장음표시 사용
91쪽
hominum ex acie nostra trucidatis, aliquem eX Camaensi pugna Romanum militem restare; tum demum pacti sumuS pretium, quo redempti, dimitteremur: arma, in quibus nihil jam auxilii erat, hosti tradidimus. Majores quoque acceperamus Se a Gallis auro redemiSSe : et patres VeStros, asperrimos illos ad conditionem pacis, legat0s tamen captivorum redimendorum gratia Tarentum misisse. atqui, et ad Alliam cum Gallis, et ad Heracleam cuin Pyrrho, utraque non tam clade infamis, quam paVore ac fuga,
pugna fuit. CannenSes campos acervi Romanorum corporum
tegunt: nec SuperSumus pugnae, niSi in quibus trucidandis et ferrum et vires hostem desecerunt. Sunt etiam de nostris quidam, qui ne in acie quidem refugerunt: Sed, praesidio castris relicti, quum caStra traderentur, in potestatem hostium Venerunt. Haud equidem ullius civis et commilitonis fortunae aut conditioni invideo, nec premendo alium me extulisse velim: ne illi
quidem, nisi pernicitatis pedum et cursus aliquod praemium est
qui, plerique inemes ex acie fugientes, non priuS, quam VenuSiae aut CanuSii, constiterunt, Se nobis merito praetulerint, gloriatuque Sint, in se plus, quam in nobiS, praesidii reipublicae esse. Sed illis et bonis ac fortibus militibus utemini; et nobis etiam promptioribus pro patria, quod beneficio vestro redempti atque
in patriam restituti fuerimus. Delectum ex omni aetate et fortuna habetis: octo millia survorum audio armari: non minor MumeruS Π0Ster eSt, nec majore pretio redimi possumus, quam hiemuntur. nam, Si conferam nos cum illis, injuriam nomini Romano faciam. Illud etiam in tali consilio animadvertendum Vobis cenSeam, Patres conscripti, si tamen duriores eSSe Velitis, quod nullo nostro merito faciatis) cui nos hosti relicturi sitis: Pyrrho Videlicet, qui nos hospitum numero habuit captivos, an barbaro ac Poeno; qui utrum avarior, an crudelior, Sit, ViX existimari potest. Si videatis catenas, squalorem, deformitatem
civium VeStrorum, non minus profecto VOS ea SpecieS moVeat,
quam Si ex altera parte cernatis stratas CannenSibus campis legionos veStras. Intueri potestis sollicitudinem et lacrimas in
Vestibulo curiae Stantium cognatorum nOStrorum, eXSpectantiumque TereonSum VeStrum. quum si pro n0bis, proque iiS, qui absunt, ita suspensi ac solliciti sint; quem cenSetis animum ipsorum eSSe, quorum in discrimine vita libertasque est i Si, me Dius Fidius, ipse in nos mitis Hannibal contra naturam Suam eMe velit, nihil tamen nobis vita opus eme cenSeamus, quum indigni, ut a vobis redimeremur, visi sumus. Rediere Romam quondam, remissi a Pyrrho sine pretio, capti: sed rediere cum legatiS, primoribus civitatis, ad redimendos seSe missis. redeam ego in patriam, trecentis nummis non aestimatus civisi Suum quisque habet animum, Patres conscripti. Scio in discrimine esse Vitam corpusque meum. Magis me famae periculum movet, ne a vobis
92쪽
damnati ac repulsi abeamus. neque enim Vos pretio peperciSSehomines credent.
