장음표시 사용
71쪽
nidinem de falsitate ἔ Ita enim pia xo esse hic & nune mediam noctem;
xem, quam possideo , esse meam ;- Votum non emisisse &c. Vt tamen de Tio ipso sim incertus ἴ De opinionibus igitur, etia hoc modo probabilibus, intelligeda sunt, quae ctenus diximus , quia de his etiam potest esse quaestio , de de his etiam locuti sunt hactenus Doctores , Ut
eos Iegentibus euidenter constabit; quarunt enim , an, si sint duo horologia , quorum unum , aIiud ne F quadrantem praecedat; possit quis In nocte bacanalium, dum primumsdat signum mediae noctis , adhuc carnes comaedere , probabiliter pu pans , aliud effe verum, licet de hoc sit incertus. Haec autem, est probabilitas moralis , non Logica se de hae loquentes , sere omnes passerunt. posse nos tuto in praxi se qui opinionem probabilem, dummodo sit vere probabilis . Cuius rei alia ratio ulterior esse potest ἰquia formido iudicio opinatiuo an nexa , sicut ab illo non tollit , quia sit iudicium determinatum, pruden' tetr dictans . hoc opus esse licitum; ita no impedit, quia voluntas pmd ter illud sequatur in praxi; regula ea tamen semper immediate ab alio dictamine prudentiae certo , quod ex ipso iudicio probabili, non tam quam ex praemisias sed tamquam ex motiuo , reflexo formatur, di hoc .
solum voluit Saneb. in sum. lib. I. eap. 74 Vigesimo ; Quae dicta sunt de opinione, applieari posse etiam Fi dei humanae; Haec enim ab opinio
net differt solum in hoc, quod opi
nio nititur rationibus , vel a priori,
vel a posteriori; Fides vero , e trinseca Doctorum auctoritate. Au- Elaritas autem , ut sit apta ad redis dendam quaestionem aliquam euindenter probabilem, &consequen-eer prudenti fidei assensu dignam, requirit primo; ut fit Doctorum, iaco genere, insignium s quales cenissentur communiter esse, qui eam impressis voluminibus , ex pro se Gla, accurate , & cum laude, tracta runt, de his enim iudicari prudenter potest; quod materiam illam profundius scrutati sint, ac optime nouerint, ideoque quod in ea nou eam facile fuerint decepti. Secundo, ut Doctores illi non sint singu-nres , sed habeant socios I quamuis ea im unus, aut etiam alter declispi fortasse potuerit; cum tame aplus videaΑ oculi , quam oculus seo ipso , quod tres , vel quatuor saut quinque Doctores in aliqua mariteria insignes, in ea conueniunt a
prudenter iudicari potest , quod
7s Hinc fit primo, ut in materia
Theologica, unius insignis I he Iogi auctoritas, longe maioris ponderis sit, qnam quinquaginta Iuristarum, aut Canon istarum; de his enim , cum materias Theologicas vix a limine talutauerint, dubitari semper merito potest , quod termi nos ipsos confunde utes, saepe, & in
76 Secundo, Vt longe plus valeat auctoritas unius Doctoris classici , qui rem ex professo tractauit, quam quinquaginta aliorum , qui more occudum, sola aliorum auctoritale
72쪽
ducti eam obiter afferunt ; In opinionum enim delectu , non tam ad- tendendus est Doctorum numerus, quam sapientia , ut optime aduertit Paulas. Comitolus lib. s. resp.
mor.quas. II. Negari autem non potest ; quin Theologis reeentia ribus, cum vere Classici sunt, magis deferendum sit quam Antiquis. Sicut enim , in coelo , a recentiorib is Astronomis , nouae veritates detecta sunt , quae Antiquos latue runt; ita a recentioribus Dbctoris :bus,ini Theologi , athsque mate- irus ; Neque hoc mirum rideri de-het; nam, cum Sapientia in itus Ges aurus sit bominibus ἶ sap. 7.n
uae semper ex eo veritates extrahi
possunt. ita Saneben lib. I. in dre.
