장음표시 사용
241쪽
pretio , venderet; Hoc autem non iusticit, ut venditio sit omnino nul-Ia , quia dolus incidens , ex communi Doctorum sententia, contra.
ctum non irritat; Et de hoc dolo , intelligenda sunt verba illa legis ἱ earere dolo Emptorem, ut ex em pio , teneri non possis; Si enim Emptor, de dolo incidenti participasset , o lique obligatus fuisset actione ex empto . Secunduε, fuit dolus , dans eausam contractiti; S de hoc do Io , loquitur lex, dum ait;
aul nullam esse Oenditionem,s inhoe isto, Ot venderet, bircumscriptus es; scilicet ab Emptore; Et
hic dolus, eontractum, ipso iure irritat . Cum ergo Titi j dolus, em -ptioni equi causam dederit , em ptio illa , ipso iure fuit irrita . 33 Secundo; Quia, ideo solum pro millio dotis, metu facta , ipso iure,
est nulla; quia in Lr si mulier: g. Fcti: V. de eo, qaod met. ea . di
citur Talem dotis promisi onem sesse nullam . Ideo prorogatio tu rit dictionis, metu facta, ipso iures est nulla: quia text. in L. a. V. de iudic. dicit; eam esse nullam . Ideo societas, si dolo malo, aut fraudan. di causa, contracta G, est ipso iure
irrita; quia in L. 3.f. .j pro δε- eio , cui respmderi non potes; expresic definitur; esse nullius mo menti ἰ Eo enim ipso , quod lex utitur Verbo nullum, semper significat, contractum, ipso iure a nou valere, sed esse a iure reprobatum.
Sed in ae L. 9 eleganter: expres se dicitur; venditionem , cui Emptoris dolus causam dedit, e nullam 9 Ergo, ipso iure, erit irinrita, & non solum irritanda; idemque dicendum est de emptione equi, facta a Cato, inducto a Titio, per dolum; eadem enim prorsiis est
1 Tertio; Quia lex, venditionem in odium deceptoris, & in poenam ipsius deceptionis , ipso iure, iusseirritare potuit, ne Deceptori sua fraus pro desiui, S: ne delictum maneret impunitum ἶ Cum ergo ex verbis legis colligi aliquo modo possit, illam de facto irritasse ; dicendum est , legem de sacto venditionem , ipso iure , irritasse ἰ Ita enim expediebat ad bonum commune , quod est finis Iegis,' Et alias innumeris fraudibus , ac dolis pateret via , quibus, hoc modo , sit ficienter occurritur: Si autem venditio illius serui, ipso iure, suit irrita ; propter eandem rationem . irrita etiam fuit, emptio facta a Caio a
respondetur ; Ad priman a IVerba illius legis, non esse intelli genda , quasi contractus venditionis , ante rescissionem , fuerit validus ; sed in ordine ad reuocandam traditionem, & factum; hoc est, ad cogendum Emptorem ad reddendam rem, quam accepit, recipien do pretium, quod pro ea dedit , coquod contractus, ipso iure, ad eum effectum, esset nullus . Is Ad secundam; negatur consequentia; Argumentum enim ab aequiparatis, valet solum in ijs, quia
242쪽
iure uniuersaliter, & per modum regulae , sunt aequiparata, non vero, si in aliquibus solum ea si bus particularibus sint aequiparata . Dolus autem, ra metus, non aequiparantur an omnibus, & per modum regulae, sed in aliquibus solum casibus a tuis re express s ; ut , in stipulatione ε , quae est contractus stricti iuris N in iuramentis , quae siue me tu , siue dolo praessita, seruanda sunt, quando in aliorum damnum non redundant. 17 Ad tertiam ς respondetur ,' Dolum explicitum apertum, dat
tem causam contractu is reddere νContractum , ipso iure irritum I Et
de hoe dolo loqui I. 9 et Xanter :non vero dolum velatum tantum s& implicitum , de quo loquitur; LIulianus, Ibi enim, adfuit dolus velatus tantum, & implici tui, quatenus Venditor, vendidit rem viti iam scienter, vitium tacendo; in Suo casu , valida est venditio de iure ciuili, sed datur Emptori, non solum actio ad repete dum id, quod non dedisset, si rei vitium cognouisset, sed etiam detrimentum squod ex ea emptione passus est rLex ergo Iutianus ; non est con
