장음표시 사용
251쪽
ΜΑRTIAM CAPELLAE pluribus uerbis significatio. hoc dissert a superiore, quodihi singulis uerbis eadem res, in hac plurimis Significatur. fas eSt ascensus ut est Ciceronis pro Milone 'neque uero se populo solum sed etiam senatui commisit, neque senatui modo sed etiam publicis praesidiis et armis, neque 5 his tantum uerum etiam eius potestati, cui senatus totam rem publicam commiserat'. ocuVbεTOV est solutum, cum demptis coniunctionibus, quibus uerba aut nomina conectuntur, singillatim cunum quodque enuntiamus ut est 'expecto uim edicti, Seueritatem praetoris, faveo aratori, cupio Io supplicoJ octu pio damnari Apronium'. biεZευΥμευου disiunctum appellamus, cum diuersis redditionibus uerborum cola disiungimus siue duo siue plura hoc modo Capuam colonis deductis occupabunt, Atellam praesidio communient, Nuceriam, Cumas multitudine suorum optinebunt, i5537 cetera oppida praesidiis deuincient.' ' ΛυτεZευΥμεvoviniunctum. haec sigura a Superiore hoc dissert, uod ibi singulis membris singula diuersa redduntur. hic plura in uno coniungimus ut est quorum ordo ab humili, fortuna a Sordida, natura a turpi ratione abhorret'. hoc enim repostremum abhorret praedicta coniunxit. πλεovaclaoc est plus necessarium, cum uerba quaedam , adicimus non 3 g 61 li 10 Cie. Verr. III g 28 ll 13 Cic. do lege agr.
5 praesidiis Cic. et Aquila sociis BR li 7 cum demptis Halmius cum ademptis si ut eademptis B ut ademptis rib ubi ademptis coni. Kopp. li s unumquemque Bh ll enontiamus D nuntiamus B li 10 aratori Cicero oratori B et Aquila ratori Dol 11 supplico del. Halmiua li Apronium B Aphronium D l disgeumonon B dietoumenon B ll 14 Atellam ptadelam BD il 15 numeriam BD il Cumas Aquila cum huc BD il sociorum D li 16 deuincient B deuincent Db li Anti-
sordida nitorpiratione B sordida turpi ratione B natura ada. Ruhis. eae Aquila li 21 praedicta B corr. eae praeterea le22 plus quam necessarium grosius il adicimus Halmius diei-
252쪽
enuntiandae rei necessaria, sed magnitudini cumulandae ut si dicas Cato ille cum suffecerit nomen dixisse, ad amplitudinem adicimus ille. ἔλλεiqsic est detractio, contraria superiori figura, cum uerbo aliquo minus dicto rem 5 sentiendam potius praeierimus, ipsa celeritate gratissimi. hae sunt elocutionis sagurae, quas quidem non oportet uelut studiose copulatas in unius conceptionis sententiam conglobari. Nunc ordo praecepta ΜΕMORIAE subministrat, quam 53810 quidem constat esse naturalem sed et arte adiuuari posse 177 snon dubium est. haec autem ars breuibus praeceptis sed
magna exercitatione formatur. cuius partis hoc munus est ut non tantum firma iterum etiam celeri comprehensione res uerbaque percipiantur. tenenda uero sunt noli15 ea tantum, quae a nobis iiiventa sunt sed etiam quae ab aduersario in agendo tractata sunt. Simonides huius rei praecepta inuenisse perhibetur poeta idemque philosophus. cum enim conuiuii locus subito conritisset nec possent propinqui obtritos internoscere, discumbentium 20 ordinem nominaque memoria recordante Suggessit. quo admonitus intellexit ordinem esse qui memoriae praecepta conferret. is uero in locis inlustribus meditandus est, in quibus species rerum Sententiarumque imagines collocandae sunt ueluti nuptiarum uelatam flammeo nubentem 25 aut homicidae gladium uel arma detineas, quas species locus tamquam depositas reddat. nam id quod conscribitur cera continetur et litteris, quod memoriae mandatur in locis tamquam in cera paginaque signatur. imaginibus uero quasi litteris rerum recordatio continetur. sed ut 539
s hoc caput est ex Fortunatiano III 131 magnitudinis cumulaττα BR m. cumulandas b mugni
tudini eumulandae Grotius il 2 Cato illosi an toto BR antoillo
positas memoria b li nam BR nam sicut b nam sic r li 27 litteris quod B litteris sic quod R γ) b il
253쪽
