장음표시 사용
101쪽
interturbationem causante. Solis ferme occaSu patrem Calavium, ex convivio egreSSum, Secutus filius, ubi in Secretum hortus erat posticis aedium partibus) pervenerunt; Consilium,'' inquit, assero, pater, quo non Veniam Solum peccati, quod defecimus ad Hannibalem, impetraturi ab Romanis, Sed in multo majore dignitate et gratia, simus Campani, quam unquam fuimus.' Quum mirabundus pater, quidnam id esset consilii, quaereret; toga rejecta ab humero, latus succinctum gladio nudat: Jam ego,'' inquit, sanguine Hannibalis sanciam Romanum foedus. to id prius scire volui, Si forte abesse, dum facinus patratur,
IX. Quae ubi vidit audivitque senex, velut si jam agendis, quae audiebat, intereSSet, amens metu, Per ego te,'' inquit, fili, quaecumque jura liberos jungunt parentibus precor quae-Soque, ne ante oculos patris facere et pati omnia infanda velis. Paucae horae Sunt, intra quas, jurantes per quicquid deorum eSt, dextrae dextras jungentes, fidem obstrinximus, ut sacratas fide manus, digreSSi a colloquio, extemplo in eum armaremus t Abhospitali mensa Surgis, ad quam tertius Campanorum adhibitus es ab Hannibale, ut eam ipsam mensam cruentares hospitis Sanguine i Hannibalem pater filio meo potui placaro, filium Hannibali non possum Sed sit nihil sancti, non fides, non religio, nont,ietas: audeantur infanda, Si non perniciem nobis cum Scelere afferunt. Unus aggreSSurus es Hannibalem l quid illa turba tot liberorum servorumque i quid in unum intenti omnium oculi 3 quid tot dextrae t torpescentne in amentia illa i Vultum ipsius Hannibalis, quem armati exercitus Sustinere nequeunt, quem horret populus Romanus, tu sustinebis i et, alia auxilia desint, meipsum ferire, corpHS meum Opponentem pro corpore Hannibalis, sustinebis i Atqui per meum pectus petendus ille tibi, transfigendusque, eSt. deterreri hic Sine te potius, quam illic vinci. Valeant preces apud te meae, Sicut pro te hodie Valuerunt.VLacrimantem inde juvenem cernens, medium complectitur, atque, osculo haerens, non ante precibus abStitit, quam pervicit, ut gladium poneret, fidem que daret, nihil facturum tale. Tum juvenis, Ego quidem,' inquit, quam patriae debeo, pietatem eXS0IVam patri. tuam doleo vicem, cui ter proditae patriae sustinendum eSt crimen: semel, quum defectionis ab Romanis; iterum, quum pacis cum Hannibale fuisti auctor ; tertio hodie, quum restituendae Romanis Capuae mora atque impedimentum es. Τu, patria, serrum, quo pro te armatus, hanc arcem defendere volebam, hosti minime parcenS, quando parenS eXtorquet, recipe.V Haec quum dixisset, gladium in publicum trans maceriam horti abjecit: et, quo minuS TeS SuSpecta eSSet, Se ipse convivio reddidit. X. Postero die senatus frequens datus Hannibali. ubi prima ejus oratio perblanda ac benigna fuit, qua gratias egit Campani
102쪽
quod amicitiam suam Romanae societati praeposuissent: et inter cetera magnifica promissa pollicitus, brevi caput Italiae omni Capuam lare, juraque inde cum ceteris populis Romanum etiam
Petiturum. Unum esse exsortem Punicae amicitiae, foederisque Secum facti, quem neque esse Campanum neque dici debere, Magium Decium. eum postulare, ut Sibi dedatur, ac se praeSente de eo reseratur, Senatusque consultum fiat. OmneS in eam Sententiam ierunt, quanquam magnae parti et Vir indignus ea calamitate, et haud parvo initio minui videbatur jus libertatis.
