장음표시 사용
191쪽
MARTIANI CAPELLAE P0re, quo uidere pοSsint, neque caeci neque uidentes dicuntur et tamen medium non habent. igitur contrariorum , quae medio carent, duae species sunt id est eorum, quae alterutra uice accidunt rei in qua esse possunt nullo medio intercedente ut sanitas et inbecillitas, et eorum quae ο117 s simul deesse possunt substantiae, in qua simul esse non possunt, et tamen cum simul desunt nihil medium intercedit ut cernentia et caecitas uel habitus et orbitas den-387 tium . quartum genus Oppositorum est , AIENTIA et NEGANTIA ut 'Cicero disputat Cicero non disputat . haec 10
a superioribus disserunt quod illa singillatim dici possunt,
haec non nisi conexe dicuntur. a relativis hoc disserunt quod illa etiam relative dicuntur, haec autem non relative. non enim disputans ad non disputantem refertur. a contrariis hoc disserunt quod illa si conexe dicantur tam 15 diu aut uera aut salsa sunt, quam diu est illud in quo in-eSSe POSSunt, cum autem hoc eSSe destiterit neque uera neque salsa sui it ut aut stultus est ille aut sapiens est ille quam diu uiuit horum alterum uerum est, cum ipSeesse destiterit, utraque salsa sunt, quia ille, qui non est. 20 neque stultus neque sapiens esse potest. at uero Cicero disputat' et 'Cicero non disputat' ita sibi Opponuntur ut et dum uiuit Cicero alterum eorum neceSsario sit, et ipso mortuo salsum est quidem quod disputat, uerum lamen est quod non disputat. hoc modo discernuntur haec et ab habitu atque orbatione. nam qui non eSt, neque
caecus est neque uidens. nec sane moueare quod uulemur iam de proloquiis aliquid dixisse, de quibus postea
dicendum est. hoc namque sactum est occasione oppo-
Sitorum. 301 possent D li 2 siliquid post tamen add. li 7 et tamen - 8 dentium om. 63 ll 9 contrariorum B oppositorum D li4 rei cui inesso D li 6 substantia D li non simul esso D li7 intercidit b ll 9 est oppositorum D li 10 Cicero non disputat om. B3R ll 12 haec nixi conexo R il 13 etiam illa Bricorr. p il 13 quod etiam- 14 resertur om. B in il quod etiam
illa duo a contrariis hoc differunt quod illa si conexe dican
192쪽
Nomen est quod aliquam rem signissicat et per casus 388 flecti potest. uerbum est quod aliquid signissicat et per 11ε stempora flecti potest. ut Cicero nomen, disputat uerbum. haec a Se in uicem separata non nihil quidem significare, 5 uerum tamen uel salsum dici non possunt. cum autem suerint coniuncta, iam possunt et adfirmari et negari, ut Cicero disputat' iam dici potest 'Cicero non disputat . esse auton debet ..... nominatiuus casus nominis et tertia uerbi persona. J prima persona significat aliquid 10 quod iam affirmari et negari possit et in hominem Iantum cadit. in ea autem intellegitur nomen etiam si non dicatur, ut disputo sto tumJ plenum est, etiam si non dicas ego. item secunda persona et ipsa iam ueritati aut salsitati obnoxia est sed etiam ipsa in hominem cadit, 15 et ei nec recte dicimus disputas, qui nec audire nec intellegere quod dicitur potest. ergo et hoc cum dicatur sine nomine, tamen ibi nomen intellegitur. aliter figurate utimur Sive prima siue secunda persona ut aut loquentem eum inducas qui loqui non potest, aut ad eum conuert320 mus Orationem, qui neque audire neque intellegere potest. tertia uero persona non hominis tantum est sed aliarum 389 etiam crerum, et simul ac dicta suerit non continuo intellegitur, nisi sorte de deo dicatur aliquid, quod de eo solo potest intellegi, ut cum dicimus pluit: iam potest esse
25 uerum aut salsum, cum non addamus nomen: notum est
enim qui pluat. cum uero dicimus disputat, cum aliqvidiam significet, non tamen uerum aut salsum dici potest, si nomen non addetur. et quamuis de homine hoc tantum possit intellegi, quia non de uno dici potest, necessa 30 rio subdendum est nomen. et resistit cum dicimus, tertia uerbi persona est et exigit nomen non hominis1 de nomino quid sit ante nomen ada. BR li 2 ante uerbum add. k quid uerbum B quid uerbum H li 4 a so scripsi ab BR it 6 fuerit R it 8 excidisse uidetur proloquium; sed totam gententiam eae p. 122, 6 pe eram repetitam deleui si s primα persona om. BlR li 10 affirmari et om B)R il possit O non sit ΓΛ non possit r il 11 autem om. B ll 12 totum ante plenum
193쪽