LX. Ubi is finem secit, extemplo ab ea turba, quae in comitio
erat, clamor flebilis est Sublatus, manusque ad curiam tendebant, orantes, ut sibi liberos, fratres, cognatos, redderent. Feminas quoque metuS, ac neceSSitas, in foro turbae huic virorum immiscuerat. Senatus, Summoti S arbitris, consuli coeptus. Di quum sententiis variaretur, et alii redimendos de publico, alii nullam publice impensam faciendam, nec prohibendos ex privato redimi; si quibus argentum in praesentia deesset, dandam ex aerario pecuniam mutuam, praedibusque ac praediis caVendum popul0, censerent: tum T. Manlius Torquatus, priscae ac nimis durae, ut plerisque videbatur, Severitatis, interrogatus sententiam, ita locutus fertur : Si tantummodo postulassent legati pro iis, qui in hostium poteState Sunt, ut redimerentur, Sine ullius insectatione eorum, brevi Sententiam peregissem. Quid enim aliud quam admonendi essetis, ut morem traditum a patribus, neceSSario ad rem militarem eXemplo, ServaretiS l Nunc autem, quum prope gloriati sint, quod se hostibus dediderint, praeferrique non capti Smodo in acie ab hostibus, sed etiam iis, qui Venusiam Canusiumque pervenerunt, atque ipSi C. Terentio conSuli, aequum cenSuerint; nihil vos eorum, Patres conscripti, quae illic acta Sunt, ignorare patiar. Atque utinam haec, quae apud Vos acturu88um, Canusii apud ipSum exercitum agerem, optimum teStem ignaviae cujuSque et Virtutis: aut unus hic saltem adesSet P. Sempronius, quem Si isti ducem secuti essent, misitos hodie in castris Romanis. non captivi tu hostium potestate, essenti Sed, quum, fessi S pugnando hostibus, tum victoria laetis, et ipsis pleri Sque regreSSila in caStra Sua, noctem ad erumpendum liberam habuissent, et Septem armatorum hominum millia perrumpere etiam confertos hostes potuissent; neque per se ipSi id facere conati Sunt, neque alium Sequi voluerunt. Nocte prope tota P. Sempronius Tuditanus non destitit monere, adhortari eos, dum paucitas hostium circa castra, dum quies ac Silentium emet, dum
nox inceptum tegeret, Se ducem sequerentur; ante lucem Pervenire in tuta loca, in Sociorum urbes, pOSSO. Sicut avorUmmemoria P. Decius, tribunus militum, in Samnio; sicut, nobis adolescentibus, priore Punico bello Calpurnius Flamma trecentis
Voluntariis, quum ad tumulum eos capiendum, situm inter medios hostes, duceret, dixit: Moriamur, milite8, et mortρ no8tra eripiamu8 ei ob8idione circumventa8 legione8: Si hoc P. Sempronius diceret, nec Viros quidem nec Romanos vos duceret, Si nemo tantae Virtutis exstitisset comes. Viam non ad gloriam magiS,
quam ad Salutem, ferentem demonstrat; reduces in patriam, ad Parentes, ad conjuges ac liberos, facit. Ut servemini deest vobis animus i quid, si moriendum pro patria esset, faceretis i Quin-
93쪽
quaginta millia civium sociorumque circa VOS, eo ipso die caesa, jacent. si tot eXompla Virtutis non movent, nihil unquam movebit : si tanta clades vilem vitam non fecit, nulla faciet. Liberi atque incolumes desiderate patriam : immo desiderate, dum patria est, dum cives ejuS eStis. Sero nunc desideratis, deminuti capite, abalienati jure civium, servi Karthaginiensium facti. Pretio redituri estis eo, unde ignavia ac nequitia abistis i P. Sempronium, civem VCStrum, non audiStis, arma capere ac Sequi Sejubentem ; Hannibalem p0st paulo audistis, castra prodi et arma