Egressus curia, in templo magistratus consedit: comprehendique Decium Magium, atque, ante pedes destitutum, cauSam dicere, jussit. Qui quum, manente ferocia animi, negaret lege foederis id cogi posse, tum injectae catenae, ducique ante lictorem in castra est jussus. Quoad capite aperto est ductus, concionabundus incessit, ad circumfusam undique multitudinem vociferans: Habetis libertatem, Campani, quam petistis. foro medio, luce clara, videntibus Vobis, nulli Campanorum Secundus, Vinctus ad mortem rapior. Quid violentius Capua capta fieret Ito obviam Hannibali, exornate urbem, diemque adventuS ejus conSeerate, ut hunc triumphum de cive vestro spectetis.' Haec Vociferanti, quum moveri Vulgus Videretur, ObVolutum caput eSt, ociusque rapi extra portam jussus. ita in castra perducitur, extemploque impositus in navim, et Karthaginem mi Ssus: ne, motu aliquo Capuae eX indignitate rei orto, senatum quoque poeniteret dediti principis ; et, legatione missa ad repetendum eum, ne aut negandorem, quam primum peterent, offendendi sibi novi socii, aut tribuendo liabendus Capuae esset seditionis ac turbarum auctor. Navem Cyrenas detulit tempestas, quae tum in ditione regum orant. ibi quum Magius ad statuam Ptolemaei regis confugisset, deportatus a custodibus Alexandriani ad Ptolemaeum, quum eum docuisset, contra jus foederis Vinctum se ab Hannibale esse, vinculis liberatur; permissumque, ut rediret, Seu Romam Seu Capuam mallet. Nec Magius Capuam sibi tutam dicere ; et Romam eo tempore, quo inter Romanos Campanosque bellum sit, transfugae magis, quam hospitis, fore domicilium. nusquam malle, quam in regno HuS, Vivere, quem Vindicem atque auctorem habeat libertatiS.
XI. Dum haec geruntur, Q. Fabius Pictor legatus a Delphis
Romam rediit, reSponsumque ex Scripto recitavit: divi quoque in eo erant, quibus quoque modo supplicaretur. tum, si ita faxitis, Romani, vestrae res meliores facilioresque erunt: magisque eX Sententia reSpublica Vestra Vobis procedet, Victoriaque
duelli p0puli Romani erit. Pythio Apollini, republica Vestra
bene gesta Servataque, lucris meritis donum mittitote, doque praeda, manubiis Spoliisque, honorem habetote ; lasciviam a vobis prohibetote.' Haec ubi ex Graeco carmine interpretata recitavit,
103쪽
tum dixit, se, oraculo egressum, extemplo his omnibus divis rom divinam ture ac vino secisse : jussumque ab templi antistite, sicut
coronatus laurea corona et Oraculum adisset, et rem divinam socisset, ita coronatum navim ascendere, nec ante deponere eam,
quam Romam perveniSSet. Se, quaecumque imperata Sint, cum summa religione ac diligentia exsecutum ; coronam Romae in aram Apollinis deposuisse. Senatus decrevit, ut eae res divinausupplicationesque primo quoque tempore cum cura fierent. Dum haec Romae atque in Italia geruntur, nuncius Victoriae ad Cannas Karthaginem venerat Mago, Hamilcaris filius : non ex ipsa acien fratre missus, sed retentus aliquot dies in recipiundis civitatibus Bruttiorum, quaeque deficiebant. Ιs, quum ei senatus datus esset, res gestas in Italia a fratre exponit: Cum sex imperatoribus eum, quorum quatuor consules, duo dictator ac magister equitum, fuerint, cum SeX consularibus exercitibus acie conflixisse : occidisse supra ducenta millia hostium : supra quinquaginta millia cepisse. Ex quatuor consulibus duos occidisse ; ex duobus saucium alterum, alterum, toto exercitu amiSSO, ViX cum quinquaginta hominibus es gisse. magistrum equitum, quae ConSularis potestas Sit, fusum fugatumque: dictatorem, quia Se in aciem nunquam commiSerit, unicum haberi imperatorem. Bruttios Apulosque, partim Samnitium ac Lucanorum, defecisse ad Poenos.