MARTIANI CAPELLAE tantum sed cuiuslibet, quod resistere potest. prima igitur et secunda persona et de homine tantum possunt intellegi 119 s et solae dictae possunt aut uerae aut salsae dici, quia cum his etiam nomina intelleguntur. tertia uero et non omnis sola dici potest et non de solo homine intellegitur. quod 5
ergo fuerit ex nominatiuo casu nominis et tertia uerbi 390 per80na coniunctum, PROLOQUIUM dicitur, ita ut iam necessario aut uerum Sit aut salsum aut dubium . namque homo animal est' omnes iudicamus uerum esse et omne animal homo est' omnes indicamus salsum. dubium est ille 10 disputat quamuis necessario aut disputet aut non disputet, nobis tamen dubium est. alterum nihild horum necessarium esse intellegimus, sed quid uerum sit nescimus. ubi uero illa uerba sunt, quae inpersonalia dicuntur, non ex nominatiuo casu impletur sententia sed alios caSus re- 15cipit ut disputatur cum dicitur, plena sententia est Si ablatiuum adiungas hoc est a Cicerone. et pa es nitet cum dicitur, plena sententia est. si accusativum adiungas
391 id est Ciceronem. et multa sunt alia. t illud tamen
constat personalia uerba non implere sententiam nisi cum 20 nominatiuo casu et tertia uerbi persona. Sunt etiam sententiae quae quamuis conStent ex nomine et uerho adsit inari tamen aut negari noti possunt. quae non PROLOQUI A sed ELOQUI A dici non nullis placuit. ut est modus imperativus. cum dicimus curre, iam plena Sententia 25eSt. nam nec solum intellegi sed etiam sieri potest quod dicis. negari tamen non poteSt. non enim hoc negat qui dixerit noli currere . hoc enim non est aduersu in itiquod dictum est curre, ut hoc sit uerum illud salsum.
ut possit nasci quaestio. J nam de alentia et negatione 30 quaestio sine dubio nascitur ut ille currit et ille non
currit: quaestio eSt utrum currat . curre autem et 2 possunt b potest BR li 4 etsi non omnis b li 10 post salsuma . esse r il dubium est om. R il 12 nihil deleui: eadem de causa ante nihil add. non b 13 uerum scripsi horum BR li 17 penitet
194쪽
noli currere non facit quaestionem utrum currat.
nulla quidem quaestio hic potest intellegi utrum currere
debeat. hoc enim ex alentia et negatione natum eSt ut currere debet et currere non debet. hoc facit 5 et optativus modus. cum enim plena sit sententia cum dicamus utinam scribam, utinam non Scribam, non potest hinc nasci quaestio utrum scribat. sed plera- 392que talia sunt: haec ad exemplum sufficiant. quod ergosuerit iunctum ex nomine et uerbo, si plenum nomen eli0 plenum uerbum sit, necessario facit sententiam sed non necessario facit proloquium. Si enim est quod iam esti. adsirmari et negari potest. et supra diximus, multa dici plena Sententia, quae tamen adfirmari et negari non possunt. plenum igitur proloquium est omnis homo animal i5 est' et quamuis natura illud exigat ut primo nomen et postea uerbum dicatur, ut dictum est, non desinit uerum esse proloquium etiam si dicas 'est animal omnis homo'. 0uicquid accesserit huic sententiae cui parti accedat diligenter uidendum est. tiam sunt proloquii partes duae. 39320 quae in nomine una: SVBIECTIVA dicitur, , quae in uerbo DECLARATIVA. subicitur enim quid Sit et declaratur quid de illo possit intellegi. cum ergo dicimus Ci cero disputat, si
accedat huic sententiae in Τusculano, declarative accessit, si accedat Romanus, Subiective. item Si accedat p r u radenter et copiose, declarative. item si dicitur cum Catone, declarative accessit. quicquid igitur nominatiuo casui accedit, subiective accedit. quicquid declarative accedit, uariis casibus et modis accedit. nam subiective non possunt alii casus accedere, declarative non nisi alii 30 excepto nominativo. illud tamen sciendum posse fieri ut 334 uerbum sit in subiectiva, nomen in declarativa, sed ita 2 curro It li 3 utrum currere defleat r il 5 et add. Vutc. lis utinam scribam om. B m g 11 quod iam est ab interpotatore additum est, qui non intellegebat ad Si enim est audiendum esse proloquium g 13 adfirmari et negari non possunt b affirmari non possunt et negari non possunt B adfirmari possit et negari
possit B li 21 declinatiua H li 25 item si dicitur - declarativo om. I 26 accessit B cessit δε li 29 alii scripsi uarii
BR ll 30 est ante posse add. R g 31 declinatiua R il
195쪽
121 G395396122 s397 uerbum in subiectiva ut aliquod pronomen secum uice nominis teneat. ita etiam nomen est in declarativa ut teneat secum aliquod uerbum, ex quo eius uicem impleat.