tradi jubentem. Quam ego ignaviam istorum accuSO, quum SceluS p0SSim accusare i non enim modo sequi recusarunt bene monentem, Sed obsistere ac retinere conati sunt, ni strictis gladiis viri fortissimi inertes summovissunt. prius, inquam, P. Sempronio Per civium agmen, quam per hostium, fuit erumpendum. Η0scives patria desideret i quorum si ceteri Similes fuiSSent, neminem h0die ex iis, qui ad Cannas pugnaverunt, civem haberet. Ex millibus Septem armatorum sexcenti eXStiterunt, qui erumpere
auderent, qui in patriam liberi atque armati redirent: neque iis quadraginta millia hostium obstitere. quam tutum iter duarum prope legionum agmini futurum censetis fuisse i Haberetis h0dio viginti millia armatorum Canusii, fortia, fidelia, Patres conScripti. nunc autem quemadmodum hi boni fidelesque nam fortes ne ipsi quidem dixerint) cives esse possunt i nisi quiS credere potest
fuiSSe, ut erumpentibus, quin erumperent, obsistere conati Sunt: aut non invidere eos, quum incolumitati, tum gloriae illorum, per Virtutem partae, quum Sibi timorem ignaviamque servitutis ignominiosae causam esse sciant. Maluerunt in tentoriis latentes Simul lucem atque hostem exspectare, quum Silentio noctis erumpendi occasio esset. At enim ad erumpendum e caStries defuit animus, ad tutanda fortiter castra animum habuerunt; dieS nocteSque aliquot obsessi, Vallum armis, se ipsi tutati vallo Sunt: tandem, ultima ausi passique, quum omnia SubSidia Vitae abessent, affectisque fame viribus arma jam SuStinere nequirent, necessitatibus magis humanis, quam armis, Victi sunt. Orto Sole hostis ad vallum necessit: ante Secundam horam, nullam fortunam certaminis experti, tradiderunt arma ac seipsos. Haec vobis ipsorum per biduum militia fuit. quum in acie Stare ac pugnare decuerat, tum in castra refugerunt: quum pro Vallo pugnandum erat, caStra tradiderunt, neque in acto neque in castris utiles. Vos redimam i quum erumpere castris Oportet, cunctamini aemanetis : quum manere, castra tutari armiS, necesse eSt; et caStra et arma et vos ipsos traditis hosti. Ego non magis istos redimendoS, Patres conscripti, censeo, quam illos dedendos Hannibali, qui per medios hostes e castris eruperunt, ac Per Summam virtutem se patriae restituerunt.'
LXI. Postquam Manlius diXit, quanquam Patrum quoque
94쪽
plerosque captivi cognatione attingebant, praeter exemplum civitatis minime in captivos jam inde antiquitus indulgentis, pecuniae quoque summa homines movit: quia nec aerarium exhaurire, magna jam Summa erogata in Servos ad militiam emendos armandosque, nec Hannibalem, maxime hujusce rei, ut fama erat, egentem, Iocupletari volebant. Quum triSte reSp011Sum, non redimi captivos, redditum esset, novusque super Veterem luctus
tot jactura civium adjectus esset, cum magnis fletibus queStibusque legatos ad p0rtam prosecuti sunt. Unus ex iis domum abiit, quod fallaci reditu in castra jurejurando se exsolviSSet. Quod ubi innotuit, relatumque ad Senatum eSt, OmneS cenSuerunt, comprehendendum, et custodibus publice datis deducendum ad Hannibalem, esse. Est et alia de captivis fama, decem prim0s VeniSSe : de eis quum dubitatum in senatu essui, admitterentur in
Urbem, necne; ita admiSSOS eSSo, ne tamen iiS SenatuS daretur.