77 Vigesimo primis ἶ syllogismum
certum a ac euidentem , cuius con
clusio, est dictamen prudentiae, a quo proxime regulatur quicumque opinionem vere probabilem sequbtur ; esse huiusmodi ; Lisitum ess . ponere operationem, quam certὰ probabile es, non esse Diriosam; eo enim ipse eerto digna eis, qua pru- οῦ denter eredatur non esse vitio , di consequenter etiam, qua tamquam non citi a Urudente' po natur. Sed rartu probabile es, hane operationem non esse vitio am , Ut eius motitia sendunt. Ergo lis eti- .es, eam ponere. En sillogismum. Vndequaque certum,ac euidentem.' Ne miretis autem lector , quod illum toties, sub Variis terminis proopoluerim , quia hoc semel perfecte intellecto , difficultates omnes, quae in hae materia fieri possunt, satim evanescunt ἔ ut consideranti faςile
patebit; Est ex eius ignoranti a Dr-
tatae . Huρς. vero sillogismum rein quiri ad prudenter operandum, da cent: S. Thom quolib. 8. art. II.
tr. 8. sec. s. Azor. yar. . lib. p. cap. 2 s. qua H. 22. Cimis ret. lib. r. 'eap. 13. num VI, Sancθ. lib. I. ea. 6. IV.6. eap.3. & alij fere omnes communiter cum prudentia debeat esse notitia certa agendorum. Ι
73쪽
r η VLI in quaedam , nondum certa de morte Ma- Ill riti, alteri nupser t; Post Matrimonium vero du- Ib bitare coepit, an secundo Marito petenti, posset debitum reddere . Cum hoc tamen dubio , petenti reddidit; quaeritur ; Vtrum mortaliter pectaueri SUM M ARIUM .
a Ruid intelligatur nomine con- fientia dubia .
s Uxor debitiam redim eum d bio practica, mortaliter perv
I O Operari eum dubio practico, en
II E eontra prae tum , quos probibet operationem. ia sui eum dubio practito oper tur , saltem indeterminatὰ , vult malum .ia Necessario male operatur. 34 Operari eum dubio depulativo, poten non esse malum .rs Suando non est mamm . I 6 Dubitans de utraque parte, vel minus malam , Uel utramlibet, eligere potess.
I 8 - Conscientia dubιa non es prc- pHὸ conscientia. Is operans eum dubio, committis
pereatum illius peciei, de qua
quo disserast a dubia forma. Iiter.
RATIONES DUBITANDI .a Icue nomine conscientiae erroneae , ac probabilis non intelligitur aliquid, ex parte intellectus immediate pracedens operationem voluntatis, sed error , vel opinio, quatenus ex illis oriri potest actus quidam experimentalis , ac reflexus Pruisentiae, certo & infal Itbiliter
74쪽
liter dictans, operationem illis c fur me mi elle licitam, vel illicitam; honestam , vel inhonestam . It a nomine conseientiae dubiae, intelliinllitur, dubium intellectus , quate. nus ex illo oriri potest similis actus reflexus Prudentiae , dictans , opere rationem ipsi dubio conformem suesse licitam , vel illicitam; hone sta in vel inhonestam ς & quoniam dubium , aliud est practicum, aliud speculatiuum , quaeritur hic de practico, ani e X illo oriri unquδm possit actus prudentiae, dictans, opera. tionem illi conformem , e ste licitam, an vero semper oriatur actus,
ductans esse illicitam. Videtur autem , etiam ex dubio practico, oriri posse actus prudentiae dictans , esse Iicitum Operarii, Ideoque Mulier mortaliter no peccasse; primo; quia potest Iudex. quamuis dubitet, an Iicitum sit, coisgnitum Innocentem, secundum asse
gala, & probata iudicare , licite secundu allegata,& proba M illum accidemnare;& Miles. obedire Principi , a quo vocatu r ad bellum s , quamuis dubitet, an bellum sit illicitum , ut fatentur Doctores Om
Secundo; quia certum est , esse licitum , cum dubio speculatiuo , operari; certum enim est, me posse licite retinere rem , quam possi deo, etiamsi dubitem, esse alienam; Ergo erit etiam licitum , operari cum practi eo ; dubium enim practicum , .ritur necessario ex speculativo; nam si dubito , rem esse alienam, impossibile est, me statim non dubitare , an eam teneat restri tuere ; si ergo semel lieitum est , ope
rari cum dubio, speculativo, neeessario debet esse licitum etiam , perari cum practico .s Tertio; quia si non liceret oper ri cum dubio practi eo, sequere eurs saepe necessitari homines ad peccandum; ponamus enim, quod quis ab altero gladium mutuo ae cepe Lit, cum iuramento illum restituendi , quotiescunque petierit, & Dominus petat ad occidendum inimicum, in hoc casu, habens gladiumsde dubitans , an liceat restituer cum hoc dubio, licite operari non posset, sed nec estitaretur ad pecca-dum . Ex una enim parte, restituendo , reus esset homicidij; ex altera
vero, non restituenda , reus e Gser periurii . Cum ergo nemo ne cessitati possit ad peccandum, dicedum est, posse homines , in simili bus casibus , eum dubio practico vlicite operari: ideoque Mulierem, debitum reddendo, mortaliter nota, Peccasse .