MARTIANI CAPELLAE diximus, magnam exercitationem res laboremque conquirit, in qua illud obseruari compertum est, solere ut Scribamus ipsi quae facile uolumus retinere, deinde ut si longiora suerint, quae sunt ediscenda, diuisa per partes lacilius inhaerescant, tum apponere notas rebus Singulis opor- btebit his, quae uolumus maxime retinere, nec uoce magna legenda sunt, sed murmure potius meditanda et nocte magis quam interdiu maturius excitari memoriam manifestum est, cum et Iate silentium iuuat nec foras a sensibus auocatur intentio. est quidem memoria rerum atque 10 uerborum, Sed non semper ediscenda sunt uerba nisi spatium meditandi tempus indulserit sat eritqne res ipsas animo tenuisse praesertim, si nihil eius munere naturali
sib ACTIONEM apud ueteres appellabam, quam nunc I5 PRONUNTIATIONEM uulgo dici non nescio. ea praestat oratioJ ut concilietur auditor, ut ad fidem persuasione
ducatur, ut animorum motibus incalescat. eius partes Sunt tres: uox, uultus, geStus. his ut plerique putant cultus uel habitus oris accedit. uox et natura constat et , 20 quadam scientia modiscata seruatur. in natura qualitas uocis et quantitas dispensatur. Scientia uero, quo modo 511 ea utaris, assequitur et quid oporteat obseruare. bonitas uocis constat claritate firmitate suauitate. quae omnia nutriuntur cibi potus coitus obseruantia praecipueque, ut ab corpus deambulando moueatur intra breue spatium reditumaturato. qui motus cum digestionem facilem praestat, sine dubio purgat et uocem . nimia excursio uel longa deam hulando extenuat ac satigat. post hanc ambulationem
15 - p. 183, 8 cf. Fortunat. III c. 15 sqq. 2 obseruaro R il 5 inhaeroscant Halmius inhaerescunt
Halmius ex Fortun. p. I29, 23 li 12 satoritque Halmius faterit
254쪽
Statim nos ad studia conseramus priusque quam sit dicendum , uocem lectione coloremus. nec ab initio claman- 542 dum sed tenui murmure inchoandum, quo Sensim uocem possis esserre. ad curandam autem uocem plerique per-5 tinere dixerunt, ut sedentes paucissimos uersus lenta et graui proserant uoce, deinde per gradus. paulatim erigant S0num, per eosdemque gradus recolligatur oratio, quo sine damno ad murmur usque perueniat. uultus uero pro 543 sententiae dignitate mutandi sunt sed non ita, ut histrio-1o nibus mos est, qui ora torquendo ridiculos motus spectantibus praestant. significanda enim, non spectanda Sunt iSin, quae actio uultusque commendat. Sed oculorum in hac parte magna moderatio est, qui tum hilaritate, tum intentione, tum minaci mouentur aspectu . nec nimium
15 grauioribus superciliis premendi aut petentibus Dontem nudandi sunt oculi, quod in Pisone Tullius amare uituperat. nec mollius agitandi sunt gestus aut muliebriter latera deducenda sunt. nec iactanda deformiter cervix, ne in illas Hortensii deducatur ii uecebras, quibus etsi uenuste, 179 sso tamen non uidebatur uti. uiriliter. ad summam gestus non is oratori tenendus est, quo scaenae placere uidentur actores. manus in contentionibus lasa porrectius, in sermocinatione uel narratione contracta, praecipueque in hac parte praestandum est ut deceant cuncta, quod prudentia 25 magis quam ulla praeceptionis huius arte seruatur. Iam nunc ordo admonet promissorum ut PARTES 544
ORATIONIS excurram, quas quidam subtilius duas, alii quinque, non nulli plures esse dixerunt. qui autem duas
asserunt, unam qua docemus iudices, aliam qua movemuS, ad aduertunt, et in docendo tam narrationem quam confirmationem partis adscribunt, in mouendo autem prooe- 16 in Pis. 9 14 p. Sest. φ 19 li 20 cf. Cic. Brut. 6 3032 colemus Grotius it 3 quo sensim scripsi quas in similem BR quo in similem br il 5 ut om. li 18 neo in illas b21 his B li 23 contracta B corr. e contra li 24 deceat BR 26 ammouet Bi ammonet R li 28 nonnulli si non BD
255쪽
