장음표시 사용
231쪽
MARTIANI CAΡELLAE praecipue Siciliae, iudices . hunc locum ille a toto uidetur imitari. sed interest illud quod in illo desinitione, hic ab ipsa ratione qua genus est argumenta ducuntur, et quod in genere totum est , quod totum diuisione perit, genus 486 manet etiam partibus distributum. AB SPECIE uel A 5 FORMA ducitur argumentum, ut fidem generali laciat quaestioni ut Cicero in Philippicis quid tam proprie Caesaris actum est quam lex' actum enim genus est, quod ab specie id est lege lata a Caesare conprobatum est. quod item confirmat a similibus 'quaere acta Gracchi, is 487 leges Semproniae proserentur. quaere Sullae, Corneliae . a simili per se ut ut Helena Troianis sic ciuilius helli semen tu suisti . item 'ut saepe homines aegri morbo graui cum aestu labrique iactantur' et cetera. huic dissimilitudo contraria est, quae a Cicerone DIFFERENTIA 1βnominatur. quae res inter se diuersas non aduersas
ostendit, cuius Cicero ponit exemplum in Verrem 'sed tu idem fecisse eris existimandus, si eodem consilio secisti . hoc et in personis Ostenditur et in rebus et in tempore et ili locis et aliis, quae nunc memorare longissimum est. M488 a CONΤRARIO ut uita et mors, ' quae ex quibus Terentius sic
nam si illum obiurges uitae qui auxilium tulit, quid facies illi, qui dederit damnum aut malum ' 7 sit 10 Phil. I φ 18 ll a 2 Phil. II 6 55 ll 13 in Cat. Io 31 li 15 Top. II 46 li 17 secundum Verr. III g 214 ll
habet ecquid est quod tam proprio dici possit actum eius, qui togatus in re publien cum potestate imperioque uersatus
uitas mors H li quas ex quibus terrentius BR ex quibus terentius b: ita suppleuit uerimitus ut uita et mors aliae quo res
discrepantes sibimet opponantur il 22 post sto add. ait r il23 si illum E si ut illum BR li 24 malum cicero BR malum
Cicero in tertio Philippicarum contra Antonium e contrario Rr mentatur dicens p il Diuitigeo by Cooste
232쪽
- Cicero si ille consul sustuarium meruerit, legiones quid. 195Gquae consulem reliquerunt a CONIUNCTIS autem fides 48s petitur, cum quae singula infirma sunt, ea coniuncta uim ueritatis assumunt ut 'quid si accedit ut tenuis antea sue
5 ris' quid si ut auarus' quid si ut audax' quid si ut eius
qui occisus est inimicus '' singula haec quia non sufficiunt, idcirco congregata ponuntur. AB ANTECEDENTIBUS 490
ut Cicero cum ille non dubitauerit aperire quid cogitarit, uos potestis dubitare quid feceriti' praecessit enim prae-
10 dictio, ubi est argumentum. secutum est factum, unde est quaestio. 3 CONSEQUENTIBVS uero conuersim, ut 491 quaestio in antecedentibus sit, argumentum in sequentibus, ut si hoc secutum est, illud praecesserit ut si peperit cum uiro concubuit . exemplum de Verrinis si sinem 15 edicto praetoris adserunt kalendae Ianuariae, cur non initium quoque nascitur a kalendis Ianuariis' a REΡVGNAN- 492TIBVS argumentum, cum ostenditur duo sibi cohaerere non poSSe, uerbi causa ut et parasitus quis sit et ridiculus non sit, quae per negationem Simul esse non posse 2o praedicantur hoc modo 'non et parasitus est Gnatho et ridiculus non est . eius loci exemplum est in re magis ipsa quam forma uerborum is igitur non modo a te periculo cliberatus sed etiam honore amplissimo ornatus arguitur domi suae te interficere uoluisse . et in Corne- 16os 25 liana prima repugnare dicit ut diuisores, quos honoris sui ministros esse uoluerat, lege ambitus uellet affligere . CAVSARVM locus late patet et inulta disputatione tractatur. 493 sed nunc formam eius satis fuerit demonstrare sub hoc
