Titi Livii Patavini Historiarum belli punici secundi, libri quinque priores

191쪽

T. LIVII LIBER XXV.

de exercitu Volonum conquirerent. Idem negotii P. Cornelio datum, cui et delectus mandatus erat: isque per fora conciliabulaque edixit, ut conquisitio volonum fieret, iique ad signa reducerentur. Haec omnia intentissima cura acta. Ap. Claudius PonSul, D. Junio ad ostium Vulturni, M. Aurelio Cotta Puteolis praep0Sito, qui, ut quaeque naves ex Etruria ac Sardinia acce SiSSent, extemplo in castra mitterent frumentum ; ipse ad Capuam regreSSUS, Q. Fulvium collegam invenit Casilini, omnia inde portantem molientemque ad oppugnandam Capuam. Tum ambo circumsederunt urbem, et Claudium Neronem praetorem ab Suessula ex Claudianis castris exciverunt. Is quoque, modico ibi praesidio ad tenendum locum relicto, ceteris omnibus copiis ad Capuam descendit. ita tria praetoria circa Capuam erecta; treS et exercitus, diversis partibuS Opus aggressi, foSSR Valloque circumdare urbem parant, et castella excitant modicis intervallis: multisque Simul locis cum prohibentibus opera Campanis eo QVentu pugnant, ut P0Stremo portiS muroque Se contineret CampanuS. PHUS tamen, quam haec continuarentur opera, legati ad Hannibalem missi, qui quererentur desertam ab eo Capuam, ac pr0pe redditam Romanis; obtestarenturque, ut tunc Saltem opem non circumSeSSis modo, Sed etiam circumvallatis, ferret. Consulibus literae a P. Cornelio praetore miSSae, ut, priusquam clauderent Capuam operibus, potestatem Campanis facerent, ut,

qui eorum Vellent, exirent ab Capua, sumque reS SOCIIm RUDΓ-rent : liberos fore, suaque omnia habituros, qui ante Idus Martias exi8Sent. p0St eam diem quique exissent, quique ibi manSissent, hoStium futuros numero. Ea pronunciata Campanis, atque ita Spreta, ut ultro dicerent contumelias, minarenturque. Hannibal ab Herdonea Tarentum duxerat legiones Spe, aut ri, aut dolo, arcis Tarentinae potiundae. Quod ubi parum procemit, ad Brundisium flexit iter, prodi id oppidum ratus. ibi quoque quum

frustra tereret tempus, legati Campani ad eum Venerunt, querenteS simul, orantesque. quibus Hannibal magnifice respondit, et antea

solvisse Obsidionem, et nunc adventum suum conSuleS non laturos.

Cum hac spe dimissi, legati vix regredi Capuam, jam duplici lassa

valloque cinctam, P0tuerunt.

XXIII. Quum maxime Capua circumVallaretur, SyracuSarum oppugnatio ad finem venit, praeterquam vi ac Virtute ducis exercitusque, intestina etiam proditione adjuta. Namque Marcellus initio Veris incertus, utrum Agrigentum ad Himilconem et Hippocratem Verteret bellum, an obsidione Syracusas premeret; quanquam nec Vi capi Videbat posse, inexpugnabilem terrestri ac maritimo Situ, urbem, nec fame, quam prope liberi ab Karthagine c0mmeatus alerent, tamen, ne quid inexpertum relinqueret, transfugas Syracusanos orant autem apud Romanos aliqui nobi-Lssimi viri, inter defectionem ab Romanis, quia ab novis consiliis

192쪽

T. LIVII LIBER XXV.

abhorrebant, pulsi) colloquiis suae partis tentare liominum aDImos jussit, et fidem dare, si traditae forent Syracusae, liberos eos ac Suis legibus victuros esse. Non erat colloquii copia, quia multorum animi suspecti omnium curam oculoSque converterant, ne quid falleret tale admissum. Servus unuS e ulum, Pro tranS- fuga intromisSus in urbem, conventis paucis, initium colloquendid0 tali re fecit. deinde in piscatoria quidam navi retibus operti, circumvectique ita ad castra Romana, collocutique cum tranS- fugis : et idem saepius eodem modo alii atque alii. poStremo ad

octoginta facti. Et, quum jam composita omnia ad proditionem essent, indicio delato ad Epicyden per Attalum quendam, indignantem sibi rem creditam non esse, necati Omnes cum crueiatu Sunt. Alia subinde spes, postquam haec Vana evaSerat, eXcepit.

