장음표시 사용
211쪽
MARTIANI CAPELLAE promptus gymnasiorum studiis et reluctantibus semper Academiae altercationibus haberetur. ambo tamen noui prosectique paupertatis sinu. et cum alterum Quirinalis eques, alium fabrilis procrearet industria, ita praeclues linguae excellentia floruerunt, ut post curiarum sata im- Smeritasque mortes uirtute astra conscenderent, immor-430 talitate gloriae saecula Superarent. de uno tamen, quem Athenarum populus ac palliata agmina sequebantur, haec fama conuenerat, quod acerrimus idem et procellis indignantis oceani fremituque uiolentior. denique de illo loversus huius modi serebaturbεivoc tu ast ' Ttixa κευ καi 4Vamou alaio TO. 431 alter uero, quem consularis purpura et coniurationis extinctae laurea redimibat, mox ut ingressus curi3m Superum et in Iouis gratulatus est se uenisse conspectum, Cla- 15 mare laetior coepit o nos beatos o pena publicam fortu- 432 natam o praeclaram laudem consulatus mei . post hos tamen in diuersis agminibus oratores emeriti ac prae Seserentes insignium culmen meritaque linguarum Aeschinem Isocratem Lysiamque conspiceres, tum in togatis agmini- 20bus ' Sosantios Gracchos ' Regulum Plinium Fronto-433 nemque. uerum ante cunctos atque ipsam ducem omnium
seminam senex quidam signum facJ praeuiam uirgam gestans lictoris Romulei praecedebat usu atque in eiusdem
uirgae culmine corax oris aurati uenientis seminae au- 25434 spicio praevolabat. ille autem, qui gestabat uirgulam, Τisias dictus cunctisque uetustior atque elatior uidebatur. nam et Suos minores ceteros, ipsam illam ducem respectans superpositum coruum commune pignus filiamque 435 memorabat. quo argumento commoti quam plures deorum 4012 Hom. Ιl. XI 651 16 Cic. in Cat. II g 103 profectiquo Susius protectiquo BR il 5 eurarum B R duriora fata Mnesius) li facta ν it 6 conscenderant Bi g 7 de uno B denuo R9 itom Bi li 12 ΔINOCRNΗΡ. TRΚRΚεN-ΚRIRNRITION. ΗT.ΟΙΤΟ ΗΤΙΟΙΤΙ Λ)BR g 13 alterum B li14 redimebat R il ut ingressus est b ingressus BR il Is escinem BR li 21 sosantios BR Crassos Antonios KOppius Cato
212쪽
. eam quidem nobilissimam seminam sed aut Apollinis cognatam credidere si Graia est, aut Si Romulea de gente . Coruini. cui aenigmati illud adiectum, , quod intrepida et fiduciae promptioris tam Palladis quam ipsius Cyllenii 5 deosculata pectus cuiusdam propinquae familiaritatis indicia patefecit. denique non nulli superum cum inter tre-1ao spidationem bucinae praecinentis et admirationem amicitiae superorum incerti diutius diuinatorem Phoebum cuperent sciscitari nondum Ioue maximo disquirente, tu- 10 multuarie quae esset inquirunt. ac tunc illa respectans 436 superos uniuersos aliquanto commotiorque sic coepit patrem maximum Iouem ceterosque caelites, quos in causis pluribus saepe sum deprecata atque ipsum conuentum superae consessionis attestor nihil mihi magis incon-15 sentaneum atque indecens aestimari, quam ut quae semper in foro iudiciisque quam pluribus accusauerim multos aliosque defenderim et uiribus gloriam deluctationis annixa mihi de discriminum satis promeriti euentus praeconia
compararim, nunc apud uOS Superi, quis placere inmoris talitatis instar fac pretiumJ uidebatur, inuita compellor
scholarium iuuenilium monitus et exilia decantatae artis praecepta memorare. neque enim hoc nobis adscribit inopia, cum redundantes turmae suppetant consequentum, cum absque his, qui perturbantes pectora Sensusque cun- , 25 ctorum cognoscentum quoque perfregere subsellia, etiam alios habeam qui minutias praeceptorum et artis intimae commenta perscripserint, inter utrumque uero columen sectatorum praeniteat I ullius meus, qui non solum in foro senatu rostrisque grandiloquae facultatis maiestatem tonuerit, uerum etiam ipsius artis praecepta commentus libros quam plures saeculorum usibus consecrarit. quod 437 2 esset mi ius it 3 adiectum est Db li 4 promptionis tam Pallidis qua H li cillenii b cilloni BR it 6 inter Halmius in BR li trepidationem BR trepidatione br li 7 ammirationem BR ammirationa b it 8 phebum N it 11 aliquando Naim us il 14 concessionis Bi li 20 ac pretium delesti it compellar b li 21 scholarum b li 23 suppetunt b li consequentium b li 24 cum scripsinam BR li 25 cognoscontium b li 28 non sorum in solo Bi il