Morantibus deinde longius omnium spe, alios tres insuper legatos Venisse, L. Scribonium, et C. Calpurnium, et L. Manlium. tum demum ab cognato Scribonii, tribuno plebis, de redimendis captivis
relatum eSSe, nec cenSuisse redimendos senatum : et novos legatos tres ad Hannibalem revertisse, decem VetereS reman SiSSO, quod, per eaUSam recognoscendi nomina captivorum ad Hannibalem ori itinere regreSSi, religione sese exsolvissent. de iis dedendis magna contentione actum in Senatu esse, victosque pauciS Sententiis, qui dedendos consuerint: cetorum proximis censoribus adeo omnibu8
notis ignominiisque confectos esse, ut quidam eorum mortem Sibi USi extemplo consciverint; ceteri non foro solum omni deinde vita, Sed pr0pe luce ac publico, caruerint. Mirari magis, adeo discrepare inter auctoreS, quam, quid Veri Sit, diScernere, queas. Quanto autem major ea elades Superioribus cladibus fuerit, vel ea res indicio est, quod, qui Sociorum ad eam diem firmi steterant, tum labare coeperunt, nulla profecto alia de re, quam qu0d desperaverant de imperio. Defecere autem ad Poenos hi populi:
Atellani, Calatini, Hirpini, Apulorum pars, SamniteS praeter
Pentros, Bruttii omnes, Lucani: praeter hos Surrentini, et Graecorum omnis ferme ora, Tarentini, Metapontini, CrotonienSes, Locrique : et Cisalpini omnes Galli. Nec tamen hae clades defectionesque Sociorum moverunt, ut pacis unquam mentio apud Romanos fieret, neque ante consuliS Romam adventum, nec postquam is rediit, renovavitque memoriam acceptae cladiS. quo
in tempore ipso adeo magno animo civitas fuit, ut consuli, eX tanta clade, cujus ipSe causa maxima fuisset, redeunti, et Obviam itum frequenter ab omnibus ordinibus sit, et gratiae actae, quod de republica non desperasset: cui, si Karthaginiensium ductor fuisset, nihil recusandum Supplicii foret.
95쪽
Nuncius Cannensi8 victoriae, Mago, Karthaginem mi88u8, annulo3 aureo8, a digiti8 occi8orum Romanorum detractos, in Meδtibulo curiae estudit: quos eicessisse modii mensuram traditur. XII, XIII. I 8t quem nuncium Hanno, vir ei Poenis Nobili88imu' δuadebat δenatui Karthaginien8ium, ut pacem a populo Romano peterent:
nec tenuit, obδtrepente Barcina factione. XIV, XV. Claudius Marcellus praetor ad Nolam, XVI, eruptione adversu8 Hannibalem ex oppido factu, provere pugnavit. XVIII. Mercitus Hannibalisper hiberna Capuae ita luxuriatu8 e8t, ut corporum viribu8 atque animorum enervaretur. XIX. 8ilinum, a Poeni8 6b8 8um, ita fame Ne tum e8t, ut lora et pelle' δcuti8 detracta8, item mure8,e88ent; et nucibu' per Vulturnum amnem a Romani8 mi88i' viXerint. XXIII. Senatus ei equestri ordine hominibu8 centum nonaginta 8eptem Suppletu8 e8t. XXIV. L. Postumius praetor a Gallis cum Mercitu cae8u8 e8t. XXVI, 3, c. Cn. et P. Scipiones in Hivania 3drubalem vicerunt, et Hlvaniam 8uam fecerunt. XXXI. Reliquiae Cannensis eiercitus in Siciliam relegatae Sunt; ne recederent inde, nisi fnito bello. XXXIII. Inter Philippum, Macedonum regem, et Hannibalem societas juncta e*t. XXXV. Semproniu/Gracchus con*uI Campanos cec/dit. XXXVI, XXXVIII, XL, 4d. Praeterea in Sardinia feliciter a P. Manlio praetore adverδu8 PoenoδSar 8que re8 9e8ta8 continet. a quo Haδdrubal dux, et Mago, et Hanno capti. XLV, lo. Claudius Marcellus praetor Hannibalis eXercitum ad Nolam proelio fudit et vicit: primu8que, tot cladibus feδδis, Romanis meliorem spem belli dedit. I. HANNIBAL, post CannenSem pugnam, caStra capta ac direpta, confestim ex Apulia in Samnium moverat, accitus in Hirpinos a Statio, pollicente se Compsam traditurum. Compsanus erat Trebius, nobilis inter suos : Sed premebat eum Mopsiorum factio, familiae per gratiam Romanorum potentis. Post famam Cannensis pugnae, Vulgatumque Trebit sermonibus adventum Hannibalis, quum Mopsiani urbem excessissent; sine certamine tradita urbs Poeno, praesidiumque acceptum est. Ibi praeda omni atque
96쪽
impedimentis relictis, exercitu partito, Magonem regionis ejus urbes, aut deficientes ab Romanis accipere, aut detrectantes cogere ad defectionem, jubet. ipse per agrum Campanum mare inferum petit, oppugnaturuS Neapolim, ut urbem maritimam haberet. Ubi fines Neapolitanorum intravit, Numidas partim in insidiis, et pleraeque cavae sunt Viae, Sinusque occulti) quacunque apte poterat, disposuit; alios, prae Se actam praedam eX agrisOStentantes, obequitare portis jussit. in quos, quia nec multi et incompositi videbantur, quum turma equitum erupiSSet, ab
cedentibus consulto tracta in insidias circumventa eSt: nec eVRSiSSet quisquam, ni mare pr0pinquum, et haud procul littore
naVeS, PiSeatoriae pleraeque, conspectae peritis nandi dedissent effugium. Aliquot tamen eo proelio nobiles juvenes capti caeSique Sunt: inter quos et HegeaS, praefectus equitum, intemperantius cedentes secutus, cecidit. Ab urbe oppugnanda Poenum absterruere conspecta moenia, haudquaquam pr0mpta OPPUgnanti.