uelut si dicamus 'qui disputat Cicero est qui disputat subiectiva est, Cicero est declarativa, sed illam subie- οctivam pronomen facit, hanc declarativam uerbum. in hac igitur parte illud dicimus quem ad modum iuncta
sunt nec tamen possunt plenam sacere sententiam. et Sisaciunt, quem ad modum salsitati et ueritati non sint obnoxiae sententiae, quamuis sint plenae, et quem ad modum 10 ad id perueniatur ut iam non solum plena sententia sit sed etiam necessario uera aut salsa.
Tertia pars Sequitur, in qua dicendum iam est de ipsis proloquiis, ad quorum intellectum in superiori parte peruenimus. PROLOQUIA igitur disserentias habent binas, 15 in quantitate et qualitate. QVANTIΤΑΤ18 disserentia est quod alia sunt uniuersalia alia particularia alia indesinita.
VNIVERSALE est ut 'o mitis homo animal est . PARTICULARE ut quidam homo ambulat . INDEFINITUM ut homo ambulat . quod igitur indefinite dicimus. ne-20 cessario particulariter accipimus, non necessario uniuersaliter. et quoniam id potissimum enumerandum quod securum habet intellectum, indefinitum pro particulari accipitur . erunt ergo duae disserentiae in quantitate, quod aliud est uniuersale proloquium, aliud particulare.
in qualitate item duae, quarum DEDICATIVA altera, altera ABDICATIVA. dedicativum est 'omnis uoluptas bonum , abdicativum ut 'omnis uoluptas non bonum . Vniuersale igitur dedicatiuum non necessario sequitur conuersio. non enim ' si omnis homo animal est, 30 Omne animal homo est . uniuersale autem abdicativum - 45 cicero est b cicoro BR li 7 discimus h li 7 et 9 et 10 quemammodum B li 8 possint B li 13 ante tertia add. quod est proloquium BR ll 19 ambulat b animal est BR 22 quae quoniam B quae quoniam R et quoniam b li 26 qualia Bquia b quarum alia R il altera abdicatiua BR alia abdicativa r lj 29 quemad a ni modum conuertantur ante uniuersale
196쪽
necessario sequitur conuersio. si enim omnis uoluptas bonum non est, omne bonum non est uoluptas' et 'si omnis homo non est animal mutum, Omne animal mutum
non est homo . particulare autem dedicativum habet
5 necessario conuersionem. nam si quidam homo animal est, quoddam animal homo est . particulare uero abdicatiuum non habet necessariam conuersionem. 'non enim ' si quoddam animal non est rationale, quoddam rationale non est animal . uniuersalis ergo dedicativa et id particularis abdicativa non necessario recurrunt. uniuersalis autem abdicativa et particularis dedicativa necessario conuertuntur, ita tamen ut sacta conuersione in declarativa particula negatio maneat. nam utique conuersio ita sit ut quae particula suit declarativa, eadem subiectiva sit. 15 ergo cum dico 'omnis uoluptas bonum non est omnis uoluptas subiectiva, non est bonum declarativa. si conuertam omne bonum uoluptas non est facta est quidem subiectiva quae fuit declarativa, negatio tamen hanc particulam tenet, quae facta est declarativa. et si uel inam sic dicere 'nulla noluptas bonum est conuertendum est sic nullum bonum uoluptas est'. sed propter duo pro- 398 loquia, quae diximus non necessario conuerti, debemus intendere omnia quae proloquiis attribuuntur, per quae recte aut non recte proponi possunt, ut uerum aut salsum 25 possint ostendere. haec autem quinque sunt iam Superius demonstrata: genus species disserentia accidens et proprium. ex his duo faciunt illa proloquia recurrere, alia tria nullo modo. namque ut omnis homo animal est 123 srationale mortale, ita omne animal rationale mortale homo 30 est' et 'quem ad modum Omnis homo risibilis est, ita omne risibile homo est . rursum in particulari abdicatiua uidendum est quid sit proprium non esse. ut enim Proprium est hominis esse risibile, ita proprium est risibile non esse praeter hominem. ergo si particulare 4 deindieatiuum B it 6 homo animal R it 8 rationalem R ii s et om. B li 23 attribuntur BiR li 27 ex hiis duo add. hex his duo sunt quae add. R li decurrere B li 30 quemam-
197쪽