213쪽
MARTIANI CAPELLAE cum ita sit, emeritae granditatis pudor et celebrati quantum pote nominis gloria haec inchoamentorum primordia detrectaret excurrere, ni et hoc ad immortalitatis praemiuria proficeret quod iubetis, ac fiducia me perennitatis accendat exequi uel primordia tamen Ioue cum Superis 5 imperante. accingar igitur haec aridiora percurrere minus quidem quam publicitus Soleo placitura, quamquam e si Pallados aures atque Arcadicam rationem beniuolae maiestatis participaret assensio, ne nunc quidem apud uos 14o G caelites displicebo. quippe sum ipsa Rhetorica, 10438 quam alii artem, uirtutem alii dixere, alii disciplinam . artem uero idcirco quia doceor, licet Plato huic uocabulo refragetur. uirtutem autem dicunt, qui mihi bene dicendi
inesse scientiam compererunt. qui edisci uero dicendi intimam rationem et percipi posse non nesciunt, sidenter 15 me asserunt disciplinam. 439 OFFICIUM uero meum est dicere apposite ad persuadendum, FINIS persuadere id quod est propositum dictione. quae quidem uerba mei Ciceronis attestor, cuius etiam exemplis me per omnes insinuo praeceptionis ductus con- 20440 Sequenter usuram. MATERIES autem duplex est, ubi et
unde fiat oratio: VBI, Ou cum ipsius membra adgredior
quaestionis: UNDE, cum res inuentae uerbaque Sociantur.
44I QUAE8ΤΙΟ ipsa aut FINITA est aut INFINITA. snita est, cum nascitur de certo facto demonstratque personam, queut in Rosciana quaeritur Ciceronis utrum interfecerit patrem Roscius. infinita illa est, quae generaliter quaerit utrum sit aliquid appetendum, ut an philosophandum sit
in Hortensio disputatur. in superiore autem crebro aSSidueque conluctor atque eam Graecis placuit υΠοθεctu nο- so 2 poto scripsi puto BR li 4 fiducia me Halmius fiduciam BR fiducia br il 5 accendat Rb aeosdat B li primordia brprimora BR li 7 quam pollicitus b it 8 archadicam D archa
diam BR ll 9 assensio, ne nunc Grotius assensionΘ. nune bassensionem nune N ascensionem. nunc B ll 11 alii disciplinam r alteri diso. BR li 17 apposito p apropositas B proposito Db li 18 in dictions b li 20 insinuatio D li 22 ut det. Hoppius il 24 quaestio autem ipsa ob li 26 ut ovi. BiR3 ll
214쪽
minari. in infinita uero uniuersitatis astruendae sibi sidu--ciam uindicante tunc potius uersor, cum otium ac diSputationes adgredior, licet plerumque etiam pars ipsa, quae thesis dicitur, in causis mihi elatius anhelanti amentatas 5 hastas crebro et pila plurimum ualentia ministrarit. an aliud in Scauriana succurrit, cum interposita disputatione tractatur ex quibus causis mors obueniat repentina' ac 141Gpro Milone similiter 'an mundus prudentia gubernetur . denique e meis sectatoribus quidam acri admodum ac 10 subtilissima ratione commoti nullam esse altestantur hypothesin quaestionemJ, nam cuncta quae in defensione pro reis contraque eos in accusationibus retractantur, ad generales quaestiones poterunt applicari. Iam uero partes ossicii mei quinque esse non dubium. 442 15 nam est inuentio dispositio elocutio memoria pronuntiatio. iudicatio enim, quae a non nullis dicitur, partibus cunctis adscribitur idcircoque ipsa pars non poterit rite censeri,
licet dicendum quid silendumve sit dispensatio iudicationis examinet. INVENTIO est quaestionum argumento-20 rumque sagax inueStigatrixque comprehensio. DISPOSI- ΤΙΟ est quae ordinem rebus attribuit. ELOCUTIO quae arripit uerba uel propria uel translata, quaeque noua facit ueteraque componit. ΜΕMORIA firma rerum uerboruInque custodia est. PRONUNTIATIO uocis motus gestusque ab pro rerum et uerborum dignitate moderatici. sed ex his inuentionem certum est esse potissimam, cuius Opus est causae quaestiones excutere et argumenta probatu idonea repperire.