Damippus quidam, Lacedaemonius, missus ab Syracusis ad Philippum regem, captus ab Romanis naribus erat. hujus utique redimendi et Epicydae cura erat ingens; nec abnuit Marcellus, jam tum Aetolorum, cujus gentis Socii Lacedaemonii erant, amicitiam affectantibus Romanis. Ad colloquium de redemptione ejus miSSis, medius maxime atque utri Sque opportunus locUS ad portum Trogiliorum, propter turrim, quam Vocant Galeagram, eStViSUS. quo quum SaepiuS commearent, unuS eX Romanis, eX propinquo murum contemplatus, numerando lapides, aestimandoque ipse secum, quid in fronte paterent singuli, altitudinem muri. quantum proXime conjectura poterat, permenSUS, humilioremque aliquanto pristina opinione Sua et ceterorum omnium ratus e8Se, et Vel mediocribus scalis superabilem, ad Marcellum rem defert. Haud spernenda visa. sed, quum adiri locus, qui ob id ipsum intentius custodiebatur, non posSet, occaSio quaerebatur:

quam obtulit transfuga, nuncians, diem festum Dianae per triduum agi, et, quia alia in obsidione desint, Vino largius epulas celebrare, et ab Epicyde praebito universae plebei, et per tribus a principibus diviso. Id ubi accepit Marcellus, cum paucis tribunorum militum collocutus, electisque per eos ad rem tantam agendam audendamque idoneis centurionibus militibusque, et Scalis in occulto comparatis, ceteris signum dari jubet, ut mature corpora curarent, quietique darent: nocte in expeditionem eundum esse. Inde, ubi id temporis visum, quo de die epulatis jam vini satias principiumque Somni esset, signi unius milites ferre scat jussit; et ad mille fere armati tenui agmine per silentium eo deducti. Ubi sine strepitu ac tumultu primi evaserunt in murum, Secuti ordine alii; quum priorum audacia dubiis etiam

animum faceret.

XXIV. Jam mille armatorum ceperant partem, quum ceterae admotae, pluribusque Scalis in murum evadebant, signo ab Hex pyl0 dato ; quo per ingentem solitudinem erat perventum, quia Dirigna para, in turribus epulati, aut sopiti vino erant, aut

193쪽

T. LIVII LIBER XXV.

SemigraVes potabant. paucOS tamen eorum, oppreSSos in cubilibus, interfecerunt. Prope Hexapylon est portula magna vi refringi coepta; et e muro ex composito tuba datum Signum erat. Et jam undique, non furtim, Sed Vi aperta, gerebatur reS. quippe ad Epipolas, frequentem cuStodiis locum, perventum erat, terrenduque magis hostes erant, quam fallendi; Sicut territi sunt. nam, simul ac tubarum est auditus cantus, clamorque tenentium muros partemque urbis ; omnia teneri custodes rati, alii per murum fugere, alii salire de muro, praecipitarique turba paventium. Magna pars tamen ignara tanti mali erat, et gravatis omnibus Vino Somnoque, et, in VaSine magnitudinis urbe, partium Sensu non satis pertinente in omnia. Sub luce, Hexapylo effracto, Marcellus, omnibus copiis urbem ingressus, excitavit convertitque omnes ad arma capienda, opemque, Si quam p0SSent, jam captae

prope urbi ferendam. Epicydes, ab Insula, quam ipsi Nasonvocant, citato profectus agmine, haud dubius, quin paucos, per

negligentiam cuStodum transgreSSOS murum, eXpul SuruS foret, occurrentibus pavidiS, tumultum augere eos, dictitans, et majora ac terribiliora vero afferre, postquam conspexit Omnia circa Epipolas armis completa, laceSSito tantum hoste paucis missilibus, retro in Achradinam agmen convertit; non tam vim multitudinemque h0Stium metuens, quam ne qua inteStina fraus per Ocea-Sionem oriretur, clauinSque inter tumultum Achradinae atque Insulae inveniret portas. MarcelluS, ut, moenia ingreSSUS, eX superioribus locis urbem, omnium ferme illa tempestate pulcherrimam, subjectam oculis vidit, illacrymasse dicitur, partim gaudio