rum add. ut Cicero dicit E ss 23 liberatus om. Bi li 24 Corneliana Halmius cornelia BD li 25 cidit B li honore Bb il26 uoluerit b ll 28 ACAUSIS ante causarum add. D p
233쪽
MARTIANI CAPELLAE exemplo sed cum ob tua decreta, ob iudicia, ob imperia . dabantur, non est ita quaerendum cuius manu numerarentur, Sed cuius iniuria cogerentur . sic et Vergilius 494 mene iugis' ' AB EFFECTIS sit argumentum, cum in causa dubitatio est, ut salum probetur ex eo, quod homi- Snes etiam inuiti seruabantur in uita . satum enim est causa uel uitae uel mortis: illa uero essecta sunt lati: uiuere posse uel mori. Cicero hinc probat Auli Hirtii uita populo cara est, quod ei populus plaudit . hoc est Vergilii
degeneres animos timor arguit . nam timor est causa 10495 ut degener sit animus, quod timoris essectum est. a CΟΜ-
PARATIONE MAIORVM quis dubitet a Siculis petisse pecuniam Verrem cum a Marco Octauio Liguri postularit' Vergilius tu potes unanimos armare in proelia fratres. IS ex hoc utique probat et alienos posse, quod minuS eSt. Terentius 'nam qui mentiri aut sallere instituerit patrem 496 aut audiebatJ. tanto magis audebit ceteros . a MINORUM COMPARATIONE ut Publius Scipio pontifex maximus Τi-I6Isberium Gracchum mediocriter labefactantem statum rei 20 publicae priuatus interfecit'. deinde iungit quaestionem ubi gradus est quidam 'Catilinam orbem terrae caede atque incendiis uastare cupientem nos consules perseremus '' ex hoc Τerentius loco illud 'hic paruae consuetu-497 dinis causa huius mortem tam fert familiariter . a PARIVM 25COΜPARATIONE. Cicero et si non minus iucundi atque 1 Vorr. II g 26 li 4 Aen. IIII 314 8 secund. Cic. Phil. I g 17 li 10 Aen. IIII 13 li 12 see. Cic. Verr. I 6 127 li 15 Aen. VII 335 li 17 Adelph. I 1, 30 3 19 22 Cie. Cat. I g 3 ll24 Andr. I 1, 83 li 26 Cic. Cat. III g 22 munerantur D li 3 uirgilius r li 4 affectis N il 5 saetum Ity lj si faetum Ii it 8 aula It li uitam n li s eurae b li sic et illud Vorgilii Halmius il 10 degenero R il 13 ligoro B fi lipostularot R 16 alienus R il 17 falli B R il insu orit libri
Terentii li patrem aut audebit tanto magi audebit coteros BR ll 18 animorum B r il 22 gradus Nomius modus BR liquondam r il catillinam n li 23 cupientem nos cons. perse
remus h cupientem nos iudices Perseremus M C. N. D. P. .
234쪽
illustres sunt ei dies, quibus conseruamur, quam illi quibus nascimur . et in Pisonem 'nihil interest utrum ipse consul improbis contionibus, perniciosis legibus rem publicam ii exet an alios vexare patiatur .s Bis igitur breuiter demonstratis illa, quae non ex ο- 498gitantur ab oratore sed a causa aut a reiS suggeruntur, in tribus ut diximus rebus posita sunt: in scriptura ut tabularum, in auctoritate ut testium, in necessitate ut tormentorum. AB SCRIPTO argumentum petitur cum ad 49916 dubiae rei probationem uel chirographum uel testamentum uel transactionis tabulae recitantur ceteraque huiusmodi, quae ita nota sunt ut exempla de oratione non quaerant. AB AUCTORITATE itero ut Africanum dixisse iure 500 caesum esse Τiberium Gracchum , aut cum testimonium 15 quo ueritas nudetur adsertur ut Gnaeum Pompeium demisso frumento celeriter testem nobis orator inducit . auctoritas igitur aut iudicantis aut testis est. huic parti adiunguntur oracula ceteraque id genus. NECESSITAS 501 uero dat sidem ex tormentis aut somno aut furore aut m uinolentia, quae uocem alicuius rei extorquet inuitis. quae omnia cum ad coniecturam . . causa persona facto id est ipso testimonio uel consessione uel scripto capiunt sidem uel amittunt. nam et causa dicentis adtenditur et persona tractatur et ipsius Scripturae secum aut cum causa 25 qualitas comparatur.