Quaestionum uero duplex species. aliae sunt enim 413 30 principales, aliae incidentes. PRINCIPALES sunt status ex quibus nascitur causa, quas Tullius constitutiones ap-30 Cic. do Inu. I l 10 et saepius 1 in infinita Rb infinita BD st 4 ammentatas BR s oom. N Ri l l ammodum It 11 quaestio BR quaestionem Dr del. Galmitis is nam add. Hesmius il 14 dubium est b li 15 et 21oloquito B eloquutio R il 18 dicondum quid silendumvo BR silendum R) quid dicendum quid silendum r il 24 questus
215쪽
pellat. INCIDENTES uero, quae dum tractatur causa nascuntur, dum argumenta uel scripta refutando in plures
142 G causa diducitur quaestiones, ut sit principalis utrum Clodium iure occiderit Milo incidens uter utri insidias
cumpararit . 5444 Principales igitur status sunt numero tres, an sit, quid sit, quale sit. AN SIT coniectura est ut ' an patrem Occiderit Roscius QvΙD SIT finis ut an minuerit Cornelius maiestatem QUALE SIT qualitas ut an Saturninus iure necatus sit . sed ne forsan moueat, quod praetereo quar- 10 tum statum, quem Hermagoras inuenit, subtilior ratio est eum non statum sed partem dicere qualitatis, quod in eius expositione monstrabo.
445 Nunc dicendum est quo modo status inueniantur in causa. inueniuntur igitur per intentionem , et depulsio-15nem. INTENTIO est obiectio eius facti quod in iudicium uenit. DEPULSIO quaedam resistens intentioni ut si dicatur occidisti patrem: non occidi . ex his duabus inter se concurrentibus uocibus nascitur quaestio, quae dicitur STATVs, quod ibi quasi ad pugnandum actionum acies mordinata consistat. sed facile est uidere quid obiecto crimini respondeatur. illud sacile non est quid debeat intendi, utrum factum ut hominem occidisti an nomen facti ut homicidium fecisti'. et licet uideatur idem esse, tamen in superiore obiectione si negabitur, coniectura aberit, cum dixerit 'non occidi : in hoc ubi nomen rei intenditur, potest et finis uideri, ut si dicat 'non seci homicidium', ' quicumque homo an cum innocens occiditur. quod si non factum obicias sed criminis nomen, negatione diuersae partis non erit manifestum qui Status existat. 30
nescias enim quid neget qui ita negat non feci homici-3 dsidueitur R it 4 incedens r incidentos It it 9 magostatem D ll 14 nunei li inueniatur inuenitur D inueniuntur d li 17 resistens intentioni negatio b θ obiotto R il26 roi nomen R γγ 28 quicumquo BR an quicumque D. tale
aliquid latere putem homi idium est enim non cum quieumque
homo sed cum innocens occiditur il noeens b li 31 negat qui ita negat Iib negat qui ita neget B corr. Halmius il
216쪽
LIBER V 145dium'. utrum quia nullum hominem iugularit an quia
irranni intersectio homicidium non uocetur. est igitur sintendendum ipsum illud quod factum est, ut si id nega
uerit aduersarius habeas coniecturam, Si eo concesso no-5 men criminis excluserit intendas finem. quod si concesso 446sacto lactique uocabulo licuisse sibi uel oportuisse sacere dixerit, qualitas in causa uersatur, quae aut de re aut de aetione congreditur: de re ut 'Milonine sacere licuisset de actione 'an seruo uel addicto tribunos liceat appellare: is an habere ignominioso liceat contionem ' quae species qualitatis TRANSLATIO nominatur. item cauere debemus ne intendamus auditoris officium et sola status qualitas fiat. nam qui causam cognoscit, propositum habet em-cere aliquid, id est aut damnare aliquem aut absoluere. 