ΜΑRΤΙΑΝΙ CAPELLAE abdicativum proponamus sic quiddam risibile non est praeter hominem ' recurrit sine dubio quiddam praeter
hominem non esse risibile . item quiddam inanimum inrationale inmortale non est homo, quidam homo non est 399 inanimum irrationale inmortale . item sunt aliae con- 5 uersiones, quae faciunt easdem proloquiorum particulas indefinitas etiam negatione scilicet de loco migrante. nam particulae indesinitae fiunt hoc modo homo, non homo: animal, non animat: et ideo indefinitum est, quia negas tantum hoc esse, non diris quid sit. cum ergo dico 1ο omnis homo animal est si uelim recte conuertere, cad-lii beo negationes, ut sani particulae indefinitae. si enim uerum 'omnis homo animal est' et uerum est 'omne non animal non homo . hac conuersione usus est in rhetoricis Cicero ' deinde si constitutio et ipsa et parA constitu- 15tionis eius quaelibet intentionis depulsio est, quae intentionis depulsio non est, ea nec constitutio est nec pars 400 constitutionis item particularis abdicativa potest hoc modo conuerti si enim quoddam animal homo non est. quoddam non homo animal est et in hac conuersione 20 obseruandum est, quod ubi non est negatio cum directo proponimus. ibi si dum conuertimus. hanc uicissim conuersionem recipiunt duo proloquia, quae illam primana non neceSSario recipiebant. solum uniuersale abdicativum non illam aliam recipit. uocetur ergo docendi causa illa 25 Prima conuersio, haec secunda. haec autem proloquia quem ad modum inter se adsecta sint hoc modo manife- 461 Stius apparebit. quattuor lineis quadrata formula exprimatur. inprimo angulo superioris lineae scribatur uni-u er salis dedicativa et in alio eiusdem angulo uni-30
uersalis abdicativa. item infra ad primum angulum inferioris lineae particularis dedicativa, ad angu-
198쪽
lum relumuin particularis abdicativa. deinde ducantur angulares lineae ab uniuersali dedieatiua ad particularem alidicaliuam et ah uniuersali abdicativa ad particularem dedicatiuam. duae igitur superiores simul con-5 firmari non possunt, simul negari possunt. nam non P0-test simul uerum esse 'omnis uoluptas bonum est' et 402 omnis uoluptas non est bonum . possunt autem simul 125 Gesse non omnis uoluptas bonum est non omnis uoluptas non est honum . duae uero inferiores ilicissim simul 10 negari non possunt, simul confirmari possunt. nam utique non potest simul negari quaedam uoluptas bonum' et non quaedam uoluptas non bonum' esse . at uero potestet quaedam uoluptas bonum psse et 'quaedem uoluptas bonum non esse. angulares autem neque simul adfirmari 15 neque simul negari possunt. nam si uerum est omnis uoluptas bonum est salsum est quaedam uoluptas non est bonum . item si salsum est omnis uoluptas non est bonum' uerum est 'quaedam uoluptas est bonum . hoc item contingit, si prius particularem uicissim nomines, 20 n3m si uerum est . quaedam uoluptas non est bonum salsum est omnis uoluptas bonum est . item Si uerum est quaedam uoluptas honum est salsum est 'omnis uoluptas non est bonum . item uniuersalis dedicativa con- 403firmata particularem suam necessario confirmat, negata 25 non necessario eam negat. nam si uerum est omnis uoluptas bonum est ' necessario uerum est quaedam uolu-4 Koppius formulam ex ' repetiit: nihil tale in RH invenitur et in D formula est sed simplicior quam Koppii it 6 et om. Bre' li
10 ante utique perperam non tolerauit Asypiug. quod coda. non
agnoscunt ii 1 I ante quaedam add. simul non Bri simul negari
non θ negari etiam add. m ) il post bonum add. est b li post et om. non B H li 12 post uoluptas om. non BiR il esso BRest se ii post potest add. simul affirmari bH li 17 salsum Buerum 6 ll 18 uerum B falsum h li bonum est 5 non est bonum B li 20 nam b itum BR li 20-23 omnis uoluptas non est
bonum, uerum est, falsum est quaedam uoluptas bonum est. ot si falsum est omnis uoluptas non est bonum, uerum est quaedam uoluptas bonum est RB, quod in textu exhibui prae
199쪽