Capuam, quod caput non Campaniae modo, sed, post amictam rem Romanam Cannensi pugna, Italiae sit, Hannibali se tradidisse. Pro his tantis totque victoriis, Verum eme, grateS delaimmortalibus agi haberique. XII. Ad fidem, deinde, tam laetarum rerum, effundi in vestibulo curiae jussit annulos aureos, qui tantus acerVHS fuit, ut, metientibus dimidium super tres modios explesse, Sint quidam auctoreS. Fama tenuit, quae propior Vero est, haud plus fuisse modio. Adjecit deinde verbis, quo majoris cladis indicium esset, neminem, niSi equitem, atque eorum ipSorum primores, id gerere in8igne. Summa fuit orationis, Quo propius spem belli perficiendi
Sit, eo magis omni ope juvandum Hannibalem eSSe. procul enim ab domo militiam esse, in media hostium terra. magnam Vim frumenti, pecuniae, abSumi: et tot acies, ut hostium exercitus delesse, ita Victoris etiam copias parte aliqua minuiSSO. Mittendum igitur supplementum esse, mittendam in Stipendium pecuniam, frumentumque, tam bene meritis de nomine Punico militibus. Sucundum haec dicta Magonis laetis omnibus, Himilco, vir factionis Barcinae, locum Hannonis increpandi eSSe ratuS, Quid ost, Hanno inquit. otiam nunc poenitet belli suscepti adversus Romanos i Jube dedi Hannibalem: veta in tam prosperis rebus gratos diis immortalibus agi. audiamus Romanum Senatorem in Kalethaginionsium curia.'' Tum Hanno : Tacuissem hodie, Patres conscripti, ne quid in c0mmuni omnium gaudio, minus
104쪽
laetum quod esset vobis, loquerer. nunc interroganti senatori, poeniteatne me adhuc suscepti advorsus Romanos belli, si reticeam, aut Superbus aut obnoxius videar : quorum alterum est hominis alionae libertatis obliti; alterum suae. Respondeam igitur Himilconi, non deSiSSe poenitere me belli, neque desiturum ante invictum vestrum imperatorem incuSaro, quam finitum aliqu a
tolerabili conditione bellum videro : nec mihi pacis antiquae desiderium ulla alia res, quam pax nova, finiet. Itaque ista, quae m0do Mago jactavit, Himilconi ceterisque Hannibalis satellitibus jam laseia sunt: mihi possunt laeta esse, quia res bello
bene geStae, Si Volumus fortuna uti, pacem nobis aequiorem dabunt. nam, Si praetermittimus hoc tempus, quo magis dare, quam accipere, POSSumuS Videri pacem, Vereor, ne haec quoque laetitia luxuriet nobis, ac vana evadat. Quae tamen nunc quoque
qualis ost i Occidi exercitus hostium : mittito milites mihi. Quid aliud rogares, Si esses victus t Hostium cepi bina castra, praedae videlicet plena et commeatuum : frumentum et pecuniam date. Quid aliud, si spoliatus, Si exutus caStris eSSes, petereS Et, ne omnia ipse mirer, mihi quoque enim, quoniam respondi Himilconi, interrogare jus fasque est) Velim seu Himilco seu MagoreSpondeat; quum ad internecionem Romani imperii pugnatum ad Cannas sit, constetque in defectione totam Italiam esse ; primum, ecquis Latini nominis populus defecerit ad nos i deinde, ecquis homo ex quinquo et triginta tribubus ad Hannibalem transfugerit P' Quum utrumque Mago negasset: Hostium quidem ergo,'' inquit, adhuc nimis multum SupereSt. Sed, multitudo ea quid animorum, quidve spei, habeat, Seire Velim.VXIII. Quum, id nescire, Mago diceret: Nihil facilius scitu est,'' inquit. Ecquos togatos ad Hannibalem Romani miserunt de pace t ecquam denique mentionem pacis Romae factam eSSe allatum ad vos est y ' Quum id quoquo negasset, Bellum igitur,' inquit, tam integrum habemus, quam habuimus, qua die Hannibal in Italiam est transgressus. Quam Varia Victoria pri0re Punico bello fuerit, plerique, qui meminerimuS, SuperSumUS.
nunquam terra marique magi S proSperae reS ΠOStrae ViSae Sunt,
quam ante consules C. Lutatium et A. Postumium fuerunt. Lutatio et Postumio consulibus, devicti ad Aegates insulas SumuS.