inium et epilogum nexuerunt, quia et initio praeparandus est et commouendus sententiam prolaturus auditor. quiti ero quinque dixere partes, rationalem ordinem persecuntur. nam est exordium narratio propositio argumentatio peroratio. 5545 EXORDIVM est oratio noScendae causae praeparans auditorem. eius uirtutes sunt tres, ut attentum ut docilem ut beniuolum faciat auditorem. attentum facimus Si magnam rem geri, Si novam, Si publicam aut plurimorum dicimus, docilem Si de causa aliquid strictim, quo instrua - 16 mus iudicem, prose- ratur, beniuolum aut a re aut a persona lacimus, a persona autem aut nostra aut iudicum aut aduerSariorum. 3 nostra, Si quod fauorabile gessimus commendamus, aut Si quod obest causae diluimus uel extenuamus, a iudicum, si eos nobis uel ex causae ipsius 15 blandimentis uel extrinsecus conciliamus, ab aduersariorum autem persona tribus modis, si eos in odium, in inuidiam in contemptum adducimus: in odium, si scelestos 18os crudelesiae doceamus: in inuidiam, si eos impotentes esse 546 monstremus: in contemptum uero, si humiles. Verum ex- 20 ordiorum genera sunt duo: principium et insinuatio. PRINCIPIUM est, quo statim simpliciter palamque conciliamus nobis auditores, INSINUATIO cum insidioso exordio iudicem circumscribimus. in quo modi sunt quattuor: primus cum res ipsa mala est, alter cum aduerSum nos 25 iudex aliquid contraria opinatione praesumpsit aut satigatus est, aut adclamatio uel iri risio ulla interuenit. 547 Ante cuncta discutiendum, quae sit forma materiae.
nam sunt quinque: honesta turpis dubia humilis obscura. si honesta est, aut principio non utendum, aut ampliss- socatione exordium concludendum: si turpis, insinuatione utendum: si dubia, beniuolus faciendus auditor: si humilis, attentus; si obscura, docilis. 518 Insinuatio uero quattuor modis explicatur, cum aut
6 oratio om. B ll 9 pinurimorum Halmius plurimum B plurimam ob li 13 fauor habile η 19 in sante inuid.) om.
256쪽
personam rei subiectione mutamus, aut rem persona, aut rem re, But PerSonam Persona. nam si in causa meretricis agendum est, rem potius iudicibus spectandam esse dicimus. aut si libertus alicuius uel cliens agat, personam patroni, non huius considerandam esse admoneamus atque
Vitia uero exordiorum ista sunt: uulgare quod in 549 omnis causas caJere potest, commune quo etiam aduersarius uti potest, contrarium quo melius aduersarius utere- 10 liar, assectatum quod aut uerbis inusitatis aut rebus externis profertur. Superuacuum quod neque attentum nequct docilem neque beniuolum facit auditorem. fugiendum praeterea satis longum et obscurum. NARRATIONUM genera sunt quattuor: historia sabula 55035 argumentum, negotialis uel iudicialis assertio. HISTORIA est ut Liuii. FABULA neque uera est neque ueri similis ut 'Daphnen in arborem uersam . ARGUMENTUM est, IS IN quod non sacta sed quae fieri potuerunt continet, ut in comoediis 'patrem timeri et 'amari meretricem . IVDI-20 CIALIS autem narratio est rerum gestarum aut ueri similium expoSitio. Narrationis autem laudes tres sunt, ut lucida sit, ut 551ueri similis, ut breuis, et his contraria uitia uocantur. lucida est narratio, Si non confusa, si uera, si usitatis signifi-25 cationibus, si non longo circuitu rem monstremus. uerisimilis. si nihil adsectate et quasi ex natura exponere uideamur. breuis, si non ultra quam res exigit et prolixe sun datur assertio. Narrationum aliae sunt ipsius causae et negotii, aliae M incidentes. ipsius causae sunt, sine quibuS res, quae agitur, intellegi non potest. incidentes, quae aut Proba - 1 utamus it 7 sunt om. y 13 b ne sit addidit post
et ut his contraria uitia uitentur Halmius il 24 si us significationibus Bi li 25 longum circumito B3 li 26 extra naturam b li
257쪽