Sequitur ut ad ea quae conciliant aut permovent au- 502ditores , intentionem suam flectat assertor, quoniam ad fidem faciendam haec quoque pertinere praedicimus. Con-2 g 10 li 13 cf. Cic. do orat. II g 1061 illostros It illiustros r il hii BR il quibus conseruamur quam illi ex Cicerone suppleuit Grotius il 2 intere E interesso R interoo B li s a seripto b li 11 uoi add. Hesmius li12 modi om. ll 21 facto id est ipso B sacto adduntur id est ipso Db sed D sine id est): deleto adduntur lacunam
indieauit Nalmius ita supplens quae omnia cum ad coniecturam adplicantur, ex causa etc. li 23 nam et E nam nec
235쪽
MARTIANI CAPELLAE ciliantur igitur animi tum personae tum rei dignitate.
personae aut auditoris aut rei uel ipsius Oratoris aut aduersarii. auditoris sic ut, qualem te antea populo Bomano praebuisti, cum huic eidem quaestioni iudex prae-eMes, talem te nobis et populo Romano hoc tempore im- ο pertias . rei uero, ut pro Deiotaro 'quem ornare antea cuncto cum senatu solebam pro perpetuis eius in nostram 503 rem publicam meritis'. oratoris uero, cum de se non superbe sed moderate loquitur, quale illud est cum quaestor in Sicilia suissem, iudices, itaque ex ea prouincia 10 decessissem, ut Siculis omnibus hacundam dilutumamque memoriam clua turae nominisqne mei relinquerems lactumst ut cum summum in ueteribus patronis mulus, tum non nullum etiam in me praesidium suis sortunis constitutum arbitrarentur . sed haec plenius in exordio - 1brum praeceptis edisseram. ab aduersarii uero persona
conciliatio sit dum illius iniquitate aut arrogantia demonstrata nostra modestia commendatur. sed haec posterius in principiis, quoniam nunc non orationis partes sed dicendi formas et faciendae fidei species numeramus. quo MIoco patheticae quoque dictionis attendimus facultatem, cuius uis uel in communibus locis uel in epilogis maxime continetur. ne primordia quidem apud ueteres hac animorum permotione caruere, quod tunc demonstrabitur cum ordien-I63O di praecepta tractabimus. interiin generatim quibuS men- Δtes assectibus incitentur nulla partium desinitione signabo. 504 Commouentur igitur auditores aut miseratione aut odio aut inuidia aut metu aut spe aut ira ceterisque similibus. miseratione cum calamitates alicuius magno dolore tractamus, cum iniquitatem temporis uel periculi domagnitudinem memoramus, ut in Septima Verrinarum 3 Cic. p. Rosc. Am. 6 11 li 6 g 2 ll 9 diu. in Caeo. g 2
11 omnibus tu. di. m. Q. nom. m. R. F. VT. C. S. I. u.
236쪽
patres lii, stilos iudices, iacebant in limine primo, matresque miserae pernoctatunt ante ostium carceris ab tremo conspectu liberum exclusae, quae nihil aliud orabant nisi ut liliorwn suorum postremum spiritum ore 5 excipere liceret . ab odio cum aduersarii factum uel uiris bonis uel iudici hus ostenditur execrandum, ut cum iudicum corruptio docetur a Verre iactari. item 'cum in auaritia scelere periurio uos sui similes esse arbitratur . inuidia est quae quodam liuore inscit auditores ut est 10 quod ad tuam ipsius amiciliam ceterorumque hominum magnorum atque nobilium saciliorem auditum istius habet nequitia et audacia quam cuiusquam nostrum uirtus et integritas'. item istum rebus omnibus undique ereptis impune eludentem circumfluere et abundare . potest qui- 15 dem et illa res auditorum mentes incendere ut si alicuius exaggeres tyrannicum spiritum aut potentiam non serendam. metum uero excitaris uel propriis uel communi- 505bus periculis. propriis ut hoc est iudicium, in quo uos de reo, populus Romanus de uobis iudicabit . communibus
20 autem ut est uideor mihi uidere hanc urbem lucem orbis terrarum arcem omnium gentium subito uno incendio
concidentem'. spe quoque animi perturbantur cum beneficia aut obsequia promittuntur, ut cum fidem Milonis Pompeio pollicetur et 'Caelii in omni uita seruitium ob - 25 strictum uobis ac liberis uestris habebitis . ira etiam uehementer animos turbat, ut cum exaggerat Tullius et 16 sexclamat in curia sedere socios Catilinae dii inmortales:
om. libri Cic. li limine primo suppl. Nam . limine ipso palimps. Vat. Verrinarum limine reli. codd. Cic. it 8 arbitretur libri Cic. li17 motum It metui ll oxcitaris scripsi excitari BD ildero D lj 26 perturbat b li 27 odii inmori. V. BIN. G. S. Q.