Quod si id qu0d dii omen avertant) nunc quoque fortuna aliquid
Variaverit; tum pacem SperatiS, quum Vincemur, quam nune,
quum Vincimus, dat nemo i Ego, Si quis de pace consulet, Seu deferenda h0Stibus, seu accipienda, habeo, quid sententiae dicam :Si de iis, quae Mago postulat, resertis, nec victoribus mitti attinere
puto, et frustrantibus nos falsa atque inani spe multo minUS cen- Seo mittenda esse.'' Haud multos movit Hannonis Oratio. nam et simultas cum familia Barcina leviorem auctorem faciebat, et
occupati animi praesenti laetitia nihil, quo vanius fieret gaudium
105쪽
suum, auribus admittebant: debellatumque mox foro, si ad niti paululum voluissent, rebantur. Itaque ingenti consensu fit sonatusconsultum, ut Hannibali quatuor Numidarum millia in supplementum mitterentur, et quadraginta elephanti, et argenti multa talenta. Dictatorque cum Magone in HiSpaniam praemissus est, ad conducenda Viginti millia peditum, quatuor equitum, quibus exercitus, qui in Italia quique in Hispania erant,
XIV. Ceterum haec, ut in secundis rebuS, Segniter otiOSeque gesta. Romanos, praeter insitam industriam animis, fortuna etiam cunctari prohibebat. nam nec consul ulli rei, quae per eum agenda eSSet, deerat; et dictator, M. Junius Pera, rebus divinis perfectis, latoque, ut Solet, ad populum, ut equum eScendere liceret, praeter duas urbanas legiones, quae principio anni a consulibus conscriptae fuerant, et SerVorum delectum, cohorteSque
ex agro Piceno et Gallico collectas, ad ultimum prope deSperatae reipublicae auxilium, quum honesta utilibus cedunt, descendit, odixitque : Qui capitalem fraudem ausi, quique, pecuniae judicati, in vinculis eSSent, qui eorum apud Se milites fierent, eoqΠOXn pecuniaque SeSe exsolvi jussurum. Ea sex millia hominum Gallicis spoliis, quae triumpho C. Flaminii translata erant, armavit. itaque cum viginti quinque millibus armatorum ab urbe proficiscitur. Hannibal, Capua recepta, quum iterum Neapolitanorum animOS, partim Spe, partim metu, nequicquam tentaSSet, in agrum Nolanum exercitum traducit: et, ut non hostilitor Statim, quia non desperabat Voluntariam deditionem, ita, Si morarentur Spem, nihil eorum, quae pati aut timere p0SSent, praetermiSSuruS. SenatuS, ac maxime primoreS ejus, in Societate Romana cum fide perstare : plebs novarum, ut Solet, rerum atque Hannibalis tota esse : metumque agrorum p0pulationis, et patienda in obsidione multa gravia indignaque, proponere animo. neque auctores defectionis deerant. Itaque, ubi Senatum metuS cepit, si propalam tenderent, resisti multitudini concitatae non poSSe ;clam simulando dilationem mali inveniunt. placere enim Sibi defectionem ad Hannibalem simulant: quibus autem conditionibus in foedus amicitiamque novam tranSeant, parum ConStare. Ita spatio sumpto, legatos propere ad praetorem Romanum, Marcellum Claudium, qui Casilini cum exercitu erat, mittunt, docentque, quanto in diScrimine sit Nolana res; agrum Hannibalis esse et Poenorum, urbem extemplo futuram, ni Subveniatur. COΠCedendo plebei, Senatum, ubi Velint, defecturos se, ne deficere praeseStinarent effecisse. Marcellus, collaudatis Nolanis, eadem Simulatione extrahi rem in suum adventum justit: interho celari,
quae Secum aeta eSSent, Spemque omnem auxilii Romani. Ipseu Casilino Calatiam petit: atque inde, Vulturno amni trajecto,
106쪽
porque agrum Saticulanum Trebulanumque Super Mossulam per montes Nolam pervenit. XV. Sub adventum praetoris Romani, Poenus agro Nolano excessit, et ad mare proXime Neapolim deScendit, cupidus maritimi oppidi p0tiundi, quo cursus navibus tutus ex Africa eSSet. Ceterum, poStquam Neapolim a praefecto Romano teneri accepit,
M. Junius Silanus erat, ab ipsis Neapolitanis accitus) Neap0li
