장음표시 사용
141쪽
dictum negetur . Ita hete propositio Ar e ste est Deiam non incipere , est affrmativa de dieto negativo Absolute sunt negativi, cum modus negatur, licet dictum amrmetur- Ratio est, quia pridicatum princi pale est modus; sed qualitas pendet ab ase limatione , vel negatione prεdicati principalis; ergo &c. Quoad oppositionem modalium, ut illis contradicatur dictum non debet mutari , sed solum debet mutari qualitas modi. Ita contradictoria istius Deum non incipcre est
Oeeesse, est hic alia Deum non incipere non ast nee sse. Quoad oppositionem modorum: modus impossibilis opponitur tribus reliquis , sed non eodem pacta. Cum modo posibili habet oppositionem contradietOriam, quia inter possibile, & impossibile non datur medium positiuum, cum idem non posse esse simul possibile, & impotabile : nec datur medium negativum ,
quia quodlibet vel est possibile,vel imponsibile . Cum modis necessarij, & contingentis opponitur contrarie, quia licet idem non possit esse simul necessarium, &impossbile, potest tamen idem esse nec necessarium, nec impos bile , sed contingens : & similiter licet idem non pontesse simul contingens & impossibile , potest nec esse contingens , nec impossi bile, sed necessarium. Pose
142쪽
De brugismo. Iis Possibila comparatur ad neces artium , ω Contingens sicut genus ad speciem , &sicut animal ad hominem , equum &c: squidem omne necessarium est possibile , non omne possibile est necessarium . Necessarium , & contingens comparantur sicut dus species oppositae sub eodem ge-lnere Possibilis, ex. gr. sicut rationale , &irrationale sub genere animalis. Quoad aequipollentiam optima regu la est ut attendatur sensus. Qnis enim non videat equipollere istas propositiones ne cesse Deum non moueri: impostatis es
Yllogismus est praeeipua argus mentationis species, ad quam re-lI liqvs reducuntur tanquam argu-imentationes imperfecte ad perfectam, Definitur ab Aristotele primo prior eap, primo: oratio in qua quibusdam p iii alterum quid ἀ soriis necesse es continge
143쪽
,e, eo qDod e sint .: Sensus est qubd Sul- logismus est oratio composita ex pluribus propositionibus , in qua ex praemissis se uitur necessario, & in fallibiliter conclutat o distincta a prsmisiis ratione dispositionis, ita ut semper sequatur, curn datur talis dispositio propositionum , & termino
Collige primo, quod sicut ad estentiam propositionis non refert quod sit vera is , vel falsa , unde aeque est propositio hq coetii est trinus, que est de fide, & hec alia Decis non est trincii , quq est lis retica . &lsicut ad essentiam rotundi nihil refert quod sit aurum, vel argentum, dummodonabeat rotunditatem; sic ad essentiam, Vilestismi nihil refert, quod constet ex propositionibus veris, vel falsis, dummodo sint ita disposits , ut ex ijs conclusio sequanir necessari , ita ut prs missis concessis non pq sinregri consequentia.Ideo hic, omne se ost B omne C est 3 , ergo omne C s B est optimus syllogismus, licet omnes propositiones sint falsae . CHllige secundo ad ollogismum non imiscere . quod conclusio sequatur necessario ex pr missis , sed requiri, ut sequatur ex dispositione pr missarum , di temininorum, quae dispositio est sorma syll6oismi . Vt hoc intelligatur aduerte proprieetates posse conuenire alicui rei tripli -
144쪽
De SFEFismo. tW rciter': primo ratione solius sorme ; Ω-lcundo ratione solius materiae , tertio ra tione utriusque. Tunc aliqua proprietas conuenit ratione solius materiae, quando conuenit tali materi , quamcumque formam habeat : ex. gr. globo aureo conuenit ponderare centum libras ratione auri, quod est materia, non ratione rotunditatis,quia tale aurum in quamcumque figuram conformetur emper ponderabit