28 Ad quartam, & quintam respondetur; Etiam ex hae lege probari
solum, qliod dolus velatus , ac implicitus, qualis reperitur in fure , vel alio , qui rem alienam vendit, non reddit contractum , ipso iure , irritum , quod a nobis non negatur . Immo vendens rem alienam, Proprie nec dolum committit; Neque enim tenetur Venditor, rei
d omini v ttansferre in Empto et in , sed solum rei possessionem vaeuam tradere, reae t. innu i. glos in I. ex
olligitur ex dictis primo δDeceptorem teneri in conscientia, non solum ad restituen- iam rem, per contractum dolosum,
acquisitam, sed etiam ad resarcienda omnia damna decepto , ex e contractu, scuta. Quia de ei piens, per suum dolum , fuit eausa iniusta omnium illorum damnorum; castia autem damnorum iniusta, ad ea resarcienda tenetur .ao Secundo; Dictam Lis eleganterriton sollim, ipso iure, irritare contra ictum venditionis , sed omnes contractus bonae fidei, Quia eadem prorsus est ratio de omnibus. Contractus vero stricti iuris , ex dolo alterius Contrahentis celebratos , non esse, ipso iure , irritos , quia non deest illis consensus substantia Iis, eum dolus non contingat cir ca substantia Iia , ut suppono , sed solum circa causam, quae inducit ad contrahendum ι Nec ius humanu illos irritavit, sicuta irxitauit contractus bonae fidei; Deceptus tamen sillos ad libitum rescindere potest , & Deceptor, in conseientia , tenetur , rem , 'per eum contractum a
qui sitam , restituere , & damna resarcire, quia fuit illorum causa iniusta, & cum, per iniuriam, talem contractum extorserit, tenetur de- P ce-
243쪽
e eptum in integrum restituere . AI Tertio; Quae hactenus dicta sunt, non valere in cor 'ractu Matrimoniti si quis enim per dolum, aliquam indueat ad contrahendum salso a Lfirmans, se esse nobilem , vel diuitem , validum est Matrimonium , quamuis dolus apertus Eontrahentis, illi causam dederit . Quia alij contractus bonae fidei , sunt irriti solum ex dispositione iuris Ciuilis, Nullum autem extat ius postiuum, quod Matrimonium dolo contractum irrita uerit, nisi quando dolus est circa conditionem seruilem sinam ius ciuile,comprehendere non potest Matrimonium fidelium, cum sit Sacramentum , sed solum Summus Pontifex , ut sese probat. Saneb. lib. 7. matrimis d. 3. n. q.
a et Quarto; Neque valere in Prons sone Religiosa , ex eodem dolo, emissa ; quia nullum ius positiuum illam irritavit. Lex enim ; ct et ganter:cum sit ciuilis,extendere is non potest ad professionem religiosam, qua est materia Ecclesiasti ea, ideoque ad solum Pontificem spe.
ctae, se ut Matrimonium . Imo , quamuis Lex Ciuilis eam irritare posset, de facto tamen non irritauit; quia de illa mentionem non .saeit . Professita autem , se ut &Matrimonium, specialem menti
nem requirunt, ut irritentur, eum
snt contractus quali fleati, ideoque speciali nota digni: Et Lex, ct eleganter i odiosa sit, eo quod exo bitet a iure natura; Sicut enim dispensatio cum illegitimo ad obtinenda beneficia, non comprehendit beneficium curatum , quia hoc, est beneficium qualificatum , ideoque speciali nota dignum ;& dispensatio est odiosa , cum exorbitet a tum Te communi: C. . R. F. ille Dero . defl=s Presb. in 6. Ita, propter eandem rationem, Lex, ct eleganter ς
Matrimonium , ac Prose ilionem non comprehendet.
a 3 Quinto; Do Ium apertum alterius Contia hentis, dantem causam coni ractu i, ipso iure , eontractum irritare , solum quando Deceptus , est in uincibiliter deceptus , ita Vt
prudentissimus quisque falli posset;
secus vero, si deceptio non fit prudens, sed vincibalis, ac crassa. Tum qitia iura vigilantibus subueniunt.