II. Inde Capuam flectit iter, luxuriantem longa solicitate
atque indulgentia fortunae, maxime tamen, inter corrupta omni licentia plebis, sine modo libertatem exercentis. Senatum et
sibi et plebi obnoxium Pacuvius Calavius secorat; nobilis idem
ac populariS homo, ceterum malis artibus nanctuS Opes. iS quum eo forte anno, quo reS male gesta ad TraSimenum eSt, in Summo magistratu esset, jam diu infestam Senatui, plebem ratus, Per OceaSionem novandi res, magnum ausuram facinUS, ut, Si in ea loca Hannibal cum victore exercitu venisset, trucidato Senatu,
traderet Capuam Poenis; improbus homo, sed non ad eXtremum Perditus, quum mallet incolumi, quam eversa, republica dominari, nullam autem incolumem esse orbatam publico consilio crederet, rationem iniit, qua et senatum Servaret, et obnoXium Sibi ac plebi faceret. Vocato senatu, quum, sibi defectionis ab Romanis consilium placiturum nullo modo, ni Si neceSSarium
fuiSSet, praefatuS esset; quippe qui liberos ex Ap. Claudii fillia
haberet, filiamque Romam nuptum Livio dedisset: ceterum majorem multo rem, magisque timendam, instare. Non enim, per defectionem, ad tollendum ex civitate senatum plebem Spectare, Sed, per eaedem Senatus, Vacuam rempublicam tradere Hannibali ac Poenis velle. Eo se periculo posse liberare eOS, Si Se permittant Sibi, et, certaminum in republica obliti, credant. Quum omneS, Victi metu, permitterent; Claudam in curia vos,'' inquit, A et, tanquam et ipse cogitati facinoris particeps, approbandoc0ΠSilia, quibus nequicquam adversarer, viam Saluti Vestrae inVeniam. In hoc fidem, quam vultis ipsi, accipite.' Fide data Og SSUS, claudi curiam jubet, praesidiumque in vestibulo reliquit, ne quis adire curiam injussu Suo, neve inde egredi, POSSit. III. Τunc vocato ad concionem populo, Quod Saepe,' inquit,
97쪽
optastis, Campani, ut supplicii Sumendi vobis ex improbo ac
detestabili senatu poteStas eSSet; eam nunc, non per tumultum expugnantes domos Singulorum, quas praesidiis clientium servorumque tuentur, cum Summo VeStro periculo, sed tutam habetis ac liberam. Clausos Omnes in cur am accipite, SOIOS, inermes:
nec quicquam raptim, aut forte temere, egeritis. de Singulorum capite vobis jus sententiae dicendae faciam, ut, quas qui Sque merituS eSt, poenas pendat. Sed, ante omnia, ita vos irae indulgere oportet, ut potiorem ira Salutem atque utilitatem Vestram habeatis. etenim hos ut opinor) odistis Senatore8, non Senatum Omnino habere non Vultis. quippe aut rex, quod abominandum aut, quod unum liberae civitatis consilium est, senatus habendus est. Itaque duae res Simul agendae sunt Vobis, ut et Veterem senatum tollatis, et novum cooptetis. Citari singulos senatores jubebo, de quorum capite Vos conSulam. quod de quoque cenSueritis, fiet. Sed prius in ejus locum Virum fortem ac Strenuum novum Senatorem cooptabitis, quam de noxio Supplicium Sumatur. Inde consedit, et, nominibus in urnam conjectiS, citari, quod primum Sorte nomen excidit, ipsumque e curia produci, jussit. Ubi auditum est nomen, malum et improbum pro Soquisque clamare, et Supplicio dignum. Tum Pacuvius, Video, quae de hoc