237쪽
ubinam gentium sumus i iluam rem puΦlicam habemus' in qua urbe uiuimus' hic, hic sunt nostro in numero, P. c. similes alii permiscentur affectus qui cum ad persuadendum plurimum ualeant, extra causam lamen Sunt neg apparere in oratore manifestius debent, ne insidiis iudicem 5c3pere, non ratione ducere uideatur. 50s His igitur ad fidem faciendam prudenter inuentis ordo rerum est sociandus, quae pars DISPOSITIO uocitatur, qua quid dicendum quoue loco, quid penitus omittendum, quo modo etiam et quando et ubi prudenter inspi- 10 cimus. duplex igitur huius partis est ratio. aut enim naturalis est ordo aut oratoris artificio comparatur: naturalis cum post principium narratio partitio propositio argumentatio conclusio epilogusque consequitur: artificio oratori S cum per membra orationis quae dicenda sunt 15 digerimus. et hoc ex causae utilitate non ex temporiS serie coaptamus ut pro Milone factum, cum quaestione Squasdam ante narrationem ut praeiudicia refutaret induxit, quod non ex ordine naturae sed ex causae utilitate mutauit: et pro Cornelio primo resutata sunt crimina, 20 quae secuta sunt tribunatum, post ad ipsum tribunatum recursus est factus, quae dispositio artificialis ut diximus 507 nominatur. in Verrem autem naturalem temporum 6rdinem tenuit, ut primum quaesturam, tum legationem, deinde duas ei praeturas obiceret Seruata temporum ratione, 25 quam, nisi causae repugnet utilitas, necessario perseque mur. at ubi maiora quaeque potissimum et inuidiosiora purganda sunt, ab his sumitur resutalionis exordium, ut
pro Cluentio coniecturae partibus expeditis ad praescriptionem legis accessit ordine uidelicet commutato, ne si 3 Cluentium legis adsertione defenderet, sugere causam di N15s s fidentia uideretur. 508 Dualius his officii partibus absolutis ELOCUTIONIS 6 duo oro BR deducero r il 8 qua H quia B s poenitus B li 17 cooptamus il 20 prima B 25 ei b et BR ll 30 commutatio B I li 31 defenderet et Bi il
238쪽
cura est intimanda. quae cum constet in singulorum animaduersione uerborum, hoc ab eloquentiae nomine separatur quod illa totius operis coratorii uirtus est, haec pars habetur ossicii, cuius Cicero duo quasi landamenta, duos dicit esse fastigia. iundamenta Latine loqui planeque
dicere, quorum unum Grammatice loquente didicistis. cum eius uobis insinuata subtilitas est. I astigia uero sunt copiose ornateque dicere, quod non ingenii sed laboris est maximi exercitationis etiam diuturnae, qua non solum 10 uberior sed illustrior quoque facultas adquiritur. Huius rei duplex ratio est: una qua in singulis uer- 509bis lumen appareat, altera ut dignitas eloquendi copulationis ipsius decore seruetur. , in singiuis uero uerbis
aut proprium aut translatum mutuatumque conquiritur. 15 propria sunt uetusta praecipue. nam cum et proceres uel nescirent haec dicendi ornamenta uel appetere non auderent, propriis utebantur. sed quia uerborum ueterum iam exoleuit usus, non sunt audacius usurpanda illa, quae cum aetate mutata sunt. itaque ALVCIΝΛRI et CER-M RITUM et CAPERATVM similiaque praetereuntes utemurtiis, quae consuetudo recipiet nec tamen sordidis nisi cum rei sententiaeque uis exigit, ut cum cicero uolens crudelitatis inuidiam sacere ait gurgulionibus exsectis reliquerunt' et ' uirgis plebem Romanum concidere'. nec inde-25 core Vergilius uitandae humilitatis aucupio LYCHNOs pro LUCERNIS ait. quod Si Sua res propria uerba non ha- 5l0beat, novanda sunt aut alienis utendum. notiantur autem duobus modis uerba aut quadam fictione, aut declinatione Praesumpta, aut duorum quae usitata sint coniunctione 30 composita. singuntur maxime cum transferimus, ut qui