L. pupillus aq. 1nsn. q. de his quae in fraudem . Tum quia metus, vecontractum rescindere valeat, debet e fie talis , ut cadat in constan-.tem virum . L. interpositas I 3. C.
de transact. Ergo etiam dolus debet esse prudens , non fatuus , vincibilis , ac grassus ..Sane, libi 3.
244쪽
em error, ortus ex dolo Ter j, operationem, inreciuili, reddat inualidam .
t ITIV S, quia persuadere volebat Cato, ut magnam
frumenti copiam Sempronio venderet pretio curren
a ti, quod erat vile; instio Sempronio, illi asseruit. se a
Principe audivisse, aliquot tritici Naues breui superuenturam, ideoque tritici pretium esse notabiliter minuendum . Hoc autem dolo, Caius inductus est, ut centum tritici modios pertio currenti Sempronio venderet. Secuta tamen venditione, contrarium accidit Nam tritici valor notabiliter creuie.Caius, errore detecto, triticum iam venditum , dare noluit, sed voluit contractum rescindere: Quaeritur ; Vti um, stando in iure ciuili, potuerit. S UM MARI UM.
3 2uos errar ex dolo Terti, comtractum irritet .s Ruod non irritet. 7 Contractus imperfecti, Ope secti, quid. 8 Ruot modis erraro pessit Con
trahens eirea eausam inductitiam.
9 Uenit o orta ex dolo Te iij, eis Oalida.
ex parte Contrahentium . It Cum sit eontractus perfctus, censetur celebratus absolute.
eum rei vendenda, venationem non Ditiat. uando dolus et ea eatifum inisductivam , trabit errorem.
et ea subctantialia , Contrais aus es nullus. i Si tamen addatur protesatis, est Dalidus, ct quomodo. is DODid inducens , temtur as
i5 Si alius Contrahens, At Ioli eo serus , contractus est nullus. Ir Imo etiam siillum ignoret ignorantia mortaliteν Oincibili.
245쪽
π Rror antecedens, siue e X qu
aliquis mouetur ad operandum, aut contrahendum , oriri potest aliquando ex dolo alterius, cum quo contrahitur, aliquando ex dolo alicuius Tertis, aliquando denique ex mera ipsius Contrahentis deceptione . Quando error oritur ex dolo alterius Contra hem is, Iura in odium ipsus decipient is,con tractum irritant. Ut Ruaest. ced. dictum est. Quaeritur nunc Ian illum irritent etiam , quando error oritur ex dolo Ter iij,& consequenter, an Caius, venditionis contractum rescindere pol erit. 3 Rabio autem dubitandi est. Quineci Uno capite, videtur non Potuis se . Venditio enim sacta a Caios spectato tam iure naturae, quam iure ciuili, fuit omino valida, spe clato quidem iure naturae ς Qui serror , vel dolus non fuit circa substantialia venditionis,sed solum circa causam in dacti uam ad sen-Hendum ; & alias , nulla interuenit iniuria partis . Spectato vero Iure' positivo; Rula nullum extat ius po sitiuum , quod simi l ena contractum irritum reddat , misi quando alter contrahens est doli particeps . Sit autem venditio fuit valida ,rel cindi 'non potuitῖ alias, omnes Contractus rescindi possent, orireturque magna coniusho , ae perturbatio Lindie publica. η becundo; Quia, quando contra OuS , ex alieta ciliem parte , est cor letus, iuxta L. I anus 1
F. de act. empti in prine. non datur Decepto actio ad contractum rescindendum , sed solum ad repe- tendum a Venditore totum id,quod Emptor, detecto errore, non dedisset. Cum ergo Sempronius iam pretium dederit, sicque contractum impleuerit , illum Caius rescindere non potuit . 3 Ex alio velo capite; videtur Potuisse,' Quia venditio , sicut & cae-eeri contractus , semper censentur
celebrati sub tacita eo aditione ; scausa indueens ad pontrahendum, jubmiat ; Si quis enim, ex errore,. Putans saliquam Mulierem esse nobilem, vel diuitem, cum ea contrariat sponsalia de futuro , quae alias non contraxisset; ea , errore dete-cio, dissoluere potest , ut fuse prohat, Sanci . lib. I. mare. d. 6 3. Cumrgo , in venditione , causa indu cens ad vendendum , non fuerit subsistens , poterit Caius ς errore detecto, venditionem rescindere .es Tertio; uitia, cnm deceptio fuerit circa rem magni momenti, De teptus merito non censetur Consentire voluisse; Ergo, in conscientia , ruscindi potuit venditio et Ita