sententia sit data: eligite pro malo atque improbo bonum Senatorem et justum.'' Primo Silentium erat, inopia potioris subjiciundi: deinde, quum aliquiS, OmiSSa Verecundia, quempiam nominaSSet, multo major extemplo clamor oriebatur ;quum alii negarent nosse, alii nunc probra, nunc humilitatem Sordidamque inopiam, et pudendae artis aut quaeStuS genus, Objicerent. Hoc multo magis in Secundo ac tertio citato senatore eSt factum : ut ipsius poenitere homines appareret, quem autem in ejus Substituerent locum deesse ; quia nec eosdem nominari attinebat, nihil aliud quam ad audienda probra nominatos, et multo humiliores obscurioresque ceteri erant eis, qui primi memoriae occurrebant. Ita dilabi homines, notissimum quodque malum maxime tolerabile dicentes esse, jubentesque Senatum ex cuStodia dimitti. IV. Hoc modo Pacuvius quum obnoxium vitae beneficio senatum multo sibi magis, quam plebi, feciSSet, Sine armis, jam omnibus concedentibus, dominabatur. Hinc Senatores, omissa dignitatis libertatisque memoria, plebem adulari, salutare, benigne inVitare, apparatiS accipere epuliS, eaS caUSaS SUScipere, ei Semper partiadesse, Secundum eam litem judices dare, quae magis popularis, aptiorque in vulgus favori conciliando, esset. Jam vero nihil in Senatu actum aliter, quam si plebis ibi esset concilium. Prona Semper civitas in luxuriam, non ingeniorum modo Vitio, Sed amuenti copia voluptatium, et illecebris omnis amoenitatis maritimae terrestrisque ; tum vero ita obsequio prineipum et licentia
98쪽
plebei lascivire, ut nec libidini nec sumptibus modus esset. alcontemptum legum, magiStratuum, Senatus, acceSSit tum, post Cannensem cladem, ut, cujus aliqua erat Verecundia, Romanum quoque imperium Spernerent. id modo erat in mora, ne extemplo deficerent, quod connubium vetustum multas familias claras ac potentes Romanis miscuerat; et quod, quum militarent aliquot apud Romanos, maximum Vinculum erant trecenti equites, nobilissimus quisque Campanorum, in praesidia Sicularum urbium dolocti ab Romanis ac misSi. V. Horum parentes cognatique aegre pervicerunt, ut legati ad consulem Romanum mitterentur. Ii nondum CanuSium profectum, Sed VenuSiae cum paucis ac Semiermibus, coninlem inVenerunt, quam poterat maxime miSerabilem bonis sociis ; superbis atque infidelibus, ut erant Campani, spernendum. Et auxit rerum Suarum Suique contemptum consul nimis detegendo cladem nudandoque. Nam, quum legati, aegre ferre Senatum populumque Campanum, adversi quicquam evenisSe RomaniS, nunciasSent, pollicerenturque omnia, quae ad bellum opus essent; Morem magis,'' inquit, loquendi cum Sociis Servastis, Campani, jubentes, quae opus eSSunt ad bellum, imperare, quam convenienter ad praesentem fortunae nostrae statum locuti estis. Quid onim
nobis ad Cannas relictum est, ut, quasi Hi quid habeamus, id, quod deest, expleri ab sociis Velimus t Pedites vobis imperemus, tanquam equites habeamus i pecuniam deesse dicamus, tanquam ea
tantum desit i Nihil, ne quod suppleremus quidem, nobis reliquit