15 Auditoris autem sunt genera tria. unum eius, qui 447 secundum aequitatem aliquid statuit et is est perpense IVDEX. aliud eius, qui honestate uel utilitate incerta dubius alienae sententiae persuasionem inexplicabilis DELIBERATOR exspectat. tertium genus eius est, qui lacl ire honestatem uel turpitudinem libera aestimatione perpendit, hunc AESTIMATOREΜ conuenit nominari. haec igitur sunt tria causarum genera, quae hypothesi continentur, id est iudicialis deliberativa et demonstrativa. Sed cum omnes praedictarum rerum auditores du- 44825 bitatio sui deducat ossicii, quaerendum discrimen est et proprietas singulorum . nam et iudex, cuius osticium est damnare reum uel absoluere, possessionem dare uel auferre, priusquam cognouerit causam, dubitat quo modo utatur officio. et qui deliberat ambigua mentis opinioneso dissertur. et laudationis arbiter an rite quis laudetur aestimanti contemplatione dispensat. sed cum in diuersum haec distrahantur Osricia, tum illud maxime discrimen adtendimus, quem ad modum temporibus uarientur. nam deliberatio futuri tantum temporis continet quaestionem, 4 eone ossa it 5 intendas seripsi intellegas BR li 7 Addo ro It 8 ΜiIonino scripsi miloni BR li 15 auditorsis fi li16 alius Ri li 22 eontinetur B li 25 Omeio D li 30 aostimati b li 33 uariantur b I
217쪽
MARTIANI CAPELLAE1.4 onit si deliberet Cato an se debeat ne uictorem aspiciat Caesarem trucidare. at uero iudiciale genus tam praeteriti quam suturi non numquam temporis inuenitur. sed in praeterito tantum de facto coniectura. ex futuro qualitas frequenter innascitur, ut suo loco promptius assere- Stur. laudativum etiam genus in praeteritis lactis omne
consistit sed a iudiciali genere fine discernitur. nam aliud est absoluere innocentem aequitatis imperio, aliud laudibus prosequi gloriosum insignium contemplatione meritorum. accedit quod in iudiciali genere ambigit cognitor 10 in rebus alienis quisque tam de suis quam etiam de rebus
externisJ, in laudativo aestimator auscultat an uera congruaque memorentur, licet nouella etiam id contulerint blandimenta ut suae praedicationis fiat arbiter qui laudatur. 449 ergo oportet attentius intueri, ne ea, quae auditoris ossicium 1bhabuerit, intendamus, ut si Verri, quod damnandus sit,edicatur. ille quippe se damnandum non esse respondet et utrum damnandus sit sola qualitas apparebit. igitura facti obiectione nascitur intentio, ut si eidem dicas 'Siciliam spoliasti ' responsuro non feci' coniectura componi- mtur. Stultum quippe est id, quod in arbitrio manet iudicis, aut certum facti nomen, non ipsum crimen intendere. cauendum aeque ne, cum lex ulla uel scriptura in causa tractatur, intentio sumatur ex lege, ut si dicas lex te murum uetabat ascendere peregrinum ' sed illud potius is dicendum 'murum ascendisti' ut si negauerit, non sit pugna de lege, sed de facto, cui accedit lex: si consessus erit factum, tunc contra legem secisse uideatur. ceterum Sinegato facto fuerit lex uel quaevis scriptura recitata, Su-4 saeto de facto b alia corr. in B ex facto: in prael. facto tantum coniectura Halmius il 5 asserentur corr. p li10 cognitur R it 11 alionis quisque BR alienis in doliboratiuo
uero quisque b m. multo recentiore: in deIiberativo add. R
est inepta interpolatio' Halmius il tam om. B)R3 li 12 an add.