centum libras. Tunc proprietas conuenit ratione solius fornas, quando conuenit tali fornasia quacumque materia i ex. gr. proprietas habendi centrum conuenit auro rotundo ratione solius rotunditatis, quia rotundi ias in quacumque ponatur materia semper habet centrum . Tunc proprietas conuenit ratione utriusque , quando nec conuenit form qin quacumque materia , nec materiae in quacumque forma : ex. gr. proprietas se
candi conuenit serr 'non ratione soliusferhi, quia ferrum non secabit, si sit rotundia neque ratione solius figurq dentate , quia lignum dentatum non secabit, sed ratione ferri, quod est materia, & ratione figure denta is, que est forma. Iam in casu nostro conclusio debet sequi ratione solius formae syllogisticet, hoc est ratione solius dispositionis pro
145쪽
misi rum, re toxminorum, ita ut posita ta
li dispositione, conclusio necessario sequatur semper in quacumque materia, eo pa- isto, quo posita rotunditate,semper sequitur centrum. Si vero posita dispositione aliquando conclusio sequitur, aliquando non sequitur, non est syllogismus: ex. gr. arσumentum ex puris assirmativis in s cunda figura, etiam quando conclusio sequitur, non est syllogismus , quia no , sequitur semper. Collige tertio disserentiam consequentiae sormalis a materiali . Consequentia formalis est, quq sequitur ratione formae: consequentia materialis est, quq sequitur ratione materiet solius: ex gr. in hac conuersione ; omnis homo est risibilis ergo omne risibile est homo eonsequentia est solum materialis, quia non omnes uniuersales assirmatiuq ita possunt conuelli. Collige quarto non esie syllogismum , cum consequentia insertur per conuersionem, dicendo eX. gr. aIiquis homo est animal ; ergo aliqtita animal est homo. Ratio est, quia in syllogismo debet inferri aliquid aliud a pr missis ; at vero quod
insertur in conuersione proprie non est
146쪽
esu rtisti est De materia, Urforma buo frui. try
De materia, est Drnia syllogismi.
Caput XLVII. SI cui materia domus sunt Iapides , &ligna, ita materia syllogismi sunt pro
positiones, & termini . Propositiones sunt materia proxima,& immediata, quia syllogismus componitur proxime, & immediate ex propositionibus . Τermini sunt materia remota, & mediata , quia prius ex terminis debent componi propositiones, deinde ex propositionibus syllogismus. Propositiones in syllogismo simplici debent esse tres, nec plures , nec paucio res o conclusio nimirum , quq infertur per particulam ergo vel aliam aequivalentem ; maior, hoc est illa praemissa, quae quia continet maius extremum,debet poni primo loco; & minor, hoc est illa praemissa,quq quia continet minus extremum exigit poni secundo loco . Sicut autem propositio, quq insertur etiamsi ponatur primo loco, semper est concIusio, sic illa propositio,que continet maius eXtremum semper est maior, etiamsi ponatur secundo loco.
Termini in syllogismo simplici debent
esse solum tres; nimirum praedicatum
147쪽
Caput XLVII medius terminus , hoc est terminus , q3 non ponitur in conclusione, & ponitur in utraque praemissa. Medius terminus definitur terminus, cuius enunciatio de
aliis duobus in primissis est ratio,cur illi
inuicem enuncientur in conclusione : .lex. gr. in hoc syllogismo: omne rational ljst risibile; omnis homo est rationalis; ergo ominis homo est ris latis; tres sunt termini,
thoc est risibile, quod est praedicatum con-lclusionis; homo qui est subie, tum conclu-lsionis, ta rationale,quod est medius termi-lnus, quia ponitur in utraque prς missa, &l non ponitur in conclusione , & in prael missis ita enunciatur de homine, & risbilli, ut sit ratio , cur in conclusione enun-lcientur inter se . Singuli tres termini re-iplicantur bis , & ita implent sex loca lirium propositionum, cum in quacumque propositione duo sint loca alter praedica- illi, alter subiecti.