MARTIANI CAPELLAEptas bonum est . at uero si superiorem negemus hoc modo 'non omnis uoluptas bonum est' potest fieri ut quaedam uoluptas bonum' sit. particularis item dedicativa confirmata non necesSario uniuerSalem Suam confirmat, negata necessario illam negat. nam si uertim est o quaedam uoluptas bonum est' non sequitur ut 'omnis etiam uoluptas bonum' sit. Si uero quaedam uoluptas bonum non est , salsum est omnis uoluptas bonum est . in duabus reliquis hoc obseruabis 404 Plenam sententiam cum proposuerimus aliquid ex i0126 6 ea uolentes efficere, cum concessa suerit SVMPTUM dicitur. huic etiam uni sententiae alia certa ratione d 0bet innecti et utique propter id, quod inferre uolumus, concedenda 405 et haec cum concessa suerit, SUMPTUM dicitur . ex duobus sumptis ratione si himet nexis conficitur ILLATIO. quae ibillatio sumptum propterea diei non polefit, quia non eX-pectas ut hoc etiam tibi aduersarius concedat Sed eo inuito sequitur, si modo ratione seruata fuerit illatum. et ut hoc planum stat exemplo, putemus quaestionem ESSE utrum uolutitas utilis sit. si Droponauius ita omnis uo- 20 luptas bonum est ' plena quidem sententia est: Sumptumessicitum, . Si hoc aduersarius concedat. iluo concesso adiungenda est alia sente Dila ome autem bonum utile est .
si hoc etiam concesserit, ellicitur sumptum. ex quibuS duobus sumptis etiam liniito eo sequitur 'onniis igitur uo- 25 luptas utilis est . 406 IIoc totum, quod constat ex duobus sumptis et illatione, RΛTIOCINA ΤΙΟ a nobis, a Graecis cuDOTicito cappellatur. est ergo ratiocinatio ex duobus pluribusue concessis ad id quod non conceditur neceSSaria peruentio. 30
Possunt ergo plura eSse Sumpta sed minus faJ duobus esse non poSSunt. et enim eSt integra ratiocinatio, si ad illud quod uolumus ostendere, utilem esse uoluptatem, tribus
etiam sumptis peruenire uelimus ut omnis uoluptas ses eaecidisse non nulla perspexit Eoppius il 10 quid sumptum et quid illatio BD add. ante plenam it 12 rationatione B li14 post duobus add. igitur b li 15 pallatio quod R il 18 si moderatione R li 28 syllogismus o li 31 a del. 6rotius
200쪽
Cundum naturam est, omne quod Secundum naturam est bonum est, omne bonum utile est, omnis igitur uoluptas utilis est . ex hoc apparet plura etiam licere addere si oportuerit. non numquam etiam concludimus inserentes 4075 non quidem id quod conficitur, sed quod ex eo ipso,
quod inferre debemus, necessario conficitur hoc modo omnis uirtus bonum est, omne bonum utile est. Omnis igitur uirius non nocet . inserendum erat omnis igitur uirtus utilis': ex eo necessario sequitur non nocere, I27G10 quod enim utile est numquam nocet. hoc a GraecisculuΠε puclaa dicitur, a nobis dici potest CONFINIS CONCLUSIO.
Ratiocinatio igitur siue propriam et suam siue confinem habens conclusionem diuiditur in duo genera: Prae- 15 dicativum et condicionalem Syllossism m. PRAEDICΛTIVVS est in quo sumpta ita sibi innexa 408Sunt, ut aliquo extrinsecus addito suppleantur, ut hoc quod supra dictum est omnis uoluptas honum est, omne bonum utile est . videmus itaque non totum quod supra positum 20 est dictum, sed unam inde partem sumptam declarativam, quae secundo proloquio facta est Fbiectiva. quod proloquium secundum ut impleret sententiam, aliquid petiuit extrinsecus id est utile est. huius illatio conficitur ex eo, quod accessit et ex eo, quod non est repetitum id est 25 omnis igitur uoluptas utilis est'. huius generis tres larmae Sunt. prima est in qua declarativa particula superioris sumpti sequentis efficitur subiectiva, aut subiectiva Superioris declarativa sequentis. declarativa superioris fit subiectiva sequentis ut in superiori proposito exemplo. 30 subiectiva superioris sit declarativa sequentit si hoc modo uelis conuertere 'omne bonum utile est, omnis uoluptas bonum est, omnis igitur uoluptas utilis est . secunda sorma est, in qua declarativa superioris sumpti eadem ests est post utilis add. r 11 symplerosma st 15 conditionalem n li syllogismum add. Monae. 3 et o li 16 quid