6 Qiarto IQuia qui operatur cu du bis, operatur sine cognitione determinata bonitatis, vel malitiae ipsius operationis k qui enim dubitat,neque iudicat, operationem esse lici--m a neque illi etiam, alioqui non dubitaret; sine cognitione au tem determinata malitiae , ac Pec cati , non potest quis peccare , non enim dici potest, velle malum, Npeceatum, cum, hoc illi per cogni
tionem determinate non represens tetur,ae proponatur; sicut sine cognitione bonitatis, dici non potest bene operari x quia voluntas serri non potest in bonitatem , nisi Maeilii
75쪽
riti per eo greitionem determinate
proponatur; Sie ut ergo qui operaeut cum dubio , non bene operatur , ita neque peceat I cum non sit
maior ratio unius, quam alterius . .
Duertendum est primo , Duo bium proprie S esse mentis
haesitationem , ortam ex eo , quiad
Intellectus , proposito sibi obiecto, neutri parti assentiatur , sed remaneat quasi suspensus, & ambiguus. Ex duplici autem capito, oriri potest , ut Intellectus , proposito librper apprehensionem obiecto , neu
tri parti per amensum adhaereat; Primo ex eo, quod pro neutra par te habeat sibi proposita motiua ἰns cum dubitae , an sedera Coeli sine paria, an imparia; 3e tunc dicitur, habere dubium negativum , quod suum , ex defectu motivorum , deponere non possit, rationes pro alterutra parte quaerere tenetur , ve sillud deponat s Secundo exeos quod intellectus , hinc inde , Pr positas habeat rationes probabiles
aeque efficaces , Tunc enim a cum non sit maior ratio , eur in unam
potius partem inclinet, quam in aliam , Neutri parti determinat Eadhaeret , sed quasi manet in aequilibrio ἰ & eunc dicitur habere dubium positiuum , quod, vel e X imperio Voluntatis , vel rationibus pro alterutra parte melius perpensis, deponere potest , uni parti
determinate , per assensum , ad hae.