tantae perpetratae rei, partim Vetusta gloria urbis. Atheniensium cla8Ses demerSae, et duo ingentes exercitus cum duobuIclarissimis ducibus deleti, occurrebant, et tot bella cum Karthaginiensibus tanto cum discrimine gesta; tot tam opulenti tyranni

regeSque : praeter ceterOS Hiero, quum recentiSSimae memoriae reX, tum, ante Omnia, quae VirtuS ei fortunaque Sua dederat,

beneficiis in populum Romanum insignis. ea quum uni Versa occurrerent animo, Subiretque cogitatio, jam illa momento horae arsura omnia, et ad cineres reditura; priusquam signa Achradinam admoveret, praemittit SyracuSanos, qui intra praesidia Romana, ut ante dictum eSt, fuerant, ut alloquio leni perlicerenth0stes ad dedendam urbem. XXV. Tenebant Achradinae portas murosque maxime tranS- fugae, quibus nulla erat per conditiones Veniae spes : si nec adiremurOS, nec alloqui, quenquam paSSi. Itaque Marcellus, postquam

id incoptum irritum fuit, ad Euryalum Signa referri jusSit.

tumulus eSt in extrema parte urbis, VerSUS a mari, Viaeque imminens ferenti in agroS mediterraneaque inSulae, percommode situs ad commeatus eXcipiendos. Praeerat hiatu arci Philodemus

Argivus, ab Epicyde imp0situs; ad quem missus a Marcello,

194쪽

Τ. LIVII LIBER XXV.

Sosis, unus ex interfectoribu S tyranni, quum, longo sermone habito, dilatus per frustrationem e8set, retulit Marcello, tempus eum ad deliberandum sumsisse. Quum is diem de die differroi, dum Hippocrates atque Himilco admoverent caStra legionesque, haud dubius, si in arcem accepisset eos, deleri Romanum exe citum inclusum muris p08Se ; Marcellus, ut Euryalum neque

tradi, neque capi vidit posse, inter Neapolim et Tycham nomina

partium urbis, et instar urbium Sunt) poSuit caStra, timenS, ne, si se equentia intrasset loca, contineri ab discursu miles avidus praedae non posset. Legati eo ab Tycha et Neapoli cum infulis et Velamenti S Venerunt, precantes, ut a caedibus et ab incendiis parceretur. De quorum precibUS, quam poStulatiS, magis consilio habito, Marcellus ex omnium sententia edixit militibus, nequis liberum corpus violaret: cetera praedae futura. QRStraque tecti S parietum pro muro Septa. portis regione platearum patentibus Stationes praesidiaque dispoSuit, ne quis in discursu militum impetus in castra fieri posset. Inde, signo dato, milites di Scurrerunt : refractisque laribus, quum omnia terrore ac tumultu Streperent, a caedibus tamen temperatum est. rapinis nullus ante modus fuit, quam omnia diuturna felicitate cumulata bona ege Sere. Inter haec et Philodemus, quum Spes auxilii nulla eSSet,

fide accepta, ut inviolatus ad Epicyden rediret, deducto praesidio,

tradidit tumulum Romanis. Aversis omnibus ad tumultum eX parte captae urbis, Bomilcar, noctem eam nactus, qua propter vim tempestatis stare ad anchoram in Salo Romana classis non p088et, cum triginta quinque naVibus ex portu SyracuSano profectus, libero mari vela in altum dedit, quinque et quinquaginta navibus Epicydae et Syracusanis relictis: edoctisque Karthaginiensibus, in quanto reS Syracusana discrimine eSSet, eum centum navibus post Iaaucos dieS redit, multis, ut fama est, donis ex Hieronis gaeta ab Epicyde donatuS. XXVI. Marcellus, Euryalo recepto praesidioque addito, una