Halmius il 16 habuerint br il 17 damandum H ll respondit BR respondebit missus) ll 18 qualitate Halmius il is affecti
obiectione R il 22 oortum seripsi certo Bri li 23 scripturaεB'ri u 27 confessus erit factum scripsi consessus ex facto BR ll
218쪽
' perstua uidebitur contentio, quando non iuris sed ueritalis altercatio contineat quaestionem. hoc uitio plerique salsi sunt. Sed et praeter illos tres, quos Status asserui, alios 4505 quattuor uel quinque de scripti qualitate manantes esse dixerunt. qui licet suas in diuisione causae partes obti-145 Gneant, tamen numquam principali loco nascuntur, quia nisi fuerit quod probetur, nemo ad probandum recitat legem uel aliquam scripti formam. id autem quod probatur sta- 10 tus est, qui ex primo conflictu semper existit. ceterae quaestio- nes controuersiae uel incidentes sunt perhibendae. Sic igitur inueniendi status lacilis erit ratio, cum ne- 451que nomen admissi neque auditoris officium neque legem 15 aut scriptum aliquod intentionis loco quae obici poteritJ. itaque talis intentio hominem occidisti depulsio non occidi': quaestio ex his oritur an occiderit in quo statu erit CONIECTURA. sed cum intentioni ius facti opposuerit reus, sit QVALITAS, ut a Milone non factum re negatur sed de facti iure contentio est. occidisse enim se latebatur Clodium, sed id iure fecisse. huic depulsioni subicitur ratio, quae non una simplexue est. nam potest unum atque idem factum propter uarias causas uideri probabile, ut hoc idem quod insidiatorem occiderat Milo 25 una ratio suit, alia quod hostem rei publicae et tyrannidis assectatione suspectum se interemisse memorabat . in quilius assertis fit quidem qualitas sed diuersae species eius erumpunt. nam prima relativa, altera comparativa qualitas fulget. quod si intentioni non ius facti sed negatio 30 nominis opponatur, quamuis negatio depulsionis uice di-3 sunt om li 4 sed practer R il 15 ingerimus ad i. Naim. ii quae Halmius qui Γ, om. Rb li quae- poterit deleui 16 intentio sist b li 17 is D li 21 fatobatur Ob fatebitur B22 est Halmius sit BR il potost B post R il 25 si del. Christius 26 affectations Grotius affectione BR suspectum scripsi Veli. 2, 35, succensum BR li 27 assertis fit assertisunt Bri assertis est b li 30 apponatur Bri eorr. p li depulsionis uico ue R in dicatur Rb depulsioni subdicatur u li
219쪽
MARTIANI CAPELLAE catur, tamen non laciet coniecturam, quia non factum sed nomen facti destruitur ut in hoc adulterii actio sit. cum repudiata uxore stupratorem qui repudiauerat maritus inuenit, accusat adulterii. reus contra dicit nec lactum negat sed adulterii nomen excludit et quaerit quid sit adulte- s rium' quod est DEFINITIVAE CONTROVERSIAE. igitur con- 452 iectura ipsius facti negatio est, finis non admissi sed nomi- 146snis, idcircoque etiam depulsio ingesti criminis, quia cum facto aliud nomen imponitur, imminens obiecto crimini periculum denegatur ut in hoc obiectu pocula templi e sacer- 10 dotis domo suratus es: sacrilegium fecisti . repellit pocula quidem abstuli sed quia de domo non templo, furtum non sacrilegium nuncupandum . in quo etiam facti alia quaedam uidetur esse negatio. non enim hoc ad deorum iniuriam spectat admissum sed ad dispendium sacerdotis, cum 15 de domo pocula subtrahantur. hic utraque factum desinitione tractandum, id est et quid sit sacrilegium et quid surtum. 