fortuna. legiones, equitatus, arma, Signa, equi Virique, pecunia, commeatus, aut in acie aut binis postero die amissis castris perierunt. Itaque non juvetis nos in bello oportet, Campani, sed paene bellum pro nobis suscipiatis. Veniat in mentem, ut trepidos quondam majoreS VeStroS, intra moenia compulsos, nec Samnitem modo hostem, sed etiam Sidicinum paventes, receptos in fidem, apud Saticulam defenderimus, coeptumque propter VOS cum Samnitibus bellum per centum prope annos, Variante sertuna eventum, tulerimus. Adjicite ad haec, quod foedus aequum
deditis, quod leges Vestras, quod ad extremum id quod ante
Cannensem certe cladem maximum fuit) civitatem nostram magnae parti vestrum dedimus, communicaVimuSque vobiscum. Itaque communem VOS hanc cladem, quae accepta eSt, credere, Campani, oportet, communem patriam tuendam arbitrari esse. Non cum Samnite aut Etrusco res est, ut, quod a nobis ablatum
sit, in Italia tamen imperium maneat. Poenus hostis, ne Africae quidem indigenam, ab ultimis terrarum oris, Deto Oceani He culi Sque columnis, expertem omni S juris et conditionis et linguae prope humanae, militem trahit. Hunc, natura et moribus immitem ferumque, insuper dux ipse efferavit, pontibus ac molibus eX humanorum corporum Strue faciendis, et qu0d pr0J0qui etiam
99쪽
piget) vesci immanis corporibus docendo. Hos, infandis pastos
epulis, quos contingere etiam nefaS Sit, videre atque habere dominos, et ex Africa et a Karthagine jura petere, et Italiam Numidarum ac Maurorum pati provinciam OSSe, cui non, genito modo in Italia, detestabile sit i Pulchrum erit, Campani, prolapsum clade, Romanum imperium VeStra fide, Ve8tris Viribus, retentum ac recuperatum eSSe. Triginta millia peditum, quatuor equitum, arbitror ex Campania scribi posse. jam pecuniae affatim est frumentique. Si parem fortunae vestrae fidem habetis, nec Hannibal se vicisse sentiet, nec Romani Victos eSSe.VVI. Hac oratione consulis dimissis redeuntibusque domum legatis, unus ex iis, Vibius VirriuS, tempus Venisse, ait, quo Campani non agrum solum, ab Romanis quondam per injuriam ademptum, recuperare, Sed imperio etiam Italiae potiri, possint. Foedus enim cum Hannibale, quibus Velint legibus, facturos. neque controverSiam fore, quin, quum ipse, confecto bello, Hannibal victor in Africam decedat, exercitumque deportet, Italiae imperium Campanis relinquatur. Haec Virrio loquenti assensi omnes, ita renunciant legationem, uti deletum omnibus videretur nomen Romanum. Extemplo plebes ad defectionem ac pars
major SenatuS Spectare. eXtracta tamen, auctoritatibus Seniorum,
per paucos dieS est res: postremo Vicit Sententia plurium, ut iidem legati, qui ad c0nsulem Romanum ierant, ad Hannibalem mitterentur. Quo prius quam iretur certumque defectionis consilium esset, Romam legatos missos a Campanis in quibusdam annalibus invenio, postulantes, ut alter consul Campanus fieret, si rem Romanam adjuvari vellent; indignatione Orta, Summo geria curia juSSOS esse : miSSumque lictorem, qui eX urbe educeret eos, atque eo die manere extra fines Romanos juberet. Quia nimis compar Latinorum quondam postulatio erat, Coeliusque et alii id, haud sine causa, praetermiSerant ScriptoreS, P0nere Procerto Sum VerituS.