rendo . Quod , si intellectus, supra, huiusmodi dubia reflectens, determinate iudie et, dubium elli , an sydera sint paria, vel an aliquid liceat, aut non Iiceae ; dicitur tunc habere conscientiam dubia obieetiue , quia habet pro obiecto du bium . Caeterum , formaliter non est dubius , sed potius certnsa cum
iudieium istud sit certum & euidens; sicut, cum intellectus reflexe iudicit,probabile esse , quod Z- liquid sit licitum , vel illicitum νὴ iudicium illud, dieitur eonscientia probabilis obiective , quia habet pro obiecto probabilitatem Caeterism, formaliter est eonscientia eer ea , quia iudicium t Ilud , est in se
certum , ac euidens; In ordine tamen ad praxim, conscientia obiective dubia aequi ualet eonscientiae dubiae formaliter, quia regulariter eosdem parit effectus , seu t eoiadem parit effectus , iudieium probabile , quod tes sit licita , & tu. dicium euidens de probabilitate , quod res sit licita . Aduertendum est Seeundo ; dubium, aliud esse speculatinum, aliud
practi cum ς' speculatiuum , dicituT,' quando est de aliquo facto , vel iure ς ve, cum quis , dubitat, an vim gesimum primum antrum expleuerit in ordine ad ieiunium vel, an matrimonium sit validum; an detur aliqua lex , vel praeceptum & si milia; aut quando, in genere , dubitatur , an aliquid liceat, vel non Iiceat; ut, an liceat, die festo, iter agere , vel dare consilium, & simi lia ; Practi eum dicitur, quando est de aliqua operatione in particula ri , an hic & nunc liceat, vel non;
an sit faeienda , vel omittenda ἰ ut,
76쪽
an liceat mihi, hune librum legere, Vel detrahentes audire', &s milia;
Hoc autem dubium, regulariter oritur ex speculativo, tanquam proprietas ex sua radicet Ex eo enim, quod quis dubitat, an res , quam possidet, fit sua, oritur statim dubium , an eam restituere teneatur ἔex eo quod dubitat, an vigesimum primum annum expleuerit, an teneatur ieiunare,& similia; Aliqua- do tamen Intellectus , aliquam ravitionem efficacem habere potest ratione cuiusdicet speculative du-hit et , practice tamen non dubitet; Dubitare enim quis potest, an res squam possidet, si sua, & tamen nullo modo dubitare, an eam liceat retinere, sed de hoe esse certus, ra tione possessionis ἱ Unde , cum du-hio speculatiuo , stare optime potest , iudicium practicum de recta operatione. Ut tamen, cum dubio speculatiuo , recte quis Operetur snecessario requiritur , ut aliquam rationem saltem probabile habeat, qua tale dubium,practice deponat s siue quae persuadeat, talem Operationem, V. G. rei retentionem, hic& nunc esse licitam I alias, a dubio speculatiuo , practicum discordare non posset; his positIs .
ao Probatur Primo δ quia Mulieri operata est eum dubio practico. Operari autem cum dubio practi eo , est iii trinseeὸ malum; eo enim ipso, quod quis dubitans , an operatio aliqua se Iicita , vel illieita illam facie, manifesto periculo se e Xpo. nil faciendi illicitam, & conseque ter peccandi; Exponere aute se peccandi periculo, est intrinsece malum', ac peccatum, Rui enim amat
perieulum eribit in o. Eeeles 3.
Cum ergo Mulier, cum dubio practico , debitum reddiderit, e XpOsuit se periculo peccandi , sic qui
moraliter peccauit. II Secundo ; quia Mulier, opera do eum illo dubio , fecit contra praeceptum, prohibens fornicati nem; Qui enim operatur cum duω bio , an aliquid sit peccatum , facit contra praeceptum , quod prohibet tale peccatum δ Nam praeceptum sco , ipso , quod prohibet aliquod
peccatum a prohibet etiam , ne
quis operetur cum dubio illius peccari; prohibet eoim , ne quis se exponat periculo proximo. illius peccati , quod facie, qui cum dubio operatur. Qui autem facit eo tra praeceptum, prohibens fornicationem , moraliten peccat . Ergo Mulier, operando eum illo dubio,
I a Tertio , Quia, qui facit aliquid,
dubitans , esse malum , censetur squantum in se est, illius utilleatiββst malum; vule enim illud absolute, siue bonum sit, sue malum . quod
77쪽
qaod alitem illud In se realifer non sie malum , per accidens omnino se
habet , in ordine ad eius volunta tem , Voluntas autem, volens hoc modo malum indetellini nate s nori
minus est mala , quam , fi illud vellet determinate I non minus enim sin uno casu , est a tacta ad malum , di peccatum , quam dii alio; Cum ergo Mulier debitum reddiderit, dubitans esse peccatum , censetur reddere voluisse, etiamsi esset peccatum , ideoque peccasse .