45s Nunc de qualitate dicendum, cuius multiplex natura diuisionem partium primo desiderat, ut ea decursa Singularum proprietas explicetur. qualitas igitur aut de re aut rade actione est. de re cum eius lacti quod in iudicium uenit ratio causave tractatur, uel cum quid fieri oporteat disceptatur ut 'an iure Clodium Milo iugularit' vel 'an domus Tullio restituenda fuerit . de actione autem cum quaeritur an admittenda sit actio et iudicium faciendum. quae pars quoniam iuris aequitate perpenditur recte eam in species qualitatis subtilius adgregamus, aliter autem Hermagoras, qui quasi constitutionem nouam a qualitate
distinguere et translationem uel praescriptionem uocare 454 maluerat. sed haec po- sterius. qualitas aut futuri tem- 30poris aestimata aut praeteriti. et praeteriti IVRIDICIALIS, 13 alia spotius alta BR ll 14 uidentur B l 16 subtrahuntur Halmius il 18 dicendum est b li 19 primari l 23 iugularit Briugularet Λ li 27 aliter autem Hermogenes, qui quasi Hamiua aliam autem Hermagoras quasi BR ii 28 a qualitato si aut
qualitatem BR li 2s praescriptionem D perscriptionem BR ll30 aut futuri t. aestimata aut praeteriti. Et praeteriti b ut fui. t. aestimata et praesteriti BD ilDiuitigoo by Coral
220쪽
suturi NEGOTIALIS QUALITAS. in utraque iuris assertio est. in iuridiciali naturae, in negotiali legis aut consuetudinis asserta uersantur. iuridicialis autem diuiditur in absolutam et assumptiuam. ABSOLUTA est quae factum 5 ipsum sui natura et iure defendit. ASSVΜΡTIVA quae
eum in facto ipso nihil probabile repperiat, coniugit ad ipsam causam eamque iustam fui sacere debere allegat, ut cum Milo non potest dicere hominem licuisse iugulare, M scausam occidendi astruxit insidias , Clodianas. illinc as- Io sumptiuae nomen accepit, quia cum absolute lactum tueri non possit, confugit ad causas. Haec igitur assumptiua partes habet quattuor: relationem remotionem comparationem concessionem. RE- 455 LATIO est cum de sacto consessus culpam in eum, quem 15 perculit, refert ut in Clodium Milo, Orestes in matrem, Horatius in sororem, qui idcirco a se porhibuit iugulatam, quia eius prouocatus iniuria in facinus sit coactus. RE- 456ΜΟTIO est cum obiectum crimen in alterum uel in aliud ab eo, qui percellitur, remouetur. in alium ut Τiberius 20 Gracchus in Mancinum, qui auctor saciendi foederis fuit, quod tam senatus quam populus inprobarat. item in tali causa 'legatus nisi intra triginta dies prosectus erit, capite puniatur. quaestor Sumptum legato non dedit. tempus emensum eSt. accusatus contra dicit et crimen obiectum 25 remouet in quaestorem . in aliud autem remouet, si morbo tardatus in infortunium suum causam remoueat tarditatis. remouetur uero aut ipsum factum si ad alterius attinuisse dicitur potestatem, aut causa eum alterius uitio quid accidisse dicatur. COMPARATIO est, quam COM - 4b71 futuri uero b li in utroque b li asortio li 3 in iuridicialis it 6 recipiat D T iusto iniustam D il ut deberet deleui it 8 posset Halmius ti s illio it i4 eon
fessus culpam in eum quem perculit scripsi confesso con
fessio B) culpam in eum qui pertulit pertulorit Bi) Bri 15 oratius Λ ll 18 alium Halmius il aliud habes qui R il22 profecturus dii ii 26 tardatus B turdus H li 28 causa cum
alterius uitio quid accid. Ham. cansam alterius uitio sui-
tioq; Bὶ qui accidisse Bri causa alterius uitii q aecidisse b il29 compensionem ri li