dari genera coirtractuu D ne Tosorum . Quidam enim sunt uia enetialiter omnrno imperfecta , eo quod , QN natura sua , sint via ad alium contractum; ut eis contra-
246쪽
mutua , quae ad alium contractum in futurum celebrandum ordina tur . Alij vero sunt essentialiter, omitino in se, persecti, eo quod sine in se ultimo consuminati, nec sint via ad alium contractum ; ut sunt contractus emptionis, locationis , Matrimonii, &c. 8 Adue riendum est secundo; Tripliciter errare posse Contrahen tem , circa causam inductivam ad contrahendum . Primo , si putet, rem, a se , per contractum , compa . randam , non habere aliquod vi tium, quod re vera habet; ve , si quis ignoranter emat equum infir- . mum. Secundo a si putet, rem ii la aliquam habere virtutem , quare vera non habet, licet nullum habeat vitium; ut, si quis emat gemmam, putans, eam habere vi Iutem ad curandum aliquem morbum , quam verδ non habet. Temtio.denique, si putet, habere alis
quam circunstantiam accidentale , quam non habet; ut, si quis emat frumentum, putans', eius pretium spropter penuriam, esse augendum scum tamen propter supernientem abundantiam, vere sit mi avendum,
n D Casum respondetur; Va-LI. lidam fu i sse tritici venditionem, factam a Cato, non solum iure naturae, sed etiam iure ciuili δideoque illam, errore detecto, rescindere non potuisse . Ita Sancb.
c. I 3. num. I 3. uedina e. t res. quaest. 3 . Scalij communiter. Io Probatur autem ἰ Tum propter rationes superius allatas; Quia error , vel dolus , non fuit circa substantialia contractus ἰ fuit enim solum circa valorem, tritico ab extrinseca copia, vel penuria, proue nientem, qui valor , est rei omisino ex tria Deus, & accidentalis, ut pa tet ex dictis ἰ Et alias, nulla inter it partis iniuria . Tum quia, alias, sequeretur, quod, si quis, ad frumentum, vel vinum , aut aliud quid simile vendendum induceretur,' eo quod falso. putaret , post aliquot dies, superuenturum triti cum, vel vinum in magna abundantia , Sicque ipsius pretium esse minuendum . nulla esset venditio , vel saltem illam pro libito rescindere posset; quod tamen , sine ma ximo absurdo , & maxima Reipublicae perturbatione,concedi non potest.
Ir a D rationes autem dubitandi I A pro parte opposita, facile respondetur ἱ Ad primam ; Contramis essentialiter imperfectos, qua lis est,contractus sponsalium, sem per censeri celebratos sub tacita
conditione, si causa indueens adeontrahendum, sub Nat; Promis
sio enim , cum sit lex quaeilam pri
uata s Vltra promittentis volunta tem non obligat; Intentio autem sac virtualis voluntas promitten
tium, est; si causa, propter quam
247쪽
ad promittendum indaeuntur, se sistat. At steris eontractus perlecti, sub hae taciti tonditione non te lebrantiis , nis qualido lausa induinctiua . est smul etiam materialis, vel 1liqho modo pertinens ad materialem; ut, tum quis a virtute gemines mouetur ad eam emendam;
tune enim,uirtus gelamae , non so ibi, est eausa thuutilua ademere dum , sed pertinet eviam ad materiam emptionis. Cum ergo , in νcati proposito , Causa inductitia ad vel dendum , nullo inodo ad materiam venditionis 'pertineat ssed omnino fit illi extrinseca, contractus non suit ceti bratus, sub co 'ditione quod causa Mbsisteret, sed absolut E ; ide oque suit validus independenter ab eius veritate , nec rescindetreu, , eum finita data fuerit cauta resc4ndendi; Quod enim Titius, causam dc derit ; in ordine ad ehntratium 'rescindendum, ρο-
inde Rit , ae 5 Caiffs , a ' ipso
fuisset deceptus. II Ad secundam, respondetur Er-rσrem, ison fuisse ei rea aliquiδ magni momenti , intrinsecum vendi- idni , inoe eirca hi quid ex 'finis cum . Ηve antem , ad red- tendum eontia Indi nullum, vel H illam re se indendum, non siisticit; 'alioqui daretur occa fio eontrahen tibus, error m fingem di, nex ullus unquam dare ur eontractus firmus ἰ sed de cuiu stunine valore dubitari se in Per pin et .