I 3 Quarto ; Quia , qui operatur
cum dubio , operatur putaus f Ο perationem fortasse esse licitam ,
ortasse illicitam a Qui autem hoc
modo operatur, necessario male operatur, bene enim operari nos
potest , cum non habeat cognitionem determinatam de ho aestate operationis ; quae ramen cognitione eerrario requiritur ad hoc , ut voluntas diei possit, velle bonum , & ad hoe,ut honestas operationis xfie illi voluntaria. Ergo necessario mala operatur; εο eoim ipso, quod non bene operatur , cum deberet, datur aliquis de iactus in ipsa ope- statione , ratione cuius , non est bona; Hie autem desectus sufficie, vi operatio sit mala , quia bonum ex integra causa, malum ex singulis defectibus; Neque ad hoc , ut voluntas sit mala , necesse eli , ut velit malam ; sed satis est . si no velit bonum , quando illud velle deberet , Vade neque requiritu e cognitio determinata malitiae , sed
sufficit illius cognitio sub dubio.
I ni D rationes autem in cono LM trarium . Ad ptima os Negatur antecedens I Iudex enim,& Miles , tunc non operantur eu' dubio practico , sed speculativo Nam Iudex , solum in uniuersali, dubitat an licitum sit , Innocentem cognitum iudicare secundum allegata ac probata; Cum hoc auo tem dubio speculatiuo , operari iis cite potest , quia fimul habere potest iudieium practicum certui a squod hic Se nune sibi liceat , propter aliquas rationes particulares ,
se iudaea re et Hoc autem iudicium, est regula sussieleas operandi , Meonsequenter su fi et eas , ut operatio sit lieita .as Ad secundam, Negatur conse- qtientia ἰ Neque enim, cum dubio speculatiuo , semper datur simile dubium practicum, sed solum, qua-do non datur ratio aliqua specia tis dubium practi eum deponendi; quamuis enim dubitet quis: rem squam posisset , esse alienam non tamen dabitat, an illam sibi liceae retinere , sed ratione possessionis , hoc determinate , ac certo iudicat, si eque iam habet regulam aliquam suae opera copia, quam laquatur . At, cum dubio practico, an hie Mauae se licita operatio, nullum statur iudicium determinatum, & to sequenter neque ulla regula operandi, quae tamen, ad licite operan-
.dum, omnino requirituro . . .
et Si. Ad tertiam Negatur seque I a. Qui enim dubius esset, an gladwm
78쪽
restituere deberet ad vitandum periurium, an vero illum retinere ad vitandum homicidium, debitam prius diligentiam adhibere deberet ad veritatem inquirendam , cum recta ratio dictet , hane esse adhibendam , ne in operando quis peccet Si autem , illa adhibita, adhuc
dubium rationabiliter deponere non posset , tunc eligere posset squod minus malum iudicaret;Perinde enim esset, ac , si inter duo mala constitutus esset ; Ex duobus autem mali S , minus: est eligendui, Quod si discernere non valere L a quodnam maius esset, eligere posset quodcumque vellet, quia , in re , nunquam datur perpleXitas , ita ut homo necessario peccaIM
enim ad peccatum , lassiciat quilibet defectus alicuius circunstantiae requisitae ad bonum , eo quost malum ex singulis defectibus , sequitur , ad peccatum non requiri c. gnitionem determinatam, quod o, peratio sit illicita & peccatum η γsed sume e re cognitionem sub dubio: Ad peceatum enim, non requi
Fitur , ut voluntas positive velle malum , sicut ad actam bonum Ie-quiritur , ut velit positive bonum,
sed suffieit, si non velle debito modo bonum; Eo enim ipso, actiis est defectuosus , di consequenter malus I Eo autem ipso, quod non habet determinate cognitionem ι ni , sed sobum sub dubio, non vult debito modo bonum, non enim itae vult , ut illud absolute amare pos- fit , cum ad hoc , non habeat susficientem eognitionem bonitatis,ia aliunde bonum postulet amari absolutύ.
