ssibilia, Reg. Contradisi. min. 0uae sunt c0ntra principia naturae sunt simpliciter imp0ssibilia. Reg.

Quae sunt c0ntra principia naturae sunt imp0ssibilia secundum quid nempe huic vel illi causae, 'no e Reg. conS. 0ppon. 0.' Conveniens es ut cursus naturae servetur. Atqui Deus n0n siles agere, nisi id quod est c0nveniens. Ergo Deus n0np0les mulare cursum naturae. Res p. Dist. Diui nveniens es ut cursus naturae et Vetur secundum spl id est a divina providentia ordinatus Cou . Inde pendenter ab ruinatione divitia providentiae, Reg. Con . min. e X 9. O S. Nam lice conveniens si ui uisus naturae servetur nihil ontinus cum talis ordo fuerit a D00 constitulus cuius voluntati subii itur huius modi uisus servari debet secundum qu id est a divina providentia constitulus undi si ordo divina tiro videntia res pii rit ut aliquid di

Versimi de agatur, huc n0n eri in culmeniens sed con elli illissimum,

quia a Dei, sic praeordinatus sui cursus naturae. 0ppon. l. Duod es impossibile per se est magis inpossibile quam illud qu0d est impossibile per accidens. litui Deus non potest sacere id, qu id est impossibile per accidens; sicut 0n luisse plod

430쪽

suit. Ergo n0n 0les sacere qu0d es c0ntra naturae cursum, qu0des imp0ssibile per Se sicut caecum Videre.

Resp. Dist. vi. uod est per Se imp08sibile est magis imp0ssibile quam illud qu0d si imp0ssibile per accidens, si impossibile per accidens reducitur ad imp0ssibile secundum quid Cono. Si imp0ssibile per accidens reducitur ad imp0ssibile simpliciter, Reg. Contra dist. min. Deus n0n potest sacere qu0d est imp08sibile per accidens, si imp0ssibile per accidens reducitur ad imp0ssibile secundum quid, G. Si reducitur ad imp0ssibile simpliciter, Cone e Reg. cons. Explico. ali distinclitanis sic pr0p0nilur a S. Thoma: ε Omne per accidens reducitur ad aliquid qu0d est per se unde nihil pr0hibet, aliquid qu0d est per aestidens, ad id qu0d est per se reductum, Sse magis ale. Sicut nix sua albedine disgregat visum magis quam albed parietis e qu0d albed nivis est maior albedine parietis: similiter rem0li cursus S0cralis est imp0ssibilis per h0 qu0d reducitur ad 0 imp0ssibile per se praeteritum n0n suisse, qu0d contradicli0nem implicat unde nihil prohibet 00 esse magis imp0ssibile, quam id qu0d est imp0ssibile alicui, quamvis n0n si imp0ssibile per aestidens s l)

oppon. 2. Ord universi est b0num maius, quam b0num alicuius h0minis particularis vel alicuius gentis. Atqui Deus n0n 0lest 0rdinare maius b0num ad minus b0num. Erg Deus non p0les mulare cursum naturae in b0num h0 minis Resp. Dist. mai. ordo c0mmunis l0lius universi est maius bonum, quam b0num alicuius hominis, Cono Ordo unius agentis particularis ad aliam rem particularem, est maius b0num quam b0numh0 minis, Reg. Cono. min. e Reg. cons. Siquidem quando Deus agit aliquid c0nira cursum naturae, 0n 0llitur l0lus rit universi, sed cursus qui est ex ordine unius particularis rei ad aliam. 0ppon. 3. 4 0lus naturae cursus procedi a sapientia divina sicut artifidiata ab arte humana natura quippe est rati artis divinae indita rebus, quae tendunt ad proprios fines. Atqui artifex n0n lacii aliquid c0ntra artem suam, nisi per err0rem. Ergo Deus nihil facilc0ntra ordinarium naturae cursum.

ReSp. Dist. vi. a iura rerum procedi ab arte divina, ita lamen ut illa ars n0n explice l0lam suam virtutem in rerum pr0ducti0ne, ne ita ut ars divina exhauriatur a rebus naturalibus secundum artem pr0ductis, Reg. Cono. min. et Reg. 0nS. Explico. Res naturales, uti post S. Augustinum saepe explicat Aquinas, reseruntur ad Deum, sicut artificiat ad artem. Verum, cum divina sapientia si infinitae persecti0nis, n0n exhauritur in rerum pri ducli 0ne, ide0que Deus secundum artem suam 40les ali 0 0d0