quoque, Sicut Nola, OmiSSa, petit Nuceriam. eam quum aliquandiu circumSediSset, Saepe vi, Saepe Sollicitandis nequicquam nunc plebe nunc principibus, fame demum in deditionem accepit, pactus ut inermes cum Singulis abirent vestimentis. deinde, ut qui a principio mitis omnibus Italicis praeter Romanos videri vellet, praemia atque honores, qui remanerent, ac militare Secum VoluiSSent, propOSuit. Nec ea Spe quemquam tenuit. dilapsi omnes, quocunque h0Spitia aut fortuitus animi impetus tulit, per Campaniae urbes, maxime Nolam Neapolimque. Quum ferme triginta senatores, ac forte primuS qui Sque, Capuam petiSSent, exclusi inde, quod portas Hannibali clauSissent, Cumas Se contulerunt. Nuceriae praeda militi data est, urbis direpta atque incensa. Nolam Marcellus non sui magis fiducia praesidii, quam Voluntate principum, habebat. plebes timebatur, et ante omnes L. Bantius, quem consensus attentatae defectionis, ac metus a praetore Romano, nunc ad proditi0nem patriae, nunc, si ad id fortuna defuisset, ad transfugiendum Stimulabat. Erat juvenis
acer, et Sociorum ea tempestate prope nobiliSsimus eques. Seminecem eum ad CannaS in acervo caeSOrum corporum inVentum,
curatumque benigne, etiam cum donis Hannibal domum remiserat. Ob ejus gratiam meriti, rem Nolanam in jus ditionemque dare voluerat Poeno ; anXiumque eum et Sollicitum cura novandi reS praetor cernebat. Ceterum, quum aut poena cohibendus eSset, aut beneficio conciliandus, sibi assumpsisse, quam hostindemisse, fortem ac strenuum maluit socium, accitumque ad se benigne appellat: Multos eum invidos inter populares habere, inde existimatu facile esse, quod nemo civis Nolanus sibi indica- Verit, quam multa ejus egregia facinora militaria essent. Sed, qui in Romanis militaverit castris, non posse obscuram ejuS Virtutem esse. multos Sibi, qui cum eo Stipendia fecerint, referre,
qui Vir esset ille, quaeque et quoties pericula pro salute ac dignitate populi Romani adisset: utique Cannensi proelio non prius
pugna abstiterit, quam pr0pe exsanguiS ruina Superincidentium Virorum, equorum, armorumque, Sit Oppressus. Itaque macto virtute esto,' inquit. apud me tibi omnis honos atque omne praemium erit: et, quo frequentior mecum sueris, Senties eam
rem tibi dignitati atque emolumento esse.V laetoque juveni pr0- missis equum eximium dono dat, bigatosque quingent0S quae, l
107쪽
Τ. LIVII LIBER XXIII. l instorem numerare jubet: lictoribus imperat, ut eum se adire, quoties volit, patiantur. XVI. Hac comitate Marcelli serocis juvenis animus adeo ostmollitus, ut nemo inde sociorum rem Romanam sortius ac fidelius juverit. Quum Hannibal ad portas esset, Nolam enim rurSus a Nuceria moverat castra) plebesque Nolana de integro ad defectionem spectaret, Marcellus sub adventum hostium intra muros Se recepit; non caStris metuenS, Sed ne prodendae urbis occasionem nimis multis in eam imminentibus daret. Instrui deinde utrinque acies coeptae, Romanorum pro moenibus Nolae, Poenorum ante caStra sua. proelia hinc parva inter urbem castraque, et vario eventu, fiebant: quia duces nec prohibere paucos temere proVocantes, nec dare Signum univerSae pugnae, Volebant. In hac quotidiana duorum exercituum statione principes Nolanorum nunciant Marcello, nocturna colloquia inter plebem ac Poenos fieri: statutumque esse, ut, quum Romana acieS egreSSa portis iret, impedimenta eorum ac sarcinas diriperent; clauderent deinde
P0rt , murOSque occuparent, ut, potenteS rerum Suarum atque
urbis, Poenum inde pro Romano acciperent. Haec ubi nunciata sunt Marcello, collaudatis senatoribus Nolanis, priusquam aliquis motus intus oriretur, fortunam pugnae experiri statuit. Ad tres portas in hostes versas tripartito exercitum instruxit: impedimenta subsequi jussit: calones lixasque et invalidos milites vallum ferre. media portli robora legionum et Romanos equites, duabus