MARTIANI CAPELLAE tionis gratia aut exempli aut augendi aut inuidiae aut uoluptatis extrinsecus asseruntur . non nulli quinque species 552 narrationis esse dixerunt ut Τheodorus Bygantius Graecediscernit ripodi artactu υrrobinvictu Irastadinvictu tiVTibiaqΥη civ Karabi34Υη civ. narrationis etiam elementa sunt 5 Sex: persona causa locus tempus materia res. item narrationum aliae continuae, aliae partiles Ucantur. continuae, quae perpetuo contextu sine ulla interruptione dicuntur. partiles, quibus uel argumentum uel digressio aliqua interponitur. narramus autem modis Sex: augen- 10 tes, aliquid attenuantes praetereuntes admonentes docentes gratiam uel inuidiam comparantes. Post narrationem quidem DIGRESSIONEM, quam Πα9εKpuctu uocant, Oportet adiungere, quo uel incitamus iudices uel delenimus. sed quoniam pars orationis non est 15 et non semper arripienda est, eam placuit praeterire. 553 PROPOSITIO aut nostra est aut aduersariorum aut I82 s communis. noStra ut caedem obicio . aduersariorum caedem me secisse dicit'. communis uter igitur nostrum
554 caedem admiserit quaeritur , propositiones aut princi- 20 palium quaestionum sunt aut incidentium aut simplices aut coniunctae. simplex est luxurialisJ ut meretricem amas . coniunctae autem per partitionem maxime proponuntur, quae dupliciter fiunt. aut enim simpliciter quid dicturi simus ostendimus, aut ante, quid nobis cum aduer- 25sario conueniat, quid in dubium uocetur edicimus.1 aut augendi codex Grotii aut agendi BR agondi b il
qui BR l 11 Attenuantes Halmius aut tenuantes aut attenuantes h l admonetates Halmius aut monontes sed ut B in ras. li13 parecbasin B parebasin R il 15 delinimus Ob 17 DE PROPOSITIONE. propositio it aduersariorum ut Db Il 20 ammiserit it propositionis B Ri ii aut B autem n li 22 luxu
rialis B luxorialis R quod deleui: luxurialis es p luxuriaris fro-tius. post luxur. in B dimid. vers. uiginti fere tui. erasus egi sim--plex est luxurialis . composita est meretricem amas cod. 0rotii
interpolate li 25 simus Halmitis sumus BR li 26 et quid b il
258쪽
Propositiones aut nudae sunt aut ratione Subiecta. 555 nudae ut adlectas tyrannidem '. ratione subiecta adsectas tyrannidem . arma enim domi habes . omnes autem sumuntur aut simpliciter aut per inductionem . simpli-5 citer ut si dicas docebo proditorem'. per inductionem, ut si superioris meminimus et sequentem introducimus ut si dicas 'quoniam docui ciniustam legem, docebo inutilem'. proponimus autem aut per concessionem aut per Praeteritionem. per concessionem cum gratiam facientes 10 eius quod diximus prius, aliquid introducimus ut si dicas concedo interim occisum sed ab hoc interemptum nego . per praeteritionem cum ita transimus ad alteram prop Sitionem, ne superiorem interim concedamus, ut si dicas nunc quoniam docui ignominioso actionem de priuatis 15 rebus tantum negari, docebo de proditionis crimine non
PARTITIO est quas ordinem totius diuisionis breuiter 558 conprehendit, ut est pro Quintio negamus te bona Publii
duintii possedisse ex edicto praetoris'. et primo sic in-M cipit nullam causam fuisse postulandae proscriptionis . huic subicit nec ex edicto possidere potuisse' ad extremum nec possessa esse. haec' inquit tria cum docuero perorabo . animaduertis corpus totius orationis per haec liniamenta digestum esse. talis autem debet esse parti-183 925 tio ut singulae partes eius plurimas quaestiones in se eontineant. nam si fuerint et per incidentes quaestiunculas derivata, onerabitur ipsa partitio et ex hoc rebuntur iudices rerum copiam fugiendam. ideo et Τullius in eadem Quintiana sic partitus est, ut singula capita plures quae-30 Stionum articulas continerent. et enim primum illud 18-23 6 361 rations subiecta B rationes subiectae Io rationi subiectae b li 2 adsociasti tyrannidem R adfectas tityrannidem B li adsectasti BR ll 8 aut om. D li 15 proditionibus Et li 17 DE PARTITIONE. partitio BD g 18 quinti B ll
ut videtur il 29 capitula b il
259쪽