.a Conscientiam dubiam, nouesse proprie conscientiam , cou- scientia enim proprie, est actus I tellectus practici , iudicantis quid hic & nune faciendum sit, tanqualicitum , vel omittendum, tanquam illicitum et qui actus, ad liberi
. tem , M honestatem opellationum voluntatis, est omnino ne tellarius, Ianquam earum regula , eo quos voluntas , cum sit potentia cRc 3νoon feratur in obiectum, nisi prout illi per cognitionem proponitur . Consetientia autem formaliter dabia , millum dicit actum intelle . cius; tunc enim sollim datur , cum Intellectus iacutri parti assentitur. , Unde , cum dicitur, conscienti odubia a ulem est ,ac dicere , Ω Q conscientia I sicut eum dieitur, homo mortuus, idem est ac dicere, no
quid , practicd dubitans , esse peccatum Icommittere tale peccatam
quale dubitat illud esse a ita ut , si
dubitat , esse mortale, sit mortale, fi veniale , venia Ie ; Tum quia ha het affectum ad peccatum eiusdem rationis cum eo , de quo dubitae, eiusqtie peticulo se exponit ;Tu quia faeie contra istem praecePtunae. contra quod, est peccatu in s deis quo dubitat, cum idem praeceptum
quod prohibet peccatum , pro hi
79쪽
heat et i,m ope fari eam dubio , eo quod prohibeat , eiusdem peccati
periculo se exponere . Tertio; In dubio practieo ; teis neri unumquemque, partem tutio. rem eIigere , & in hoc dubio , re
gulam illam iuris in dubiis studior pari est eligenda9 non esse consitu,
sed praeceptum Ratio antem est , quia unusquisque , proximum peC-cidi perieulum vitare emetur; Uitatur autem solum , partem tutio. rem eligendo I illa vero dieitur pars tutior , in qua nihil mali repraesentatur , vel saltem malum minus ἰ Vnde , qui dubitat , vn teneatur ieiunare , ieiunium eligere, tenetur, quia sic certo non peccat,& non ieiunando peecaret, qui s. peccandi periculo se temere expo- meret. Similiter, qui dubitat, an
contractus , quem vult celebrare , se usurarius , tenetur illum non celebrare, quia a non celebraudo,
nullum incurrit peccandi pehiculum,celebrando vero, peccandi poriculo se exponeret. Saneh. lib. etin atr. d. 6 I. n. s. et I Quarto ; Conscientiam obiecti Aue dubiam , quamuis regulariter eundem effectum producat, ac co scientia dubia formaliter; aliquaudo tamen ,aliquem e tactum habere, quem non habet conscientia formaliter dubia; Si enim , propositὶ alicui aliqua Fidei proposition ν, Intellectus , rationibus hinc in dea perpensis, neutri parti assentiatur , sed maneat ambiguus , an sit vera, et non , non dicetur proprie hinreticus , & per consequens haereti
corum poenas a n incurret, At ve
ro , si actu reflexo , ac iudicio de- termina o , affirmaret, illam Fidei propositionem in se dubiam , esset perfecte haereticus , quia tunc daretur consensus , siue iudiciam intellectus, affrenatis, rem Fidei,non esse ceream is quod est haeresis m nifesta . Saueb.ιib. a sum. e. 7. m.
80쪽
An confienti peculatim dubia circa ins possit esse regula operandi .
3 ' i' I xius , mortuo Patre, inter deposita sibi ab eo relicta, Ada.
α mantem inuenit, de quo dubitabat, an esset Caesaris, an Pompeij;Cumque de hoc certificari nota Posset,eo quod Ute que esset iam mortuus , & soli superestat Haeredes , Adamantem dedit Haeredibus Pompeij,quia eius erant amici,uue ritur , Utrum mortaliter peccauerit. SUMMAEMUM.6 Dubium DeeuAtinum , perscisquendo, trahit pranteum . I Titius, Oni parti, rem dubiam applicando, mortaliter ρος a
s Idem ess , ae operari eum dubio practico . Vntim neeessario infertur ex alis.
Concurrentium , Episcopos virilibet benescium eonserre potest .