circa portis novos milites levemque armaturam ac Sociorum
equites, Statuit. Nolani muros portasque adire vetiti; subsidiaque destinata impedimentis data, ne, occupatis pr0elio legionibus, in ea impetus fieret. ita instructi intra portas Stabant. Hanni
bali, sub signis id quod per aliquot dies fecerat) ad multum diei
in acie stanti, primo miraculo esse, quod nec exercitus Romanus porta egrederetur, nec armatus quiSquam in muris eMet. ratus
deinde prodita colloquia esse, metuque reSideS factos, partem militum in castra remittit, jussos propere apparatum Omnem oppugnandae urbis in primam aciem afferre; satis fidens, Si cunctantibus instaret, tumultum aliquem in urbe plebem moturam. Dum in sua quisque ministeria discursu trepidat ad prima Signa, Succeditque ad muros acies, patefacta repente porta, Marcellus Signa canere, clamoremque tolli, ac pedites primum, deinde equites, quanto maximo poSSent impetu, in hoclem erumpere, jubet. Satis terroris tumultusque in aciem mediam intulerant, quum duabus circa poriis P. Valerius Flaccus et C. Aurelius, legati, in cornua hostium erupore. Addidere clamorem lixae
calonesque, et alia turba custodiae impedimentorum app0Sita, ut, paucitatem maxime spernentibus, Poenis ingentis repente exe citus speciem secerint. Vix equidem ausim amrmare, quod quidam suctores sunt, duo millia et octingentos hOStium caeSO';
108쪽
non plus quingentos Romanum amisisse. Sive tanta, Sive minor, Victoria fuit, ingens eo die res, ac nescio, an maxima illo bello geSta Sit. non vinci enim ab Hannibale vincentibus dissicilius fuit,
XVII. Hannibal, spe potiundae Nolae adempta, quum Acerras receSSiSSet, Marcellus extemplo, clausis portis custodibusque dis-POSitis, ne qui S egrederetur, quaestionem in foro de iis, qui clam in colloquiis hostium fuerant, habuit: supra Septuaginta, damnatOS proditionis, Securi percussit, bonaque eorum jussit publica
populi Romani esse ; et, Summa rerum Senatui tradita, cum exercitu omni profectus, supra SueSsulam castris positis con Sedit. Poenus, Acerras primum ad voluntariam deditionem conatus perlicere, postquam obstinatos vidit, obsidere indo atque Oppugnare parat. ceterum Acerranis plus animi, quam Virium, erat. Itaque, desperata tutela urbis, ut circumvallari moenia Viderunt, priuS- quam continuarentur hoStium opera, per intermissa munimenta, neglectasque custodiaS, Silentio noctis dilapsi, per Vias inViaque, qua quemque aut conSilium aut error tulit, in urbes Campaniae, quaS Sati S certum erat non mutasse fidem, perfugerunt. Hannibal, Acerris direptis atque incensis, quum a Casilino dictatorem Romanum legionesque novas acciri nunciaSSent, ne quis, tam propinquis hoStium caStris, Capuam quoque recurrat, exercitum ad Casilinum ducit. Casilinum eo tempore quingenti PraeneStini habebant, cum paucis Romanis Latinique nominiS, quos eodem audita Cannensis clades contulerat. hi, non confecto Prae-ueSte ad diem delectu, serius prosecti domo, quum Casilinum antendVersae pugnae famam Venissent, et aliis aggregarent SeSe RO- maniS Socii8que, profecti a Casilino quum satis magno agmine irent; avertit eos retro Casilinum nuncius Cannensis pugnae. ibi quum dies aliquot Suspecti Campanis, timentesque, caVendis ne
Struendis in vicem insidiis traduxissent, jamque de Capuae defectione agi, accipique Hannibalem, Satis pro certo habuere, inter fectis nocte oppidaniS, partem urbis, quae cis Vulturnum est, eo enim dividitur amni occupavere. idque praesidium Casilini habebant Romani. Additur et Perusina cohors, homineS quadringenti Sexaginta, eodem nuncio, quo Praenestini pauc0S ante dies, Casilinum compulsi. et Satis ferme armatorum ad tam exigua moenia, et flumine altera parte cincta, tuenda erat. penuria frumenti, nimium etiam ut videretur hominum, essiciebat.