cura erat liber, ne qua ab tergo vis hostium in arcem accepta incluSos impeditosque moenibus suos turbaret. Achradinam inde, trinis castris per idonea dispositis loca, spe ad inopiam Omnium rerum incluSos redacturum, circumSedit. Quum per aliquot dies quietae stationes utrinque fuiSSent, repente adventUS Hippocratis et Himilconis, ut ultro undique oppugnarentur Romani, fecit. nam et Hippocrates, castris ad magnum portum communitis, signoque iis dato, qui Achradinam tenebant, castra Vetera Romanorum adortus est, quibus CriSpinus praeerat; et Epicydes eruptionum in stationes Marcelli fecit; et classis Punica littori, quod inter urbem et castra Romana erat, appul* eSt, ne

quid praesidii Crispino submitti a Marcello posset. Tumultum

tamen majorem hoStes praebuerunt, quam certamen. nam et

Crispinus Hippocratem non repulit tantum munimentiS, sed

195쪽

Τ. LIVII LIBER XXV.

insecutus etiam est trepide fugientem: et Epicydem Marcollus

in urbem compulit. Satisque jam etiam in poSterum Videbatur provisum, ne quid ab repentiniS eorum excursionibus periculi foret. Accessit et pestilentia, commune malum, quod facile utrorumque animos averteret a belli conSilii S. nam tempore autumni, et locis natura gravibus, multo tamen magis extra urbem, quam in urbe, intoleranda Vis aestus per utraque caStra Omnium ferme corpora movit. Et primo temporiS ac loci vitio et aegri erant, et moriebantur : postea curatio ipSa et contactus aegrorum Vulgabat morbos: ut aut neglecti desertique, qui incidi8Sent, morerentur, aut assidentes curantesque, eadem Vi morbi repletos, Secum traherent ; quotidianaque funera et mors ob oculos eSSet, et undique dies noctesque ploratus audirentur. postremo ita assuetudine mali efferaverant animos, ut non modo lacrimis, juStoque comploratu, proSequerentur mortuos, Sed ne efferrent quidem, aut Sepelirent, jacerentque Strata exanima corpora in conspectu Similem mortem eXSpectantium ; mortuique aegroS, aegri Valid0' cum metu, tum tabe ac pestifero odore corporum, conficerent. et, ut ferro potius

morerentur, quidam invadebant soli hostium stationes. Multo tamen ViS major pestis Poenorum castra, quam R0mana, diu circumsedendo Syracusas coelo aquisque adsuerant magis) affecerat. Ex hostium exercitu Siculi, ut primum Videre eX gravitate loci Vulgari morbos, in suas quisque pr0pinquas urbes dilapsi sunt: at KarthaginienSes, quibus nuSquam receptuS erat, Cum ipsis ducibus, Hippocrate atque Himilcone, ad internecionem omneS perierunt. Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos : infirmaque corpora tecta et umbrae recrea- Verant. multi tamen ex Romano exercitu eadem peste absumpti

Sunt.

XXVII. Doleto terrestri Punico exercitu, Siculi, qui Hippocratis milites fuerant, in haud magna oppida, ceterum et Situ et munimentis tuta, tria millia alterum ab SyracuήS, alterum quindecim abest) eo et commeatus e civitatibus Suis comportabant, et auxilia arcessebant. Interea Bomilcar, iterum cum classe pr0fectus Carthaginem, ita exposita fortuna Sociorum, ut Spem faceret, non ipsis modo salutarem opem ferri posse, Sed Romanos quoque in capta quodamm0do urbe capi, peritulit, ut Onerarias

naves quam plurimas, omni copia rerum OnuStas, Secum mitterent, elaSSemque Suam augerent. Igitur, centum triginta navibus

longis et septingentis onerariis profectus a Karthagine, SatiS PTOS- peros ventos ad trajiciendum in Siciliam habuit: sod iidem venti Superare eum Pachynum prohibebant. Bomilcaris ad Ventus, fama prim0, dein praeter spem mora, quum gaudium et metum in vicem Romanis Syracusanisque praebuisset; Epicydes, metuens, ne, Si pergerent iidem, qui tum tenebant, ab ortu solis flare purdius plures venti, classis Punica Africam repeteret, tradita A ch -

196쪽

Τ. LIVII LIBER XXV.