MARTIANI CAPELLAE non fuisse causam postulandae proscriptionis' uide quanta contineat quod pecunia debita Sexto Naevio non fuerit et aliter agi oportuerit, quod 0uintius uadimonium non deseruerit' secundum 'quod ex edicto possidere non potuerit, quod et procuratorem habuerit et absens defensus 5 sit et non latitauerit et ceteri creditores quieti sint et quod ante missum sit, ut flando communi expelleretur, quam proscriptio eius imperaretur et quia ui de saltu sit deiectus, contra quam praetor iusserit . his igitur
manifestum est intra partitionem quaestiones esse ponen- 10 das, quae in exsecutione sint evulgandae, ut iudex et nobis attentus fiat et promissorum copia non gravetur. illud etiam inspiciendum, quae nobis cum diuersa parte con- ueniant, quae in controuersiam deuocentur, et ea quae conueniunt, tunc enumeranda, si nobis prosunt, ut Cicero 15 pro Marco Τullio ait 'damnum passum esse Marcum Τullium conuenit mihi cum aduersario. ut hominibus armatis rem gestam esse non inficiantur. a familia P. Fabii commissam negare non audent. iam dolo malo factum sit ambigitur.' uides ergo hic in partitione a concessis 20
557 ARGUMENTATIO est elocutio, qua argumenta ipSauerbis exsequimur, ARGUMENTA uero quibus causa probatur. argumentatio diuiditur in duas partis: in confiirma -
16 locua omissus est in edd. , quas tantum habent similem
Victorini p. 209, 25 sqq. li 22 caput est ex Fortunatiano II 23 et 241 causa H li 3 quintios Biri' li 4 quod ex D quem ex
BR quae ex b lectio manifesto corrupta fort. sic emendanda estotenim primum illud 'non fuisse causam postulandae proscriptionis' uide quanta contineat . . . secundumquo illud 'ex
edicto possidero non potuisse . quod elo. Halmius it 6 quintii b it 8 ui do saltu sit deiectus Halmius uide uita es..ta, ex uisita ut uidetur B) sit eiectus BR vi dei oetus sit p cf. Or.
p. Ouint. 9 28 et 79 ll 11 euulgandae Halmius deuulgandae BR diuulgandae b li 17 ui Br ut Rb li 20 ergo hic R ergo hae rergo hoc B li 22 DE ARGUMENTATIONE. argumentatio
260쪽
tionem et reprehensionem. argumentorum genera duo sunt: artificiale et inartificiale. sed artificiale locos prin- 18 scipales habet quattuor: ante rem, in re, circa rem, poStrem. ante rem uero diuiditur in locos septem: a per-b Sona, a re, B causa, a tempore, B loco, a modo, a materia.
in re autem loci sunt duodecim: a toto, a parte, a genere, ab specie, a disserentia, per septem circumstantias, qui locus recipit in se etiam a maiore ad minus, et a minore ad maius, a proprio, a definitione, a nomine, a multiplici 10 appellatione, ab initio, a progressione uel profectu, a persectione uel consummatione. circa rem loci sunt decem: 558a simili, cuius species sunt quinque: exemplum similitudo sabula imago ' id est ueri simile, quod de comoedia sumitur . addunt quidam et apologos ut sunt Aesopi. ergo ab circa rem locos exequar, qui sunt a diSSimili, a pari, a contrario per positionem et negationem, ad aliquid, quod figuratur casibus quattuor genetiuo dativo accusativo ablativo: ab inter se collidentibus per habitionem et amissionem, a maiore ad minus, a minore ad maius, a praecedenti, M ab eo quod simul est uel a coniunctis, a consequentibuS. post rem loci sunt duo: ab euentu et a iudicato. sunt 559 alii loci uiro τ' c cυζυriac id est a conii igatione siue a coniugatis, quod quasi iunctum est personae qualitati, ut si eum qui hostilia sentiat hostem esse dicamus. item a 4 in loco septima persona li 6 sunt XIII D li 8 etiam in se ii s adproprio ni it 10 ad progressionom uel profectum
BD em. Koppius eae Fortunatiano p. III, 24 li II ab initio ad initium b) uel consummations B uel consummationis ad initium D olossam austulis Misius eα Fortun. li I 2 quinque BΙm D li exemplo B ll 13 ide BD itom Koppius Oxemplum
uerisimile, id est quod de comoedia sumitur Fortunatianus uid. Halmius il 16 vositionem Naimius eae Fortunatiano propositio
18 habitionem B hambitionom Ic habitationem b habitum Soppius il 20 simul Halmiis eae Fortunatiano similo BR il immo uel a consequentibus ut habet Fortunatianus' urim us il 22 apotes synEugias BR coniunctione Ri ut libri Fortunatiani li