Praedicatum conclusionis regulariteri est maius extremum. Ratio est , quia vildixi capite quarto in propositione malus textremum est pr dicatum . Excipiunturl modi in directi, in quibus pr dicatum leonclusionis est minus extremum , suble- ictum est maius extremum. Ratio est, j. tquia subiectum conclusionis p rq dicatur i de medio ; ergo con naturaliter lyraedicari , de predicato conclu:
148쪽
De materia, forma ou et mi i riquod continetur sub medio ergo licet oppositum contingat in naturaliter , adhuc habet preteminentia , ratione cuius dicitur maius extremiam Ideo in modis indirectis maior est in qua ponitur subiectum conclusionis . Qus res,potest ne dari syllogismus con .stans ex pluribus propositionibus , ac terminis,quam tribus.
Respondeo syllogismum compositum, hoc est resolubilem in plures syllogissimos po si e constare ex quatuor, quinque, &pluribus in infinitum propositionibus , iac terminis, ita ut conclusio sequatur necessario. Exemplum sit : omne raIionale es risibile;Omnis homo es rationalis 1, omne admia litium est homo ; ergo omne admiratiarena
est risibile. Hic syllogismus constat e X quatuor terminis ,& propo fitionibus , & tamen concludit necessario ex vi forme , sed est sullogismus conrnositus,ac resolubilis in duos . Primus est: omne rationale est risibil , Omnis homo est rationalis; ergo omnis homo est risibilis. Secundus est: omnis homo est risibilis omne admirarivum est homo ergo omne admiraticium est risibile. Aristoteles dum dicit syllogismum constare ex tribus tantum propositionibus , ac termi-
sinis,loquitur de simplici,& clarissimo , ad
'quem cum reducuntur compositi, conclu-ldunt Varius,& manifestitis.
149쪽
Sicut sorma in domo est dispositio, periuam materia, Foc est Iigna , lapides δ c. isponuntur ita, ut resultet aedificium aptum ad habitandum , sic forma syllogismi est dispissitio terminorues ac propositioin m , ex qtia concidisse sequitur infallibiliter . Forma igitur complectitur siguram,& modu .Fioura est diis ito terminorum secundum lsubiectionem, tr praedicationem . Modus est dispositio proposmionum secudum quanIitatem, a qualitatem .
De Figuris Allogismi. Cap. XXXXVIII.
Iguia est dispositis trium terminoruM Pl Γ yi cundum subieritionem π pr.edicationem, ex qua necessario,σser se sequatur conclusio.
Tot ergo sunt possibiles figurq, quot sunt possibiles modi , quibus dicti tres termini poliunt disponi,ita ut conclusio sequatur necessario,& per se ; sed tales modi sunt solum tres, vel enim medius terminus in una praemissa sub ij citur,& in alia praedicatur,vel in utraque pr dicatur, vel ita ' utraque subiicitur,ergo tres tantum sunt figurq nec plures, nee pauciores. Prima est , in qua medius terminussem l praeilicatur, semeti ubiscitur . Exemplum sit :Omne rationale est 1isbila omnis homo est ra
150쪽
De Aurii Syllogismi . Ia 3tionalis;ergo omnis homo est risibilis. Rationale est medius terminus, & in maiori est subiectum, in minori praedicatum. Prima figura potest concludere vel directe, & naturaliter, vel in directe, & in naturaliter . Tum concludit directe, &naturaliter, quando extrema in coiscitisione o ccavant eamdem serim,quam occtipant in
trim Gita ut predicatum couolusionis sit etiam praedicatum in pr missis, subiectum conclusionis sit etiam in praemissis subie-cium:ex. gr. in syllogismo posito conclusio est directa,quia risibile quod est prs dicatu conclusionis, etiam in maiori est pridicatiam, Eomo etiam in minori est subiectum . Tum concludit in directe, quando extrema iis concissione habent oppositam sedem , ac babeant in Iraemissis, ita ut pr*dicatum conclusionis in pr missis sit sit biectum, subiectu conclusonis in pr misiis sit pr dicatum. Exemplum sit: omne rationale est animal omnis homo es rationatis bergo aliquod animal es homo. Conclusio est in directa , quia anima cyaod in conclusione est subiectum,in minori est praedicatum &c. Secunda figura est , in qua meditis terminus praedicatur in utraque praemissa . Exemplum potest esse ; omnis homo est risibilis, nuL ut equus est r Hiri, ergo nullus equus est ις-mο- B sibile quod est medius terminus , raedicatur in utraque D rq missa. F 1 Se-