radina mercenariorum militum ducibus, ad Bomilcarem navigat, classem in statione versa in Africam habentem : atque, timentem naVale proelium, non tam quod impar Viribus aut numero navium

esset, quippe etiam plures habebat) quam quod Venti aptiores

Romanae, quam Suae, claSSi flarent, perpulit tandem, ut fortunam navalis certaminis experiri vellet. Et Marcellus, quum et Siculum exercitum ex tota insula conciri videret, et cum ingenti commeatu claSSem Punicam adventare, ne Simul terra marique, inclusus urbe hostium, urgeretur, quanquam impar numeronaVium erat, prohibere aditu Syracusarum Bomilcarem constituit. Duae classes infestae circa promontorium Pachynum stabant, ubi prima tranquillitas maris in altum eVeXiSSet, concurSurae. Itaque,

cadente jam Euro, qui per dies aliquot saevierat, prior Bomilcarm0Vit: cujus prima claSSis petere altum Visa est, quo facilius Superaret promontorium. ceterum, pOStquam tendere ad se Romanas naves Vidit, incertum qua subita territus re, Bomilcar vela in altum dedit, missisque nunciis Heracleam, qui Onerarias retro

in Africam repetere juberent, ipse, Siciliam praeterVectUS, Tarentum petit. Epicydes, a tanta repente destitutus Spe, ne in obSidionem, magna ex parte captae, urbis rediret, Agrigentum navigat, eXSpectaturuS magi S eventum, quam inde quicquam

XXVIII. Quae ubi in castra Siculorum sunt nunciata, Epicydem Syracusis exceSsisse, a Karthaginiensibus relictam insulam, et prope iterum Romanis traditam : legatos de conditionibus dedendae urbis, explorata priuS per colloquia Voluntate eorum, qui obsidebantur, ad Marcellum mittunt. Quum haud ferme discreparet, quin, quae ubique regum fuiSSent, Romanorum eSSent, Siculis cetera cum libertate ac legibus Suis Servarentur; eVOeati Sad c0lloquium his, quibus ab Epicyde creditae res erant, miSSOS se simul ad Μarcellum, simul ad eos, ab exercitu Siculorum, aiunt, ut una omnium, qui obsiderentur, quique extra obsidionem eSSent, fortuna esset, neVe alteri proprie Sibi paciscerentur quicquam. Recepti deinde ab iis, ut necessarios hospitesque alloquerentur, expoSitis, quae pacta jam cum Marcello haberent, oblata Spe Salutis perpulere eos, ut secum praefectos Epicydis, Polyesitum, et Philistionem, et Epicydem, cui Sindon cognomen erat, aggrederentur. interfectis iis, et multitudine ad concionem Vocata, et in0piam, qua ipsi inter se fremere Occulte Soliti erant, conquesti, quanquam tot mala urgerent, negarunt, fortunam Recu- Sandam esse, quod in ipSorum eSSet poteState, quamdiu ea Paterentur. Romanis cauSam oppugnandi SyracuSaS fuisse caritatem Syracusanorum, non odium : nam, ut Occupatas reS Bb

satellitibus Hannibalis, deinde Hieronymi, Hippocrate atque Epicyde, audierint, tum bellum movi Sse, et obsidere urbem coepisse, ut crudeles uetannos ejus, non us iPSam urbem, e u arent.