VII. Logati ad Hannibalem Venerunt, pacemque cum eo conditionibus fecerunt: Ne quis imperator magistratuSve Poenorum jus ullum in civem Campanum haberet, neve civis CampanuSinvitus militaret, munusve faceret: ut Suae leges, Sui magiStratuS, Capuae eSSent: ut trecentos ex Romanas captivis Poenus daret
Campanis, quos ipSi elegissent; cum quibus equitum Campanorum, qui in Sicilia stipendia facerent, permutatio fieret. Haec pacta: illa insuper, quam quae pacta erant, facinora Campani
ediderunt. nam praefectoS Socium civesque Romanos alios, partim aliquo militiae munere occupatos, partim privatis negotiis implicitos, pleb8 repente OmneS comprehensos, Velut cuStodiae caUSA, balneis includi jussit; ubi, fervore atque aestu anima intereluSa, foedum in modum exspirarent. Ea ne fierent, neu legatio mitteretur ad Poenum, Summa ope Decius Magius, Vir cui ad Sum-
100쪽
mam auctoritatem nihil praeter Sanam civium mentem defuit, restiterat. ut vero praesidium mitti ab Hannibale audivit, Pyrrhi superbam dominationem, miserabilemque Tarentinorum servitutem, exempla reserenS, primo, ne reciperetur praeSidium, palam vociferatus est: deinde, ut receptum aut ejiceretur, aut, Si malum facinus, quod a VetuStiSSimis sociis consanguineisque defecissent, sorti ac memorabili facinore purgare vellent, ut interfecto Punico praesidio restituerent Se Romanis. Haec neque enim occulte
agebantur) quum relata Hannibali essent, primo misit, qui Vocarent Magium ad sese in castra : deinde, quum is ferociter negasset se iturum, nec enim Hannibali jus esse in civem Campanum)concitatus ira, Poenus comprehendi hominem, Vinctumque attrahi ad se, jussit. Veritus deinde, ne quid inter Vim tumultus, atque
ex concitatione animorum inconSulti certaminis, oriretur, ipse, praemisso nuncio ad Marium Blosium, praetorem Campanum, postero die Se Capuae futurum, proficiscitur e castris cum modico praesidio. Marius, concione adVocata, edicit, ut frequentes cum
conjugibus ac liberis obviam irent Hannibali. Ab universis id
non obedienter modo, sed enise, favore etiam Vulgi, et studio visendi tot jam victoriis clarum imperatorem, factum est. Decius Magius nec obviam egreSSuS eSt, nec, quo timorem aliquem exconScientia significare posset, privatim se tenuit: in foro cum filio clientibusque paucis otiose inambulavit, trepidante tota civitate ad excipiendum Poenum visendumque. Hannibal, ingressus urbem, Senatum eXtemplo postulat: precantibusque inde primorubus Campanorum, ne quid eo die Seriae rei gereret, diemque ut ipse, adventu Suo festum, laetus ac libens celebraret; quanquam praecepS ingenio in iram erat, tamen, ne quid in principio negaret, visenda urbe magnam diei partem consumpSit. VIII. Deversatus est apud Ninnios Celeres, Stenium Pacuviumque, inclitos nobilitate ac divitiis. Eo Pacuvius Calavius, de quo ante dictum est, princeps factionis ejus, quae traxeratrem ad Poenos, filium juvenem adduxit, abstractum abs Decii Magii latere, cum quo ferocisSime pro Romana Societate adverSUS Punicum foedus stoterat; nec eum aut inclinata in partem alteram civitas, aut patria majestas, Sententia depulerat. Huic tum pater juveni Hannibalem deprecando magi S, quam purgando, placaVit; Victusque patris precibus lacrimisque etiam ad coenam eum cum patre vocari jussit: cui convivio neminem Campanum, praeterquam hospites, Jubelliumque Tauream, insignem bello Virum, adhibiturus erat. Coeperunt epulari de die, et convivium non eX more Punico, aut militari disciplina, esse ; sed, ut in civitate atque etiam domo luxuriosa, omnibus voluptatium illecebris instructum. Unus nec dominorum invitatione, nec ipsius interdum Hannibalis, Calavii filius, Porolla vinei potuit; ipse Valetudinem excuSans, patre animi quoque ejus haud mirabitum