I Oli igitur eχ dictis primo s
Quando dolus circa causam inductitiam ad contrahendum, fra hit secum errorem ei rea substantialia contractus, ut eum quit ad contrahendum inducitur, putans squod res per contractum acquiten da, aliquam habeat virtutem, quam non habet, vel non habeat aliquod vidium , quod habet; contractum esse nullum , ac res h gendum quoad facti m : quia, se at Veoditor ,
dum rem aliquam veridit, eius qua litatem lignorans , peri Fe est, ac si em unam pro alia venderet, e quod re tum qualita es , in coni 2 stu vendicionis , sint tircunstantiae subflantiales , N ad eius materiam pertineant, non m EEs quam res ipsi s ita, in emptione , dum Emptor , rem althuam em i, putans, habere ati quam pertivi lonem , seu qualitatem eo nullis ratem , quam vere non habet; vel non habem MDetum ei non con naturaqem, te vere habet; nulla est emptio, quia error est eirca s stafitialia id nixactus . Unde deceptus, in conseientia , contractum implere nor tenetur, sed potest res irre. 16 Secundo , Si Venditor, in constra elux eelebrati one, dicat, se no te de vitio rei od avo renera sedemptorem suo per Mo vem illam emere debere , f vvlla , N re vexavi iure ignoreri Tene , contractu neci validum; qaia Emptor, i lania
248쪽
secte voluntarius. Imo, si pretium, tempore contrae iis , spectatis cir νcunstantiis, & rei apparentia , ipsi rei esset aequale Tunc, quamuis postea cist tegetur vitium, quo detectQ, iam pretium fieret excedens, Veditor tamen ad nihil teneretur ἰ quia lEmptor, pretio iusto , rem 1lla Aemit, attentis circunstant ijs , quae tempore contractus aderant, & vitio occulti periculum in se suscepit. Mol. d. disp. 333. Num . t s. 13 Textio; Titium, qui dolo Caium,
ad triticum vendendum induxit, teneri ex iustitia ad omnia datana,quq Caius ex tali venditione , pa sus est, x ad illum restituendum in integrum I Suo enim dolo, sicut fuit eausa iniussa venditionis, ita fuit causa iniusta omnium damno rum, quae ex illa sunt subsecuta a . Causa aute iniusta damni, ad illudite sarciendum tenetur. 16 Quarto ; Si Sempronius, con se ius fisset doli, in eo ea se, posse Caium contractum non implere ssed ab eo recedere;Qiria iam Sem . . pronius censeretur doli particeps; dolum enim manifestare , vel impedire tenebatur; ideoque s no a manifestando , peccasiet contra iustitia, di iniuriam Caio fecisset; sic-que; in conscientia, illu in integrurestituere teneretur, non solum rem per contr4ctum aequi 3m restituendo, sed etiam resarciendo dana , quae Caius e X ea venditione passus esseti fuisset enim omnium illorum damnstrum causa iniusta . 7 Quinto;Idem omnino dicendum esse , etiam fi Sempronius doli conscius non fuisset, sed tamen vincibiliter ignorasset, ignorantia mor taliter vincibili,' teneretur enim si militer non sollim ad dissolutione contractu si sed pilam ad damnorum restitutionem ἰ quia ipsius culpa . secuta fuissent, eo quod Ignoran tia mortaliter vincibilio , non excuset a culpa; cum causet voluntarium saltem in directum . Si tamen ignorantia fuisset vincibilis stlianvenialiter; tunc pxobabile eit, fore, ut ipse neque sub veniali ad re stitutionem teneretur; quia obligatio in materia graui , non potest esse n i si sub peccato graui; obligatio enim pendet ex materiae grauitate posito pricepto naturali, vel positivo; neque ullus unquam dicet, aliquem sub veniali tantum obli gari ad restitutionem centum , vel mille aureorum, nec posse huc peccato liberari, nisi proponat resti
249쪽
sen error , ortus ex mera deceptione ipsius operantis, operationem , iure ciuili , re M inualidam.