197쪽

T. LIVII LIBER XXV.

Hippocrate Vero interempto, Epicyde intercluso ab Syracusis, et praefectis ejus occisis, Karthaginiensibus omni possessione Sicilias terra marique pul Si S, quam SupereSSe eaHSam Romani S, cur non, perinde ac si Hiero ipse Viveret, unicus Romanae amicitiae cultor, incolumes Syracusas esse Velint i Itaque nec urbi nec hominibus aliud periculum, quam ab Semet ipsi' eSSe, Si OeeRSionem reconciliandi se Romanis praetermisissent, eam autem, qualis illo momento horae sit, nullam deinde fore) simul liberatos ab impotentibus tyrannis apparuiSSet. XXIX. Omnium ingenti assensu audita ea oratio est. Praetores tamen prius creari, quam legatos nominari, placuit. ex ipsorum deinde praetorum numero missi oratores ad Maroelium :quorum princeps, Neque primo,' inquit, Syracusani a vobis defecimus, Sed HieronymuS, nequaquam tam in VOS impius, quam in nos : nec poStea pacem, tyranni caede compositam, SyracuSanis quisquam, sed Satellites regii, Hippocrates atque Epicydes, oppressis nobis hinc metu, hinc fraude, turbaVerunt. nec quiS- quam dicere potest, aliquando nobis libertatis tempus fuisse, quod pacis vobiscum non fuerit. Nunc certe, caede eorum, qui OppreSSas tenebant Syracusas, quum primum noStri arbitrii esse coepimus, extemplo venimus ad tradenda arma ; dedendOS nos, urbem, moenia; nullam recuSandam fortunam, quae imposita a Vobis fuerit. Gloriam captae nobilissimae pulcherrimaeque urbis Graecarum dei tibi dederunt, Marcelle. quicquid unquam terra marique memorandum gessimus, id tui triumphi titulo accedit. Famaone credi velis, quanta urbs a te capta Sit, quam posteris qu0que eam Spectaculo eSSe; quo quisque terra quisque mari Venerit, nunc nostra de Atheniensibus KarthaginientibuSque tropaea, nune tua de nobis, ostendat: incolumeSque SyracusaS familiae VeStrae, sub clientela nominis Marcellorum tutelaque habendas, tradasi Ne plus apud vos Hieronymi, quam HieroniS, memoria mOΠ10nt. faciat. diutius illo multo amicus fuit, quam hic hostis : et illius etiam benefacta persensistis ; hujus amentia ad perniciem tantum ipsius valuit. ' Omnia et impetrabilia et tuta erant apud Romanos. inter ipsos plus belli ac periculi erat. Namque transfugae, tradi se Romanis rati, mercenariorum quoque militum auxilia in eundem compulere metum: arreptisque armiS praetoreS primum obtruncant, inde ad caedem Syracusanorum di Scurrunt; quosque fors obtulit irati interfecere, atque omnia, quae in promptu erant, diripuerunt. tum, ne sine ducibuS eSSent, Sex praefectOS CreaVere, ut terni Achradinae ac Naso praeessent. Sedato tandem tumultu, eXSequentibus sciscitando mercenariis, quae acta cum Romaniesvssent, dilucere, id quod erat, coepit, aliam Suam ac Perfugarum

XXX. In tempore legati a Marcello redierunt, salsa eOS SuSpicione incitatos memorantes, nec cauSam eXPetendae Poenae eorum

198쪽

Τ. LIVII LIBER XXV.

ullam Romanis esse. Erat ex tribus Achradinae praefectis HispanuS, Mericus nomine. ad eum inter comites legatorum do industria unus ex Hispanorum auxiliaribus eSt miSSHS : qui, sine arbitris Mericum nanctus, primum, quo in Statu reliquisset

Hispaniam, et nuper inde venerat) exponit: Omnia Romanis

ibi obtineri armis. posse eum, Si operae pretium faciat, principem popularium eSSe, Seu militare cum Romanis, Seu in patriam reverti, libeat. Contra, Si malle obsideri pergat, quam Spem eSSeterra marique clauso l Μ0tus his, Mericus, quum legatos ad Marcellum mitti placuisset, fratrem inter eos mittit: qui, per eundem illum Hispanum secretus ab aliis ad Marcellum deductus, quum

fidem accepiSSet, comp0SutSSetque agendae rei ordinem, Achradinam redit. Tum Mericus, ut ab suspicione proditionis averteret omnium animos, negat Sibi placere, legatos commeare ultro citroque ; neque recipiendum quenquam, neque mittendum : et, quo intentius custodiae Serventur, opportuna loca dividenda praesectis eSSe, ut Suae qui Sque partis tutandae reus Sit. Omnes assensi

sunt partibus dividundis: ipsi regio evenit ab Arethusa sonteusque ad ostium magni portus. id ut scirent Romani, fecit.