XVIII. Hannibal, quum jam inde haud procul esset, Gaetulos
cum Praefecto, nomine ISalca, praemittit: ac primo, si fiat colloquii copia, verbis benignis ad portas aperiendas, praeSidiumque accipiendum, perlicere jubet; Si in pertinacia perStent, rem gerere, ne tentare, Si qua parte invadere urbem possit. Ubi ad
moenia acceSSere, quia Silentium erat, Solitudo visa; metuque conceSSum, barbaruS, ratuS, moliri porta' et clauStra refringere,
109쪽
parat. quum, patefactis repente P0ritS, cohortes duae, ad id ipsum instructae intus, ingenti cum tumultu erumpunt, Stragemque hostium faciunt. Ita primis reput Sis, Maharbal, cum majore
robore virorum missus, nec ipse eruptionem cohortium Sustinuit.
postremo Hannibal, caStriS ante ipSa moenia oppositis, parVam urbem parvumque praeSidium summa vi atque omnibus copiis oppugnare parat. ac, dum inStat laceSSitque, corona undique circumdatis moenibus, aliquot milites et promptissimum quemque, e muro turribuSque ictoS, mi Sit. Semel ultro erumpentes agmine elephantorum Opposito pr0pe interclusit, trepidosque compulit in urbem, satis multis, ut ex tanta paucitate, interfectis. plures cecidissent, ni noX proelio intervenisset. Postero diu omnium animi ad oppugnandum accenduntur ; utique p0Stquam corona aurea muralis propoSita est, atque ipse dux castelli, plano l0co positi, Segnem oppugnationem Sagunti expugnatoribus exprobrabat, Cannarum, Trasimenique, et Trebiae Singulos admonens
univerSOSque. Inde Vineae quoque coeptae agi, cuniculique : nec ad varios conatus hostium aut vis ulla aut ars deerat. Socii Romanorum propugnacula adversus Vinem Statuere, tranSVerSis
cuniculis hostium cuniculos excipere, et palam et clam coeptis obviam ire : donec pudor etiam Hannibalem ab incepto avertit; caStriSque communitis, ac praeSidio modico impoSito, ne OmiSSares videretur, in hiberna Capuam concessit. Ibi partem majorem hiemis exercitum in tectis habuit, adversus omnia humana mala saepe ac diu duratum, bonis ineXpertum atque inSuetum. Itaqu0, quos nulla mali Vicerat Vis, perdidere nimia bona ac voluptates immodicae ; et eo impensius, quo avidius ex ins0lentia in eas SumerSerant. SomnuS enim, et Vinum, et epulae, et Scorta, balineaque, et otium, conSuetudine in dies blandius, ita enervaverunt corpora anim0Sque, ut magis deinde praeteritae victoriae eos quam praeSenteS tutarentur vireS; mari u8que id peccatum ducis apud peritos artium militarium haberetur, quam quod non ONCannensi acie protinus ad urbem Romanam duxisset. illa enim cunctatio distulisse modo victoriam videri potuit, hic error vires ademisse ad vincendum. Itaque, Hercule, Velut Si cum alio
exercitu a Capua exiret, nihil usquam pristinae disciplinae tenuit. nam et redierunt plerique Scortis impliciti: et, ubi primum sub pellibus haberi coepti sunt, viaque et alius militaris labor excepit, tironum modo corporibus animisque deficiebant: et deinde, per
omne aeStiVOrum tempus, magna pars sine commeatibus ab signis
dilabebantur; neque aliae latebrae, quam Capua, desertoribus