23 p. Tullio 10, 21 li 24 Vorr. I l 122 li 25 Aon. I 7266 grammatica b li 7 ost om. H li 8 set d ii sunt ornate quo ii 12 apparet D li 13 uerbis Halmius rebus Bli li15 cum et B et cum It tum cum b li 20 caporratum BR
239쪽
MARTIANI CAPELLAErroio Tac QVALITΛTES esse dixerunt, quod nomen numquam suerat in Latinis, quo et auribus temperandum et insolentia fugienda. quam uitans Cicero solerem saluatorem noluit nominare sed ait 'qui salutem dedit . illud 511 enim nimis insolens uidebatur. derivatione quoque fiunt 5 uerba, quae grammatici PARAGOGA nominarunt, ut dicimus florea rura' et 'campique ingentes ossibus albent quod satis crispa flexione Horatius albicant dicit. his plerumque Poetice utitur licet Tullius 'grandi seras possessiones' dicat et 'grandiloquos Oratores . Io512 Huic diligentiae subiungitur TRANSLATORUM cura
VERBORVM cum res aut sua non inuenit uerba aut cum uolumus splendidius aliquid explicari. ergo aut inopiae aut decoris causa transferuntur: inopiae cum dicimus gemmare uitem' et 'luxuriare segetes' laetasque per- 15hibemus. desunt enim propria et commoditati sunt ascita. decoris uero ut 'bellum subito exarsit'. cum PO- tuerit dici extitit. et item possumus ab Omnibus Sensibus mutuari ut ab oculis 'luce libertatis et odore legum , et 'silent leges inter arma' et a gustu o nomen dulce mlibertatis . uerum non debet haec translatorum alienorumque uerborum adsectatio sine moderatione captari.
nec longe petita debent esse translata ut si dicas luxuriosam Charybdim . uitandum quoque ne turpis sit similitudinis usurpatio, ut si dicas 'castratam Africani morte 25 rem publicam aut Clodium stercus senatus . in hoc I Cic. Adad. I 6 25 li 4 Vorr. II 6 154 li 7 Vorg. Aen. Ι430 et XII 36 ll 8 Carm. I 4, 4 ll 9 Phil. II g 101 10 orat. φ 20. Tusc. V φ 29 ll 19 Cic. Verr. V g 160 li 20 p. Mil. g 10. Verr. V 9 163 li 25 ex Cic. do orat. III g 1641 IIOIOTHTRC Halmius pos oleta BR li 2 qtio modo et b li 4 sed ot R il 5 dirivations δε lj 9 poetico Christius
grammatico BR ll. 10 grandilocos Iti l l 14 transsoruntur btransferre BR li 16 commoditati sunt Halmius commodatius B sed a ead. m. in i corr.) commodatus R commodantus corr. li
240쪽
genere transferendi etiam allegoriam poetae praecipue nexuerunt. et Cicero 'cum filici senatum a gubernaculis deiecisses, populum Romanum e naui exturbasSes, ipse archipirata cum grege praedonum impurissimo ple-5 nissimis uelis nauigares . et in Pisonem 'ut qui in maximis tempestatibus ac nuctibus rei publicae nauem guberna Ssem saluamque in portu collocassem, frontis tuae nubeculam et collegae tui contaminatum spiritum pertimescerem' usurpatis ergo haec simul pluribus uerbiss6 IGII 0 elocutus est, quae suis fortasse angu- stius aut humilius diceret. item translata quodam modo sunt, quae aut ex parte totum aut . ex toto partem aut ex uno plures mon- Strant aut ex pluribus singula. ex parte totum ut 'in puppim serit' aut me isdem parietibus tuto esse tecum i5 pro 'eadem domo . hunc tropum metonymian grammatici memorarunt, catachresin etiam Graeci, quam Π0Sabusionem dicimus ut cum perhibemus 'naturam deorum pro 'substantia . in coniunctis uero uerbis orationisque 5 is contextu seruanda sunt haec ut constructio coagmentata 20 et conclusio persecta proueniat et quodam schemate dictio
Iam COMPOSITIONIS praecepta percurram, cuius 514 uitium maximum est hiulcas et asperas, De nos etiam, iota-cismos mytacismos labdacismos homoeoprophora stysyro-25 phora et polysigma non uitare uel cuiuslibet litterae assiduitatem in odium repetitam ut sale saxa sonabant' et casus Cassandra canebat . 2 do domo s. g 24 ll 5 g 20 ll 14 Vorg. Aen. I 115 Cie. Cat. I g Is it 15 ex Cic. Orat. g 93 sq. li 26 Verg. Aen. V 866 g27 ibid. III 1832 sit BD ut b li dicit del. Halmius it 4 arcipirata