Itaque Marcellus nocte navim onerariam cum armatis remulco

quadriremis trahi ad Achradinam jussit, exponique milites regione p0rtae, quae prope fontem Arethusam est. Hoc quum quaria vigilia factum esset, expoSitosque milites porta, ut convenerat, recepisset Mericus ; luce prima Marcellus omnibus copiis moenia Aehradinae aggreditur: ita ut non eos solum, qui Achradinam

tenebant, in Se conVerteret, sed ab Naso etiam agmina armatorum concurrerent, relictis Stationibus Suis, ad vim et impetum Romanorum arcendum. In hoc tumultu actuariae naves, inStructae jam ante circumVectaeque, ad Navim armatOS eXponunt; qui,

improviso adorti semiplenas Stationes et adapertas sereS portae, qua paulo ante eXcurrerant armati, haud magno certamine Nasum cepere, desertam trepidatione et fuga custodum. neque ullis minus praesidii, aut pertinaciae ad manendum, quam tranSfugiS, fuit: quia, ne Suis quidem Satis credentes Se, medio certamine effugerunt. Marcellus, ut captam esse Nasum didicit, et Achradinae regionem unam teneri, Mericumque cum praesidio Suis adjunctum, receptui cecinit; ne regiae opes, quarum fama major, quam TeS, erat, diriperentur.

XXXI. Suppresso impetu militum, et iis, qui in Achradina

erant, transfugis Spatium locusque fugae datus est; et SyracuSani, tandem liberi metu, portis Achradinae apertis, OratoreS ad Marcellum mittunt, nihil petentes aliud, quam incolumitatem sibi liberiSque Suis. Marcellus, consilio advocato, et adhibitis etiam Syracusani S, qui, per Seditiones pulsi ab domo, intra praesidia Romana erant, TeSpondit: Non plura per annos quinquaginta benefacta Hieronis, quam paucis his annis maleficia eorum, qui

199쪽

Τ. LIVII LIBER XXV.

SyraeusM tenuerint, erga populum Romanum esse. sed pleraque eomin, quo debuerint, recidiSSe ; foederumque ruptorum ipsos ab Se graviores multo, quam populuS RomanuS Voluerit, poenas exegisse. Se quidem tertium annum circumSedere Syracusas, non ut populus RomanuS Servam civitatem haberet, sed ne tran fugarum duces captam et oppressam tenerent. Quid potuerint Syracusani facere, exemplo Vel eoS SyracuSanorum eSse, qui intra

praesidia Romana fuerint, vel Hispanum ducem Mericum, qui praesidium tradiderit, Vel ipsorum SyracuSanorum p0Stremo Serum quidem, Sed forte, consilium. Omnium sibi laborum periculorumque, circa moenia SyracuSana terra marique tam diu exhauStorum, nequaquam tantum fructum eSSe, quam capere

SyracuSas potuiSSe. Inde quaestor cum praesidio ad NaSum, ad accipiendam pecuniam regiam cuStodiendamque, miSSus : urbs diripienda militi data est, custodibus diviSis per domos eorum, qui intra praesidia Romana fuerant. Quum multa irae, multa avaritiae, foeda exempla ederentur, Archimeden, memoriae proditum eSt, in tanto tumultu, quantum capta urbs in discursu diripientium militum ciere poterat, intentum formiS, quas in pulvere deScripSerat, ab ignaro milite, quiS eSSet, interfectum. aegre id Marcellum tulisse, Sepulturaeque curam habitam : et propinquis etiam inquisitis honori praesidioque nomen ae memoriam ejus fuisse. Hoc maxime modo Syracusae captae : in quibuS praedae tantum fuit, quantum Vix capta Karthagine tum fuisset, cum qua viribus aequis certabatur. PauciS ante diebus, quam SyracuSae caperentur, T. Otacilius cum quinqueremibus octoginta Uticam ab Lilybaeo transmisit: et, quum ante lucem portum intrasset, Onerarias frumento onustas cepit; egreSSusque in terram depopulatus est aliquantum agri circa V ticam, praedamque OmniS generiS retro ad naves egit. Lilybaeum tertio die, quam inde profectuS erat, cum centum triginta onerariis navibus, frumento praedaque onustis, rediit: idque frumentum extemplo Syracusas misit. quod ni tam in tempore subvenisset, victoribus Victisque pariter perniciosa fames instabat. XXXII. Eadem aestate in Hispania, quum biennio serme nihil admodum memorabile factum esset, consiliiSque magiS, quam armis, bellum gereretur, Romani imperatoreS, egreSSi hibernis, copias conjunxerunt. ibi consilium advocatum, Omniumque in unum congruerunt Sententiae ; quando ad id locorum id modo actum esset, ut Hasdrubalem tendentem in Italiam retinerent, tempus