XIX. Ceterum, mitescente jam hieme, educto ex hibernis milite, Casilinum redit. ubi, quanquam ab oppugnatione ceSSatum erat, obSidio tamen continuata oppidanos praesidiumque ad ultimum inopiae adduxerat. Castris Romanis Ti. Sempr0nius prae-Ε 2
110쪽
orat, dictatore auspiciorum repetendorum causa profecto Romam. Marcellum, et ipsum, cupientem ferre aurillium Obsessis, et Vulturnus amnis inflatus aquis, et preces Nolanorum atque Acerranorum, tenebant, Campanos timentium, Si praesidium Romanum SceSSiSSet. Gracchus, assidens tantum Casilino, quia praedictum erat dictatoris, ne quid absente eo rei gereret, nihil movebat: quanquam quae facile omnem patientiam Vincerent, nunciabantur a CaSilino. nam, et praecipitaSSe Se qu0Sdam non tolerantes famem, conStabat, et stare inermes in muris, nuda corpora ad missilium telorum ictus praebentes. Ea aegre patiens GracchuS, quum neque pugnam conserere dictatoris injussu auderet, pugnandum autem esse, Si palam frumentum importaret, videbat neque clam importandi spes esset, farre, eX agriS circa undique convecto, quum complura dolia complesset, nuncium ad magistratum Casilinum misit, ut exciperent dolia, quae amnisduferret. Insequenti nocte, intentis omnibus in flumen ac Spem ab nuncio Romano factam, dolia modio missa amni defluxerunt: aequaliter inter omnes frumentum divisum. Id postero quoque die ac tertio factum eSt. nocte et mittebantur et perveniebant; oo custodias hostium fallebant. Imbribus deinde continuis citatior solito amnis transverso Vortice dolia impulit ad ripam, quam hostes servabant. ibi haerentia inter obnata ripis salicta conSpiciuntur : nunciatumque Hannibali est, et deinde intentiore custodia cautum, ne quid falleret Vulturno ad urbem mi SSum. Nuces tamen, fusae ab Romanis castris, quum medio amni ad Casilinum defluerent, cratibus excipiebantur. Postremo ad id Ventum inopiae est, ut lora detractasque scutis pelles, ubi fervida
molliSSent aqua, mandere conarentur, nec muribus aliove animaliubstinerent, et omne herbarum radicumque genuS aggeribus infimis muri eruerent. et, quum hostes obarassent quicquid herbidi terreni extra murum erat, raporum Semen injecerunt, ut Hannibal, Eone usque, dum ea nascantur, ad CaSilinum SeSSurus sum r' exclamaret: et, qui nullam antea pactionem auribus admiserat, tum demum agi secum est passus de redemptione liberorum capitum. Septunces auri in singulos pretium convenit. Fide accepta, Sese tradiderunt: donec omne aurum perSolutumost, in Vinculis habiti, tum remissi Cumas cum fide. Id verius eSt, quam ab equite, in abeuntes immiSSO, interfectOS. PraeneStini maxima pars fuere. eX quingentis Septuaginta, qui in praesidio fuerunt, minus dimidium ferrum famesque absumpSit: ceteri incolumes Praeneste eum praseloro suo Manicio scriba is
antea fuerat) redierunt. Statua ejus indicio fuit, Praeneste in foro Statuta, loricata, amicta toga, velato capite ; et tria Signa cum titulo lamnae aeneae inscripto, Manicium pro militibus, qui Casilini in praesidio fuerint, votum vovisse.'' Idem titulustribus signis, in aede Fortunae positis, fuit SubjectUS.