i '' ITIV S , salso putans, Gemmam quandam, habero
st. virtutem contra febres acutas, illam emit summo a pietio iusto, eo pretio nunquam empturus, si veri- fatem cognouisset; huius tamen erroris Venditore omnino lascio. Postea vero, experimento comperit, Gemmam, illa virtute non esse praeditam; Quaeritur , Utrum emptio illi . iure ciuili, suerit valida.
a Error, an eontractus, rure naturae , irritos, irritet etiam femster, iure eluiti. i
stuam pote Hatem habeat Respubliea, in ordine ad contra
s De Dcto , aliquos eontractus,
. iure natura , irritos, conua hiat.
6 Emptio, ex sola Emptoris deeeptione , orta, iure eivili soalida. 'I Ius riviis,quandonam det acti nem a eontractum resim dendum .s Et quando concedat actionem rodbibitoriam.
y Rupubliea, supplere potes dest
I i Dum supplet defectum eonfe fur,reddit contractum,etiam
x a Supplet hune defectumsolum , quando error es ρrvaem. I 3 Conualidat eontractum altem quo ad sectus. I Conualidaresolum potes, rnua- fidum , ex defectu consensus.13 Conualidat etiam, quando em νον es solum estneomitam. I 6 mne emaciter probatur, eonna hiare etiam gesa, quando
250쪽
2 Icut error, ortus ex dolo Te o iij, iure ciuili , operationem non irritat, quando error contingit, non circa substantialia , sed solum circa ei reuastantiam aliqua accidentalem έ Ita a fortiori illam non irritabit, similis error, ortus ex mera deceptione ipsius Ope
rantis, cum nullus omnino tunc do
lus interueniat. Difficultas tamen adhuc non leuis est An , stante etiam errore circa substantialia pin quo casu , operatio, ex desectu consensus, iure naturae, est inualida ἰ Ius civile , illam aliquando conuali detr Hine enim facile constabit , quae sit, in Principe , potestas, ac Vo Iunias in ordine ad Reipublicae bonum procurandum , &ad eiusdem perturbationes vitan
iure ciuili, fuisse valida ; Quia non
fuit valida , iure naturae, ex de se ctu consensus , cum error , fuerit circa substantialia ipsius emptio'nis; setheet, circa Gemmae Virturem , ac qualitatem connaturalem squae ad materiam emptionis pertinet, non minus quam ipsa Gemma. Stante . enim hoc errore , dari non Potuit eonsensus, ad emptionis va- orem, iure naturae, ne eessarius . Si autem emptio , iure naturae, sui tinualida ; iure ciuiIi, valida esse non potuit; quia ius civile, supponit ius naturae, in eoque sun datur . Si ergo iure naturae suit inualida ,
fuit etiam inualida, iure civili
cipem, sicut Rempublicam conseruare tenetur , eiusque tranquillitatem , ac pacem a quantum potest , procurare , & perturbati nes vitare , Ita potestatem habere, praestandi quidquid ad hoc , est
necessarium. Hinc est , ut , no a
solum de bonis subditorum , sed etiam de vita disponere possit, quan do hoc ad Reipublicae bonum , est necessarium . Unde, tempore bet Ii, Milites obligare potest , ut mi litent , & certum locum in bello teneant, etiam si, ex hoc , maniis stum vitae periculum eis immineat; di tempore pestis , Medie is praeci pore potest, ut pestilentia laboran tibus , quamuis eum vitae periculo medeantur . Denique de subdit o- Tum bonis , de facto , disponit, in lege praescriptionis, bona unius. in alium transferendo, ad tollendas lites , & alia in conuenientia vitanda. Eodem ergo modo, de ijsdem bonis disponere potest s e tiam in eontractibus , vim illis eribuendo , rerum dominia transse rendi , sicut tribuit praescriptioni.
ciuile , aliquibus contractibus squamuis , iure naturae , inualidis ,
hane vim de facto tribuisse; In lege enim, Iulianus a V. de act. empl.
expresse deffinitur. Venditionem, in qua Venditor, rem vitiosam ignoranter vendit, tacendo vitiumsesse validam. Similiter, eo tractibus, ex errore antecedenti celebratis,