esse id jam agi, ut bellum in Hispania finiretur: et satis ad id

Virium credebant accessisse, Viginti millia Celtiberorum, ea hieme ad arma excitata. Tres exercitus erant. Hasdrubal, Gisgonis filius, et Mago, conjunctis castris, quinque ferme dierum iter ab Romanis aberant. Propior erat Hamilcaris filius, Hasdrubal, vetus in Hispania imperator. ad urbem nomine Auitorgin e Xer-

200쪽

T. LIVII LIBER XXV.

citum habebat. Eum volebant prius opprimi duces Romani : set SpeS erat, Sati S Superque ad id Virium eSse. illa reStabat cura, ne, fuS0 eo perculsi, alter H drubal, et Mago, in aviOS Saltus mont0S-que recipientes SeSe, bellum extraherent. Optimum igitur rati, divisis bifariam copiis, totius simul Hispaniae amplecti bellum, ita inter se diviserunt, ut P. Cornelius duas parteS exercitus

Romanorum Sociorumque adversus Magonem duceret atque Hasdrubalem : Cn. Cornelius cum tertia parte Veteri S exercitUS,

Celtiberis adjunctis, cum Hasdrubale Barcino bellum gereret. Una profecti, ambo duces exercitusque, Celtiberis praegredientibus, ad urbem Anitorgin in conspectu hostium, dirimente amni, ponunt castra. Ibi Cn. Scipio, cum quibus ante dictum est copiis, substitit, et P. Seipio profectus ad destinatam belli partem. XXXIII. Hasdrubal postquam animadvertit, exiguum Romanum exercitum in castris, et spem omnem in Celtiberorum auxiliis esse ; peritus omnis barbaricae, et praecipue omnium earum

gentium, in quibus per tot annos militabat, perfidiae, facili linguae

commercio, quum utraque caStra plena Hi Spanorum eSSent, per occulta colloquia paciscitur magna mercede cum Celtiberorum principibus, ut copias inde abducant. Nec atrox visum facinus. non enim, ut in Romanos Verterent arma, agebatur : et merceS,

quanta vel pro bello satis esset, dabatur, ne bellum gererent: et, quum quies ipsa, tum reditus domum fructusque videndi suos Suaque, grata Vulgo erant. Itaque non ducibus facilius, quam multitudini, persuasum est: simul ne metus quidem ab Romanis erat, quippe tam paucis, Si vi retinerent. Id quidem cavendum Semper Romanis ducibus erit, exemplaque haec Vere pro documentis habenda, ne ita externis credant auxiliis, ut non plus Sui roboriS, Suarumque proprie Virium, in castris habeant. Signis repente sublatis, Celtiberi abeunt, nihil aliud, quaerentibus caurum, ObteStantibusque ut manerent, Romanis reSpondenteS, quam domestico se avocari bello. Scipio, postquam Socii nec precibus nec vi retineri poterant, nec se aut parem sine illis hostieSSe, aut fratri rurSus conjungi vidit posse, nec ullum aliud Salutare consilium in promptu eMe, retro, quantum P0SSet, cedere statuit: in id omni cura intentus, necubi hosti aequo Se committeret loco; qui, transgressus flumen, prope Vestigiis abeuntium insistebat. XXXIV. Per eosdem dies P. Scipionem par terror, periculum majus ab novo hoste, urgebat. Masinissa erat juveniS eo tempore socius Karthaginiensium, quem deinde clarum potentemque Romana fecit amicitia. is tum cum sequitatu Numidarum et advenienti P. Scipioni occurrit, et deinde assidue dies nocteSque infestus aderat, ut non Vagos tantum, procul a castris lignatum Pabulatumque progreSSOS, exciperet, Sed ipSis obequitaret castriS, invectuSque in medias Saepe stationes omnia ingenti tumultu